Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 634 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 155

Kraków, Czwartek 9 Lipca 1908.

Rocznik LXI.

(Wydanie wieczorne)

tMa parlamentu.

Wczorajsza mowa ministra skarbu Korytow

skiego, wywołała, wedle zgodnych informacyj,

niepospolite wrażenie w Izbie. Minister stanął ua

wysokości zarówno zadań nowożytnego państwa,

znajdującego się w p ełn ym biegu reform socyal*

uych i inwestycyj, jak na wysokości zadań, które

spełnić ma w takiem państwie minister skarbu.

Nie odrzucił żadnej wielkiej myśli, którą wyła

niają dzisiejsze stosunki i potrzeby, rozwinął pro

gram rozległych reform i planów, zakreślił plan

pracy, który, w ykonany przez Izbę, przyniósłby

jej w historyi kartę zapisaną prawdziwemi za

sługami.

Tej szerokiej myśli przeciwstawia! się jednak

sam przez się obraz małych zabiegów poszcze

gólnych stronnictw. Terno państwowemu progra

mowi, rozwiniętemu przez ministra, przeciwsta

wiało się gonienie za popularnością pewnych grup

i icb demagogiczne żądania. Minister musiał też

zaapelować do Izby, aby nie szła na lep tych

zdawkowych haseł, jeżeli poważnie myśli o prze

prowadzeniu reform i twórczych dzieł.

Mowa ministra Korytowskiego ma trwałe zna

czenie, bo wytyka linie dla dłuższej przyszłości

i jako taka będzie też z pewnością przedmiotem

dyskusyi i spotka się z rzeczowo uzasadnionem

uznaniem. Należało jed nak zwrócić odrazu na nią

uwagę, bo oprócz tego trwalszego znaczenia rzu

ca także światło na aktualną obecnie sytuacyę.

Jest ona stanowczą odpowiedzią na zarzuty so

cyalistów i tych, którzy spostrzegłszy atak z icb

strony, pospieszyli im z pomocą, aby dać ujście

swoim niechęciom. Niecierpliwość Arb. Zty nie

mogącej się doczekać kiedy minister wystąpi ze

swoim programem, zaspokoiła chyba w zupełności

wczorajsza mowa.

Okazało się też z przyjęcia mowy przez Izbę,

ile uzasadnienia mają pogłoski o zachwianiu sta

nowiska ministra skarbu. Nie mówi tak minister,

który nie liczy się z tem, że zakreślony program

danem mu będzie wykonać.

Drugim wypadkiem dnia wczorajszego było roz

dzielenie się Kola polskiego przy głosowaniu nad

wnioskiem o powszechne głosowanie dla sejmów.

Nasuwa ouo smutną refleksyę. Prezes Kola mó

wił poraź pierwszy tylko imieniem większości.

Faktu tego i jego wrażenia nie zatrą żadne tłó

maczenia Jeżeli jednak odrazu powstała kwestya,

,,kto winien", to nie może ulegać wątpliwości, że

posłowie, głosujący za zwolnieniem ludowców od

solidarności, nie zoryeufowali się, że przez to nie

oddali im żadnej przysługi, a powagę i znaczenie

Kola obniżyli. Ludowcy uważali, że wobec swo

ich wyborców są zobowiązani oświadczyć się za

powszecbnem głosowaniem do sejmu; przypuszczać

jednak można, że wystarczyłoby im zajęcie tego

stanowiska w Kole i powołanie się, że na głoso

wanie w Izbie uie pozwoliło im Koło. Posłowie,

którzy głosowali za zwolnieniem ich od solidar

ności, uie zdali sobie sprawy z tej różnicy per

spektywy, która się roztacza z punktu widzenia

samej rzeczy, a z punktu widzenia oddziaływa

nia stronnictwa na jego wyborców. Należy tylko

pragnąć, aby ten błąd pozostał bez kousekweucyi.

O tym ostatnim epizodzie otrzymujemy jeszcze

następujące wiadomości od naszego korespon

deuta.

Wiedeń, 8 lipca.

( - ) Pierwszy raz od czasu istnienia Koła pol

skiego wydarzy się dziś, że jedni członkowie Ko

ła glosować będą przeciwko drugim. Stąd zrozu

miale zupełnie w łonie Koła wzburzenie, szczegól

nie wśród tych posłów, którzy przez szereg lat

mieli sposobność przekonania się, że cała siła Koła

polskiego tkwi w jego solidarności, stąd też ukry

ta radość w szeregach naszych przeciwników.

Ale zarzuty, które natychmiast po głosowaniu sły

szeć się dały, noszą adres zupełnie fałszywy.

Winnymi są nie ludowcy, ale ci, którzy ich od

solidarności zwolnili — lub wogóle niema w tej

sprawie winnych. Przynajmniej niema ich dziś.

To bowiem, co się dziś stało, jest tylko pro

stą i konieczną konsekwencyą dokonanej zmia

ny statutu Koła. Skoro ludowcy tej zmiany żąda

li, to wszakże z góry pewnem było, że zechcą

z niej korzystać. I skorzystali. Za wnioskiem p.

Olszewskiego podniosło się tyiko 16 lub 17 po

słów, wniosek więc upadł. Wtedy to p. Stapiński

odwołując się na statut, prosił o zwolnienie jego

grupy od solidarności, przyczem odwołał się na

to, że Bprawa nie jest narodową. Czy nie jest

sprawą narodową naruszenie autonomii kraju, a

bardziej jeszcze systemu głosowania w kraju na

rodowo - mieszanym, to już inna kwestya. Ale

skoro statut na to pozwala, nie pozostało prezeso

wi nic innego, jak poddać to żądanie pod głoso

wanie. Głosowanie ku powszechnemu zdziwieniu

wykazało % większości na korzyść żądania ludo

wców. Za tem żądauiem głosowała połowa z o

becnych narodowych demokratów i dwaj czy

trzej demokraci bezprzymiotnikowi. Prezesowi Ko

ła nie pozostało nic innego, jak oświadczyć w Iz

bie, że Koło uchwaliło dla członków wolność gło

sowania.

Oto pierwsza konsekwencyą zmiany statutu:

Koło p olskie w sprawie o podkładzie bezwarun

kowo narodowym, wyrzekło się solidarności!

Towarzystwo Kółek rolniczych.

iii.

Przeworsk 7 lipca.

(»h) Zmiana statutów jest już od kilku lat na po

rządku dziennym Rad ogólnych Towarzystwa Kó

lek rolniczych. Dzisiejszy statut nie odpowiada

ani potrzebom organizacyjnym Towarzystwa, ani

też duchowi, t. j. treści życia samych Kółek. Ży

cie bowiem Kółek rolniczych zmieniło się w dwócb

kierunkach. Przedewszystkiem rozszerzyło się ono

i obejmuje około 40 tysięcy ludzi, i to obywateli

na ziemi o siadłych , producentów i właścicieli

s wy ch narzędzi pracy. Zachodzi też powoli i inna

zmiana, a mianowicie specyalizacya funkeyj Kó

lek. Z początku Kóika miały być wszystkiem dla

naszej ludności włościańskiej; miały być szkołą,

miały być narzędziem oświaty, szkołą morałuości

obywatelskiej, a wreszcie miały być szkołą życia

ekonomicznego. Przez ubiegłe ćwierć wieku za

szły jeduak olbrzymie zmiany w całem naszem

życiu społecznem i politycznem.

—

Masy ludowe

przeobraziły się i w tem przeobrażeniu się Kółka

odegrały uawet pewuą rolę, były czynnikiem, a

raczej jednym z czynników, ale nie jedynym i

nawet nie głównym.

Nie możemy tu wyliczać czynników tego przeo

brażenia; dość, że ono nastąpiło Dziś oświata

prowadzi się przez ustalone już różne specyalne

instytucye: państwowe i obywatelskie. Niemniej

zmieniły się i stosunki moralne, t. j. obywatelskie

i polityczne, a zatem mamy nowe różniczkowanie

się urządzeń i grupowań, jednoczących naszych

włościan. Wreszcie widzimy, że i w życiu ekono

micznem niektóre d awniejsze funkcye Kółek rol

niczych zaczynają się wydzielać; mamy na my

śli ruch kooperacyjno-spożywczy. Pozostaje więc

jedna funkcya Kółek, funkcya, która małe do

tychczas znajdowała uwzględnienie, ale która

z każdym dniem coraz bardziej występuje na

pierwszy plan i to nie z motywów, oraz przesła

nek teoretycznych, ale z konieczności gospodar

czych. Chcemy powiedzieć, że Kóika rolnicze

mają tendeucyę stać się związkami pewnej for

my produkcyi rolnej, pewnej klasy produ

centów rolnych, słowem syndykatem, związkiem

zawodowym. To różniczkowanie się funkeyj Kó

łek jeszcze nie przeszło przez wszystkie swe for

my, jeszcze nie stało się, ale staje się; jnt bli

skim jest czas, kiedy Kółka rolnicze staną się

potężnym czynnikiem naszej gospodarczej poli

tyki agrarnej. Ioto mamy znowu przyczynę,

która wywołuje potrzebę zmiany statutów.

Więc z jednej strony idzie q takie przekształ

cenie organizacyi, któraby ułatwiła stosunki mię

ilzy centrem a atomami organizacyi, tj. pojedyn

czemi Kółkami. Stąd cbęć wytwarzania ośrodków

powiatowych i okręgowych. Z drugiej strony or

ganizacya sama mnsi przyjąć takie formy, przy

których zawodowe, agrarne interesy, tj. interesy

produkcyi rolnej łatwiej byłyby uświadomione.

Z takiego punktu widzenia chcemy ocenić dys

ku sy ę burzliwą, która miała miejsce na tegoroez

nym Zjeżdzie. Musimy przy tej sposobności po

przedzić opis i ocenę tej dyskusyi przedstawie

niem dziś panującej organizacyi zarządu głów

uego.

Składa się on z 40 członków, z których 18 jest

wybieranych na trzylecie przez Radę ogólną, tj.

przez Zjazd delegatów; tak wybrani członkowie

zarządu kooptują czterech innych członków.

—

Wreszcie w skład zarządu wchodzi jeszcze 18

osób, mianowanych przez kousystorze arcybisku

pie i biskupie wszystkich trzech wyznań, przez

różne Towarzystwa gospodarcze, rolnicze i t. d,,

oraz przez wydział krajowy.

Dotychczasowy zarząd główny przygotował szkic

pewnych zmian, które raczej mają na celu wytwo

rzenie centrów powiatowych. Z drugiej strony

zarząd powiatowy Kółek w Brzesku podał pro

jekt, tyczący się zarówno organizacyi powiatowej

jak i ,,demokratyzacyi" zarządu głównego. We

wniosku brzeskim, na ośm punktów, sześć trak

tuje o organizacyi powiatowej itd., a dwa propo

nują ,,demokratyzacyę" zarządu głównego, a mia

nowicie przez usunięcie członków mianowanych

(z wyjątktem dwóch delegatów wydziału krajo

wego) i przez powiększenie (do 30) liczby człon

ków zarządu, pochodzących z wyboru.

Po tych uwagach wstępnych przejdźmy do o

pisu burzliwej dyskusyi z dn. 7 lipca. Dr B. Du

lęba byl referentem zarządu i w długiem prze

mówieniu uzasadniał ,,postulaty" zarządu główn e

go. Po Drze Dulębie zabrał glos p. Wasung, po

seł ludowy. Zastrzegł się on, że występuje jako

mandataryusz Dra Bernadzikowskiego, prezesa

zarządu powiatowego Kółek rolniczych w Brze

sku, który mial uzasadniać wniosek, ale zmuszo

ny wyjechać z Przeworska, prosił kolegę by go

zastąpił. P. Wasung bronił wniosku brzeskiego

potrzebą zdemokratyzowania zarządu. Wniosek

brzeski jest zrozumiały, póki na Kółka rolnicze za

patrujemy się jako na moralno-społeczną organiza

cyę ludową, bez należytego podniesienia ich

roli gospodarczej i specyalnie agrarnej. Jest rze

czą jasną, że zapatrując się na Kółka rolnicze

z takiego punktu widzenia odkrywa się w nim

jego tendencyę klasową.

—

Z chwilą je

dnak, gdy na Kółka roluicze patrzyć się będzie

my z punktu widzenia gospodarczego i

przewidywać zechcemy ich przyszłą formę oraz

rolę w życiu krajowem, motywy p. Wasuuga

przestają mieć znaczenie. I właśnie dlatego Dr

Stefczyk, poseł ludowy, jak i p. Wasung, broniąc

swego kolegę od napaści, zastrzegł się jednak, że

nie zgadza się ze wszystkiem, co jest we wnio

skach brzeskich. Z kilku słów Dra Stefczyka,

który zaznaczył różnicowanie funkeyj Kółek rol

niczych, sądzimy, że pod pewnym względem za

patrywania nasze są podobne w pewnych przynaj

mniej punktach do tych, które wypowiedzieliśmy

wyżej o przyszłości Kółek rolniczych.

Poseł Wasung żądał, by wnioski brzeskie prze

słać zarządowi głównemu do rozważenia, co osta

tecznie je st skromnem żądaniem, które mu zadość

uczynić było łatwo. Ale jednocześnie p. Wasung

krytykował formę postulatów, których referentem

był Dr B. Dulęba. Referent z gniewem odpowia

dał i wytoczył przeciw wnioskom brzeskim broń

dalekonośną, mianowicie argument, że usuwają

duchowieństwo od brania udziału w życiu Kółek.

Pp. Wasung i Stefczyk słusznie potem zaznaczyli,

że nie myślą wcale o usuwaniu duchowieństwa

od zarządu wybieralnego. Sądzimy też, że

Dr Dulęba wypowiedział swe słowa bez złej my

śli, nie podejrzewając, że będą nadużyte i w y

zyskiwane przez innych, bardziej politycznych,

aniżeli rzeczowych przeciwników wniosków brze

skich.

W samej rzeczy delegaci pp. Piątek, Krogul*

ski, Jamka, Stopela, Piątkowski a także Dr Grab

ski we wnioskach brzeskich chcieli upatrywać

walkę z religią. Pad!y słowa ,,ateusz", ,,życie

bez wiary", ,,postęp bez Boga". Namiętności były

rozbudzone i przez cale przedpołudnie słychać

bylo tylko gorzkie oraz zjadliwe słowa Napróżno

z jednej strony X. Wojnarowicz delegat konsy

storza lwowskiego, a z drugiej Dr Stefczyk sta

rali się wprowadzić polemikę na drogę argumen

tacyi rzeczowej Jak potem prof. J. S. Pawlikow

ski przyzna}, szło tu o walkę między ,,endeka

mi" a ludowcami; ,,endecy" chcieli pozyskać dla

siebie ,,apolityków" (wyrażenie prof. P awliko w

skiego). P. Wasung w swej odpowiedzi był zja

dliwym; niejednemu z ,,endeków", a w szczegól

ności Drowi Grabskiemu wymierzone były cięcia

dotkliwe. Ale p. Wasung walczył sam; ,,ludowcy"

nie byli zorganizowani.

Z posłów ludowych część już była opuściła

Przeworsk, między innemi posłowie Madej, Ber

nadzikowski, Skołyszewski, Średuiawski i inni.

Wreszcie zarząd zgodził się na to, by wnioski

brzeskie zostały mu odesłane do ,,odpowiedniego

z ałatwienia" .

Poseł Wasung żądał, by kwalifiko

wano je jako dyrektywę, ale poparło go zaledwie

5 głosów. Całe zebranie zeszło na tej nieszczęśli

wej polemice, która jasno już wskazuje na ńie

bezpieczeńsiwo grożące Kółkom w przyszłości, je

śli ich zadanie agrarne nie będzie należycie

podkreślone.

Po tej szermierce delegatom dalsze obrady wy

dały się nudnemi. P rzy bardzo już przerzedzo

nych ławkach p. Zalasiński przeczyta} doskonale

i treściwie zredagowany referat o ,,Działalności

Kółek rolniczych w zakresie gospodarstwa kobie

cego", wykazując przytem konieczność wciągnię

cia kobiet do kółek rolniczych. Niektórzy gospo

darze podali przy dyskusyi bardzo ciekawe fakty

o roli kobiet w dzisiejszych Kółkach; mówili

przytem dobrze i treściwie, a w szczególności go

spodarz Magrysz z Handzlówki. Gospodarz Topa

postawił wniosek, by prawem ograniczyć swobo

dę emigracyi dziewcząt, nie mających lat 18. Gdy

Dr Pańkowski przystąpił do odczytania referatu

o ,,sprawie hodowli w gospodarstwach włościań

skich", zaledwie kilka dziesiątek słuchaczy było

w sali. Zarząd główny zwróci na te fakty uwa

gę, bo to one są najlepszą dyrektywą przy opra

cowaniu zmienionego statutu.

Tak skończył się X zjazd Rady ogólnej Towa

rzystwa Kółek rolniczych. Przeżyły te Kółka

ćwierć wieku i wstępują w nową fazę rozwoju,

której nic nie może wstrzymać. Za kilka lat Kół

ka rolnicze przyjmą inny wyraz, dążą bowiem

do tego, aby się stać zawodową organizacyą ma

lej własności ziemskiej. Czego obrady zjazdu nie

zdradzają, to nam już wskazuje sprawozdani* z.a

rok 1907. Dla rolników przeto ostatni zjazd Kó

łek powinien b yć bardzo pouczającym.

Kwestya szkolna w Królestwie.

Petersburg 5 lipca.

(S.) Kwestya unarodowienia szkoły w Króle

stwie Polskiem nie przestaje zajmować organów

rosyjskiej opinii publicznej. Szczególniejszy inte

res budzić muszą zapatrywania dzienników, re

prezentujących większość trzeciej Dumy państwo

wej, a przedewszystkiem organów październików

ców. Pod wpływem mowy p. Dmowskiego część

znaczna pażdziernikowców gotową byla dać wyraz

swej lepszej woli i postawiła.dodatkowy wniosek

do rezolucyi komisyi budżetowej. Los tego dodat

kowego wniosku jest znany - cofnięto go z o

bawy nietylko rozłamu w obecnej większości Du

my (pażdziernikowców i prawicy umiarkowanej),

lecz i w łonie samychże pażdziernikowców, tych

,,panów i gospodarzy trzeciej Dumy" .

Że wniosek, liczący się w pewnej mierze z po

stulatami polskimi w szkolnictwie, upadł, zanim

dostał się pod obrady Izby, przypisać należy roz

bieżności poglądów w samej tej raczej grupie po

litycznej, jak stronnictwie. Od początku istnienia

trzeciej Dumy wciąż się powtarzały pogłoski o

rozłamie wśród pażdziernikowców i możliwości

rozpadnięcia się tej grupy, — w następstwie

którego lewica jej połączyłaby się z kade

tami, a praYTica — z prawicą umiarkowaną. Dziś

znowu pogłoski te prasa notuje, podnosi je z zado

woleniem lub zwalcza, stosownie do swego, stano

wiska politycznego, lecz zaprzeczyć istnieniu po

ważnych różnic nie może. Nietylko zresztą istnie

je doniosła różnica pomiędzy dwoma odłamami,

prawym i lewym, centrum dumskiego, lecz za

chodzi także wyraźna sprzeczność poglądów po

między stronnictwem samem, a obu jego orga

nami.

Za objaw całkiem normalny uważać należy,

że organa jakiegoś stronnictwa, grzeszące często

kroć ideologią lub doktrynerstwem, idą dalej

w wysnuwaniu konsekwencyj i stosowaniu pe

wnych ogólnych zasad od tych, co powołani zo

stali do icb stosowania w życiu, do liczenia się

z jego zmiennymi wymogami i potrzebami. W sto

sunku zaś prasy pażdziernikowców do przedsta

wicieli tego stronnictwa w Dumie, zachodzi sto

sunek odwrotny. Dwa główne ich organa: Oołos

prawdy w Petersburgu i Oołos Moskwy nie

chcą tego zrozumieć, że przyznanie się do zasad

wypowiedzianych w manifeście z d. 30 paździer

nika, głoszących równość wszystkich obywateli

państwa, wymaga nietylko przyjęcia tychże do

programu, lecz i stopniowego wprowadzenia ich

w życie. W razie bowiem przeciwnym nieszcze

lność i dwulicowość stronnictwa staną się jawnemi

i nietylko pociągać ku sobie nie będą, lecz nie

chybnie pierwej lub później sprowadzić muszą jego

rozkład.

Weźmy n. p. stosunek do sprawy szkolnej

w Królestwie. Najszczersi z pażdziernikowców

gotowi byli poczynić Polakom pewne ustępstwa,

licząc się z interesami zarówno państwowości ro

syjskiej, jak i kulturalnemi potrzebami ludności

polskiej. Przypatrzmy się jednakże, jak te inte

1 (fyplwyi dawnej Koskwy.

ni.

Przejdźmy teraz do stosunków Moskwy z in

nymi sąsiadami. Pomijając dawną Ruś kijowską,

zdawało się, że rzeczpospolita nowogrodzka bę

dzie tem ogniwem, które zbliży do siebie kultu

ralny zachód z półazyatyckim wschodem Europy.

W przeciwieństwie do wielkorosyjskich księstw,

Nowogród utrzymywał bliskie stosunki z krajami

nadbałtyckimi i z Niemcami; pomiędzy Nowo

grodem a Gotlandyą istniały ożywione stosunki

handlowe już w wieku XII; od początku wieku

XIII (r. 1201) istnieje już traktat handlowy mię

dzy uiemi. W wiekach XIII i XIV rozkwitł han

del hanzeatycki na północy, przyczem obie stro

ny, Hanza i Nowogród, robiły dobre interesy.

—

Najdawniejszy plan Nowogrodu świadczy wpra

wdzie, że nie wyglądał tak wspaniale, jak bogate

miasta Flaudryi lub Niemiec, lecz też o wiele le

piej przedstawiał się od miast wielko-rosyjskicb,

zbudowanych prawie wyłącznie z drzewa.

Jednakże Nowogrodowi *groził upadek. Miasto

to z jeg o wolnemi instytucyami uszło wprawdzie

jarzma tatarskiego, lecz oczekiwał je los może

jeszcze gorszy — jarzmo moskiewskie.

—

stępowanie Iwana III, Wasyla III i Iwana IV

musiało doprowadzić Nowogród do upadku. Mo

skwa zrezygnowała z dobrodziejstw kultury, jakie

mogła otrzymać od d wócb, obalonych przez nią

republik: Nowogrodu i Pskowa. Po upadku No

wogrodu porwały się także węzły, jakie go łą

czyły z zachodem. W roku 1479 Nowogród pod

dał się bezwarunkowo Iwanowi III, a już w roku

1488 tysiące najprzedniejszych obywateli tego

miasta przesiedlono w głąb Moskwy. W r. 1494

zamknięto w Nowogrodzie ,,kantory kupców nie

mieckich": mienie hanzeatów skonfiskowano, a icb

samych osadzono w więzieniu. Potrzeba bylo wsta

wienia się mistrza Kawalerów Mieczowych i li

cznych odeń poselstw do Moskwy, aby nareszcie,

po upływie lat trzech, wypuszczono kupców hau

zeatyckicb na wolność. -

Względem zachodu zu

pełnie inaczej postępowała Moskwa — wnet ze

rwała wszystkie węzły, jakie Nowogród z nim

łączyły. Na 49 kupców niemieckich nałożono kaj

dany, a towar ich, nawet własność kościelna, za

brano. Była to strata nietylko dla Hanzy, lecz i

dla Moskwy samej. Ustał wywóz futer i wosku

na zachód; handel hanzeatycki całkowicie upad!

ua północy, a przestrzeń, dzieląca Moskwę od

Europy, zwiększyła się jeszcze bardziej.

O wiele większe przeciwieństwa istniały po

między Moskwą a zakonem Mieczowym. Parciu

się Moskwy ku Bałtykowi stawiano tamże zacię

ty opór. Zwolna posuwający się ku północy ko

loniści moskiewscy dosięgli w wieku XII kraju

Estów (C z u dó w); na miejscu dzisiejszego Dor

patu założyli zameczek Jurjew, potem zdobyli

pograniczny zameczek Odenpah i rozpościeraliby

się w kraju Estów coraz dalej, gdyby nie przy

bycie Kawalerów Mieczowych, którzy już w wie

k”u XIII położyli kres ekspansywności moskiew

skiej w tamtych stronach. O ile pierwej Estowie

walczyli przeciwko kniaziom wielko-rosyjskim,

o tyle teraz zaczęli się z nimi sprzymierzać prze

ciwko wspólnemu wrogowi, przybyszom niemie

ckim. W XIII wieku działo się prawie to samo,

co później, w drugiej połowie wieku XIX, kiedy

rząd rosyjski łamać zaczął przewagę baronów

niemieckich przy poparciu Estów i Łotyszów.

W roku 1223 wybnchło wielkie powstanie Estów

przeciwko zakonowi Mieczowemu, a w tej walce

osadnicy wielkorosyjscy i Nowogrodzianie brali

czynny udział. Pomimo tego zakon Mieczowy

opanował wówczas Dorpat i Felin.

Ze względu na charakter zakonu Kawalerów

Mieczowych, walki te przybrały wkrótce znamio

!na krucyat. Stały się one tradycyą i racyą bytu

;tego zakonu. Jeszcze w wieku XVI śpiewano pie

;śni o obowiązkach Kawalerów Mieczowych im

;FeId zu liegen, wider den Russen zu krie(jen.1

!W ciągu kilku wieków na pograniczu Inflaut

i dzisiejszej gubernii pskowskiej lała się krew

obficie w tysiącach drobnych utarczek. Na zacho

dzie śledzono bacznie za temi walkami, a sym

patye jego były oczywiście po stronie zakonu. —

Jeszcze w początkach wieku XVI głoszono odpu

sty w ziemiach zakonnych, celem nagromadzenia

środków materyalnych na walkę — jak się wy

rażano — ,,przeciwko dzikim, heretyckim, odoso

bnionym od reszty świata Moskalom, którzy liczą

na pomoc niewiernych Tatarów". W istocie w wie

ku XVI ani uzbrojeniem, ani trybem wojowania

Moskale nie różnili się od Tatarów: z wielką

wrzawą wpadali zwykle do kraju nieprzyjaciel

skiego, a mieszkańców uprawadzali w niewolę.

Opowiadania współczesnych, jak np. Salomona

Henninga i Jana Scbmiedta, zawierają mnóstwo

strasznych szczegółóv. o tych okrucieństwach, ja

kich w rokn 1558 dopuścił się Szig-Ali ,,cesarz

tatarski", jak go nazywają wyżej wymienieni

antorowie - sojusznik czy też najemnik Iwana

Groźnego. Zdawało się współczesnym, że to byl

najazd Hnnnów. Dostojników zakonu i wielu ry

cerzy, wziętych do niewoli, ścięto później w Mo

skwie w sposób iście tatarski. Nawet ówczesnym

Moskalom nie podobało się postępowanie Iwana

Groźnego z jeńcami zakonnymi, niszczenie miast

w ziemiach nadbałtyckich, oraz wiarołomstwo

względem mieszkańców Dorpatu, czego liczne do

wody znaleić można w kronice pskowskiej. Samo

się przez się rozumie, że dla Europy w całem tem

postępowaniu było coś barbarzyńskiego. Herber

stein, poseł cesarski, któremu niektórzy przyznają

zaszczyt odkrycia Moskwy, mówiąc o wyprawie

moskiewskiej na Inflanty, robi w swych R e ru m

moscoviticarum commenlarii taką uwagę: ,,Przez

nią imię moskiewskie stało się strasznem u wszyst

kich ościennych narodów, a także i w Niemczech,

do tego stopnia, iż rośnie obawa, aby Pan Bóg

nas nie pokarał przez książąt moskiewskich lub

innych jakichś potężnych monarchów".

Okrucieństwa Iwana Groźnego w samej Moskwie,

rozbojejego kompanionów, tak zwanej Opsiczniny,

spustoszenie Inf!ant przez siły zbrojne moskiew

skie, — wszystko to razem kopało coraz większą

przepaść pomiędzy M oskwą a zachodem. Opisy

podróżnika angielskiego Fletchera o stanie w e

wnętrznym państwa moskiewskiego, opowiadanie

naszego posła Haraburdy, legata papieskiego Pos

sewina, posła duńskiego Ulfelda i wielu innych,

wywoływały tak wielką niechęć ku Moskwie, że

unikano z nią po prostu stosunków, a przynaj

mniej chciano je /.redukować do minim um . Ta

kie usposobienie względem Moskwy mogło raczej

wytworzyć poczucie solidarności pomiędzy pań

stwami, przez nią zagrożonemi. Nowogród w o

statniej chwili poddał się Polsce i Litwie. Upadek

Nowogrodu dał się odczuć dotkliwie nietylko Han

zie, lecz i miastom zakonnym, jak Dorpat i Ryga.

Okrucieństwa Iwan a w Inflantach zrodziły tam

myśl szukania obrony i opieki w Polsce, mającej

wspólną kulturę zachodnią; myśl ta wcieliła się

w układ wileński z r. 1561 pomiędzy Gothardem

Wettlerem a Zygmuntem Augustem.

Najazd i zniszczenia, dokonane przez Iwana

Groźnego w Inflantach, znalazły echo i w pań

stwach skandynawskich. Konflikty pomiędzy Szwe

cyą i Danią z jednej, a Moskwą z drugiej strony

sta wały się nieuniknioDemi. Zresztą miały one

miejsce jeszcze przed paru wiekami. Pierwej lub

później musiała się rozstrzygnąć walka pomiędzy

Moskwą a Szwecyą o panowanie, jeżeli nie nad

całym Bałtykiem, to przynajmniej nad zatoką fiń

s k ą . Już wielki kniaź Aleksander, zwany New

skim, pobił w r. 1240 Szwedów nad Newą, a po

!granicze finlandzkie było niejednokrotnie wido

jwnią krwawych zapasów w wiekach XVI i XVII,

: pomiędzy Moskwą i Szwedami. Iwan Groźny o

blegał Wyborg, a Szwedzi usiłowali zdobyć O

rieszek, później zwany Scbltlsselburgiem.

Król szwedzki Gustaw Adolf, układając plany

interwencyi w Niemczech, chciał przez przymie

rze z Moskwą trzymać w szachu Polskę. W tym

celu zwrócił uwagę, w liście pisanym do Roma

nowa, na niebezpieczeństwo

pomiędzy

cesarzem rzymskim a papistami" w słowach na

stępujących: nWaszej carskiej mości dobrze

wiadomo, iż cesarz rzymski wspólnie z papistami

njarzmił znaczną część książąt luterskich. Teraz

zamierzają oni wystawić flotę na morzu Wareg

skiem (Bałtyku) i poddać jarzmu papieskiemu

Szwecyę, Prusy i Danię. Dlatego wzywam waszą

carską mość, abyś raczyła zawczasu rozważyć,

azali jej państwu nie grozi niebezpieczeństwo.

Jeżeli dojdzie do tego, że cesarz i papiescy po

konają Szwecyę, to będą dążyć do tego, aby

szkodzić waszemu państwu i wytępić waszą wia

rę grecką; należy nad tem zawczasu się zastano

wić... P apież, cesarz rzymski i cały dom Habs

burski dążą do tego, aby świat podbić i są celu

tego już bliscy; gdy się widzi, jak pali się dom

sąsiada, to trzeba co rychlej postarać się o wodę

i dopomódz gaszeniu ognia, aby ocalić własne

mienie. To też i dla waszej carskiej mości już

czas ostatni rzecz tę rozważyć i przyjść sąsiadom

z pomocą, z abezpieczając w ten sposób własn*

interesa". Oczywiście, że to było rzucanie grochu

o ścianę, ówczesny władca Moskwy uie był

, , C Z A S " wyebodsi i wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroc zystych dwa razy dziennie, a miau owicie.

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

Numer wieczorny 10 hal,, ranny 4 hal. |

PBKNUMEKATA WYNOSI:

na calu rok na kwartał||na1miesiąc

W Krakowie w a u e j e e n . ........................................................

30toree 7 kor. 50 h.! t ker M fcU.

» . . . * od noszenie m d od o m u ..................................

36koron 9 kor. -

3ker. -

Peeztą w pań stwie A u st ry a c k ie m ...................................................

36koron 9 kor. -

\3ker. -

Z d w u k r o t n ą w y a y łk j p o c z t o w ą ...................................................

42koroa 10 kor. 50 b. 3 kor. 50 hal.

fo c s tą w pań stwie N i e m i s c k i e m ...................................................

42koron 10 kor. 50 h. I 3 kor. 50 hal

v o weayitkick panitw, należących doKwiatku pocztowego .

48 koron |12 kor. —

|4kor. —

Prenum eratą przyjmąje się tylko od 1do ostatniego dnia w miesiącu.

Wedłag «rzędowego wykazu na r. 1908pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem ,

*T’?°817. ****** państwie cena prenumeraty nCzasu" wraz a przesyłką pocztową : rocznie 16 rb

30 k.; potroeiuie 8 rb. 10 k.; ta 3 miesiące 4 rb. 05 k.; za 2 miesiące 2 rb. 75 k.; miesięcznie 1 rh. 45 k,

Abeasmeąt Czara przyjmują urzędy pocztowe w głównych miastach państwa rosyjskie*

*o, s mianowicie: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie, Moskwie iOdesie.

* a sysa miast i wsi można prenumerować C za t , po syłając po cztą należytoóć do urzędufpocztowego

najblisszega s powyżej wymiemonycb większych miast.

Pren«msrafa| przyjmują i AdseiaistraoyaCzasu wKrakowie i urzędy pocztowe. Mielsoowa ora.

n u m e ra t« księ* . 8 . A . Krzyiaaowskiego, bandle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dziee. I?opcas»

* 8* i omoasw ej, G ł. tra fika . We Lwew!e ,,Czas1* jest ds nsbyeia w biurach dzień. A. O!azewskleie, S. Sskolewilću,

«. *aebetahe, se stacjach kelejiwycb w Tarnowie, Rzetzewie, Jaśle, Nowym Sącze ee peroeic w kdeaerul toto

! * 4* 1* * * * l»»ych główniejszych stacyach s port jerów kolejowych.

Ceny opłeazońi od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10 hal.; układ tabe—

IwyezzT, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 ha),, następny po 10 hal. Nadesłane i Nekrologia

ed miąjeoa wierna drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. Głosy publiczn ości po. 2 kor.- wwoi

kie prywstae komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p . po 1 kor. ad miejsca wiersza

1 Pi’S " u m e r a tą przyjmują: we L w o w ie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego

St. Sokołowskiego, K. Buchstsba: w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Przo*

T/- S

ksiegarnia,D. Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławo wie Jasie!*

^ fi ; T V n?AWri*AA i tackach, 0. Hautj w Tarnopolu Komaniewiki: w Paryżu wyłacanis

J4 Citó de rw ise :w Wiedniu Haasenstein * Yogier, R. kosse (także we wkj*

kmh ihach); H. Schalek, M. Dukes, E Braun, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. GÓW

MkmidtAComp.);w Frankfurcie n. M.G.L.Daubei Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka

L is ty z pieniędzmi _i p rz e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admini

oweeya Czasu w Krakowie. Jieklamacye niec!pieczętowane nie podlegam opłacie pocztowej Listów »i*

ip is im y cl nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą usianą adress dopłaca tią 40 hal. - % s

_________

APWSJi REDAKCYI i ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr SO.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu