Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 629 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków 30 Marca — Czwartek.

Rok 1865.

Czas wychodzi codziennie rano o godz. 7ej (wyjąwszy poniedziałki 1 dnie poświąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i w e Lwowie kosztuje 10 centów.

’Prenumerata wynosi:

rocznie:

Miejscowa w Krakowie . . . złr. 20

Miejscowa we Lwowie . . .

»21

P o c z t a w państwie Austryackiem

n*’

Ł do P m s ..................... . tal. 16

»gr.

n Rzeszy niemieckiej . n 2

n Francyi i Anglii . frank 108 . .

««

kwartalnie:

złr. 5

n5 c.25

n 6 ............................ » 2 c. 25

tal. 4

sgr.5

: -tal1 sgr.15

miesięcznie:

złr. 2

»*

116

frank. 27

n29

frank. 10

n Włochi Szwajcaryi

n Belgii

l i ! s t y z pieniędzmi przesyłane być winny f r a n c o do Administracyi nCZASU1*. LISTY

reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu. LISTY niefrankowane nie przyjmują się.

CZAS

RĘKOPISMA nadsyłane Redakcyi r.ie zwracają się 5 niszczone będą.

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,,Czasu" w Rynku pod L. 39 w domu p. Kirchmayera

na dole, tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

OGŁOSZENIA (inseraty) wszelkiego rodzaju przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego za

jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości

stęplowćj po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę i ogłoszenia przy;jmują: w c L ’WOWIE w Ajencyi ,,Czasu"

p. Ignacy Hercole wrynkupodNr.238. — w Wiedniu p. A .

O ppelik Wollzeile 22.

Na Franeyę i Anglię w Paryż,u p. fc. Płoński,

Boulevard du Prince Eugćne, 95.

w Hamburg-u pp. Haasenstein i Vo

gler — w Frankfurcie nad Menem p. Otto Holien — w Lipsku V

p. Henryk Kngler — w Wrocławiu: pp. Jenke et Sarnig

hausen.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY

na ,,CZAS"

od I-gro K,wietnia 1865.

W Krakowie:

rocznie, półrocznie, kwartalnie, miesięcznie.

złr.30.-*łr. IO. — złr.5. -

złr.3.

We Lwowie:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr. 31. — złr. 10*50 c.— złr.5*35 c. - złr. 3 .

Z przesyłką pocztową w państwie austryackiem:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr. 34.

—

złr. 13.

—

złr.6.

—

złr. 3*35 c.

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Administraeya ,,CzftSH*4

w Rynku głównym, w domu p. Kirchmn

jera pod L. 39.

We Lwowie: w Ajencyi ,,Czasu** p

Ignacy Her co k, w rynku pod L. 238.

W Wiedniu: p. A. Oppelik, W ollzeile

Nro 22.

W Paryżu: (na całą Francyę, Anglię i

Belgię) p. L . Płoński, Boulevard du

Prince Eugene, 95;— tudzież wszystkie u

rzędy pocztowe w kraju i za granicą.

Prenumerata liczy się tylko od Igo każ

dego miesiąca.

Uprasza się o wczesne nadsyłanie pie

niędzy prenumeracyjnych i wyraźne wypi

sanie nazwiska i miejsca odbioru, i ile mo

żności o nadesłanie dawnego adresu drus:t

wanego, a przynajmniej o zacytowanie nu

meru tegoż adresu.

Cena ,,Cz«kSll** za granicą, ogłoszona

jest w tytule każdego numeru.

Kraków 29 marca.

Pierwszym owocem narady, na którą za

wezwani zostali do Wiednia bar. Kiibeck i hr.

Bloome było użycie gabinetów monachijskie

go, drezdeńskiego i darmstadzkiego aby ()

kazać Prusom, iż Austrya posiada jeszcze

w Związku niemieckim przewagę. Wniosek

postawiony w poniedziałek w Bundestag i

nie ma zamiaru rozstrzygnąć o losie Księstw

zaelbiańskich, ale tylko nakłonić Prusy do

większej dla Austryi względności. Rządy je

dnak które go postawiły, otrzymały zape

wne przyrzeczenie bardzo wyraźne z Wie

dnia, iż je Austrya przed gniewem Prus za

słaniać będzie. Hanower na takiem przy

rzeczeniu niechciał oprzeć swojego przystą

pienia do wniosku, bądź w obawie podra

żnienia potężnego sąsiada, który od daw na

wyciąga ku niemu ramiona swoje, niewia

domo, czy żeby go do serca przytulić, czy

też zdusić w objęciach swoich, bądź też

w widokach, że zdoła na Prusach coś wy

targować wśród zmian territoryelnych u

dolnej Elby.

Dotychczas szła Austrya ręka w rękę

z Prusami w sprawie Księstw, i wraz z nie

psi uchyliła Rzeszę niemiecką od wszelkiego

wpływu; użycie zaś przez nią na nowo Zwiąż

ku kazałoby przypuszczać jedno z dwojga :

albo zmianę polityki gabinetu wiedeńskiego,

albo tylko chęć wymuszenia na Prusiech

warunków, pod jakiemi by żądania pruskie

postawione w nocie z d. 23 lutego mogły

znaleść w Wiedniu przyjęcie.

Przeciw pierwszemu, to jest zmianie po

lityki austryackiej w sprawie Księstw mó

wi wiele, a mianowicie: O zamiarze zagar

nięcia Księstw przez Prusy nie dopiero dzi

siaj dowiedziano się w Wiedniu, a zatem nie

dopiero dziś wniosek w Bund,estagu zdawał

się być potrzebnym; jeszczi. ’

trzed zawar

ciem pokoju z Danią organ(.;;?-ądu austry

ackiego dowodziły, że nie n.ju to wojna się

prowadzi, aby zwiększyć Bęzbę książąt Rza

szy i wzmocnić żywioły .aporu; w Wiedniu

okazywano zawsze niechęć dła kandyda

tury szukającej podstawy w woli ludu; wre

szcie i co najważniejsza, nie oddała i dziś Au

strya kwestyi następstwa tronu w Księstwach

pod rozstrzygnięcie Związku, lecz tylko do

puściła Związkowi wyrazić życzenie swoje

w tej mierze.

Wi§cąj^ma za sobą prawdopodobieństwa,

że gabinet wiedeński chciał tylko wnioskiem

poniedziałkowym w Bundestagu dać poznać

Prusom, iż umie stawiać im trudności na

drodze, których usunięcie w arto okupić ja

kiemiś ofiarami na korzyść Austryi. Miałaż*

by bowiem Austrya wyjść z tej sprawy, uno

sząc z sobą tylko kilka milionów wynagro

dzenia za koszta wojenne ? Osobliwa to rzecz

—

a czy przypadkowa ?— że wniosek po

stawiony został w Bundestagu wtedy dopie*

r°j gdy poruszono na Szląsku agitacyę prze

ciw odstąpieniu Austryi części tej prowincj i

po Racibórz, jak niemniej po zaprzeczeniu

pogłoskom o planach usadowienia się Au

stryi w Szlezwiku.

Wniosek w Bundestagu nie może być uważa

ny jako postawiony na seryo już przez to samo,

że pomimo domniemanego uzasadnienia praw

spadkowych domu Augustenburskiego, nie

było jeszcze sposobnoś -i rozstrzygnięcia spra

wy dziedzictwa; oddań s przeto Holsztynu w

tymczasowy zarząd księciu Fryderykowi było

by przesądzeniem sprawy nietylko jeszcze

nierozstrzygniętej ale nawet niebadanej; na

stępnie, że skoro ma iść o zasadę nieroz

łą zności Szlezwiku, Holsztynu i Lauenbur

ga, Rzesza niemiecka nie ma prawa stano

wić o losie Szlezwiku, który nigdy nie był

krajem niemieckim, a uchw ała Bundestagu

co do księcia Augustenburskiego byłaby

obok utrzym ania tej zasady decydującą także

0 Szlezwiku; wreszcie Bundestag uchyla się

od stanowienia o losie I,auenburga, nie wcią

gając go we wniosek swój, przez co przy

znaje tylko co do tego małego kraiku pra

wa Austryi i Prus nabyte traktatem poko

ju z Danią.

Jakakolwiek zapadnie w Frankfurcie u

chwała w d. 6 kwietnia, nie będzie ona

m iała żadnej stanowczości; co najwięcej, bę

dzie uważaną przez Prusy za wotum nieuf

ności, a przez Austryę za środek do rozpoczęci»

układów z Prusami nie na podstawie żądań

pruskich wyrażonych w nocie a 23go lutego

To ostatnie jedynym mogło być celem

wniosku poniedziałkowego; dla tego w o

czach naszych nie jest to wniosek bawar

sko-sasko-heski, ale wniosek austryacki. Dl«

osłabienia żądań piuskich szukała Austrya

moralnego poparcia w Niemczech; odrzuci

je znowu, skoro tylko Prusy żądania swe zła

godzą lub też zrównoważą je przyznaniem

nawzajem Austryi korzyści,jakieby ona w Ber

linie postawić chciała. Spór wytoczył s,ę

przeto nie między Frankfurtem a Berlinem

1 Wiedniem, lecz między Berlinem a Wie

dniem, i to bez zamiaru ro!zbicia przymierza.

Idzie tu nie o Rzeszę niemiecką, nie o pre

tendenta do księstw, ale o podział zdoby

czy między zwycięzców.

,, Prusy nie dadzą się majoryzować w

Frankfurcie."

Wyrazy te wyszły urzędownie

z ust gabinetu berlińskiego w pamiętnych

notach w roku zeszłym przesłanych do Dre

zna i Monachium. Taką odpowiedz dałyby

i dziś Prusy na uchwałę Bundestagu w d. 6

kwietnia zapaść m ając§, a już jakoby zapadły

samem naznaczeniem dniajej wydania. Uchwa

ła ta nie wygna Prusaków z Księstw, nie odda

Holsztynu w ręce Augustenburga, nie uzbroi

Rzeszy niemieckiej przeciw Prusom, nie spro

wadzi na Holsztyn eg,rkucyi związkowej,

jak ją sprowadziła, kiedy Holsztyn był pro

wincyą słabej Danii, lecz tylko posłuży

Austryi do umotywowania w nowej nocie

odmowy swojej na żądania pruskie, a oraz

pokaże Prusom, że w razie oporu nie sama

jedna stawiłaby im czoło, lecz miałaby za

sobą większość książąt niemieckich. Do osta

teczności tej nie przyjdzie: m ożna być co do

tego zupełnie pewnym. Kilku książąt nie

mieckich nie sprowadzi Ołomuńca, a p.

Bismark więcejby pod tym względem przy

pomniał hr. Brandenburga niż bar. Manteuf

fla,— ale niemniej gabinet berliński prze

kona się, że warunki jego z 23go lutego nie

są już, jak pisał, minimum, lecz maximum

żądań, a zatem wyp dnie się o nie potar

gować i coś z nich spuścić.

KORESPOHDEHCYA GZASD.

Lwów 28 marca.

(z) Z dniem 18 kwietnia równocześnie ze znie

sieniem stann wyjątkowego w kraju otwarty zau

waż zostanie wstęp dla publiczności n a posiedze

nie Rady miejskiej. Od rokn przeszło publiczność

pozostawała w zupełnej niewiaiiomości spraw, k tó

remi się przez ten czas R ad a miejska zajmowała,

gdy ani przystęp na posiedzenia, an i szczegółowy

rozbiór jej czynności w dziennikach nie był do

zwolony, tak, że nawet w rzeczy najbliżej miesz

kańców tutejszych obchodzącej, w rzeczy budźetn

miejskiego na rok bieżący, nie m ożaa było wie

dzieć czyli i wjakiej mierze niedobór lat dawniej

szych będzie w roku bieżącym zrównoważony, a

przynajmniej umniejszony. Dla tego też otwor’ze*

aie wstępu na posiedzenia Rady miejskiej bęuzie

bardzo pożądanem dla publiczności naszej, która

zwykła się bardzo żywo sprawami miasta zajmować,

i zawsze licznie na rzeczone posiedzenia uczęszcza

ła. Gdy zaś wiadomo, że Wydział k rajow y zostać

wezwany do porozumienia się z c. k. Namiestni

ctwem względem prac przygotowawczych do przed

sięwzięcia wnet po zniesieniu stann oblężenia w y

borów posłów do sejmu krajowego na miejsca

tych, którzy ubyli, a zatem i sejm zapewne zbie

rze się jeszcze w ciągu rokn bieżącego, n ajw ażniej

szą stąd sprawą, którąby się Rada miejska nalyctt

miast po zniesienia stann wyjątkowego zająć po

*inaa, jest uchwalenie projeatn statntn miejskiego,

ażeby tenże, przed zwołaniem sejmu przedyskuto

wany i uchwalony, niezwłocznie sejmowi mogł być

przedłożony. Dysśusya nad projektem wymagać

będzie dosyć długiego czasn, zwłaszcza, że w wy

gotowanym jeszcze przed dw om a laty projekcie,

jak to Bię wówczas jnż przy rozpoczętej nad nim o

gólnej dyskusyi^w Radzie okazało, zn ajdą się pewne

punkta sporne, względem których podzielone są

zdauia pp. radnych, zaczem wyjaśaienie takowych

celem p ojeduania zdań i różnostronnych inte re

sów będzie dłuższych wymagać rozpraw . Wzgląd

ten równie jak i sama jnż ważność przedmiota,

tak długo już pozostającego w zawieszenia, w y

m aga niezwłocznego zajęcia się nim w Radzie

miejskiej, skoro za dni nie wiele usunięte zostaną

oaoliczuości, które temu stały na przeszkodzie.

W sali Towar-zystwa muzycznego jest do widze

nia ukończony właśaie przez młodego artystę ma

larza p. Macewicza portret Dyrektora Towarzystwa

muzycznego p. Mikulego. Obraz ten odznacza się

szczególnie wieruem podobieństwem, oprócz in

nych zalet pędzla, których ocenienie do znawców

uuleży. P . Macewicz, Krakowianin, i nczeń kra—

Kowasucj akademii sztuk pięknych osiedlił się od

uiejakiego czasu stale we Lwowie i urządził tn

swą pracownię. Oprócz powyższego obraza były

wystawione na widok public-zny w jednej z tutej

szych księgarni pięfcne jeg o akwarele przedstawia

jące sceny z najnowszych wypadków.

Umarł temi dniami wpoblisaiej od Lwowa m a

jętności swej Ubienin powszechnie z zasiąg i wy

sokich cnót obywatelskich poważany, dawny wy

gnaniec syberyjski, śp. Teotil Januszewski. Wiele

lat przepędził on na wygnania w Fermie, wraz

z żoną, Która dzieląc losy męża, dobrowolnie się

tamże za nim udała. Zmariy był rodzonym wujem

Jnlinsza Słowackiego, i posiadał wszystkie pozosta

łe po nim niedrnkowaue dotąd pisma, które wła

śuie wydać zamierzał, uprosiwszy do zajęcia się

wydawuiclwem profesora Małeckiego. Wydawni

ctwo to dozna zapewne przerwy z powoda jego

śmierci. Gotowy w każdej chwili do poświęceń i

ofiar dla k raju majątkiem i osobą, będąc całe ży

cie wzorem prawości obywatelskiej, godzien po

śmiertnego hołdu i pamięci spótziomków.

W niedzielę oddano Aleksandrowi br. Fredrze wy

bity dla niego medal. Z Krakowa przybyli umyślnie

w tym cela Piotr hr.Moszyński, hr. Załuski_ Jó zef i

prfr. Barzyński, jak o delegat Uniwersytetu. Dnien

przedtem wezwano afiszami publiczność do zgro

madzenia się w sali Zakłada narodowego imienia

Osolińskicb, zkąd miała się ndać złożona z kil

kunastu osob delegacya d - pomieszkania hr. Fre

dry dla wręczenia mn medalu. Publiczność zgro

mau.’

.na

aię nielicznie. Jenerał Zamski miał stó

sowną przemowę, poczem odczytano sprawozda

nie z czynności komisyi zajmującej się od rokn

tym medalem. Zamiarem osób, które ^pierwotnie

powzięły myśl wybicia medaln dla hr. Fredry ,

byio, ażeby połączyć z wykonaniem tego pomy

słu cel użyteczny, przez ntworzenie z pozostającej

nadwyżki uzbieranych pieniędzy jakiej publicznej

naukowej fundacyi, odpowiednio do wysokości

nadwyżki, jak a się okaże. Cel ten nie został je

dnakże osiągniętym, gdyż zamiast nadwyżki oka

zał się w końca niedobór. Chociaż bowiem w pły

nęło ogółem około 3,000 zlr. w. a., to z powoda

bicia medalu w Paryża, a nie w Wiedniu, jak

był pierwotny projekt, koszta tak się powiększyły,

że pozostało jeszcze kilkadziesiąt złr. w. a . nie—

Część literacko *artystyczna.

POGADANKI

« książkach I ludziach.

Legalność i nielegalne środki - Wolnomularstwo w wie

ku 18tym - Regen cya - filozofowie i encyklope

dyści - Choiseul - Loże masońskie w różnych

krajach - K oncentrują się w wielkim Oryencie in

ne sekty.

Polityka Stuartów szukająca w sojuszu z wolno

mularstwem wpływa na massy, zawiodła — jak

zawsze prawie zawodzą podobne przymierza z do

ktrynami wywrotu. Ród królewski Sztuartów wy

gasł Da tułactwie. W osiemnastym wieku trony ko

kietow ały filozofię encyklopedystów i zwaliło się

tyle tronów, a Ludwik XVI przypłacił głową spa

dłą na rusztowania. Za naszych czasów widzimy,

jak jakobinizm i komunizm zaczyna się stawać

artyknłem m ody w sztuce rządzenia — a czy to s;ę

występny ten środek nie obróci przeciw tym, któ

rzy go ożywają w celach zagłady ? przyszłość po

każe.

Można na chwilę tumanić półgłówków, że się

!?’w° * P08t5PenL żg wielka idea staje się fakten

dokonanym — ale ten płaszczyk dobrodzieja ludz

kości me zakryje pazurów, wyglądających zpod

,Peryi- Legalność nieprzebierająca w

SS tL°T"° niej°8t

nlegalizowaną zbro

lacvi’ no anrl» *m°^’^ ’ że niezostawia innej ape

iaeh

’W°*°Boga.Wdzie

jach świata nieraz SDotvbam «

sprawiedliwości przeobrażajacei

jącej przed sm ak ostatecznego sądu Z18mił 1 8

JSSSTÄ2SJ^ » , ’?es

Szkoccy szukający schronienia we Francyi wraz

s Sztuartami, rozbudzili życie w wolnomularstwie

francnskiem, które znalazło ogromnego protektora

w Rejencie Filipie Orleańskim, najzepsntszym czło

wieka swojego czasn. Z razn trzymał on z opozy.

cyą tamującą wszelkie działanie rządn; lecz kie

dy przyszedł do władzy, rozbijał parlamenty, i n

siłował wszelki absolutyzm scentralizować w swem

zShu, co mn nie przeszkadzało pobudzać literatów

:filozofów do podkopywania powagi tronu, szy

dzenia z ministrów, wyśmiewania kościoła i du

chowieństwa w chwalebnym celn, jak utrzymywał,

zniszczenia zabobonu i przesądu, a w grancie sze

rżenia tej pięknej doktryny, że człowiek jest tyl

ko ciałem i m ateryą, że ze śmiercią kończy się

komedya życia. Jakoż wyznawcom tej nanki nic

nie zostało tylko po nszy zanurzyć się w morzu

zmysłowej rozkoszy, używać życia póki się dało.

I takim też był wjek osiemnasty, szalony, jak ostat

ki zapnstne.

Massonerya zreformowana nie dłago służyła in

teresom Sztnartów, bo gdy w nią weszli wszys :y

przeciwnicy powagi królewskiej, wszyscy towarzy

sze rozpusty i bezbożności rejenta, wszyscy fiłozo

fowie, wszyscy ci fanatycy alchemii i magii, owi

Rose-Croix, k abaliści, teozofy mający się za wta

jemniczonych w najsczytniejsze prawdy, nastąpiła

zupełna organizacya żywiołów wywrotu, podszy

wająca się pod wielkich mistrzów obieranych zwy

kle między książętami krwi panującej.

Ludwik XV przewidywał, jakie nieszczęścia mo

gą spłynąć z namnożenia się sekt tajemnych, i za

groził każdemu W. Mistrzowi Bastylią; Benedykt

XIV rzucał przeciw nim pioruny Watykanu; Kle

mens X II zrobił toż samo: lecz te wszystkie za

radcze środki nie wstrzymywały wzrostu tajnych

towarzystw, tem bardziej, gdy rządy, arystokra

cya, parlam enta, ministrowie, w zaślepieniu swo

jem , dopom agały temn dziełu.

Książę Choiseul pałający żądzą popularności,

człowiek kostyczny, w nic niewierzący, protego

wał ta k zwanych filozofów, którzy weń wmówili,

że jest mocnym dachem, przyjacielem światła i po’

s tę p a ; filozofowie płacąc mu wet za wet nieszezę

dzili dyma podłych kadzideł, byle powaga wła

dzy świeckiej nieujmowała się za kościołem, i po

zwoliła Encyklopedystom trzebić w spółeczeństwie

zasady religii i moralności. D’Argens, Holbach,

Helvetiusz, sk ładali towarzystwo Choisenla i pod je

go sk rzydłami szerzyli najbezbożuiejsze pisma.

Wolter głowa ich wszystkich uchodził za wyro

cznię świata; monarchowie nadskakiwali mu; Fry

deryk pruski i Katyrzyna zawarli z nim przymie

rze i odbierali odeń jak od arcykapłana niedowiar

stwa, rozgrzeszenie za dopełnione zbrodnie na na

rodzie katolickim . W pojęcia filozofów, była to

słaszna k ara za wierność kościołowi, z której Pol

ska, za przykładem Stanisław a Angnsta i możnych

panów, zaczęła się leczyć powoli, szerząc u siebie

niedowiarstwo i loże m assońskie, co jej nietylko

niezbawiło, lecz owszem sm utniejszy zgotowało

upadek.

Zmiana w iary i obyczaju właściwego narodowi

nie zawsze bywa rękojmią jego odrodzenia się do

bytu, a zawsze świadectwem upadku.

Środek ośmnastego stólecia był epoką najwię

kszego rozwinięcia się lóż wolno-m ularskich w ca

łym świeeie. W Rosyi, Carowa Katarzyna II ogło

siła się protektorką masonii; powstało mnóstwo

lóż, ale w końcu tak ona jak Paweł kazali je po

W Polsce za Sasów, gdzie publikowano bullę

Klemensa XII nieszerzyło się wolnomnlarstwo; do

piero za Stanisława Augusta, już po pierwszym

rozbiorze, miewało otwarte posiedzenia pod mar

szałkiem Moszyńskim, ponfeikiem królewskim, mi

strzem loży. Nnneyusz protestował — ale pryma*

i bisknp poznański Mołodziejowski, znane ladaco,

nietylko tolerował to, lecz owszem wspierał, do

czego dzielnie pomagał mn poseł rosyjski, uie od

dziś pracujący nad osłabieniem ducha religijnego

i przy wiązania do kościoła katolickiego w Polsce.

Słowem modą się stało należeć w ten czas do wol

nomularstwa; najpierwsze panie, jak np. ks. mar

szalkowa Lubomirska uczęszczała na ich zgroma

dzenia, a zamiast zwykłych ozdób toaletowych no

szono godła masońskie. Zły przykład szedł z gó

ry; zacząwszy od samego króla, cały dwór, ma

gnaci, autorowie, hołdowali zasadom tego tajnego

stowarzyszenia, zapewne w tem fałszywem prze

konaniu, że łącząc się z masonią wyrabia się wpływ

w krajn — co jed uak zawsze bywało zawodnem i

obracało się na szkodę władzy.

W Niemczech woluomnlarstwo protegowane przez

króla filozofa i atensza główne ognisko miało

w Berlinie. Fryderyk II wstąpiwszy na tron sam

rzucił plan nowej sekty masońskiej pod tytułem:

Architektów afrykańskich, i w tym celu zbudował

wspaniały gmach we Wrocławia dla kapituły tego

stowarzyszenia, które jednakże nie miało wielkie

go politycznsgo wpływu, i nie chciało się zlać

z masoneryą ścisłej obserwancyi, nawet wtedy kie

dy Fryderyk kazał wszystkim masoneryi odcie

uiom zlać się w jedno. W Austryi Marya Teresa

zabraniała rozpościerać się lożom; lecz Józef II

dał się później inicyować, i do tej to epoki nale

ży skasowanie klasztorów, chociaż w końcu wy

dał prawo pozbawiające każdego nrzędnika n

rzędn, któryby do tej tajnej sekty należał.

W Sawecyi Gnstaw III i brat jego książę Su

dermanii będący mistrzami templarskiego zakonu,

zaprowadzonego tam przez rozbitków francuskie

go templarstwa w 14 wieku, połączyli się z wo!

oomnlarstwem ścisłej obserw ancyi, i wpływu tego

nżywali n a Niemcy.

We Francyi, pomimo dekretów Sorbony potę

piających wolnomularstwo, takow e najświetniei

kwitnęło, szczególniej pod W. mistrzem księciem

Chartres *), człowiekiem rozpas(ą zepsutym, tchó

rzem a mściwym, ambitnym a czołgającym się,

rozrzutuym a lichwiarzem, dumnym w gronie k sią

żąt, a nadskakującym gminowi, zgoła występnym

bez iskry jeniuszu — takim był mistrz sekty bio

rącej sobie za zadanie propagować równość i mi

łość bliźniego.

Całe stowarzyszenie koncentrowało się przez de

putowanych wysłanych z lóż w W ielkim Oryencie,

który miał dwódziestu dwóch inspektorów czuwa

jących nad wszystkiemi lożami we Francyi. Przez

tę organizacyę wzrosła siła stowarzyszenia do wy

sokiego stopnia. Wszystkie znakomitości z aciąga

ły się pod jego sztandar, nawet najzacniejsi la

dzie, nieprzeczuwający, jakie klęski sprowadzą na

ludzkość przez podkopanie wiary i wszelkiej po

wagi, dwóch rzeczy, bez których każde spółecztń

stwo nieodzownie popada w stan chorobliwy. Sa

mo połączenie się filozofów ówczesnych z masone

ryą mogło otworzyć oczy na dążność tego stowa

rzyszenia, które wzięło sobie za cel oswobodzić

indy pod względem moralnym i materyainym , wy

tępić wszelkie przesądy (religię), wszystkie błędy

dzielące ludzkość na zwierzchników i podwładnych,

panujących i poddanych, bogatych i ubogich, zgo

ła rozciągnąć działalność na cały świat i zapro

wadzić najbezwzględniejszą równość, wolność i bra

terstw o , czyli urzeczywistnić nieszczęśliwą utopię

obalającą wszelkie p ra wa polityczne i religijn(i,

piękną jako teorya, lecz w praktyce niewykonal

ną, albowiem tej chwili kiedy wchodzi w zastóso

wanie, przemienia się natych miast w ncisk, wojnę

domową i powszechną minę.

Działanie masonii olbrzymie przybrało rozmiary.

Wielki Oryent zostawał w związka z tysiącem dwie

stn lóż za granicami Francyi, a wewnątrz kiero

wał siedmiuset warsztatami. Ioicyacya niepotrze

bowała jnż osłaniać się tajemnicą. Hiram, znaczył

światło lub wolność, a trzej towarzysze, którzy go

zabili, byli: fanatyzm czyli religia (był to syno

nim ówczesny), ambicya czyli arystokracya i tyra

nia, czyli król.

To, co tworzyło gmin masoński, skład ało się n aj

więcej z mieszczaństwa, wojskowych niższego st -

pnia i z niższego duchowieństwa. Prostoduszni i

*) Filip-Egalite, książę Orlesński, ojciec Ludwika

Pllin

nieprzypuszczeni do wyższych tajemnic szerzyli

ogółu% opinię, że franmasoni nie mają w nienawi

ści religii, tylko księży; że uznają ohrześciaństwo,

lecz p ragną zwrócić je do zasad Ewauielii. (Wszy

stkie sekty zwykle występują z tym chwalebnym

celem). Tymczasem masonia kładzie za warnnek

Deizm, Jezusa Chrystusa uważa za proroka, a ro

zum za jedynego przewodnika w wątpliwości, któ

ra religia jest prawdziwą? i rozum odpowiada jej:

wszystkie są równe w obec wielkiego architekta

świata.

Obok tak norganizowanego wolnomularstwa, co

chwila zjawiali się nowi inicyatorowie i założycie

le sekt filozoficznyth i tak : Martioez Pasqu alispro

pagował na połndain Francyi swoją dostrynę u

pstrzoną praktykami starych obrzędów kabalisty

cznych, Opiewała ona: ,,że inteligancya i wola są

jedynie czynnemi siłami natury, że dosyć jest, aby

człowiek rozkazał i chciał energicznie, a potrafi

się wznieść do zupełnego poznania istoty świata i

do panowania nad duchami."

Tym sposobem nie uznawał on żadnych praw

historycznych, burzył nawet wszelki ustrój spóło

ezeństwa. Wiele lóż masońskich poddało się tej

doktrynie, zmodyfikowanej po jego śmierci do

ktrynami Swedonborga i niemieckich Illuminatów.

W ogóle zwolennicy tej sekty nżywali dla zam a

skowania się różnych knglarstw, jak wywoływa

nie umarłych, prorokowanie, uzdrawianie itp.,

w gruncie zaś spiskowali w najlepsze tworząc o

sobay obrządek Filaletów.

W. mistrz książę de Chartres założył także na

swoją rękę sektę, w którą wchodziły wyobraże

nia templar8kie i filozoficzne niemniej hermetyczno*

alchemiczne brednie; nosiła ona nazwę ,,Kawale

rów dobroczynności świętego miasta." Niewinny ten

tytnł wzięto dla odwrócenia nwagi policyi. Czyn

nemi zabiegami tyle dokazał w końcu książę Or

leański (de Chartres), żo Wielka loża, Wielki Ory

ent i loża obrządku szkockiego kłócące się odda

wna o pierwszeństwo między sobą, jemu powie

rzyły uajwyższą władzę w r. 1789, i tak trzy wła

dze masioniczne pierwszy raz skupiły się w je

dnym rękn. Lecz pyszałek ten bez męstwa, Krom

weł bez jeniuszu, Danton bez odwagi, wodzony za

nos przez bieglejszych od siebie, chociaż zdobył

się na spełnienie najwyższej infamii — glosował

na śmierć króla — przecież minął się z nadzieją,

że Francya rzucona p:zczeń w odmęt nieszczęść,

wyeiąguie doń ręce i posadzi go Da tronie zamor

dowanego Kapeta.

(Dole. n .)

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction