Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 616 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

K?. 220.

Kraków, 28 Września - Piątek.

Rok 187?.

Przedpłata na ,,CZAS"

od dnia lg0 Października 1877 r.

pocztową wpańtłwi«

Auatryackiem :

na pól rokn na kwartał na 1 mieaiąo

*łr. RR

zir. a

tir.|.(o

Opraaaa się o wczesne tamawianie i wyraźne wy

pisanie nazw iska i miejsca odbioru, albo nadesłanie

dawnej opaski drnkowanej z adresem.

Prenumerata liczy się tylko od pierw szego do

ostatniego dnia w miesiącu.

Prenumeratę najdogodniej przesyłać p rz e k a z e m

pocztowym.

Cena wCtasu* za granicą ogłoszona je st w tytule

kaid ego numeru.

21 września

Powszechnie mniemają w Wiedniu i w Pe

szcie, że dziś ministrowie dadzą odpowiedź

na interpelacyę w Radzie państwa post»

wioną, ja k i na pięć interpelacyj węgier

skich w tamecznym Bejmie. Za kilka godzin

może zatem przyjść wiadomość telegraficzna

o tych odpowiedziach; zbytecznem przeto

byłoby o nich zaw czasu mówić, gdyby nie

znalazła się już pewna skazówka o duchu

tych odpowiedzi, w przyjęciu, jakiego do

znała onegdaj od prezesa gabinetu węgier

skiego deputacya, która mu wręczyła pe

tycyę zgromadzenia ludu w komitacie So

modzkim.

Przedewszystkiem jednak trzeba mieć na

względzie, ż e wobec ciągłych mauifestacyj

m adiarskich na rzecz Turcyi, rząd węgier

ski unika wszystkiego, coby mogło nieza

dowolenie obudzić w kraju a prasa węgier

sk a używ a pod tym względem takiej swo

body, jak gdyby jutro armia węgierska

miała wyruszyć w pole przeciw Rosyi. Mi

mo tego odpowiedź p. Tiszy dana deputa

cyi je s t złożona z ogólników dających się

tłumaczyć, jak kto zechce, podobna do o

wych wyroczni delfickich, które albo były

zagadkami albo dwuznacznikami dająoemi się

użyć na obie strony. T ej samej dyalekty*

cznej zręczności dadzą zapewne dowód mi

nistrowie w obu zgromadzeniach prawoda

wczych, bo tylko w wolnej Anglii pod rzą

dami czysto parlamentarnemi rząd używa

niezaprzeczonego sobie praw a odmawiania

odpowiedzi, j eśli widzi tego potrzebę, nie

tak dla ukrycia braku programu, jako ra

czej, aby nie wiedziano za granicą, jakie

ma zamiary, a tylko wtedy ministrowie an

gielscy oświadczają, co zrobią, gdy rzecz

n a p ół zrobiona.

Oświadczył deputacyi węgierskiej p. Ti

sza, że zapewne uwzględni petycyę wyra

żającą życzenia narodu, czyniąc zadosyć

panującemu usposobieniu umysłów a pomi

nie wyrażenia niewłaściwe, jakoby te w po

śpiechu zakradły się do petycyi. Rząd i na

ród mają jeden cel przed oczami: obronę

interesów tak monarchii w ogóle, jak Wę

gier poszczególnie, ale główną jest rze

czą wybrać stosowną chwilę i stosowne

środki do spełnienia życzeń narodu, aby

skutek osiągnąć pomyślny. Taka jest treść

odpowiedzi prezesa ministrów.

Nie ma tam wcale wytłumaczenia, jakich

środków użyć potrzeba i w jakiej chwili

dla obrony intereBÓw monarchii, ani nawet,

Cz«*ć literacko-artystyczna.

KSIĄDZ JAN KOŹMIAN.

Od kilku lat przyda ta ciężka kolej na nasza

ldręczcną Polskę, że co chwila tra um y którego

: duelnych pracowników, czy to aa polu narodowem,

:zy w winnicy Pańskiej, co to pc dobni do źcłaierzy

ia wyłomie, natawnie mieli do walczenia, jeżeli

s niechęcią w ładz , to często z obojętnością swoi

idących w przeciwnym kieiunkn. Znikają oni z w i

downi opuszczając zdobyte długoletnim trude m sta

nowiska. Twardą tę konieczność, słodzi to jedno, ze

ir.eprzef.z1i bez śladu; zostają bowiem po nich wido

me owoce ich pia c, w przygotowanych następcach

do prowadzenia dalej dzieła duchowego odrodze nia . . .

O jednym j takich, bodaj nie najdzielniejszym ż oł

nierza z całego zastępu, świeżo zsw kdomiły kraj pi

sma publiczne. Ksiądz Jan Kcźmian, powracając ze

Rzymu, zm a rł w drodze.

—

Bolesna, a niespodzie

wana wiadomość, niemogla niewstnąsnąć serc kato

lickich, czujnych i tkliwych na wszystko, co się od

nosi do rzeczywistej żywotności w narodzie, stano

"iącej wartość i za sługę w obliczu Boga i lndzi,

zwłaszcza takich , dla których nie jest urojeniem

wszystko czego niedotkną zmysłami.

Y twardych, przygniatających okolicznościach, w ja

wili się dz ś widzimy, w tym zamęcie pojęć podo

bsJm do śnieżnej zamiec!, s tr ata takiego męża, po

*tonie go z tego świata w świat iuny, mogłoby

jakie są te interesa. Jako interes monarchii

Austro-Węgierskiej poczytywaną była do

tąd neutralność, ale neutralność jest tylko

środkiem, nie zaś celem, środkiem biernym,

który nie może być raz na zawsze niewzru

szonym , lecz służy tylko tak długo, jak

jest zdolnym zapewniać całość państwa,

jeg o bezpieczeństwo i potęgę. Z e zmianą

więc okoliczności środek ten może się oka

zać niedostateczny; dla tego więc p. Tisza

nie położył nacisku na neutralność. Nie

odpowiadałoby to zresztą życzeniu narodu

węgierskiego, który w neutralności upatru

je zostawienie R osyi wolnych rąk do dzia

łania przeciw Turcyi. Nie wspomniał zaś

prezes gabinetu węgierskiego o naradach

salzburskich, a mianowicie, czy uczestni

czył przy nich duchem ów trzeci nieobecny,

lub też czy niemiano na niego żadnego

względu, wspólne tylko interesa A ustryi i

Niemiec traktując.

Jeżeli odpowiedzi ministrów w Wiedniu

i Peszcie na dawniejsze interpelacye zado

wolniły w szystkich, chociaż najmniejszego

światła nie rzuciły na politykę rządu, to

mniemamy, że i dzisiejsze odpowiedzi bę

dą tak ułożone, aby każdy mógł z nich

wyrobić sobie takie zdanie o polityce g a

binetu austro - węgierskiego, jakie mu naj

lepiej przypada. A jo te Aeacide, Romanos

wncereposse — brzmiała pamiętna wyrocznia,

którą można było tłumaczyć na obie stro

ny. Odpowiedź onegdajsza p. Tiszy przy

pomniała j ą nam, i mniemamy, że posłuży

ona także za model do odpowiedzi na in

terpelacye w obu zgromadzeniach praw o

dawczych.

Konferencya, krajowa nauczycieli szkół

ludowych.

(DokońozMita).

Ostatnią sprawą kotferenoyi przez Radę szkclią

krajową przedłożoną było spraw ozdaje o b tm e fon

duazu emerytalnego nauczycieli szkół ludowych.

Facdusz emerytalny załóżmy w r. 1875 i umieszczo

ny w papierach publicznych d szedł obecnie do kwo

ty pi z szło 100 000 złr. K* nferenoya zbadawszy do

kładnie rachunki, uchwaliła wyrazić Radzie Bzkolnój

krajowój, pod którśj zarządem fundusz ten zobtoje,

podziękowanie za oględną administra cją.

Poza przybozonem i ] 0 *yźój Bprawami ziłatwiła

konf.rencya niezmierną ilość wniosków konferencji

okręgowych i pojedynczych członków, z któiych to

wniosków niektóre były d!a Bzkół i nauczycieli wiel

kiśj ważności, jak np. wniosek przez konferencją je

dnomyśinie nciiwalony, aby przy R dzie szkolnśj

założyó muzeum szkolne z nicmbjącą wystawą

przedmiotów do nauczania służących.

Wszystkie niezałatwione wnioski przekarała kon

ferenoya Wydziałowi stałemn, z pośród siebie na lat

trzy wybranemn, do stosownego załatwienia w myśl

uchw ał odncśnśj sikcyi.

W ogóle uchwały konferencyi świadczyły o grun

townem rozpati zoniu apiaw przedłożonych i dokla

dnśj znajomości takowych. Rozprawy toczyły aię

swobodnie; żadna okuł czność nie zamąciła on ś,

ohwalebnśj zgody i karności, w jakiśj nanozyciele

całego krajn wspóln’e nad dobrem sprawy szkół In

dowych pracowali. Jedna tylko uchwala nie wydała

Gam się powziętą w tym dachu, w jakim sprawy

oświaty i umoralnieiia !uda naizego według nas

mają byó traktow ane, tj. uchwalona przez konferen

ty ę re zolucja, iż ,,chodzenie młodzieży szkolnśj przed

nanką do kościoła na nabożeństwo jest p)d wzglę

dem pedagogicznym szkodliwe i m a byó zaniechane."

Jeżeli od kogo, to cd kotferenoyi nauczycieli ludo

wych nie spodziewaliśmy się takiśj nchwały; sądzi

liśmy bowiem, że c;, kt rzy powołani są , aby siać

między Indem zdrowe ziarno oświaty, nietylko nie

będą unikali błogiego wpływu kościoła, ale owszem

wypowiedzą jawnie i otwarcie zasadę, te tylko po

łączone usiłowania szkoły i kcśiio!a utrwa lą w lu

dzie nasiym s tałe zasady prawdziwśj, bo na słowie

bożem opartśj moralności. Nie możemy przeto za

taić przykrego uczucia, jakie w nas powyższa uchwa

ła wywołała, jakkolwiek pocieszamy aię przekonaniem,

te nauczycielstwo nasze podziela ogślaie zasadę:

szkoła z kościołem, i że konferencya działa

jąc jedynie pod wpływem A yt daleko po uaiętśj gor

liwości o powierzoną sobi( dziatwę, pomimowolnie

nie spostrzegła na razie, że podcb a uchwała z naj

lepszego przekonania i troskliwości płynąca, może

byó jednak tłómaczona w spcsób, czymąiy uimę na

szemu nauczycielstwo, jakoby oni zapomnieli na

chwilę o tern, źe tylko religijno-moralne wychowa

nie lndn jeat praw dziwem wychowaniem. Żywi

my przekonanie, że nauczycielstwo nasze nrimo po

wyżarśj uchwały jak dotąd tak i nadały w ściąłem

połączeniu z kościołem pracować będzie ned wy

kształceniem i umoralnieniem ludn i nigdy nie zapo

mni o tem, że wiedza tylko wtedy przynosi błogie

skutki społeczeństwu ludzkiemu, gdy ją ogrzewają

promienie gorącśj wiary.

Wypada nam wreszcie podnieść, iż marszałek tej

mu mimo licznych prac na początku swego urzędo

wania, nie pominął tśj sposobne śei, aby się przy

słuchać rozprawom nauczycieli i choć kilku słowy

zachęcić ich do w ytrw iłśj pracy zapewnieniem, że

kraj z pełną otuchą pogląda na spodziewane owoce

tak gorliwśj i gruntownśj pracy. Życząc powodzenia

staropolskie m: «Szczęść Boże!" zapewnił ra n mar

szałek zgromadzonych, iż kraj tę gorliwość nauczy

cieli uznaje i należycie ocenia. I my mamy to bło

gie przekonanie, źe rozprawy konfrrencyj przyczynią

s ’ę znacznie do polepszenia sprawy nauczania ludo

wego, a to tem hardzi6 , jeżeli, jekeśmy to już po

przednio wspominali, Rada szkolna krajowa, nie za

oiedba zwołać proponować śj przez konferencję an

kiety, któraby, układają c plany dla wszystkich szkół

Indowych, zużytkowała ważniejsze przez konferencję

wypowiedziane zasady i zapatrywania.

mwmmmmmk *gmot?

V7tedeń 26 września.

(||) Nio nie słychać o pośrednictwie lnb interw encji

pokojowśj. Owszem wszędzie tylko mowa o wojnie zi

mo* śj lab o drugiśj kampenii na wiosnę. Tego ro

ku R os;a jnż nie może żadną miarą liczyć na suk

ces ważniejszy. Odsiecz Plewny świadczy o niedo

stateczności wojakor/ych sił rosyjskich. Zbyteczna

rozprawiać o niezdolności sztaba jere rałnego, skoro

wielka Rosya nie posiada dostatecznŚ! armii, aby

wyrównać siłom turecki !F, liczebnie 1 Wylądowanie od

działa tureckiego na ziemi inninńskiój naprzeciw Sy

listryi zasługuje o tyle tylko na nwagę, o ile będzie

ono dowodem, że mocarstwa bynajmnśj nie mają

zamiaru protestować przeciwko wejściu Turków do

Rumunii. Rozumie się samo przez Rię, że sz zęście

wojenne jeszcze zmienić snę może na korzyść Rosyi

bądź w ciągu zimy, bądź na wio.snę, ale mimo to

zaczynają już w kołach politycznych liczyć Bię z fak

tem słabości wojsko*śj Rosji, jakby z czynnikiem

na tera z stałym. Począwszy od małśj S)rbii, która

obawia się na nowo wejść w spółkę z wielką Ro

syą, nie chcąc dzielić jej nieszczęść wojennych, któ

ra chwieje Bię mając do wyboru między strachem

przed Tnrcyą a strachem ptzed Rosyą, p o c ą wszy

więo od Serbii bż do Austryi, Niemiec i Włoch,

wszystkie psńelwa straciły po części dawny respekt

przed Rosyą. Nawet Niemcy, które najdłnżśj racho

wały i zachowują przyjaźń dla Boayi, nbiegają się

bardziśj niż kiedykolwiek o przymierze z Aoslryą i

Włoobami.

Jak dawniej staraniem Niemiec było, stanowczo

pojedm ć Austrvę z Rosyą, tok trra z radeby wciągnąć

Włochy do tego związku, i rozszerzyć niej*ko s-’jaj z

trójcesarski. Dla tego Włochy obecnie w wysokim

atopriiu podchlebiają Austryi i lo ray abjj z każdej

sposobności, aby przekonać gąb’net wiedeński o ser

decznej przyjiźii. Byłoby bardto pofądanem, aby

m Wiedniu z większą ostrożnością przyjmowano te

nowe umizgi niemiecko-włoBk’te, ktćre bardzo dobrze

mogą być na to obliczone, aby poróżnić Anstryę

z Rosyą. Zbyt dorywczo Fremdenbla tt przerzucił

eię z jednej ostateczności w drugą, zbyt prędko za

czyn) rozprawiać o misyi austryacko* pruskiej na

Wtchodzie z wykluczeniem Rosyi, czyli jak się wy

raża nmoski«ws ’czyzny," zbyt nieostrożnie także Abend

po*t od kilku tygodni otwarcie bierze stronę do

wództwa tureckiego. Zmiana sytuacji nie jest nie

podobną, a wówczas nieprzyjemnie by było sp trać

się z zarzutem, iż Wiedeń zmienia swą politykę za

lada powiewem wiatru. Prusy nie mogąc pozyskać

Austryi do pomagania Rosyi, mcże zaczną pracownć

w k erunku przeciwnym, w kierunku po waśnienia

dwóch kolegów w związku trójceaarskim. Gniew Prus

znać z inspirowanych dzienników pruskich. Wszak

Nordd. Allgemeine Z tg dziś pisze o panującej

w Peszcie ,,zarazie turec riej" między Madiartmi.

W iedeń 26 września.

A P oi iaważ Koło poselskie polskie na posiedzeniu

swem 24 t. m . uchwaliło, jak wam pisałem w liście

wczorajszym, aby wnoszący o wystosowanie przez posłów

polskich do rządn interpelacyi w sprawie wschodniej,

przedłożył Koła poselskiemu projekt interpelacyi lub

przynajmniej zarys projekta lub wskazał kiernnek,

w jakim proponuje rząd interpelować, przedstawił

p. Ludwik Skrzyński na wozorajszem wieczornem

posiedzeniu Koła następujący projekt inte rp e

lacyi:

Zważywszy, źe wojna wybuchła u granic monarchii

niepokoi umysły w Galicyi i całej monarchii (i po

kilku podobnych zważywszy), z a ;y tu ją się rządu niżej

podpisani posłowie:

1) «Czy traktaty paryskie z 1856 r. , m ocą któ

rych uregulowane były prawa i obowiązki mocarstw

względ m Turcyi, a mianowicie artykuły VII i IX

traktatu paryskiego z 30 marca 1856 r. i artykuły

I i II traktatu z 15 kwietnia 1856 r. zawartego

między A uitryą, Francyą i Anglią — są jeszcze

w swej mocy? czy też zostały usunięte przez nowe

umowy lub traktaty?

2) Jeżeli zsś zawarte zostały nowe umowy lub

traktaty, tyczące się sprawy wschodniej, jakie są

poditawy tych traktatów, a mianowicie w jaki spo

sób i jakiemi warunkami są w nich zabezpieczone na

wszelki wypadek pclit;czne interesa nrszej monarchii

na m szej wschodnio-pcłudniowej granicy?"

Projekt ten interpelacji przedłożył p Skrzjński

Kołu w języku niemieckim, leoz podał im tn w wier

n e « tłumaczeniu dosłowną osnowę pyfeń stanowią

cych treść interpelacyi. Jednak aby urikrąć zarzutu,

iż tłumaczenie to nio jest wiernem, załączam ory

ginalny niemiecka tekst interpehoyi.*)

P. Skrzyński uzasadniając Bwój projekt usiłował

udowodnić, źe odpowiada on adresowi ułożonemu

przez komisyę sejmową i przyjętemu przez Koło sej

mowe we Lwowie 26 sierpnia r. b ; albow ńm p o

jek!owdna przez niego interpela cja z ’. pjtnje się czy

istnieją trakta ty paryskie mające położyć tam ę dą

żeni-m Rosyi na Wchodzie.

Wszyscy posłowie przemawiający na wozorajszem

posiedzeniu Koła, mianowicie: CarzanowBki, K rze

czunowicz, Julian Czerkawski, X Raczka, Weigel,

Euzebiusz Czerkawski i Danajewski wystąpili w wy

mienionej tu kolei przeciw takiemu projektowi

int9rpelacyi, jaki przedłożył p. Skrzyński. Streszo:ę

ich glosy w kolei jak występowali.

P . Chrzanowski wykazał, że kierunek i myśl

zasadnicza projektowanej przez p. Skrzyńskiego inter

pelacji, a Kierunek i m ;śl zasadnicza adresu sejmo

wego tą zupełnie odmienne. Projektowana interpela

c ja zdaje się widz’eć tam ę dążeniom rosyjskim na

*) 1. Sind dit Portier Vertrilge ttom Jahrt 18S6, durch

wehhe Hechte nnd PjliehUn der Oroitiniiehte gigennier der

Tilrkei geregelt njurden — und namentlieh die Art. VII und

IX des Pariter Vertragee vom JO. Milre und die Art. 1. und

II det ani 15. April 1856 i*isehen OeHerreteh, f rankreieh

und England abgeichlo/eenen Vertraget — m Kra/l? oderlind

dieeelben durch neuere Abmoehungen oder YertrJge auiier Qel

lung geteltt toorden}

2. ustnn ober neue Abmoehungen oder Yertrilge in Beeug

au f die orientaliiehe Frage abgeeehlonen uiurden, welclte lind

die Orudlagen derielben, und namenlheh, auf uelehe Art und

durch welche Slipulationen lind in denielben die politiichen

InUretsen umerer Monarchie auf unteren lUdHitliehen Gremen

far alle Fiille gewiihrt}

Wschodzie i zabezpieczenie interesów monarchii au -

an-tr?acko - węgieiv kiej w traktatach paryskich,

w których mniemano położyć tę tamę czterema w a

runkami a mianowicie: zamknięciem ueśnin D arda

n e ló ł i Bjsfjru , dla okrętów wojennych, orzeczeniem

neutralności morza Czarnego, który to warunek us u

nięty został przez pćźaiejszy tra kta t, orzeczeniem neu

tralności Dunaju, a szczególniej postanowieniem,

w miejsce wyłącznie rosyjskiej, wspólnej opieki mo

carstw nad chrześcianami w Turcyi. N atomiast projekt

adresu przyjęty przez K oł) sejmowe 26 sierpnia

wskazał także «wał nieprzeparty" przeciw niebezpie

cznym dla Aust-yi, dla w dności i cywilizacji dąże

aiom Rosy i do njjrzmienia wszystkioh ludów ełowiuń

akich, ale wskazał go nie w traktatach parydkich,

które okszfcły się nieskotec’nemi, bo właśaie w imię

tych traktatów Roiya inte weniuje teraz w Turcyi,

lecz wypowiedział: że «nieprzepartym wałem przo

oiw tym z trważającym prądem, przeciw tym dąże

niom do ujatztnienia (rzez Rosyę WBzyatkich naro

dów słowiańskich w imie pinslawizmu — eą te na

rody Błowitńskie, które nie chcą się zrzec swej na

rodowej odrębncś;i".

Wskazał dalej projekt adre?u,

t.e takim właśnie jest naród polski; w ton więo

sposób przedstawił, że jedynie przez rozwiązanie spra

wy polskiej równoczesne z sprawą wschodnią może

być ta sprawa wschodŁia stanowczo załatwiona bez

niebezpieczeństwa dla Austryi. Interpelacja projekto

wana przez p. Skrzyńskiego idzie wpre»t w innym

kierunku: czyniący taką interpelację zdawaliby się

wypowiadać, że zależy im jedynie na u!rzymaniu

traktatów oaryski.h w mniemaniu, że te traktaty

zaber.pieczi.ły monarchię am tryacką przeciw dążeniom

Rosyi — co jest f ł-zem, i źe w całej sprawie

wschodnie! idzie im tylko o zawarcie nowych tra kta

tów, któreby zabezpieczały intereBa monarchii t a jej

«południowo-wschodniej gramcy". Pizedatawiał wre

szcie p. Chrzanowski, że Polacy n e mogą obitawaó

za utrzymaniom panowania tureckiego nad innemi

ludami, a to panowanie zastrzegał w!aśń’e traktat

paryski. Z powyżej więc wyrażonych przyczyn oświad

czył aię przeciw takiemu projektowi iute-pelacyi,

jaki wniósł p. Skrzyński.

P. Krzeozuaowioz popiera! w zupełności myśli

wypowiedziane przez p. Chrzanowskiego i dodał, że

według praw narodów, wojna obiła istniejące między

mocarstwami wojującemi traktaty; przeto trakt.ty

pcryski 9 nieobowiąznją już cd dzisiaj ani Rosji ani Tur

c ji po rozpoczęciu między n emi wojny od pół roku.

Inte rpela cja taka jaką proponuje p. Śkrzyńiki, nie

zaznacza bynajmni-j at)ncwiska Polaków wobec spra

wy wschodni j, nie przynosi żadnej korzyści ani dla

narodu naszego, ani dla monarchii - je st więo prze

uiwr,y t\kiej interpelacyi.

P. J ulian Czerkawski w obszernym wywo

dzie przedstawił, źe narody poludniowo^slowtońskie

mają prawo do niepodległego bytu, do ?rzuceni:) jarzma

tureckiego, a jakkolwiek Rrnya nie niesie im wolno

ści, jednak interpelująo o traktaty zastrzegające in

tegralność Turcyi, zdawaliby się posłowie polscy wy

stępować przeoiw prawom jakie mają ludy pohdm o

wo-ałowiańakh do niepodlegli śń . Z tych powodów

jest przeciw intorpelicyi irojionowan j przez p. Skrzyń

skiego; nawet chwili tersźuiejs:ej nie tw aia z) stó

80*ną do interpelow ani ze strony pcałów polskich,

jakkolwiek pragnie, aby to pytanie pozcat ło jeszcze

w zawie zonin, bo itosow ni chwila moźe nadojść.

W tym samym dat ha przemawiał także p. X.

Raczka.

P. Eazebiusz Czerkawski oświadczył się prze

ciw zaprojektowanej przez posła Skrzyńskiego inter

pelacyi, chociaż uznaje potrzebę, aby posłowie polscy

wni’śli interpelacyę lab wzięli udział w rozprawach,

jakkolwiek korzystniejsze do takiego kroku położenie

było w października r. z. Jego zdaniem inte rpelacja

przez posłów polskioh czyniona, powinna poraszaó

sprawę polską chociaż t ) p. Skrzyński aważ« za myśl

bardzo naiwną.

P. Weigel n:e zgadza! się także na proponowa

ną przez p. Skrzyńtkifgo interpelację, gdyż to nie

odpowiada wcale myśli adrem, a odpowiadać mn po

winna; m iemał, że z powodu uchwalania budżetu

lab u^h wbUnia reformy podatków można wystąpić

z interpelacją żądającą wskazania przez rząd kie

rankn politycznego, w którym chce iśó w sprawie

wschodniej.

P. Dunajewski p zedstiwiał, że przeciw wnie

sieniu takiej interpelacyi, jaką proponuje p. Skrzyń*

się wydawać aktem Bożego zagniewania — gdyby

wiara w wszechmocną sprawiedliwość nienakazywtła

schylać czoła przed jej wyrokami, a tylko uczuciem

odgadywać to przeznaczeń: e , jakie mieć może powo

łany, względem tych, których mu przyszło opuścić.

Jeat to jedyna pociecha, po tej niecdżiłowanej

stracie, jaką poniosła nietylko wielkopolska prowin

cya, lecz i inne dalsze Btrony ziem polskich, które,

jcźli niepatrzały źjwemi oczyma na żywot i czyn

ność kapła na, nieslyszłły b!ów jego padających z ka

zalnicy, niewidziały trudów około wychowania mło

dzi w duchu bożym, n i rc zjtiły pism gruntownych

i przekonywającej mocy — to mogły widzieó u sie

bie odbicie s ę wpływu wielkopolskiego kapłana, nie

tylko w stanie duchownym, lecz i w piśmiennictwie

światowem, niemniej w pojęciach o wychowaniu po

katolicku i po polsku.

Nic dziwnrgo, i e imię księdza Ja n a Koźmiana

wszędzie dob:egło, gdzie się modlono w ojczystej

mowie, gdzie pielęgnowano cnoty domowe, i gdzie

rodzina umiała wytrwać w wierze ojców, i dawać

dowody ofiarności dla ojczyzny.

Pojiew dobry, aczkolwiek nie tak spiesznie roz

chodzi się jak zły, mający na nieszczęście, lotność

telegraf0 * lokomotywy, niemniej jednak rozchodzi

w kierunku promieni, co je st własnością światła;

kiedy złe P?dzi w jednym kierunku jak wicher

1 bp^vidrie zapewne pora, że sprawiedliwi i kocha*

porachują zasługi ś. p. J ana Kcźmia

jący, P

Q 0 filarem Kościoła" — atoli wyraże

as,

:s :j"W%s z

Joe n ta s, nsjproBtsien) (tam.o .jd tlo

wero. Tem więcej, źe jest to udziałem ludzi niepo

sp )litej miary, cienatychmiastowe zbierać oklaski,

lecz czekać na uznanie, póki nieuc cbną namiętne

nienawiści i ślepe uprzedzenia.

Obecnie zaleź? na tem, żeby bliżej rozpatrzyć się

w człowieku, którego praca i d?Halncśó, zwracała

na siebie oczy przez ciąg lat trzydziestu, jako na

żywe światło w apćłsczeństaie katolickiem rozcho

dzące tię zrazu od świeckiej potem od duchowne)

osoby; jako na ciepły patryoty;m występujący _pod

inną frrmą, niż dotąd było w zwyczaju. Pozn»jmy

więo czytelników z tą wybitną postacią, z tym cha

rakterem, który był, bez żadnej przymieszki, z je

dnego kruszcu odlany.

,,,

Ś. p. Ja n K(źmian urodził się w województwie

Labslskiem, zo znanej tam i odznaczającej aię rodzi

ny. Przyszedł na świat 27 grudnia 1814 r.; począt

kowe nauki pobierał w Lublinie, dals*e w L c.um

warszaw ikiem; a gdy takowe kończył, wybuchło po

wstanie listopadowe. Razem ze starfzym bratem Sta

nisławem, dzisiejszym prezesem Tow. przyjaciół nank

poznr ńikiego, znanym z wybornych przekładów Szek

spi:a i z wio!u innych pism, wstąpił w tzcregi wcj

ska narodowego do artyleryi, i odbył «alą kampanię,

przy końcu której doBteł się do niewoli; lecz w y

mknąwszy się z niej szczęśliw e, potrafił przedrzeć

się za granicę, i przejechawszy Niemcy zotrzymał się

dłużej w Bruxelli

Była to kolej, którą przeby

wała największa część emigracy5, pędząca na Zachód,

gdzie miała jej zejść nowa gwiazda legionów ....

S. p. Ja n, po rocznym pobycie w BroiTli, pojechał

do Paryż), przypatrywał się z bliska ówczesnym r o

botom. a trafnym poglądem na rzeczy, prędko po

znał, że z mąki tej nie będzie chleba

Jakoż

nie chcąc znżywaó bogaty( h darów umysłu i serca,

na jałowych sport ch o władzę w emigrpcyi, o for

my rządu, lub refcryminować n:epowod enia wojny

powstańczej - p:Btanowił zabrać się do pracy, i sko

rzystać z otwartego wstęp° do wszystkich naukowych

instytucji we Francyi. Ten krck wyróżnił go od we

getnjącej na brukach masy emigracyjnej, która w o

czekiwsniu czegcś, co miało spaść z oblokćw, nie

brała się do tego, co samo szło jej w ręre. Jakoż

pojechał do Tuluzy, i tam Bkończywszy korsa p ra

wne, zdał fiimin na adwokata. W zawodzie tym nie

utrzymał się długo, albowiem zdrowie jego z-ujno

wtne mozolną pra -ą , wymagsło parę la t wypoczynku

i naprawy u wód p;renejskicb. Jakkolwiek zawód

jnrysty ri e odpowiadał j?go wewnętrznemu powoła

niu, to umjBł wyższy, umiał zeń zrobić coś lepszego

nad zwykłą Bztukę wyzyskiwania ełabcści i ramię

tnośei lud zkich.... Całą dnsią katolik wyróżniał Bię

cd rrszty kolegów; rutyna jnrjstowska w jego ręku

zamieniła s!ę w prawdziwą obronę pokrzywdzonych.

Mógł też śmiało powiedli*ć:

E t mihi res, non me rebus subjungere conor.

Z tem wszystkiem nalegania przyjaciół paryskich,

powclaly go do tej stolicy .... Przybywszy tam zna

lazl się w Bympetycznem dla swych usposobień oto

czeniu. Mickiewicz, Bohdan Zaleski, Witwicbi, C eza

ry Plater, M ontaltmb:rt, prędko poznali się Ba zdol

nościach młodzieńca, a niebawem na jego charakte

n e i głęboko wyrobionych ka t lickich zasadach,

wskutek czego uważano za stosowne postawić go na

czele wychowawczego r a k hd u , w którym młodzież

przybywająca z Polski miała korzystać z systematy

cznie udzielanych nank, a co ważniejsza, ugrunto

wać się w katolickich zasadach, zbyt często pomija

nych u Das w planie ednkaoyjnym. Przez kilka lat

S. p . J an K ’ź:niań spełniał gorliwie i z zamiłowa

niem ten trudny obowiązek, jski przyjął t a swoje

bffki...

N adaiedł niebawem czss, że ze zmianą pannjącogo

w Prnsiech, otworzył się dla emigrantów łatwiejszy

przystęp do ziemi ojczystej... kto miał jakie stosun

ki lnb pcparci6 w W. Ks.ęstwie poznańskiem, sterał

s;ę tam dostać, aby choć jakiś czas cdetchn ć oiczy«

stem powietrzem. W liczbie tych był J s n Koźmian,

który za poredą jeneiała Chłapowskiego przyjechał

do B;rlma, z tą jakby rzec misją, aby wpływać na

uczęszczającą na uniwersytet młodzież, i bronić ją

od tych bałamutnych doktryn fi!ozcfi:znych, jakie

wówczas tyle głów p zawracały. . .

Jak d :l ce wywiązał się ś. p. K(źmian z trgo za

dania, dośó tlyszeć tycb, którzy mn do śmierci są

wdzięczni za naprowadzenie na dobrą drogę, za wska

z nie czem powinien byó ?awód obywatela ziemi?nine,

i jakie na nim ciężą obowiązki względem Boga i

Oj zyzny....

Nie na tem poprzestawała działalność ś. p. K o

źniana; bo kiedy srę v-ziął do czego, to niezanie

dbał żadnej strony, aby ją postawić w harmocii z tem,

co było treścią jego pnekcn ń i dążeń.

Wpływ religijny, moialny i Eaukowy jaki wywie

rał na młodzież zostającą ’l nim w styczności, scz

kolwiek rcbił wie’e dobrego, nieprzekraczeł jednak

szczupłego towarzyskiego zakresu. Wypadła zatem

potrzeba zrobienia sobie szerszej areny.

Jakoż w r. 1845 za jego natchnieniem i stara

niem, zaczął wychodzić w Poznaniu: Przegląd Po

znrnUki. R edaktor przebywał w Berlinie pismo wy

chodziło o mil kilkadziesiąt.

* T T * Wyekod4ł *»6*ł*aai*, wyjąw ny nlwisiste i dnie *wt%teosM.

ra CcotM, » U« U pw stancy, w Krakowi* po 10 o., * prsoayłk% poosiową U o.

FionHinołala wyaeili

I ieffłfis«*«............... "Ar* ”fs" ri-sr

I /**«k. Fraaoyi, Anglii, Beigft, Sswą]earyi i Turcji

82 cła.

8 cła.

a t).

-X

*ię W »» ed Igo do ostatniego dnia w miesiącu. -

Łlety s pieniędzmi i pm

twnT% Irakowis

1,° f ło»zenia (insęraty) uprasza się nadsyłai fr a n c o do Administruj*

u**,

- s s st!ófi?jssss*

SnaiBmią pnrjaa)si

od *lejna wtórna draU«m drobaym (poHtowjm), aa płońmy ra* li. sa kaUy aattępay n iu( » a

Mmtmmtmn» (u I *troamłey dsieaaika) od mlsjsea w!ersu imkUnm drobaym po 80 o. u kaIdy im . A

aęląsasale S« ,,raaaa» (prospekta, eyrkulam. ogłoouaiaitp,)prcyjmnją sięnawaę 1złr. od

1** ****’M1" dl* sarniejseowysk, a M e. ed 100 egc. dla »iojioewjok prenumeratorów. Priypadająea ’

aaleiytoM uprasza no BBprsśd udeeład przekazem poosiowym. Ogłoeeemlm I preeaneratę

prsyjEsiją: w tr% rjim wyłącznie a. Adam, Carrefom do la O reii Rongo 8, (prenumeratę p. W . Raczko

wać, Pubom* Poiuoaitro !S); tW ld .i . pp.HaauMtata AYogler (taki« wHamburga, Fraakfw.

fta m IŁ. lorflaK L^ekŁ BasyMl Wrooławtal A. Oppoltk, IMsiSmM Hr. 8 (takie w Prądu), M,

*Mn(tak«*wIm , K -Wga,MomaktanlKwgmW ^aL.fiaaboAGen*(takiewfnuak.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction