Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 612 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

r 192

Kraków, 24 Sierpnia— Czwartek.

f Kraków 23 sierpnia.

Nowy w kwestyi wschodniej występuje

czynnik, Grecya, a ponieważ występuje

dopiero teraz, zatem należałoby przypuścić,

że w Atenach nie dają temu wiary, aby ry

chło przyszło do pokoju na półwyspie Bał

kańskim. Dawno przed rozpoczęciem woj

fiy głoszono, źe między Serbią, Czarnogó

rą , Rumunią i Grecyą zawartem zostało

nrzymierze zaczepno-odporne przeciw Tur

*n. Okazało się to być zmyśleniem, tak iż

tylko Serbia i Czarnogóra przyszły w po

moc powstańcom i wreszcie wydały wojnę

1urcyi. Interesa Rumunii i Grecyi nie szły

w parze z słowiańskim ruchem; owszem,

dla Rumunii nie ma za Dunajem żadnego

interesu, żywioł zaś słowiański jest dla

tych resztek kolonij romańskich niebezpie

CMy swoją przewagą liczebną i rozciągło

ścią jeograficzną. Rumunia zresztą dostała

się w udziale księciu z domu niemieckiego,

i nie tylko znajduje opiekę w Berlinie, ale

pod pewnym względem ulega wpływom

ztamtąd wywieranym. Dla Grecyi zaś mógł

upadek Turcyi przynieść ogromne korzy

ści, ale wtedy jedynie, gdyby nastąpił nie

pod naciskiem Słowian, najmniej zaś Ro

syi. Każde zwycięstwo Słowian w T ur

cyi rodzi obawę o uszczuplenie przyszłego

dziedzictwa po cesarzach wschodnich, do

którego Grecy wyłączne roszczą sobie

prawo.

Europa przyznając małemu odłamowi da

wnej Grecyi niepodległość, rozbudziła aspi

racye, dla których nie dostarczyła środków.

Rosya chciała znaleść w Grecyi powolne

narzędzie dla swej polityki przeciw ture

ckiej, Anglia i Francya chciały stworzyć

tylko miejsce schronienia dla prześladowa

nych chrześcian na W schodzie; Anglia nad

to czuwała z wysp Jońskich nad nowem

królestwem; Francya pragnęła znaleść tam

stacyę dla swoich interesów w Syryi i dla

swoich badań naukowych w Egipcie. Za

ciasne jednak były ramy nowego królestwa

Greckiego dla budzącego się ducha naro

du i dla wrodzonego ducha handlowego.

Nie przenieśli się Grecy z Konstantynopo

la i Syry do Aten, czekając, aż Grecya

przysunie się do nich; oni dawne jej posia

dłości już trzymali w rękach; Europa je

dnak nie myślała o spełnieniu tej nadziei

Greków. Rosya chciała obalić Turcyę, aby

zawładnąć jej posiadłościami, Anglia i Fran

cya ezuwały, aby Turcya nie została po

krzywdzoną, bo osłabienie jej przyśpieszyć

może tryumf Rosyi. Tak król Otto z do

mu Wittelsbach, jak król Jerzy z domu

Gliicksburg, byli i są królami konwencyo

naluymi, przez gabinety europejskie oktro

jowanymi, bez punktu oparcia w narodzie,

bez miłości dla kraju, bez pola dla ambi

cyi. K ról Otto chętnie też porzucił skali

ste brzegi swego państwa; król Jerzy jeż

dzi po świecie w czasach, gdy główny wróg

Grecyi, pan dziedzictwa cesarzów Greckich,

krwawe stacza boje.

W narodzie greckim dwa walczą z sobą

prądy, a może i stronnictwa: jedno nie py

ta, kto z Turkiem walczy, dość, że gdy

walczy, trzeba korzystać ze sposobności i

uderzyć na Turka od południa; drugie wi

dzi niebezpieczeństwo, aby iSłowianie nie

wzmogli się zbytecznie, gdyż trudniej po

tem przyszłoby z nimi walczyć o panowa

nie, niż z Turkami. Niektórym zaś naka

zuje roztropność słuchać rady obcych ga

binetów.

Tak stały rzeczy dotąd. Naraz dowiadu

jemy się, że Grecya zastrzegła się w Stam

bule przeciw osiedlaniu Czerkiesów w po

bliżu jej granic. Był to pierwszy krok przy

pominający Porcie, że ma od południa nie

pewnego sąsiada. Ależ i Rumunia chciała

korzystać z położenia trudnego Turcyi i li

czne postawiła żądania, na które nie doczeka

się odpowiedzi. Wszaże wyszło teraz wa

żniejsze żądanie od gabinetu ateńskiego,

bo domagające się wypełnienia przyrzeczeń

danych Grekom na Krecie co do reform oraz

skargi na postępowanie władz tureckich na

tej wyspie, które budzi niepokoje, wpływa

jące również na umysły w Grecyi. To o

statnie żądanie nie moźe być lekko brane.

Wydaje się ono jakby motyw uprawniają

cy rząd grecki do mieszania się w sprawy

Krety, prowincyi tureckiej, na podstawie

wspólnej narodowości. Wprawdzie, kiedy

Kreta podniosła rokosz i pragnęła wywal

czyć sobie niepodległość, aby się z Grecyą

złączyć, gabinet ateński nie śmiał zrobić

żadnego kroku, a tem mniej nie przyszedł

kreteńczykom w pomoc, lubo nalegano na

rząd grecki; bo nie było wtedy nadziei, aby

słabe siły wyspiarzy zdołały się oprzeć tu

reckim pułkom i przysłanym im w pomoc

egipskim. Teraz jeśli Grecya podnosi takie

żądanie, a zapewne czuje, iż gołosłowne

noty nie znajdą w Stambule ucha, jeśli im

szczęk oręża nie wtóruje, zatem musi je po

przeć siłą.

Dlatego niezmierną wagę przywięzywali

byśmy do tego doniesienia, gdyby się spraw

dziło. W ystąpienie bowiem Grecyi jako

nowego czynnika w kwestyi wschodniej,

stałoby się hasłem dla Greków zamieszka

łych w południowych prowincyach tureckich

oraz na wyspach, a do sprawy serbskiej

przybyłaby sprawa grecka. Byłoby to je

dnak dowodem, że Grecya uległa nalega

niom rosyjskim, bo tylko jedna Rosya mo

głaby ją do takiego wystąpienia skłonić,

choćby też, aby zrobić dywersyę militarną.

Otóż niecbciałaby Grecya poświęcić się na

korzyść Słowian, a przeto musiałaby uzy

skać pewność, że przyznane będą jej samej

wielkie korzyści i źe przymierze z Serbią

przyszło ostatniemi czasy do skutku.

Diennikarstwo fra n c a ?kie w szelakich odcieni zapi

sało zgodnie śmierć Ludwika Wołowskiego, jako

stratę publiczną, niemal jako wypadek polityczny.

I nie dziw, bo w sze reg u ek on om istów francuskich

powstała szczerba po pisarzu, co łączył teoryę nau

kową z praktycznem działaniem i był nietylko dziel

nym szermierzem zdrowych doktryn, ktćre za jego

poparciem wchodziły w życie, a le nadto d ał począ

tkow anie niejednej instytucyi finansowej, niejedn ej

re form ie ekonomicznej. W nowo utworzonym senacie

została także próżnia po przedstawicielu miasta P a

ryża, który łączył popularność z wielkiem umiarko

w aniem i rozważnym kierunkiem politycznym .

Dla nas zgon Ludwika Wołowskiego jest również

stratą narodową, nietylko dlatego, że zawsze przyno

si zaszczyt dla narodu, gdy Polak w świecie nauko

wym i politycznym dobije się europejskiego stan o

wiska, lecz niemniej dlatego, że ś. p . Wołowski u

m iał pozostać wiernym dla dwóch ojczyzn, natural

nej i przybranej. Nie zaparł się też nigdy charakteru

Polaka, choć pojął na seryo obowiązki francuskiego

obywatela. Sprawa polska miała w nim więcej niż

pamiętnego na swoje pochodzenie i życzliwego przy

jaciela lub poplecznika, ale członek francu skiego I n

stytutu i członek francuski-’yo senatu nie przestał

być emigrantem polskim, żyjącym w zupelnem wspól*

nictwie z tow arzy szam i wygnania, troszczącym się

porówno z nim i i popierającym wszelkie instytucyę

polskie we Fra ncyi.

Niełatwo to i nie w każdym kraju można przyjąć

pod obne stanowisko sujet m ixte, i wywiązywać się

z niego tak szlachetnie, tak zaszczytnie wobec dwóch

narodów. Nawet między Francyą a Polską mimo

związków historycznych i politycznych sy m p atyj, n a

dziei z jednej, współczucia z drugiej strony, stano

wisko pośrednie bywało trudnem, a niekiedy szko

dliwem. Polityka emigracyjna, która się czasami

wmięszała do ruchów wew nętrznych Francyi, albo ze

stanowiska francuskiego chciała kierować sprawą pol

ską, wpadała nieraz na zgubne tory. Ś. p. Ludwik

Wołow ski lubo niezerw ał solidarności z e migracyą

polską, nie kierow ał się em igracyjną polityką. W czem

m ógł, dopom agał rodakom i popierał Bprawę p o l

ską, ale ja k o człowiek nauki i m ąż polityczny dzia

ł a ł n a specyficznie francuskim gru n cie. Byó może,

że dopomagała mu do tego kolej naukowa, która

m iała go doprowadzić do kary ery politycznej. N a uk a

ekonomii politycznej wytknęła mu ten kierunek ści

sły i praktyczny tak diam etralnie przeciwny ideali

zmowi polityki emigracyjnej, związała go z tokiem

wew nętrzny ch bieżących kwestyj społecznych i z roz

wojem in stytucyj ekonomicznych.

Nie sam jeden z Polaków Ludwik Wołowski za

słynął między ekonomistami francuskiemi. Kiedy Au

gusta Cieszkowskiego dzieło Da la circulation stało

się powagą naukową, Wołowski zwrócił na siebie

uwagę chwytaniem tych problematów, które zarówno

w ekonomicznym jak i społecznym zakresie stały na

porządku dziennym. I tak już w r. 1848 odznaczył

on się na kongresie ekonomistów świetnem odpar

ciem planów Ludwika Blanc o warsztatach narodo

wych.

Rozbiór obszernych dzieł i mnogich broszur, które

wychodziły z pod jego pióra _Je m oż e byó zadaniem

tej pobieżnej wzmianki. W cześnie W ołow ski z acią

gnął się pod sztandar wolności handlowej i wraz

z Michałem Chevalier przyczynił się do jego zwy

cięstwa. Był też to jedyny p unkt wspólny dla naszego

ekonomisty z system em rządów napoleońskich. Rzecz

dziwna, że Wołowski, który w licznych traktatach

ekonomicznych, j a k o pra cy kobiet i dzieci w fabry

kach i t. p . szukał wyjścia z chorobliwego stanu

dzisiejszych stosunków społecznych, nie zbliżył się do

szkoły reformy socyalnej, na której czele stoi Le

Play.

Zapew ne przeszkodą tu była wiara w konstytucyo -

nalizm , jakoby jedyne palladium wolności i droga

wiodąca do przywró cenia p orządku społecznego. Z a

sado m tym wyniesionym jeszcze ze szkoły doktryne*

rów, przypisać należy, że Wołow ski po katastrofa ch

1870, będąc wybranym do Zgromadzenia narodo

wego, znalazł się w lewem centrum, zrazu w Thier

sie upatrując jedynego męża stanu na czasy ciężkich

przejść, a następnie popierając konstytucyę W ad

dingtona.

Skrajna prawica była mu równie wstrętną jak

skrajna lewica. Stanowisko to pośrednie jed nało mu

też coraz większe wzięcie i pow agę w Zgromadzeniu,

której wyraz złożył nad grob em prezes Senatu.

Ze śmiercią Ludwika Wołowskiego tracimy jedną

z tych illustracyj narodowych, które świecą po za

c iasny zakres polskiej publiczności, zrywa się jed n e

z tych ogniw, co n as łączyły ze społecznością fran

c u ską, wśród w łasnej niedoli zapominającej coraz w ię

cej o dawnych sympatyach i wiernych przyjaciołach.

KORESPONDEN()TA ,,CZASU!*

W iedeń 22 sierpnia.

(R -) W tutejszy ch kolach politycznych nie przy

więzują wielkiego znaczenia do alarm ujący ch n a p o

zór depesz półurzędowych z Petersburga o panującem

w Rosyi wzburzeniu u mysłów z powodu okrucieństw

tureckich w Serbii i Bułgaryi. Ponieważ tu wiedzą

dobrze, że R o sy a nie dąży do wydania wojny, przeto

m niem ają, że depesze wsponmione, m a ją tylko na

celu wywarcie nacisku na przyspieszenie p ośredni

ctw a i inte rw e ncyi pokojowej, tudzież n a wyjednanie

ja k n ajlepszych warunków pokoju S erbii. B ruks elski

N o rd , widocznie inspirow any, grozi również wzbu

rzeniem n arodow em w Rosyi, i d o m ag a się pośpiechu

w akcyi pokojowej. Z achodzi tylko pytanie, czy rząd

rosyjski apelując do n amiętności narodowych w Ro

syi w celu politycznym, nie wojennym, będzie miał

w końcu potrzebną silę, aby kierować tym ruchem?

Petersburg 18sierpnia.

Ignatiew powraca na swą posadę, sam car Ale

ksander powiedział: « Rosya niecofa się naw et, kiedy

jest zwyciężoną, nieodwołuje się też sweg o prz ed sta

wiciela w pod obnem j a k obecne położeniu.11

Otóż Rosya czuje się zwyciężoną i głęboko upoko

rzon ą. N a chwilę, ponieważ nieczuje się gotową do

czynnego w ystąpienia, przyjmie, co jej nałożą, ale

niezapom ni tego. Czego Ro sya niezapom ni, to tego,

że odkryto jej słabośó obecną, jej osam otnienie isto

tne, po mim o , że zatwierdzano p olitykę trzechcesar*

ską: niezapomni, że odniosła Jiasco w polityce przy

gotowywanej od wieków.

Gesarz j e st dotknięty do żywego, cierpiący, niez a

dowolony z całego świata. Dzienniki zrzym ają się,

cala Rosya drży z oburzenia i niecierpliwości. G nie

wają się na Anglię, oburzają się na Austryę, podej

rzywają Niemców, nieufają F rancy i i nienawidzą

Turcyi.

Co do Tu rcyi, pocie szają się pew nością, że niezdo

ła ona zaradzić wew nętrznym zawikłaniom , i nietają

wcale chęci i z am ia rów podtrzym ywania zaburzeń.

Materyału do tego nie brak. Tymczasem Rosya się

zbroi.

Położenie księcia K arola H ohenzollerna w Rumunii,

staje się niemożliwem do wytrzymania, i m a on też

zam iar opuścić księstwo.

Krążą tu wieści o przymierzu przeciw Rosyi, w któ

reby miały wchodzić A n glia , Niemcy i A ustrya;

inni mówią Anglia, Austrya i Francya, a Niemcy

by się tylko w ten czas przyłączyły, gdyby Rosya

dała do tego powód.

Inna w ersya: książę Bismark zgodziłby się na wy

danie A ustryi Bośnii, pod warunkiem wynagrodzenia

sobie jakąkolwiek anneksyą niemiecką. Ależ czy m o

żna przypuszczać aby Austrya poświęciła jed ną ze

swoich prowincyj dla niepewnego nabytku , przyn oszą

cego tylko kłopoty.

Telegrafują stąd bezprzestanku, aby Słowianie

wytrw ali do ostateczności. Czyliż niep rzyp omina tego

hasła, które w r. 1863 przys.łano nam z Paryża

durez, durez ! Chcianoby koniecznie przedłużyć walkę

serbską, bo tym czasem powróci p. Ignatiew do Kon

stantynopola i będzie pracował nad zawikłaniem sy

tyacyi.

Nienależy przypisywać większego znaczenia wiado

mości o projektowanej podróży do P ete r sb u rg a syna

cesarza Napoleona III. Car Aleksander przyjmie go

zapewne dobrze, bo m u to schlobia, a le odwiedziny

te nie będą miały dalszych następstw. Opinia publi

czna w Rosyi je st bardzo źle usposobio ną dla osta

tniej francuskiej dynastyi, a n a dworze niem a ona

także przyjaciół.

Nowiny nadchodzące z Kaukazu są bardzo niepo

kojące. W okręgu zagdyckim w kubajskiej gubernii

musiano użyć siły zbrojnej, aby uśmierzyć mały bnnt

pow stały w skutek tego, że chłopi świeżo emancy*

powani niem ogli zrozumieć nowego sto su nk u do swo

ich panów. Ustawa nakazuje zachowanie status guo

przez kilka lat f reguluje równocześnie prawa w ła

ścicieli co do robocizny chłopów. Chłopi wiedząc

tylko, że m ają byó wolnymi i już wyjść z niewoli,

zbuntowali się, nie chcieli robić i płacić podatków.

Wysłano odd ział piech oty do Zagdidi i uśmierzon o

bunt; 118 chłopów zostało zabitych a 230 rannych.

Rosyanie twierdzą, źe b u nt ten był kierowany przez

propagandę softów i ulemów.

Utworzył się oddział dośó liczny karakirgisów z

Alai i wdarł się w dolinę Terganu w Kokandzie.

Jenerał Skobeliw wyruszył w pochód Igo sierpnia.

Ma on zamiar rozpędzić bandy nieprzyjaciela i przed

siębrać reformy administracyjne, a mianowicie refor

mę sądową.

Utrzym ują, że jen. Ignatiew nie chce powracać do

Konsta ntynopola, dopokąd i-ząd Porty nie przeszłe

m u tłómaczenia. W ostatnich bowiem czasach nie by

ło nigdy w domu ani w. wezyra ani żadnego mini

stra, ilek roć p. Ign atiew żądał z nim i rozmowy. Car

Aleksand er obie cał, że wyjedna m u tłómaczenia, za

nim go wyszle. Jen. Ignatiew pominął w wizytach

dyplomatycznych w Petersburgu ambasadora angiel

skiego. To jest tylko pewnem, że jen. Ignatiew nie

wyrzekł się swojego ch a rakteru am basad ora.

łtz y m 20 sierpnia.

M inisterstwo otrzym ało w tej chwili poparcie de

m o kracyi anti klerykalnćj i komunistycznój. Nie mo

gąc ulżyć ciężaru podatków, nie m ogąc 3ię chwycić

ani miewa, ani majątków ruchomych, nie mając na

tyle posad a ni groszy, aby zadowolnić wszystkich

swoich przyjaciół, gabinet za natchnieniem barona

Jana Nicotery postanowił usunąć procesye.

Ukazała się więc światu jedna z tych wielkich re

form , k tó rą ludzie dawcój opozycyi zachowywali in

petto od chwili swego przyjścia do władzy. P ow sze

chnie oczekiwano czegoś więcój i przypo mina się

bajka L afontaina o górze co mysz urodziła.

Dekret ten ministra spraw wewnętrznych zle wy

warł bardzo w rażenie; niop otrzebuję mówić, że k ato

licy się obu rzają a większość ludzi umiarkow anych i

rozsądnych, uważa ten krok ministra za bardzo nie

polityczny. Rzym nie jest takiem miastem jak P a

ryż, Londyn albo Berlin, jest to miasto sui generis,

któremu trzeba było zostawić na długo jeszcze ch a

r a kter religijny i jego zwyczaje oryginalne a mało-,,

wnicze, niecbcąc go zrujnow ać od stręc zając cudzo

ziemców.

Od rokn 1870 zastanawiała mnie jedna rzecz, któ

rćj nie wierzyłbym, gdybym nie był jój ciągle świad

kiem, to że starożytności i pamiątki Rzymu Ceza

rów bardzo m ało znaczą w oczach ciekawych tury

stów, którzy co zim a tysiącam i napływ ają z Rosyi,

Anglii i Ameryki. A jednak taka to prawda, źe z ro

kn na rok zmniejsza się ich liczba, w miarę jak Rzym

traci ten wspaniały charakter Rzymu papieskiego i

nie przedstawia im ju ż tych m ajestatycznych obcho

dów, które są wyłącznością kościoła k atolickiego.

Święta Bożego N arodzenia, błogosławieństwo placu

św. P iotr a , przepych dworu w atykańskiego, złocone

karety kardynałów, m u z yka k ościeln a wielkich bazy

lik, ceremonio wielkiego tygodnia: oto co ściągało

cudzoziemców do Rzymu, a co już dzisiaj je st tylko

wspomnieniem.

Zakazanie procesyj to cios zadany tój budowie,

którą niewiedziano jak tknąć, aby runęła. Rzym był

m iastem procesyi, i niech m ówią co chcą , n ie było

naw et pozoru, aby spow odować te n św iętokracki de

kret. Od chwili zajęcia Rzym u przez Włochów, nie

zdołano wykazać ani zakłócenia porządku publiczne

go, ani najmniejszćj niedogodności wynikłój z proce

syj, i m ożn a było rzeczy zostawić jak były, bez nie

bezpieczeństwa dla ojczyzny. Ale p. Nicotera był in

nego zdania i pod pozorem zdrowia publicznego po

stan owił zadow olnić ten motłoch bezbożny, którem u

nie m ó gł dogodzić inaczój.

Jeżeli w samym Rzymie źle przyjęto dekret mi

nistra sp raw w ewnętrznych, to cóż powiedzieć m ogę

o lud zie wiejskim , z ostającym pod b ezpośrednim wpły

wem duchowieństwa i obchodzącym w szystkie święta,

jak przed wiekami. D ekret wprawdzie dodaje, że p re

fekt moźe udzielić pozwolenia wyjścia z proce syą na

prośbę wystosow aną dwa tygodnie naprzód, ale j a

kież będą prawa tój interwencyi prefektów w kraju,

gdzie ludzie dzierżący wład zę systematycznie walczą

przeciwko religijności.

Cięśó ltterfcobo-artystyozna.

EM!S

w sierpniu.

Jadąc tutaj jak zwykle na kuracyę, wstąpiłem tym

razem do Homburga. Śliczne to miasteczko uległo,

jak wiecie przed kilku laty t«mu samemu losowi, co

jego roskoszni towarzysze: Ems, Wiesbaden, Baden—

Baden; wszędzie domy gry zamknięto. Po zdetronizo

waniu Najjaśniejszego trente et guarente i jego do

stojnej małżonki rulety, pozostały prawdziwie monarsze

pałace, marmurowe sale, złociste komnaty, przecudne

parki, ogrody, wodotryski, gdzie spaceruje i do woli

się rozkłada publiczność, która nie wiem, o ile jest

kurmdssig, ale nie jest z pewnością kurfdhig. Nie

widać w niej ani dostatku, ani wesołości, a najmniej

elegancyi. A nawet i takich gości mniej o połowę,

niż daw niej. Ze wszystkich miejsc wzmiankowanych,

Homburg najmniej może stracił na liczbie nazwisk

zapisanych w jego kurlistach. Zawdzięcza to nie tyle

skuteczności wód swoich, ile bliskości Frankfurtu.

Wielkie to i bogate miasto dostarcza w lecie liczne

go kontyngensn. Franfefurtczycy uważają Homburg

za swoją willegiaturę, bankierzy m ają tam wille, co

im nieprzeszkadza załatwiać codzień w Frankfurcie

swych komptoarowych interesów. Dawniej co półgo

dziny krzyżowały się pociągi z Frankfurtu i Hom

burga na kolei, którą się przebywa w 35 minutach.

Teraz dzieje się to co godzinę, ruch więc zmniejszył

się o połńwę. Niemniej je st on jeszcze bardzo wielki,

zwłaszcza w niedzielę, bo wtedy cały Frankfurt udaje

się do Homburga. Miałem nieszczęście jech ać w ła

śnie w niedzielę: nigdy tak olbrzymiego pociągu nie

widziałem; z dwiema lokomotywami wlekliśmy się

prawie g odzinę, a z apew nia no m nie, że każdy pociąg

równie ogrom ny. Sądziłem , że jak aś uroczystość: ale

bynajm niej, to p ro sta niedzielna inwazya. Nie zy sku

je na niej fizyonomia sp ace rującej publiczności, ale

zy skują kieszenie p rzedsiębiorców zakładu. Zwykła p u

bliczność składa się naturalnie z Niemców i przewa

żnie Żydów; cudzoziem ców, pró cz nieuchro nny ch A n

glików, bardzo mało.

Taką samą, ale nader mało liczną publiczność zna

lazłem w Ems, czyli w tak zwanej po polsku Amży.

Publiczność ta świetną jest co do liczby gości ką

pielny ch i co do wykwintu, tylko podczas p obytu

dwóch Cesarzy. Amżanie n azywają ten przeciąg czasu

od połowy m aja do połowy lipca sw oim sezonem.

Powtarza się ou regularnie od lat kilku; zjeżdżają

się wówczas goście n ależący do obu dworów i wiele

innych, co chce udawać, że do nich należy, i roz

jeżdża się, skoro tylko monarchowie E m s opuszczą.

Pozostają tylko chorzy, którzy kaszlą, chrypią, plują,

tak , że używający wód em skich na cierpienia ż ołąd

kowe, wydają się zdrowemi. Obok Niemców najwię

cej tego roku jest Żydów, widać nawet galicyjskich,

to jest w łapserdakacb. Cudzoziemców stosunkowo

bardzo m ało, najwięcej Rosy an i Anglików. Fran cuzi

zaczynają znów odwiedzać wody nadreńskie, słychać

też więcej niż od lat czterech ich język. Jest tu

tego roku hrabina francuska w balzakowym wieku,

dosyć przystojna i nader modnie ubrana. Nosi piękne

nazwisko, które książę pruski J erzy , coroczny a więc

i tegoroczny gośó w Emsie, miał użyó w jednym_ ze

swoich dram atów czy trajedyj, je st on bowiem, jak

wiadomo, autorem wielu dzieł dramatycznych. Ta o

k’dicznośó, jak mi mówiono, była powodem, źe dama

życzyła sobie poznać tego księcia praskiego . Lecz, bądź,

że mnie w błąd wprowadzono, bądź też, że książę

Jerzy nie chciał wziąść życzenia damy za symptomat

chęci zbliżenia się Francyi do Prus, dość, że nieosią

gnęło ono dotąd skutku, bo widzę księcia i damę

sp acerujących sam opas, a książę chętnie rozm awia ze

znajomemi sobie damami. Polaków najmniej tego ro

ku : kilka osób z Królestwa i z Poznańskiego, z Ga

licyi jeden tylko p. Ludwik Skrzyński, znany po

seł sanocki. Jako great attraction posiada Ems

w tej chwili kilku japończyków, których znów cie

kawość obudzać się zdaje szlachcic (podobno galicyj

ski) przech adzający się poważnie w dużym s ło m ia

nym kapeluszu, sutej czarnej ezamarze i zamaszy

stych tegoż koloru spodniach w buty wsuniętych._

Pisząc do was co rok . z tych kąpiel, nie chciał

bym się powtarzać, a żadn ej prawie nie dostrzegam

w Em sie zmiany. Ukończono cerkiew , o rozpo

częciu jej budowy donosiłem wam przed dwoma la

ty. Jest ona mała, w zwykłym cerkiewnym stylu.

Roku przeszłego była już pod dachem i zanosiło się

na więcej złota i świetności. Ty m cz atem oblekła j a

kąś ponurą barwę, stosując się — jak mówią złe

języki w Amży, do humoru niewesołego, w jakim

car Aleksander tutaj zostawał podczas swego tego

rocznego pobytu . P rzyc zy ną tego sm utn eg o usposo

bienia m iał być nie tyle stan zdrowia C esarza, lubo

ten nie jest wcale zadawalniającym, ile poczucie, że

Rosya je st odosobnioną w kwestyi wschodniej. S tarał

się przekon ać siostrzeńca o mylności tego m artw ią

cego go poczucia cesarz Wilhelm , i tym usiłow aniom

jego , przywiązanie swe do Cara udow odniając tutaj

ciągłą troskliwością, wielu — i może nie bez słu

szności — p rzypisuje przyjście do sk utku zjazdu

reichstadzkiego. Cerkwi nie widziałem otw artej, po

dobno odprawia się w niej nabożeństwo tylko p od

czas pobytu P apieża.... chciałem powiedzieć Cara.

O krom tego , że widok cerkwi po świeżych rzeziach

Unitów przykre bardzo sprawia wrażenie, to w E m s

drażni tem więcej, że p ostawiona naprzeciw kościoła

katolickiego, p rzypo mina b ard zo dotkliwie, iż budow a

jego już od tylu lat rozpoczęta nie jest jeszcze

ukończona i ani na krok od roku nie postąpiła!...

Cerkiew rzeczona stoi nad s am y m brzegiem rzeki,

u stóp wzgórza, gdzie się wznosi Villa Diana w go

tyckim niby stylu, do której mam w Ems wielką

predylekcyę. N a lewo od tej willi, tu t przy ka

plicy a nglikańskiej, prawdziwem cacku gotyckiem,

całkowicie bluszczem rozkosznie ok rytem , wystawiono

wspaniałą willę Aurora, przed parą laty zaczętą; po

praw ej zaś, nieco dalej naprzeciw łyżwowego mo stu , b u

dują z niesłychanym pośpiechem ogromny gmach, prze

znaczony zapewne także na naje m dla cudzoziemców.

Wspominam tu o tych budowach, bo patrząc na

nie, z apytać się przychodzi, na co m ogą rachować

Amżanie, p o m nażając liczbę willi, gdy liczb a gości

coraz się zmniejsza? Pytanie to zwłaszcza staje się

ciekawem, c zytając wszędzie: d,louer, zu rermiethen,

i widząc, jak istniejące już wille mało są zamie

m ie s zk a n e; co nie przeszkadza w cale droźyznie,

która się z każdym rokiem zwiększa. Amżanie są

zapewne zdania, źe drogo byó musi, gdy jest wiele

gości, bo ciasn o; a drogo byó m usi, gdy ich mało,

bo ci, co są, powinni zapłacić za tych, których nie

ma. Ems, pokazuje się, tracić nie moźe, ale na to nie

trzeba stawiać «nowych11 willi, dość wyzyskiwać obe

cnych gości w Bdawnych11. Czy Amżanie mniemają,

że ów sezon podczas pobytu Cesarzów coraz będzie

świetniejszym , że trw ać będzie zaw sze? P rzecież

panujący dziś monarchowie niemiecki i rosyjski, j e

żdżący corocznie do Ems, nie są nieśmiertelnymi, a

sm u tny przywilej potrzebowania emskiej kuracyi ni eje st

przywiązany do tych dwóch koron, tak, aby ich na

stępcy koniecznie do A mży jeździć mieli. Chwilowy

więc ów korzystny sezon ustać może. Inne przeto

widoki muszą mieć Amżanie w budowie coraz li - ’

czniejszych lokali. Liczą też, ja k m i mówiono, nie

n a pobyt głów koronow anych, ale głównie n a postęp

cywilizacyi, n a rozwój i zniżenie cen kolei żelaznych

(widać, że nie znają kolei K arola Ludwika), zgoła

n a wzrost ogólny dob robytu, który pozwoli większej

liczbie osób używać poleconych im skutecznych em s

kich zdrojowisk, i ztąd na coraz większy p rzybytek

gości. «Ob, patrz pan - rzekł mi Amżanin, wska

zując na przechodzącego n aszego M ośka w łap s e r

daku — m y takich polskich żydów dawniej nie wi

dzieli.11 R achuba m ogłaby zawieść, pomyślałem so

bie, ale odpowiadać było trudno, bo wdawać się

w Kulturkampf nie chciałem. Lecz d propos ży

dów, nie g alicyjskich, ale w ogóle, odpowiadano m i,

że wszyscy dobijają się, aby pić wodę z niedaw no

od k ryteg o ź ródła zwanego Victoriaquelle. Nie dziwi

mnie to bynajm niej, odrzekłem, widzą w tem dob rą

wróżbę. W sz ak Victoria, to dzisiejszy ich okrzyk,

i t r wszędzie, a nie stety słuszny.

Cóż powiem dalej? oto, źe na promenadzie na

pis na marmurze, o którym wam pisałem, zaciera się

coraz więcej pod stopam i spa cerujących . P rzech odzi

w sta n egipskich hieroglifów, i trud n o ju ż dziś wy

czytać daty, w której król Wilhelm dał ostatnią

odprawę p. Benedettemu. Wytrze on się niebawem

zupełnie, a w każdym razie nierównie prędzej, aniżeli

przejdą zmiany, jakie w Europie od tej wrogiej go

dziny datują. Dalej, że muzykę zastałem tę samą,

ani lepszą ani gorszą, co w roku przeszłym, tylko

spostrzegłem , że coraz m niej w rosyjskich symfoniach

się miłuje. Miałażby na nią wpływać protestacya

Anglii? Czyżby nawet i muzyka w Prusach starała

się czerpać natchnienia w gabinecie, i harmonizowały

n,, .

codziennie wyjąwszy niedziele i dni łwiąteozne.

Uddz e ne ra ,,Czasu,1* o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., z przesyłką pocztową 12 o.

Prenumerata wynosi:

Pocztą w państwie A u stry ackie m .............................

naro k na kwartał na2miesiące nalm ie siąo

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwaj- J

”2

caryi i T u r c y i ..................................................j

Prenumerata przyjmuje się tylko od Igo do ostatniego dnia w miesiącu. -

Łlsty z pieniędzmi i przekazu

pieniężne na prenum eratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco do Administracyi ,,Czasu** w Kra

kowie.

Lnsty reklam acjjine niezapieczetowane niepodlegają opłacie pocztowej.

—

!ostów niefm ni-n

wanych me przyjmuje się. _

Itęk opi.m a nadsyłane Redakcyi niezwracają się, lecz bywają mWzone’

Prenumeratę przyjmują:

W K r a k o w i e I Administracya ,,CZASU,** księgarnia p. 8. A. Krzyżanowskiego, handel Dworskiego ,

tudzież wszystkie urzędy pocztowe. O g ło s z e n ia (inseraty) przyjmują się za opłatą od miejsca wier

sza drukiem drobnym (petitowym) za pierwszy raz 10, za każdy następny raz po 5 c. N ad e sła n e

(na 3 stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 c. za każdy raz. D o łą c z e n ia

do ,,Czasu** (prospekta, cyrkularze, ogłoszenia itp.) przyjmują się za cenę 1 złr. od 100 egzempl.

dla zamiejscowych, a 50 c. od 100 egz. dla miejscowych prenumeratorów. " Przypadającą naleźytośd

uprasza się naprzód nadesłać przekazem pocztowym. Ogłoszenia i prenumeratę prz.yjmują:

we L w o w ie W. Piątkowski ul. Teatralna *J; w L”nryżu wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Crois

Rouge 2, (prenumeratę p. W. Raczkowski, Faubourg Poissonićre 33); w W ied n iu pp. Ilaasenstein A

Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie, Lipsku. Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik Stu

benbastei Nr. 2 (także w Pradze), R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze),

G. L. Daube A Com. (także w Frankfurcie n. M.), Rotter A Com.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu