Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 722 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 25

Kraków, Czwartek 16Stycznia 1913.

Rocznik LXVI.

Wydanie popołudniowe.

Hasło, pod jakiem obejmował prezydenturę p.

Armand Fallieres: Je signe tout, odpowiadało

kyezeniom radykałów i radykałów* socyalistów,

którzy przed lały siedmiu znajdowali się u szczy

tu potęgi i pragnęli rządzić nieograniczenie. Gru

pa ta, do niedawna wszechpotężna, znajduje się

dzisiaj na drodze ku nizinom wpływu i znaczę

’nia. Wybór prezydenta republiki, któryby nie

tylko podpisywał, a!e myślał, i to myślał nie

kategoryami radykalizmu, mógłby przynieść nie

dawnym w-ładcom Francyi nową porażkę, mógłby

przyspieszyć ich kres. To też kandydatura Pcin

earego przedstawia się dla radykałów, jako groź

ba. Przeciwdziałają jej energicznie i rozwijają

całą grę wpływów, aby ją obalić.

Chcąc grę tę przejrzeć, należy przypomnieć

sobie rozkład sił partyjnych w Izbie deputowa

nych. Do prawicy, która zresztą na wybór pre

zydenta mało wpływa i tylko przy rozbiciu gło

sów mogłaby przeważyć szalę, należą m onarchi

ści, dzielący się na bouapartystów i legitymi

stów, dalej nacyonaliści, wreszcie republikanie*

katolicy, zwani także liberałami, a kierowani

przez p. Piou. Lewicę tworzą: union republi

caim, progre3iśei, którzy prowadzą politykę

umiarkowaną, a

,,kombistów" zwalczali zawsze

z bezwzględnością. Do grupy tej należy z kan

dydatów p, Ribot. Dawniej liczył się do niej

także p. Deschanel, ,,piękny Paweł", lecz w o

statnich latach zbliżył się ku lewicy demokra

tycznej, stojącej bardziej na lewo. Part,ya ta sta

nowi przejście od progresistów do radykałów i

l’ady!(ałów - socyalistów, a zachowanifj się swoje

stosuje oportunistycznie do aktualnych prądów.

Radykałom i radykałom socyalistom przewodni

czy jako głowa naczelna znany p. Combes, z sze

regiem podobnych mężów politycznych, jak Pel

letau i in. Radykalizm do dziś dnia stanowi

rdzeń Izby deputowanych, bo chociaż polityka

jego spotyka się z coraz silniejszem potępie

niem kraju, i gabinet obecny idzie w zgoła od

mienoym kierunku, wszelako radykali posiadają

znaczną liczbę deputowanych, dzięki obecnemu

systemowi wyborczemu, rozdziałowi okręgów,

dzięki opanowaniu

aparatu administracyjnego,

a przedewszystkiem dzięki wpływowi lóż woloo

mularskich, stanowiących potężną organizacj-ę

wyborczą. Nakoniee na najskrajniejszej lewicy

zasiadają socyaliści pod przewodnictwem Jauresa.

Aby ocenie stanowisko tyeh wszystkich grup

wobec wyboru prezydenta Rzeczypospolitej, na

leży przypomnieć sobie pokrótce przebieg w e

w nętrznej polityki francuskiej w ostatnich sied

miu latach. Dokonała się. w nich pewna prze

miana. Polityki radykalno socjalistycznej, takiej,

jaką uprawiali pp. Waldeck-Rouss,eau, Combes,

po części Clemenceau i Briand, nie można było

podtrzymać na czas dłuższy, aczkolwiek przy

każdym z wymienionych premierów’ deruta nad

chodziła z odmiennego powodu. Sekciarstw-o p.

Conibesa spełniło wprawdzie nadzieje tych wszyst

kich, którzy w’ rozdziale kościoła i państwa, o

raz w fanatycznem przeprowadzeniu

ustawy

przeciw zakonom upatryw ali zadania Francyi,

łeez sam p, Combes musiał rychło ustąpić, w sku

tek zamętu, wytworzonego gospodarką protek

cyjną,prześladowaniami ludzi odmiennych przeko

nań, a przedewszystkiem wskutek zawichrzenia

stosunków w ewnętrznych przez socyalizm, u

czestniczący w bloku i wykorzystujący tę sy

tuacj-ę .

P, Briand, dzierżący władzę mocną ręką, ku

zdumieniu swych dawnych ,tow arzyszy",

nie

przetrzymał również tego zamętu i padł ofiarą

swych porzuconych przekonań. P. Clómenceau

podstawili nogę sami radykali, gdy próbował u

króeić ich gospodarkę protekcyjną i korupcyjną.

Coraz jaśniej wszakże okazywało się, że trwać

ona dłużej nie może. Wzrost idei przewrotu spo

łecznego, aniytnilitaryzm, niesubordynacya per

soualu

administracyjnego, rozluźnienie armii i

dezorganizacya marynarki, wreszcie nepotyzm —

nakładały poważniej myślącym i dalej patrzącym

politykom obowiązek wkroczenia, teinbardziej,

że kraj, znużony nieustannymi skandalami i po

czuciem korupcyi, pragnął wyraźnie jakiegoś

wytchnienia po gospodarce lat ostatnich. Tem

bardzifj, że położenie zagraniczne nakazywało

skonsolidować się na wewnątrz i zreorganizo

wać siły zbrojne: kwestya marokańska stanęła

na porządku dziennym paru nawrotami. Gdy

przyszło zmierzyć się z tem i pozytywnymi dzia

łaniami, polityka radykałów zaw’iodła. W ten

sposób przyszedł do rządów gabinet Poincarćgo.

Zerwał on przedewszystkiem z zasadą, źe nie

jest republikaninem, kto nie jest radykałem.

Walka przeciw Kościołowi przybrała formy nie

tak jaskrawe. Antymilitarystom i wogóle dezor

ganizatorom społeczeństwa zaczęto patrzeć na

palce, Polityka zagraniczna przybrała formy bar

dziej zdecydowane: w granicach sporu maro

kańskiego skończyła się zwycięstwem Francyi,

zaś w konste!acyi przymierzy i porozumień euro

pejskich wysunęła Francj ę do pierwszego rzędu,

jako czynnik równouprawniony, z którym liczyć

się trzeba. Gabinet Poincarćgo poszedł jeszcze

dalej: opracował reformę wyborczą, na podsta

w-ie reprezentacj’i proporcjonalnej, która rady

kalizmowi może na przyszłość usunąć z pod

nóg znaczną część gruntu wyborczego. Gabinet

obecny, aczkolwiek nie nosi w prasie giełdowej

przydomka ,,wielkiego", wj-rasta wysoko ponad

mierność, jaka panowała wszechw-ładnie za cza

sów rozkwitu radykalizmu. Już to samo zape

wnia mu nienawiść radykałów, która też obja

wiła się w agitacyi przedwyborczej, gdy stało

się jawnem, że p. Poincare kandyduje na pre

zydenta rzeczypospolitej i posiada znaczne wi

doki.

Pierwszym krokiem miało być ukształtow-anie

zwj-kłego zebrania republikanów na głosow-anie

próbne tak, aby w głosowaniu uczestniczyli tyl

ko członkowie lewicy demokratycznej i radykali,

z w-ykluezeuiem progresistów i socj-alistów’. S p rze

ciw-ili się temu manewrowi progresiści i zapo

biegli mu przez wysunięcie urzędowe kandyda

tur Ribota i Poincarćgo. Po tej porażce, próbo

wał p. Combes wyzyskać sprawę podpułkowni

ka Du Paty du Clam. Ostrze było obosieczne.

Oczekiwano, że albo Poincare nie zechce do

puścić do dymisyi Miłleranda z tego powodu -

a wówczas utraci głosy wielu swych zw’olenni

ków za popieranie *reakcyi" — albo też do dy

misyi dopuści, a wtedy zwrócą się przeciw nie

mu progresiści uważający powołanie Paty du

Clama za akt sprawiedliwości, a poświęcenie

Miłleranda za niewłaściwe. Nadzieje zawiodły;

ustąpienie Miłleranda sprawę zakończyło ; zwolen

nicy powołania Paty du Clama mają satysfakcyę, że

tenże zostaje w armii, przeciw-nicy dowiedzieli

się, że rzecz została ukartow ana jeszcze za mi

nisterstwa p. Mes3imyego, a p. Poincaró nic z tem

nie miał wspólnego. W ten sposób i żj-wioły

skrajniejsze i umiarkow-ańsze zachowały dla

p. Poincarćgo swe głosy’ tak jak przed incy

dentem

Najnowszy manewr polega na usunięciu kan

dydatury Parn:?,a, ministra rolnictwa w gabinecie

Poincarćgo: kandydatura członka gabinetu prze

ciw prezydentowi ministrów. Organy progresi

stów uderzają gwałtownie na to postanowienie.

Próbne głosowanie w-szystkich stronnictw lewicy

odbyło się wczoraj, jak z depesz porannych wia

domo. W pierwszetn głosowaniu, wota rozbiły

się między pp. Poincarćgo, Ramsa, Dubosta, Des

ehanela i Ribota. W drugiem Pam3 otrzy-mał 283

głosy, Poincare 272. :Nie wszyscy jednak człon

kowie lewicy głosowati, tak, że rezultat w-czo

rajszy nie przesądza wyboru jutrzejszego, zwła

szcza, że brakło głosów prawicy, niedopuszczo

nej do zgromadzenia. Nie jest wykluczonem, iż

cyfra, otrzymana wczoraj przez p. Pamsa, przed

stawia maximum wysiłku, na jaki

może

zdobyć się partya radykalna i że w jutrzejszych

wyborach przypadnie p. Poincaremu zw-ycięstwo.

W każdym razie z dwóch tyeh kandydatów, któ

rzy zdobyli wczoraj największe szanse, p. Pams

reprezentuje program : Je signe tout!, cenny dla

radj’kałów. P. Poincare starałby się zapewne wy

zyskać przynajmniej to minimum wpływu, na

losy państwa, jaki pozostawiła swemu najwyż

szemu urzędnikowi trzecia republika, a wpływ

ten -

wnosząc z działalności prezj-denta gabi

netu — nie szedłby po linii polityki radyka

lizmu.

Liberalizm i nacyonalizmweWłaszecb.

Rzym, w styczniu.

Parlam ent włoski cierpi — na brak opozycyt:

fakt świeżo stwierdzony w polemice dzienników

rzj-mskich z powodu rozpraw nad odnowieniem

trójprzyrnierza, fakt dość osobliwy w naszej epoce

zaciekłych walk partyjnych różnego rodzaju po par

lamentach opozycyjuo - obstrukcyjnych przemó

wień, koncertów, hałasów, wrzasków i bijatyk.

W Rzymie, w obradach przedstawicieli narodo

wych na Monte Citorśo nietylko o takich niepar

lamentarne - parlaroentarnj-ch

produkeyach ani

słychu ; brak także opożycyi. Objaw w zasadzie

dodatni, świadectwo hannonii w dążeniach poli

tycznych zjednoczonej Italii. Ale czy w tej bar

uranii nie nadto monotonii ? Czy to nie tyle zgo

dność, ile może pewne ubóstw-o odgłosów żjcia

publicznego ? Ze starcia, zdań tryska prawda,

mówi przysłowie francuskie. Znana jest też opi

n’a starego praktyka parlamentarnego: gdyby

nie było opozycyi, trzebaby ją stworzyć. W par

lamencie włoskim tarcie zdań nieznaczne, opo

zycyjne przeciwieństwa doń słabe, co tem dziw

niejsze wobec zapalczywości temperamentu na

rodowego.

W sprawie odnowienia trójprzymierza, oponent

z zasadj’, przedstawiciel stronnictwa republikań

skiego, poseł Barzilai, wygłosił wspaniały kra

somówczy protest, na który minister San Giu

liano odpowiedział zwięzłem, suchem i diiś ba

ualnem wyjaśnieniem.

Wszyscy pochwalili wy

mowę oponenta, ale przyznali racyę ministrowi.

A jednak tiójprzymierze wielu ma w społeczeń

stwie w’łoskiem przeciwników, przejętych odwie

czną, każdemu nieomal Włochowi jakby wrodzo

ną nienawiścią do Austryi. Gdy w roku zeszłym

chodziło o potwierdzenie przez parlament ane

ksyi Trypolisu, znalazło się zaledwie między

posłami pięciu jej przeciwników, chociaż w da

nej chwili, wobec niespodzianego przedłużenia

się wojny i niepewności jej wyników, odzywało

się w kraju wiele bardzo niechętnych jej gło

sów. Ta zgodność mogła być wynikiem ożj-wia

jącego naród cały zapału patryotycznego; wsze

lako w samych Włoszech są zdania przypisujące

różne podobne jej objawy innym jeszcze przy

czjmom.

Naczelne między nimi miejsce zajmują mniej

wyraźne, aniżeli gdzieindziej, zróżniczkowania

partyjne. Jedność Włoch była przeważnie dzie

łem żywiołów liberalno radykalnych. Niedziw, że

osiągnęły one przemagające znaczenie w życiu

politycznem nowej monarchii i do dziś dnia je

zachowują, chociaż obecnie dużo już z niego

utraciły, i kto wie, czy w przyszłości całkowi

cie go nie utracą, przynajmniej w tym chara

kterze swym i w tym zespole, w jakim obecnie

występują. Tymczasem nie mają one prawie

współzawodników. Ściśle biorąc, na w-idowni par *

Frenumeraty przy}snu!ą: Administracja Cząsu w Krakowie i ursędy pocztowe. Miejscową pre«

n u i n e r a t ą k*ięg. S, A. Krzytanowsklego, handle: St. Karlińslriego, trafi! * w Sukiennicach, Biuro (izie.ru

(lopcasji i Salomonowej, C!. Trafika. W» Urwie fCtu " jeit ih *akyeli w biurach dzień. A

0l»awskifig«

8 . Semewi.(iegc, K. 3uc»*tzba, na sUcyaeti kclcjowh vy Tarnowie, H:emowi«, Jaśle, Nowym Sącza na peronie

w księgarni kniejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach a portyerów kolejowych.

Ceny ogło szeń : od wiersza petitem za pierwszy r«z 20 hal,, za każdy następny po 15 hal.: układ tabe*

laryezny, cj-frowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 15 haL N ad e sła n e i Nek rologi*

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. za każdy raz. G łosy publiczności po 2 kor.- komunikaty handlowa

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikatyprywatn e, śluby, zaręczyny itp. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenu m eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników I,. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P rze

myślu A. Juszyński księgarnia i E. Billet; w’ Rzeszowie M, Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hau!; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevis e; w W i e d n i u Haasenstein 6c Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. SchaJek, M, Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock (S Herzfeld, H. Friedl (tylko p re

numeratę H. Goldschmidt «S Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze cze

sk iej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i p rz ek a zy pieniężne na prenumeratę i’ ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie poczto wej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się

Za każdą zmianę adresu dopłaca cię 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon N r 50.

lamentarnej we Włoszech zupełny nieomal brak

stronnictw-a zachowawczego o wyraźnie określo

nym zachowawczym programie.

Te, coby je mogły wy-tworzyć, żywioły kato

lickie kraju, w życiu jego publicznym bardzo

nieznaczny ty-lko biorą udział, a co za tein idzie,

donioślejszego wpływu na nie wywierać nie mo

gą. Liberałow-ie są tu tedy nieomal między so

bą : ścierają się tylko różne ich grupy, różne

odcienia; pomiędzy tymi wszakże do jaskraw

szych, a choćby w-yrazistszych przeciwieństw ni

gdy nie dochodzi. Czy wobec tego r.ie jest natu

ralną rzeczą brak opozycyi w parlamencie rzym

skim ? I czy ze względu na normalny rozwój

żj-cia parlamentarnego może uchodzić za objaw

dodatni taki brak przeciww-agi przemagającym

w- nim jednostronnie żywiołom ?

Wszelako inną jest jeszcze przyczyna owej

bezpartyjnej monotonii, świeżo przez nacj-onali

stów włoskich silnie uwydatniona. Zarzucają oni

swemu społeczeństwu, jeśli nie wyczerpanie, to

co najmniej znaczne osłabienie żywotnej mocy

ducha narodow-ego, ujawiające się jako reakcya

po ogromnein jego wytężeniu w- epoce walk za

jedność Włoch.

Ojcowie żyli i umierali za ojczyznę, synowie

chcieliby raczej żyć z ojczyzny, z obfitości do

bra, jakiego w swym rozkwicie zdolna jest im

dostarczyć. Krótko mówiąc, jest to powszechna

za dni naszych dążność używającej, w swym

używaniu nienasyconej burżuaz?i, która w prze

konaniu, że jest istną solą ziemi, wszelkie soki

jej żywotne wciągnąćby w siebie pragnęła, na

swój wyłączny’ obrócić pożytek. Przewodniczy

jej w tem dążeniu bractwo masońskie, wielki,

potężnie zorganizowany związek w-zajemnej po

mocy, poręczającj’ swym uczestnikom, Br.

moż

liwie najobfitsze połow-y i obłowy w rozległej,

a rybnej sadzawce dobra publicznego.

Przytem

oczywiście, im mętniejsza woda, tein pewniejszy

połów-: po co tedy pracować rad różnymi spo

sobami oczj-szczenia wód, po co szukać różnych

dróg wyprowadzenia ich na przestwory ideal

nych celów i zadań? Czy nie lepiej w-spólnetni

siłami ciągnąc sieci pełno własnych inateryałnyeh

poży-tków. Nieobejdzie się przytem bez kłótni o

podział; by-le była zgoda na sarną zasadę obła

wiania się i nasycenia z pełni dobra publiczne

go. Jest to pono główna zasada masońskiego

ws:-;echbraterstwa, która i u współczesnej, ogrom

nie w- zjednoczonem królestwie wpłj-wowej ma

soneryi włoskiej, ogólne znalazła uznanie.

Dużo na ten temat rozprawiano i pisano w- roz

wijającym się szybko od dwóch lat związku r:a

cyonalistów włoskich. Zaznaczoną wyżej mono

tonię, bezopozycyjną harmonię w żj-ciu poli

tycznym zjednoczonych Włoch przypisywano

nieraz obojętności na sprawy dobra publicznego,

brakowi silnie wyrobionych w tych sprawach

przekonań i gorących chęci służenia im praco

wania nad nimi, poświęcania się dla nich. Gdzie

takich chęci nie stanie tam i opozycyi zabraknie,

latn zapanuje harmonia zgody powszechnej, na

strojona na ton powszechnego zobojętnienia na

w szystko co nas osobiście nie grzeje i nie ziębi.

Nacyonaliści jednak włoscy, zarzucający współ

rodakom w}-nikły z takiego właśnie nastroju

brak opozycyi partyjnej, sami grzeszą może jej

nadmiarem. Na odbytym przed kilku tygodniami

kongresie swym w Rzy-mie, oponowali przeciw

wszystkiemu nieomal, eo się teraz w kraju dzieje,

na wszystkie strony walili taranami krjrtyki.

Było w tem wiele widocznej przesady, wiele

żarliwości młodego i z młodych sił przeważnie

złożonego związku zapalczywych narodowców*

patryotów; ale więcej i najwięcej było w obra

dach ich kongresu, jak i wogóle w całej wielo

stronnej działalności ich publicystycznej i agita

cyjnej, namiętnej chęci przysporzenia jej siły,

w-ielkości i chwały.

Nacyonalizm, to dziś zjawisko powszechne na

obszarze cywilizowanego świata, dziwnie chara

kterystyczne, powikłane zjawisko, często wprost

odstraszające w poszczególnych przejawach,

ale w istocie zasadniczej pełne siły żywotnej i

doniosłego dla przyszłości znaczenia. Jest to po

no reakcya wielobarwnego życia narodowego

przeciw tej rozpaczliwej szarzyznie kosmopolity

cznej, jaką kultura współczesna, niby jednostaj

nym, gładkim pokostem, pokrywa powierzchnię

życiową cywilizowanej ludzkości. Z pod tej gład

kości pokostowej dobywają się teraz tu i ów

dzie tony ostre i szorstkie, barwy brutalnie ja

skraw e, ale życia pełne, w charakterystyczne* rysy

i odcienie bogate. Każdy naród wydaje z siebie

taki nacyonalizm, na jaki go stać, jaki odpo

wiada najistotniejszym właściwościom jego od

rębnej natury Ciek awem byłoby z tego punktu

widzenia studyum nad różnymi w różnych kra

jach kierunku nacjonalistycznego przejawami.

Lepiej niż jakiekolwiek zjawiska życiowe mo

głyby one ukazać nagą duszę narodów, szpetną

nieraz, co prawda, ale szczerą zawsze i w tej

szczerości swej tak żywiołowo prawdziwą.

Dusza narodu włoskiego w swem półwiecz

nem* zaledwie ?.jednoczeniu najmłodszego z wiel

kich narodów Europy drży jeszcze dziś odbiciem

tych fal entuzjazm u patryotycznego, które nią

wstrząsnęły w pamiętnej epoce walk za wolność

i jedność ojczyzny. To drżenie zdawało się usta

wać, zanikać w nasyceniu burżuazyjnego uży

wania i masońskiego w niein braterstwa. Dziś

budzi je na nowo młody zapalczywy patryotyzm

związku nacjonalistycznego, budzi je gwałtow

ną, często przesadną, niesłuszną nawet opozycją

przeciw istniejącym stosunkom żyeia publiczne

go, przeciw jednostkom, stronnictwom i grupom

społecznym. W prasie organy masońsko-liberalne

odpowiadają na nią bądź pogardliwem lekcewa

żeniem, bądź ostrymi protestami, ale w masach

społecznych przyjęto ją na ogół dość życzliwie.

Nacjonaliści włoscy, pomimo swej bezwzglę

dności i wyłączności, wielu w społeczeństwie li

czą sympatyków i wpływ stopniowo zyskują co

raz większy. Czy nie stąd to wynika, że ich kry

tyka stosunków Włoch nie ze złośliwej pocho

dzi przekory, lecz z serca? Można o nich po

wiedzieć słowami poety: jeśli gryzą co, to ser

cem gryzą. A takim i dotkliwe ukąszenia wyba

czyć można. Inaczej odczuwa się ukąszenia od

obcych, obojętnych pochodzące i wcale nie

z serca wynikłe. A takich społeczeństwo wło

skie doznało niemało ostatnimi czasy. Nie brakło

ich podczas«.zaptzeszłorocznej wystawy i wojny

zeszłorocznej, nie braknie ich i teraz przy oce

nie skutków tej i tamtej. Czy i o ile są uzasa

dnione? Zbyt wielo by o tem mówić. To pewna,

że to, co w nich słuszną było krytyką, nie do

równywa temu, co ze złośliwości i zawiści mię

dzynarodowej wynikło. Tak zresztą zawsze by

wa, szczególnie w naszych czasach wzmagającej

się wciąż iście kanibalistycznej nienawiści, dzie

lącej państw a, ludy i rasy. Czy i w przyszłości

tak będzie ? Czy obecne prądy naeyonalistyezne,

skupiając wewnętrznie narody, mają koniecznie

czynić je na zewnątrz coraz bardziej sobie ob

cymi i wrogimi?

W. Oostomshi.

Nji linii Czata idży.

O ufortyfikowanej linii Czataldży, która w ra

zie wznowienia akcyi zbrojnej na Bałkanach mo

że odegrać ważną rolę, ogłasza szereg informa

cyj sprawozdawca wo,jskowy Berlm er Tagebl.

z Konstantynopola. Korespondent twierdzi, że

fortyfikacye Czataldży stoją obecnie na wysoko

ści zadania. Rowy’ fortyfikacj-i pogłębiono i za

opatrzono w schronienia dla załogi; ulepszono

toż pomiędzy niemi komunikaeye. Uwzględniono

nierówności terenu, który teraz na całym obsza

rze może być ostrzeliwany. Teren przed fortyfi*

OYMITR MEREŻKOWSK1.

Aleksander I.

PRZEKŁAD KONRADA RAKOWSKIEGO.

(Ciąg da!izy),

Pestel zamknął oczy, oparł się o stół, spuścił

głowę i ścisnął ją obiema rękami.

—

Czego ja chciałem? Niech pan poczeka,

coś ważnego, o czem zapomniałem. Ciągle teraz

zapominam. Widocznie od gorączki myśli mi się

m ącą.

Dwadzieścia !at milczałem i dopiero

teraz zacząłem mówić. Właśnie z pauem mogę

mówić, bo pan umie słuchać. Słuchać jest tru

dno, znacznie trudniej, aniżeli mówić, ale pan

umie słuchać. Gdj- pan tak na mnie patrzy przez

swe okulary, podobnym jest pan do doktora, albo

do poczciwego, laterańskiego pastora. A ja jestem

przecież luteraninem. Miałem kiedyś nauczyciela

w Dreźnie, nazywał się von Seidel. dobrj’, stary

Niemiec, Hernhuter, wielki mistyk. Także w okula

rach i trochę do pana podobny. Czytywał Apoka

lipsę i mówił, że rozumie w niej w szystko zupełnie

dokładnie. Śpiewał także psalm luterański. Eine

feste Burg ist unser Gott. Śpiew-ał go ta k do

brze, że wzruszał do łez. A wie pan, że kiedy

dokucza gorączka i siedzi się długo w samotno

ści, gdy zacznie się wpatrywać w ciemny kąt

pokoju, wydaje się, że ktoś tam jest. Widzi się,

że nie ma nikogo, a jednak suggestya zostaje...

Ot i teraz... Wydaje się panu, że bredzę w ma

lignie?..

Nie — tylko nie trzeba wpatrywać

się w ciemny kąt... A tam na stole, widzi pan

ten portret? to siostra moja, Zofia. Piękna, nie

prawdaż ?... Mówiłem panu, że nikogo nie ko

cham

a ją kocham...

—

Przerwał, zamyślił się. Po chwili zw-rócił

się znowu do Goiicyna.

—

Widział się pan w Tulczynie z Łuninem?

—

Widziałem się.

—

Czy opowiadał panu, że umierający ojciec

ukazał mu się w godzinę swej śmierci. Jakiś m a

gnetyzm, czy co? Chorzy w gorączce wiedzą to

czego niema. A w-edług Kanta także i zdrowi:

cały świat, to tylko przywidzenie. A chciałbym,

chciałbym koniecznie mieć sam kiedyś choćby

małą jaką wizj-ę ... Być może, jeśli się bardzo

pragnie, w końcu się zobaczy-,..

A!e nie o tem

chciałem mów-ić .. Nie wie pan, co wcześniej by

ło napisane: Folityka, czy Metafizyka Arysto

telesa ? zdaje się, że powinna być wcześniej

Metafizyka. Eine feste Burg ist unser Gott.

Wie pan -

po rewolucyi pojadę do Kijow-a,

wstąpię do ław ry peczerskiej, zostanę pustelni

kiem . O beata solitudo, o, sola beatitudo! Tak,

na tem skończę, bez żartu... Ale to nie to,

o czem chciałem mów-ić,... nie to...

Zamilkł, potarł czoło ręką, uśmiechnął się dzie

cięcym, bezradnym uśmiechem.

—

Pan powinien położyć się do łóżka. Pan

jest chorj’ — rzekł Golicyn.

—

Nie, to nic. Mała gorączka. Myśli od niej

stają się jaśniejsze, chociaż się trochę mącą.

Chce pan herbaty ? Ah -

nareszcie sobie przy

pomniałem! Zna pan ,,katechizm" Murawjewa?

—

Znam .

—

Dziwna rzecz. M urawjew myśli, że my

idziemy przeciw carowi z Chrystusem, a car m y

śli, że idzie przeciw nam z Chrystusem. Muraw

jew, zdaje się, chce sw-ój *katechizm" puszczać

między lud, ciągle troska się o lud, o tych ma

luczkich. A lud niczego nie rozumie. A zresztą,

czem jest lud? Myślę, że zawsze będzie tem,

czem go będą mieć chciały wybitne, zdolniejsze

osobistości. Pan na to odpowie: licha demokra*

cya? Ale o tem głośno rozmawiać nie można...

A jak pan myśli: Murawjew może zabić ?

—

Myślę, że może.

—

Rzecz zdumiewająca ! Kocha całą ludzkość,

kocha swoic.h wrogów; robaczka nieuszkodzi —

a może zabić. Zabije z miłości. Czyż to zrozu

mieć można?

—

Dlaczego pan tak się męczy ? -

zapytał

Golicyn.

—

Widocznie nie mogę w- tem wszystkiem

zrozumieć rzeczy najistotniejszej. Murawjew kie

dyś powiedział o m nie: *są rzecz}-,

które zro

zumieć można tylko sercem, ale które pozostaną

zagadką dla najbystrzejszego umj-słu".

Ja ser

cem niczego zrozumieć nie mogę. Serce moje

jest głupie.

A Muraw-jew-a serce jest mądre.

Mógłbym go pokochać. Powiedz mu to pan,

gdy go zobaczysz. A on mógłby mię pokochać?,.

—

Nie kocha pana, bo pana nie żna.

—

A pan mię zna?

—

Znam. Teraz znam.

Golicyn uśmiechnął się. Pestel także. Uśmiech

ten okrasił twarz jego wyrazem młodości, tak,

jakby z tej żywej twarzy spadla nagłe martwa

maska.

Pestel siał się podobnym do portretu

szesnastoletniej dziewczynki, który stał na stole.

—

Pan sam siebie niezrta, ciągnął dalej Goli

cyn : — pan jest do Murawjewa bardzo podo

bny i bardzo nie podobny.

—

I ja mógłbym zabić, kochająe ?

—

Nie, nie mógłby pan. Pan zabija samego

siebie. Aie to w szystko jedno.

Pestel milczał i uśmiechał się, lecz twarz jego

tak pobladła, że Golicyn począł się lękać, by nie

zemdlał.

—

No, a teraz chodźmy spać. Ja jutro o świ

cie muszę jechać.

Golicyn zawołał Sawenka i kazał by konie ju

tro zajechały z brzaskiem z dnia.

—

Dokąd pan jedzie? — zapytał Pesteł.

—

Do obozu pod Żytomierzem. Ma się tem

odbyć zebranie członków zarządu Wasilkowskie

go i Towarzystwa zjednoczonych Słowian.

—

Zebranie w jakim celu?

—

By postanowić, kiedy zacząć?

—

1 mj-ś!i pan, że zaczną.

—

Myślę.

—

Jak dwa razy dwa jest pięć? — uśmie

chnął się Pe3teł.

—

Nie w-iem — odrzekł Golicyn. Pan sam

przecież mówi, że nie należ}’ za w iele myśleć,

żeby działać.

—

A jeżeli zaczną — pan pójdzie razem

z nimi?

—

Chcę pójść.

—

Niech im pan powie : niechaj tylko zaczną,

a )ny od nich nie odstąpimy. A, gdy pan będzie

w-racał, niech pan w stąpi do mnie. Chciałbym

się jeszcze z panem widzieć.

—

Postaram się.

—

Niech pan mi przyrzeknie.

—

Dobrze, daję panu słowo.

—

Dziękuję panu, dziękuję za w-szystko ! Do

branoc !

Pestel położył się na kanapie w gabinecie,

a gościowi odstąpił sw-ego łóżka. Mimo wszy-st

kich próśb Goiicyna, że Pestlowi jako choremu,

n ależy się w-ygoda, nic chciał się zgodzić.

W sypialni na ścianie w-isiała złota szpada,

którą Pastel otrzymał za swą waleczność pod

Borodinem. Pod ścianą stała kow-ana skrzy-nia

z dużym zamkiem. Wydało się Golicynowi, że

w tej skrzyni znajduje się - Russka Prawda.

Nad wezgłowiem łoża - Chrystus na krzyżu

i drugi mały portrecik Zofii. Była na nim jesz

cze m łodszą: lot około 12. Dziecinna tw-arzycz

ka, z wielkimi czarnymi, tak jak u brata oczy

ma, z wyrazem nie dziecięcego smutku. Pod por

tretem napis po francusku : ,,Drogiemu Pawłowi".

Sioło Wasiljewskie, 13 czerwca 1819 roku".

—

Na nocnym stoliku slow-iańslca Ewangelia, także

z podpisem, podarunek ojca.

Między kartkami

")tche kw-iaty, a na pożółkłej, pierwszej stronicy,

ręką Pestla wypisane słow-a:

,,dziś, w dzień

mych urodzin, 2 maja 1824 roku, Zosia podaro

wała mi krzyżyk, a matka pierścionek — na

pamiątkę. Z tymi przedmiotami nie rozstanę się

nigdy i będą one przy mnie do ostatniego me

go tchnienia, jako najdroższa rzecz, którą po

siadam".

Z sypialni były jedne tylko drzwi do gabine

tu. O piątej zrana Sawenko w-szedł do Goiicyna,

boso, na palcach, przyniósł mu szklankę herba

ty. Obudził, po cichutku dotknąwszy jego ramie*

nie i szeptem oznajmił mu, że konie czekają.

Gdy Golicyn się ubierał, powiedział mu Sawen

ko, ,,że pan podpułkownik kazał się obudzić, że

by się pożegnać z kniaziem. Ale żal mu było

budzić; pierw-szą noc spał spokojnie i dobrze".

Następuie podzielił się jeszcze z Golicj-nem

swemi podejrzeniami dotyezącemi szpiegów —

*szpigonów" i kapitana Majborody. Widać by-ło,

że kocha sw-ego pana i współczuje jego uiedoli.

Sawenko wyszedł, abj’ ułożyć rzeczy w powozie.

Golicyn wszedł do gabinetu, starając się stąpać,

tak cicho, jak Sawenko. Pestel spał na kanapie.

Przechodząc obok niego, Golicj-u zatrzym ał się

i spojrzał na jego twarz. W pobrzasku świtają

cego dnia wydała

się ona bladą, bladością

śmiertelną. Cienkie brwi niekiedy się ściągały,

jak gdj-by i w-e śnie Pestla męczyły ponure

my-śli.

Golicyn pochylił się i pocałował Pestla w czo

ło. Powieki śpiącego drgnęły. Golicyn lękał się,

że się obudzi, lecz Pestel uśmiechnął się tylko,

nie otwierając oczu, i w uśmiechu tyra w-e śnie,

tak jak na jawie, tw arz jego odmłodniała i stała

się piękną. Być może, iż w-e śnie marzyło mu

się, że Zofia jest przy nim.

A Golicyn czul także, że i jego Zofia jest

przy nim.

(Ciąg dalszy nast.)

--------------------------------------- ł - , ,

Hunter wieczorny 10 hal, ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

r°y i

na kwarta( na t miesiąc

W Kraków, e w miejscu .

| 30 koron

?kor. 50 h. 2 kor. 50 hal

z o dnos zeni em do d o m u .............................

36 koron

9kor

3 kor

poe?tą w pafisilwie A n s t r y a c k i e m ............................................. i 36 koron

9kor’—

Skór- _

Z dwukrotną wy syłką p o c z t o w ą ..................................

koron lOkor.Mh. 3 kor 50 hal

Pocztą w pań st wie N i e m i e c k i e m ..................................

koron 10kor 50n 3kor

Po wszystkich p ań stw , nal eżący ch do związkupocztowego 48 koron 12 ko r -

4kor _

W państwie r osyjskie m ( ab on am e ntprzez urzędy pocztowe)

16rb.20k. 4rb. 05k. 1rb 45kon

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państw ie rosyjskiem

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, W arszawie, Kijowie Wilnie

M oskwie i O d esie. L innych miast i wsi można prenumerować Cza.s, posyłając poczta należyto«

do urzędu pocztow ego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W a rs z a w ie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Svn

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w W iinl e biuro

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction