Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 617 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner255.

Kraków, Wtorek 8 Listopada 1887.

Rocznik XL.

CZAS

Prenumeraty przyjmują:

Administracya,,CZASU"wU nkow liiurzędypocztowe. Mlejseow« praaam aiaif ki?ę,"arnl*

S.A . Krzyżanowskiego, handel Z Skalskiego w Sukiennicach, binro dzienników i ogłoszeń M. Silbeiutana

Rynek gL 1.17 w ono., handel Bajera ul. Grodzka, trafika Kuklińskiego w Sukiennicach, główna trafika

róg Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ó g lo u e z la ( nseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza

drobnym drukiem (petit) za pierwszy raz 10 cent, za każdy następny po 6 oent UaS arfsss ,na

8stronie) od miejsca wiersza drukiem drobnym po80 oent za kazay raz. - Osłouasts i »***

aam eratę przyjmują: w » Lw ow ie Ajencya nCZASUu w głównym składzie tytoniu Nr II uuea

Trybunalska L, l; w F a ry ia wyłącznie p. Adam, Rne des Saints-Peres 81, (prenumeratę p. W . la

czkowski, CourbeToipoa Paryżem, Rue du Chemin ae fer 44); w W ied n ia pp.Haasenstein A Vog e

(także w Hamburgu, Frankfurcie n. M ., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A Oppelik, R .Mossa

(takie w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H . Sehalek, tt . Dukes, J. Dannenerg.A .HerndJ,

tt.Stern,(tylkoprenumeratępp.H.GoldsohmidtAC.);w rrasktwnls n.M .G.L .DanbeAC.

W W s m s w ie przyjmują ogłoszenia pp. Reiohman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskie..

Przegląd Polityczny.

Kraków 7 listopada.

W komisyi dla spraw zagranicznych delegacyi

węgierskiej złożył w sobotę hr. Kalnoky expose

0 sytuacyi zagranicznej, które poniżej podajemy.

Jutro zbiera się komisya budżetowa delegacyi

austryackiej, a na porządku dziennym jest preli

minarz budżetu ministerstwa spraw zagranicznych.

,,Gdyby tylko, pisze Koln. Ztg, stan zdrowia

cesarza Wilhelma miał decydować o wizycie cara

w Berlinie, nie stałoby jej obecnie nic na prze

szkodzie, polepszenie bowiem zdrowia cesarza

postępuje pomyślnie. Ale wizycie tej nie przyświeca

widocznie pomyślna gwiazda. Car bowiem czuje

się s_łabym i wszelkie prawdopodobieństwo prze

mawia za tem, że jak wszyscy goście króla duń

skiego ulegali z kolei panującej tam odrze, tak

1 car zapewne jej nie uniknie.11

Tak brzmią dosłownie telegrafowane nam już

w_ streszczeniu słowa Koln. Ztg, urządzającej, jak

wiadomo, sw e doniesienia podług wskazówek o

debranych z Berlina, które potem powtarza N o rd d.

Allg. Ztg, nie biorąc przez to za nie bezpośredniej

odpowiedzialności.

W ogólności nie przemawiano dotąd ani po stro

nie niemieckiej, ani rosyjskiej o spotkaniu się tem

ze zbyt wielkiem zadowoleniem. Z pewnych stron

starano się nawet wywrzeć pewien wpływ na to,

a,by w przyjmowaniu cara zastąpił cierpiącego ce

sarza książę Wilhelm, syn następcy tronu.

Najświeższe wiadomości mówią znów o urzędo

wem zawiadomieniu, że car między 15 a 18 b. m.

przyjedzie do Berlina, że prawdopodobnie i Giers

znajdzie się w tym samym czasie w Berlinie, a

w takim razie zmusiłyby względy grzeczności dy

plomatyczne i księcia Bismarka do przybycia na

miejsce zjazdu.

Nordd. Allg. Ztg, Post i KolnJZtg nie przestają

polemizować z antiniemieckiemi artykułami pism

rosyjskich.

W Berlinie odbywają się , jak wiadomo, w tej

chwili posiedzenia niemieckiej Rady ekonomicznej.

Postanowienia jej są przez to w ainem i, że rząd

zwykł na nich opierać swe wnioski. Biorą też

udział w naradach jej ministrowie Lucius i Putt

kammer.

Sobotni telegram przyniósł nam już cały szereg

jej postanowień względem potrzeby podwyższenia

ceł na zboża zagraniczne i różne przedmioty po

żywienia, — postanowienia, które na handel zbo

żowy Austryi, a w szczególności Galicyi bardzo

niepomyślnie oddziałaćby mogły, gdyby w parla

mencie uchwalonemi być miały.

W dalszym ciągu narad niemieckiej Rady eko

nomicznej poruszono też kwestyę traktatu handlo

wego z Anstryą. Bawarscy członkowie jej, mia

nowicie Crailsheim, May i Zettow kładli nacisk

na względy, jakich przymierze polityczne z Au

stryą wymaga, i żądali, aby odświeżenia traktatu

handlowego z Austryą nie utrudniać, wynaleść

owszem sposób na to, aby, mimo podniesienia ceł

na zboże zagraniczne, ułatwić Austryi przynaj

mniej dostawienie tej dziesiątej części potrzeb

krajowych, których zbożowa produkcya Niemiec

nie pokrywa. Argumenta te przycichły jednak

wobec uwagi p. Puttkammera z Plauth, że można

być przyjacielem politycznego a przeciwnikiem

ekonomicznego sojuszu z Austryą, i że Niemcy

czują się dość niezależnerai na to, aby nie potrze

bowały przymierzy politycznych okupywać szko

dliwemi dla siebie koncesyami cłowemi.

Pozostaje jednak wątpliwem, czy podniesienie

ceł na zboże przejdzie w parlamencie. Tn bowiem

znajdzie się dość silna opozycya. Świeżo oświad

czył się Reichensperger przeciw podniesieniu ceł,

a . gdyby przeważna część centrum miała przeciw

nim głosować, znalazłaby się prawdopodobnie

wobec znacznej liczby niechętnych w obozie na

rodowo-Iiberalnym, opozycya dość silna do ich u

chylenia.

Wnioski odnośne pojawią się zapewne dopiero

po Nowym roku, bo przed Nowym rokiem nie

zamierza podobno ks. Bismark przybyć do Berlina.

Wiedeński korespondent Timesa podaje nastę

pujące szczegóły o potrójnem przymierzu z dodat

kiem, że je z bardzo pewnego otrzymał źródła

vSojusz ten, są słowa pomienionego korespon

denta, zawartym już został po cichu na wiosnę

r. b. Celem zjazdu w Friedrichsruhe, było tylko

ostateczne umówienie niektórych szczegółów. So

jusz zawartym został głównie w celu wzajemnej

obrony, ale gdyby mocarstwo jakie, lub kilka ich

miały zakłócić pokój, bądż na stałym lądzie, bądż

na morzu Sródziemnem, przymierze stanie się także

zaczepnem, a Niemcy, Austrya i Włochy podejmą

wspólną akcyą, tak na lądzie, jak na morzu

Szczegóły nmówione są następnjące: Oznaczono

najpierw dokładnie, co ma stanowić casus belli

Dalej umówiono, w miarę okoliczności, jakie zajść

mogą, jak się akcya wspólna tak na lądzie, jak

na morzu ma odbywać, i oznaczono dokładnie

cyfry wojsk i flot, jakie i w jakich miejscach

wspólnie działać mają. Zgodzono się zresztą i na

to, jakie wojna przynieść powinna rezultaty, aby

na później zapewnić pokój. Paragraf ten ostatni

oznacza dokładnie wszelkie zmiany terytoryalne,

jakich się sprzymierzeni domagać będą, nim za

warcie pokoju po wojnie podpiszą-"

Powtarzamy te szczegóły na odpowiedzialnośi

źródła, które je podało.

Francuska Izba deputowanych odbyła d. 5 b. m

dyskusyę nad wnioskiem ankietowym.

Vaudry d’Asson wyraża zdanie, że Izba nie po

winna domagać się ankiety parlamentarnej, ale

zażądać, aby Wilsona stawiono przed sąd. Nadu

życie pieczęci i stampili jest zwyczajną zbrodnią,

za którą ustawy wyznaczają karę więzienną od

6 miesięcy do trzech lat. Mowca żąda wyjaśnień

w tej mierze.

Rouvier oświadcza, że akta, tyczące się sprawy

Wilsona, oddał ministrowi sprawiedliwości.

Na tem skończyła się dyskusya ogólna.

W dyskusyi szczegółowej żąda Colfavru ogól

nej aż do chwili upadku Thiersa sięgającej an

iiety.

Rouvier twierdzi, że Izba żąda śledztw, które

nie należą do parlamentu, ale do sądu. Musi więc

sprzeciwiać się wnioskowi o ankietę, jako nie

właściwemu. Kwestyi gabinetowej uie postawił

jednak gabinet.

Po wysłuchaniu kilku jeszcze głosów uchwaliła

Izba ankietę, sięgającą wstecz aż do d. 16 maja

1877 r. t. j. aż do chwili coup d’etat Mac Maho

na, nie zaś, jak żądał Colfavru, aż do chwili upad

ku Thiersa.

Jak donosi Temps, wrócił Waddington do Lon

dynu, w celu ułożenia z gabinetem angielskim

okólnika, który w sprawie kanału Suezkiego ma

być przesiany mocarstwom i zawierać żądanie,

aby do konwencyi francusko-angielskiej przystą

piły*

Kortezy hiszpańskie zwołane zostały na dzień

1 grudnia. Posiedzenia ich otworzy królowa oso

biście mową tronową, w której spodziewają się

wzmianki o sprawie marokańskiej.

Telegrafowaną nam już w sobotę mowę króla

Milana na obiedzie danym dla zgromadzonego

w Belgradzie duchowieństwa synodalnego, uwa

żają powszechnie za znaczącą, szczególnie ze wzglę

du na granice, jakie między różnemi władzami za

znaczył. Mowę tę przyjęli, jak wiadomo, obecni

z entuzyazmem.

Z Azyi mniejszej nadchodzi ważna wiadomość

0 ukończeniu obwarowań miasta Erzerum i do

konanem już uzbrojeniu fortyfikacyj. Nietylko

samo miasto, ale i wyżyny panujące nad okolicą

zostały silnie obwarowane.

Erzerum jest węzłem wszystkich komunikacyj

armeńskich i kluczem do dalszych pochodów tak

w głąb Azyi mniejszej, jak i stron nad Eufratem

1 Tigrem położonych.

Po dokonaniu obwarowania tego punktu Tur

cya nie potrzebuje się teraz tak bardzo, jak da

wniej, obawiać napaści od strony rosyjskich za

kaukazkich prowincyj.

Być może, że ubezpieczenie się z tej strony

przyczyniło się także w części do zmiany polityki

tureckiej, jaką w ostatnich czasach ciągle z Kon

stantynopola sygnalizują, a w Rzymie mieli nawet

już wiadomość, że Porta zamierza przystąpić do

sojuszu mocarstw środkowej Europy.

Okręty, przewożące pierwszą część wojska wło

skiego, przeznaczonego na wyprawę abyssyńską.

są już w drodze do Massawy, z naczelny-n wo

dżem wyprawy jenerałem de San Murzano. Woj

ska te miały stanąć d. 6 b. m. w Massawie.

Do końca bieżącego miesiąca skoncentrowanych

jędzie w okolicach Massawy, oprócz załogi w mie

ście, przeszło 2 0.000 wojska do podjęcia zamie

rzonej wyprawy.

Niezależnie — piszą z Rzymu do Pol. Corr.— od

zabiegów, jakie czyni Anglia, w celu doprowa

dzenia do pokojowego załatwienia tej sprawy

działania wojsk włoskich nie ulegną żadnej przer

wie, dopóki nie owładną wszystkich miejsc stra

tegicznie ważnych do zabezpieczenia Massawy od

wszelkiej możliwej napaści i pewnej części pasma

gór, oddzielających Abyssynią od przyległego wy

brzeża morza czerwonego.

Skoro cel ten osiągniętym zostanie, Włochy go

towe będą zawrzeć pokój pod warunkiem, że im

pomienione, zajęte już wówczas terytorya, odstą

pionemi zostaną.

Jeżli król abyssyński opierać się będzie pomie

nionym warunkom, Włochy nie cofną się prze(

wyprawą wgłąb Abyssynii, co im szczególnie

przez to ułatwionem będzie, że dużo plemion, nie

chętnie ulegających władzy abyssyńskiej, ofiaruje

im już dzisiaj swą pomoc.

Przyległą część gór abyssyńskich pragną Wło

chy posiąść nietylko dlatego, że im strategicznie

przydać się mogą i zabezpieczyć skutecznie ich

posiadłości, ale potrzebują ich szczególnie ze wzglę

dów zdrowotnych, aby w czasie upałów letnich

część stałej załogi nowej kolonii włoskiej w oko

licach górskich przebywać mogła.

Zbliżajgcy się Sejm znajdzie na stole mar

szałkowskim i na pulpitach posłów spory

pakiet nowych materyałów w starej jak na

sze sejmy sprawie reformy gminnej. Wyst,ę

powała ona niemal na każdej sesyi sejmowe

od ćwierć wieku ; dwukrotnie rzucono się do

uiej z zapałem w przekonaniu, że od nale

żytej organizacyi gminnej zaw isł cały roz

wój życia autonomicznego i wszelki postęp

w stosunkach społecznych — to znów, gdy

zasadnicze i programowe dężenia nie odnio

sły skutku, występowała kwestya reform;r

gminnej pod formą częściowych zmian i po

prawek. W tej ciągłości dążeń leży dowód

że suknie, jakie skrojono, nie są wzięte na

miarę tego społeczeństwa , za wązkie czy za

przestrone, nie przylegają wcale, a utrudniają

poruszanie się w pozornym tylko samorzą

dzie gminnym; że ta organizacya nie odpo

wiada potrzebom, zadaniom i obowiązkom, ja

kie z pojęcia gminy wypływają.

Wiążą się tn bardzo szerokie i rółnorodne

względy. Gmina z jednej strony jest jakby

mikrokosmem państwa, w którym streszcza

się pierwiastek władzy i ładu idącego z góry

w tak zwanym ,,zakresie przekazauym" — a

w ,,zakresie swym właściwym" jest ona po

odzinie pierwotnym kształtem , pierwszym

węzłem i szczeblem, od którego się zaczyna

naturalny organizm społeczny. Ztąd wzmo

cnienie tej podstawowej instytucyi, zapewnie

nie jej warunków i sił, aby normalnie funk

cyonować mogła, obchodzić musi zarówno tych,

którzy z teoryj państwowych czynią swój

jrogram, jak i tych, którzy baczą przedewszy

dkiem na zdrowie, harmonią i równowagę

społecznego życia, Okrom teoryi praktyka rze

czy codziennie wskazuje, że wszelkie prawa,

akie zdobywamy, i wszyśtko, co organicznie

z siebie rozwijamy, o tyle tylko może prze

niknąć do gruntu i wydać owoce, o ile w sil

nej gminie znaleść może narzędzie, ostate

czny swój organ i rękojmię. Wskutek nie

dostateczności dzisiejszej gminy, jaką mamy

w G alicyi, a wobec rosnących rozlicznych

funkcyj tworzyć przychodzi coraz inne p o

mocnicze organa z cechą na wpół autono

miczną, na wpół rządową, do konkurencyi ko

ścielnej, dróg gminnych, fczkół i t. p,, co nie

zmiernie pomnaża komplikacyąobowiązków au

tonomicznych a nieprzyspiesza biegu, spraw.

Na braku silnej gminy w pracach ustawo

dawczych Sejmu zatrzymała się niejedna

reforma bardzo p ożądan a, która gdzieindziej

dozwala wiązać agendy policyjne i admini

stracyjne z rozjemstwem spornem i wymiarem

sprawiedliwości. 0 tem wszystkiem, co do za

kresu organizacyi gminnej z natnry należy,

lub na niej opierać można — o tem wszy

stkiem, co wchodzi w atrybucye sherifa w A n

glii, lub co przed wiekami miało być samo

rodnym wykwitem słowiańskiej gminy— po

myśleć niepodobna— tam. gdzie pojęcie gmi

ny zastąpiło pojęcie gromady. Nieraz prze

?adzano w teoryach historycznych pierwotnej

gminy słowiańskiej, mającej służyć za proto

typ jakiegoś błogiego stanu wolności i ró

wności. Dalecy od podobnych mrzonek, n ie

sięgając w archeologiczne pojęcia piastow

stowskiego gminowładztwa wątpliwej auten

tyczności — wyznajemy, że dotychczasowe

ustawodawstwo naszych sejmów nie zdołało

temu sprostać zadania, aby z odłamów i

gruzów patrymonialnego porządku, któ,ry się

zw alił wśród katastrof, z łożyć na nowo w or

ganiczną całość organizacyę gminną według

wymagań ducha czasu , a zgodnie z naturą

społeczeństwa.

W Królestwie Wielopolski

zbudował gminę zbiorową z.łych odłamów, a

choć Milutyn ją na swą przerobił modłę, nie

zdołał jednak pomnożyć przez nią tych an

tagonizmów, których się w Galicyi mimo

0 tyle korzystniejszych warunków lękano

1 gmina ta wbrew tendencyi nienawistnej

rządu nie przyniosła szkód, owszem okazuje

zdolność do samorządu.

Nie myślimy wznawiać tu wszystkich faz,

jakie przebywała na naszych sejmach kwfl

stya reformy gminnej. Nie chodzi tn o to,

kto wcześniej i szerzej pojmował tę reformę,

a kto ją ścieśniał lub odrzucał — zwłaszcza,

źe ważne względy i różnice stosunków we

wschodniej, a zachodniej Galicyi rozdzielały

na tym polu posłów i kierunki najbardzie;

do siebie politycznie zbliżone. To też gdy ta

ustawodawcza reforma zdaje się wchodzić

w nową fazę i posuwać o krok naprzód

naznaczamy z góry, że ona zdaniem naszem

niepowinna s łużyć i nadal za linię demarka

cyjną stronnictw sejmowych. Z ufnością wi

dzimy, że dążność reformy uczyniła postępy

we wszystkich odcieniach Sejmu i w ogólne;

opinii kraju — czego dowodem , że na osta

tnich sesyach pojawiły się z trzech klubów

wnioski zbliżone do siebie, które poruszyły

na nowo drzemiącą od lat kilku tak żywotną

sprawę. To spotkanie, czy to współzawodni

ctwo jest dobrą wróżbą porozumienia.

Pozasejmowe narady komisyi w czerwcu

i świeżo zwołana an kieta gminna nieograni*

czyły się na ogólnem omówieniu kwestyi i

nie minęły bez ważnych lubo tylko częścio

wych rezultatów. Zanim przystąpimy do roz

bioru przygotowanych wniosków, czujemy obo

wiązek stanowczo oświadczyć, że nieporzuci

liśmy myśli przewodniej, zasadniczej, którą

dziennik nasz od początku popierał, że stoimy

wiernie przy sztandarze gminy zbiorowej, że

czas i praktyka rzeczy odsłaniając wszystkie

niedostatki i wadliwości obecnego stanu, wzmo

cnić raczej musiała nasze w tej mierze prze

konania, że proponowane zmiany i poprawy

o tyle znajdują w nas zwolenników, o ile

posuwają dalej w kierunku wzmocnienia

rozwinięcia organizacyi gminnej. Być może

że tą drogą stopniową bezpieczniej wyprowa

dzić się da kwestyę gminną z tego żakątku

w jakim spoczywała. Sejm 1866 r. przerobił

tylko znaną niebieską książeczkę hr. Golu

chowskiego, która normowała stan faktyczny

w chwili najcięższego społecznego przesilenia.

rzez obawę antagonizmów zachowano po

dział dworów od gromad, podział o tyle słu

szny, o ile uszanować należy odrębność inte

resów dworu, jako społecznej jednostki i tra

dycyjną indywidualność gromady, ale tych

dwóch czynników, które same sobie nie wy

starczają do życia autonomicznego nie zwią

zano w organizacyę gminną. Nie do zniwelo

wania dworu w żywiole gminnym, nie do

zatarcia gromady, ale do skojarzenia tych

czynników dążyli od początku zwolennicy gmi

ny zbiorowej. Gdy z natnry życia autonomi

cznego rozszerzył się i rozszerza ustawicznie

zakres właściwy i zakres przekazany samo

rządu gminnego — pod jeden szablon ustawy

;min nej, podciągnięto kraj cały - miasta,

miasteczka i wsie. Istnieją tylko w całym krajn

dwie gminy wyzwolone z pod tego szablona,

a mianowicie stołeczne miasta Kraków i Lwów

z osobnemi statutami. Miasta o kilkunastu

tysięcznej ludności rządzą się dotąd na tej

samej podstawie, co gromady z osadą kilku

nastu chałup. Ta sama ustawa miała wystar

czyć miastom jak Tarnów, P rzemyśl, Stani

sławów itp. , z wyrobionym stanem, inteli

gencji i pełnią rozwiniętych interesów do

względnego samorządu i miała zarazem obar

czyć gromadzkiego wójta podobnym ciężarem

odpowiedzialności i obowiązków.

W tej mierze wnioski ankiety gminnej są

stanowcze i dążą do uchylenia tej anormal

ności. W nioski te, o których szerzej jeszcze

pomówimy mają tę dobrą stronę, że odcinają

kwestyę reformy gminnej od kwestyi ogólnej

reformy autonomiczno-administracyjnej.

Było bowiem błędem stronnictwa sejmowe

go reformy przed kilku laty — że połączyło

sprawę gminną z szerokim programem usunię

cia dualizmu od dołu, od obszaru dworskie

go i gromady aż do najwyższych szczebli

władz równorzędnych autonomiczno - admini

stracyjnych. Zamiast uprościć zadanie, pomno

żyło to jeszcze wątpliwości i różnice zdań

a nawet dało pochop do nieusprawiedliwionych

podejrzeń. Dążąc do dodatnich i spiesznych

re zu ltatów , powinniśmy zaczynać od tych

punktów i szczegółów, na jakie najwięcej zgody

i porozumienia znaleść się może w Sejmie

Nauka języka niemieckiego w szkołach

średnich.

Lwów 5 listopada.

Uchwałą z d. 17 stycznia b. r. Sejm polecił Wy

działowi krajowemu, żeby w porozumieniu z krajo

wą Radą szkolną: l) zbadał, o ile pojawiające

się skargi na niedostateczny postęp naszej mło

dzieży szkół średnich w języku niemieckim są u

zasadnione; 2) obmyślał środki, któremiby w obrę

bie obowiązujących ustaw i bez ich naruszenia

lnb zmiany przez ściślejsze i umiejętne ich wyko

nanie dostateczny postęp naszej młodzieży w szko

łach średnich do tego stopnia zapewnić można,

iżby po ich ukończeniu językiem niemieckim w u

stnej mowie i na piśmie należycie władała. Z re

zultatu badań, w powyższym kierunku zarządzo

nych, Wydział krajowy w myśl dalszego ustępu

uchwały sejmowej ma zdać sprawę na tegorocznej

sesyi sejmowej.

Pierwszym krokiem do wykonania powyższej

uchwały sejmowej było naturalnie zasiągnięeie o

pinii krajowej Rady szkolnej — która chcąc tę

opinię oprzeć nietylko na własnych spostrzeżeniach

lecz także i na doświadczeniach nauczycieli nie

mieckiego języka w szkołach średnich, ustanowiła

specyalną ankietę, złożoną z najwybitniejszych

nauczycieli tego przedmiotu. Z tą ankietą omó

wiono sprawę wszechstronnie, a następnie trakto

wano ją dalej na kilku posiedzeniach komisyi

naukowej Rady szkolnej krajowej. Na podstawie

wyniku wszystkich tych obrad Rada szkolna kra

jowa wydała w sprawie nauki języka niemieckie

go w szkołach średnich następującą opinię:

Nasze szkoły średnie, mające do czynienia z mło

dzieżą, której językiem ojczystym nie jest język

niemiecki, spełnią pod względem nauki języka

niemieckiego swe zadanie, jeżeli doprowadzą do

tego, aby młodzież, te szkoły kończąca, w języku

niemieckim wyrażała się biegle i poprawnie, tak

ustrne, jak i piśmiennie, w przedmiotach z za

kresu nauk szkolnych i tym sposobem stała się

zdolną do korzystania z dzieł naukowych niemie

ckich lub do słuchania wykładów niemieckich na

uniwersytetach, w szkołach politechnicznych lub

innych wyższych zakładach naukowych. Żądanie

z aś , aby nasze szkoły średnie doprowadziły mło

dzież im powierzoną do zupełnego zawładnięcia

językiem niemieckim, aby w każdym zakresie, a

nietylko w obrębie nank szkolnych nabyła w nim

biegłości równej tej, jaką posiada w języku oj

czystym, jest niemożliwem do urzeczywistnienia,

Do takiego bowiem zawładnięcia językiem obcym,

a zwłaszcza tak trudnym, jak niemiecki, sama

nauka szkolna doprowadzić nie może, lecz potrze

ba nadto długiego ćwiczenia poza szkołą i prak

tycznego używania tego języka w mowie potocznej

do czego wszakże nasza młodzież poza szkołą w rzad

kich tylko wypadkach ma sposobność. Zresztą do

takiej biegłości w języku niemieckim nie docho

dz’!ą m sza młodzież, k’ędy pobierała naukę

wszystkich przedmiotów s ,kolnych w języku nie

mieckim, lecz mnsiała pracą samodzielną uzupeł

niać braki, aby sprostać wymaganiom życia prak

tycznego.

Jeżeli się więc wymagania pod względem celu

nauki języka niemieckiego w naszych szkołach

średnich ograniczy do tego, co sama nauka szkolna

deć może i dać powinna, to można twierdzić, że

ten cel nasze szkoły średnie osiągają u przeważnej

części młodzieży. Dowodzą tego wyniki egzami

nów dojrzałości, które pod względem postępów

w języku niemieckim wogóle są dostateczne, a

nawet zadowalające, jak również liczne doświad

czenia z tymi abituryentami naszych szkół śre

dnich, którzy się udają następnie do szkół wyż

szych niemieckich, gdzie w bardzo krótkim czasie

pokonywują trudności językowe i rzeczywistą od

noszą korzyść naukową.

Zdarza się wprawdzie, że młodzież, kończąca u

niwersytety krajowe lnb szkołę politechniczną lwow

ska, nietylko nie nabywa jeszcze większej biegło

śai w języku niemieckim, ale nawet po części tra

ci tę, jaką nabyła w szkołach średnich, jednakże

nie idzie to na karb nauki w szkole średniej,

gdyż przyczyną jest raczej brak dalszego ćwi

czenia się.

Co do drugiego punktu powyżej przytoczonej

uchwały sejmowej zaznacza krajowa Rada szkol

na w swej opinii, że w obrębie obowiązujących

ustaw nie zaniedbała użyć naturą rzeczy wskaza

nych środków dydaktycznych, któremi możnaby

osiągnąć cel, jaki przez samą naukę szkolną o

siągnąć można. Aby zapewnić dobre rezultaty na

uki szkolnej w jakimkolwek przedmiocie, potrze

ba na tę nankę przeznaczyć potrzebną ilość go

dzin, powierzać ją należycie ukwalifikowanym na

uczycielom, a wreszcie tok nauki samej uregulo

wać odpowiedniemi instrukcyami. Owóż w każ

dym z tych kierunków Rada szkolna krajowa o

taczała naukę języka niemieckiego troskliwą opie

ka, jak tego dowodzi poniżej podane przestawie

nie jej zarządzeń w tej mierze.

Kiedy z chwilą wprowadzenia języka polskie

go względnie ruskiego, jako wykładowego, liczba

godzin przeznaczonych tygodniowo na naukę ję

zyka niemieckiego okazała się niedostateczną,

zwiększyła ją Rada szkolna krajowa począwszy

od roku 1868 o 9, a od roku 1875 dodała je

szcze jednę godzinę, tak, że w tym wymiarze cza

su poszła znacznie dalej, aniżeli inne prowincye pań

stwa, w których się znajdują szkoły średnie z języ

kiem wykładowym nie niemieckim. Gdy bowiem

w Galicyi przeznacza się na tę naukę tygodniowo 35

godzin, to w Czechach na tę naukę przeznaczono

28 godzin, na Morawie 26, na Wybrzeżu 24, w Ty

rolu południowym 17, a w Dalraacyi tylko 16.

Dodać do tego należy, że kiedy w Galicy! na

mocy ustawy nauka niemieckiego języka jest przed

miotem obowiązkowym, to w Czechach i na Mo

rawie w szkołach średnich z językiem czeskim

ako wykładowym nauka ta stanowi przedmiot

nadobowiązkowy.

Dalsze zarządzenie krajowej Rady szkolnej, wy

dane na podstawie rozleglejszych doświadczeń

w roku 1868, zmierzało do bliższego określenia i

i ujednostajnienia sposobu, w jaki należy zdążać

do wykonania tego ustępu cesarskiego postanowie

nia z 20 lipca 1859 (powołanego w ustawie kra

jowej z dnia 22 czerwća 1867 o języku wykła

dowym), który przepisuje, aby biegłość nczniów

w języku niemieckim sprawdzano przy egzaminie

dojrzałości nietylko z przedmiotu języka niemie

ckiego, lecz także i z innych przedmiotów egza

minu. Przytoczone rozporządzenie przypomniano

dyrekcyom szkół średnich w roku 1881, przyczem

także zarządzono, aby nauczyciele w nauce t. z.

realiów, szczególnie tych, które wchodzą w za

kres egzaminu dojrzałości, już od klas niższych

zaznajamiali uczniów z najważniejszemi terminami

uiemieckiemi. Zalecono równocześnie rozwadze

zgromadzeń 1’+czycielskich sprawę prywatnej lek

tury niemieć .* dla uczniów. W szczególności

wskazano w *?J względzie na możliwość takiego

urządzenia,

jeden z nauczycieli języka nie

mieckiego by^ awiadowcą przeznaczonych dla u

ezniów książ-°^niemieckich do czytania; powtóre,

by spis tych k^P"żek, ułożony według treści i z ozna

czeniem klas) _ ab w ogóle stopnia nauki, do któ

rego każda z t’ .?h książek byłaby najodpowiedniej

szą, mieli takżń nauczyciele innych przedmiotów,

każdy odnośnie do nauk, których udziela, a to

w tym celu , aby mógł w stosownej chwili wska

zać uczniom książkę, odnoszącą się do traktowa

nego właśnie przedmiotu nauki.

Gdy przez pomnożenie liczby godzin nauki ję

zyka niemieckiego zwiększyła się ogólna ilość go

dzin nanki szkolnej, wskutek czego etat profeso

rów okazał się niedostatecznym, wyjednała kra

jowa Rada szkolna w roku 1875 z Ministerstwa

oświecenia pomnożenie posad rzeczywistych nau

czycieli w każdej szkole średniej na razie o jednę,

którą przeznaczono dla nauczyciela języka niemie

ckiego.

Nie przestała też krajowa Rada szkolna czynić

dalszych starań o jeszcze wydatniejsze zwiększe

nie etatu nauczycieli w szkołach średnich, głó

wnie ze względu na liczne klasy równorzędne i

nie wątpi o pomyślnych wynikach tych usiłowań.

Ale i dostateczna liczba posad nauczycielskich

nie zapewniłaby dobrych rezultatów nauki, jeże

liby się nie miało do dyspozycyi odpowiednich

kandydatów na te posady. Celem nabycia nale

żytej kwalifikacyi do nauczania języka niemie

ckiego, jest rzeczą pożądaną, aby kandydaci z Ga

licyi odbywali przynajmniej część swoich studyów

fachowych na uniwersytetach niemieckich, gdzieby

mieli sposobność nabycia w ciągłej konwersacyi

biegłości w poprawnem używaniu języka niemie

ckiego. Gdy jednak zawodowi nauczycielskiemu

w szkołach średnich poświęca się przeważnie mło

dzież niezamożna, przeto kandydatom na nauczycieli

języka niemieckiego braknie środków materyalnych

do kształcenia się w tym przedmiocie n a ttniwer

w7 ohodzi «.dziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

o e sapu atarczy, w Krakowiepo10c., we LwowieInb zprzesyłkąpocztową 12o.

Fienumeraia wynosi:

MM.-M

............................... " g % ! * -

7JTS7

I”’*

,dI

,dr

nnyoh państw, należąc.; i do związku pocztowego . .

82 złr.

8 złr.

3 złr.

P" łJw^Jc *l? tylko od 1-godojitr elegedniawmieaiąon.

franco do Admini»ł

P,eMężne na prenumeratę i ogłoszenia inseraty) uprasza się nadsyłać

franco do Administracja Czasu w Krakowie.

Li,ty rekta^aou}ns niec ,ie^uZ ane nie podlegają

opłacie pocztowej. - !Astów niefrankowanycTnio przyjr uje się.

nękoplmów nadsyłanyoh nie zwracaeię.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction