Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 601 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N er 130.

Kraków, Środa 9 Czerwca 1886.

Rocznik XXXIX:

CZAS

pnyjnawj|Ł}:

Administracya ,CZASU" wHrahowte iurzędypocztowo. U sjHow ą pram erate księgarnia

8. A. Krzyżano ws kiego, handel Z. Skali,kiego w Sukiennicach, binro d zien ników i ogło s z eń E. Silbef*

steina Plac Maryacki, handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, trafika K uklińskieg o w Sukiennicach. —

Główna trafika róg Kynku i ulicy św. Jana. -

» n foaieala (inseraty) przyjmuje się za opłatę od

miejsca wiersza drukiem drobnym (petit, za pierwszy raz 10 cent,, za każdy następny po 5 ct W » d e -

iła o e (na 3 stronie) (0 miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 oent. za każd} raz. — 0 |ło -

nenia1prennerstf przyjmuję: we I.wowieAjencya,CZASU" wgł.składzietytoniuNr

II przy ul. Trybunalskiej L. 4 ; w P a r y ła wyłęcznie p. Adam, Rue Clóment 4: (prenumeratę p. W

Racz kowski, Courbeyoi p. Paryżem, Rue du Chemin de fer 44); w W i e d n i a pp. Haasenatein A V ogle

(także w Hamburgu, Frankfuroie n. M., Be» linie, Lipsku, Baz ylei i Wrocławiu), A. Oppelik, Stubenba

stei Nr. 2 , R. Mosse (także w Berlinie, Ha: burgu, Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukos

M. Stern , tylko prenumeratę pp. H. Goić schmidt A C., w Frankfuroie n. M. G. L . Dauba A C.

W W a m a w ie przyjmuję ogło sz en ia pp. Reiohman i Frendler, biuro og ło s ze ń przy ul. Senatorskie

Przegląd Polityczny

Siraków 8 czerwca.

ttrtu*

W Izbie poselskiej ukończyła się wczoraj jene

ralna dyskusya nad projektem nstawy o sądowni

ctwie przestępstw, mających za podstawę anarchi

styczne usiłowania. Izba znaczną większością gło

sów uchwaliła przyjąć ten projekt za podstawę

szczegółowej dyskusyi, która się odbędzie w dniu

dzisiejszym. Wśród dyskusyi ogólnej zaznaczył

poseł X. Chotkowski, że Koło polskie zachowuje

się wobec tej nstawy biernie po prosta dlatego,

gdyż w Galioyi socyalizmu niema. Mówca polemi

zow ał z deput. Gregrem, który o chrześcijaństwie

nie wyrażał się z należytem uszanowaniem i wska

zyw ał na ciemnotę poprzednich wieków. Socyalne

stosunki w Niemczech były w połowie XV wieku

0 wiele lepsze, niż dzisiaj, a łepszemi były także

stosunki włościańskie. Bezwyznaniowe państwo nie

jest w stanie rozwiązać kwestyi socyalnej. Tylko

chrześcijaństwo zdoła temu zadaniu odpowiedzieć.

Wzburzone w Węgrzech umysły nieprędko się

uspokoją. Demonstracye w Peszcie przed demem

jenerała Jańskiego, przed redakeyą Pester Lloyda

1 przed lokalem kluba liberalnego powtarzają się

nieustannie, a policya w dzień i w nocy czuwa

nad utrzymaniem porządku. Podczas demonstracyj

zraniono wiele osób, potłuczono mnóstwo szyb, po

rozbijano kilka sklepów, a 31 osób zostało podo

bno aresztowanych. W sknt:k tego wystosował Ira

nyi w Izbi9 interpelacyę do prezesa ministrów

w sprawie biutalnego postępowania policyi, a od

powiedź ministra znana jest już z wczorajszego

telegramu. Na śr^dę zapowiedziane są już dalsze

interpelacje, zostające w związkn z tym rożna

miętmonym ruchem ulicznym. W kołach zaś poli

tycznych węgierskiej stolicy usposobienie znacznie

się złagodziło, a obawa przed przesileniem gabi

netu ustąpiła, gdyż jenerał Jański otrzymał trzy

miesięczny nrlop i z Fttnfairchen wprost odjechał

do Wiednia. Podana wczoraj przez nas na pod

stawie Polit. Corr. wiadomość, iż w Wiedniu są

już zadowoleni ze satysfskcyi, j..ką dał Falk swo

jem oświadczeniem, zdaje się sprawdzać, gdyż

Tisza w odpowiedzi swojej nie złożył żadnej ennn

cyacyi, któraby złagodziła jego poprzedni sąd o

postępowaniu jenerała Jańskiogo.

Sejm pruski, uch wab wszy w sobotę (w Izbic

deputowanych) o?tatnią z ustaw antipolskich szkol

nych, z rzędu siódmą, odroczył się na czas świąt

Nad pomiecioną ustawą nie było już wcale

w trzeciem czytaniu dyskusyi, tylko Henryk Szn

man wstał, aby imieniem Koła polskiego odczy

tać deklaracyą, którtj treść podał nam telegram

wczorajszy. Dosłowne jej brzmienie podamy, sko

ro nas dojdzie.

Wczoraj miał dep. Pelletan zdawać sprawę w fran

cuskiej Izbie deputowanych z przebiegu obrad

w komisyi w sprawie wydalenia książąt.

Obok tej sprawy występuje druga, którą się

teraz prasa żarliwie zajmować zaczyna, oddziele

nie państwa cd Kościoła.

Wobec tych radykalnych zabiegów, które rzecz

pospolitą tad brzeg przepaści spychają, zaczynają

już obawy ogarniać umiarkowańsze koła repobli

kańskie. W tych dniach przemawiała nawet już

Republique franęaise za (»graniczeniem wolności

prasy, która muiej rozważną część narodu do

zbyt ryzykownych rzeczy porywa.

Niedawno odbyło się posiedzenie anarchistów

w teatize Chateau d’Eau, ca którem podburzają

ce mowy skierowane były przeciw *bnrżnazyi, ka

pitalistom i ich tak zwanej rzeczypospolitej" i u

cbwalono w interesie nheroicznych robotników

w Deeazeville, biorących tsk dzielnie w rękę re

wolucyę socyalną,"

rezolucyę, rzucającą klątwę

,,na bezw stydną ( piekę, jakiej rzeczpospolita bnr

żnazyi td zid a wyzys.kującym ich przedsiębior

com." W Decaztvi le odbyły się także zgromadze

nia robotników strejknjących, na których przema

wiali deputowani Basly, Fournier i Catrić i posta

nowiono wjtrw ać w bezrobociu. Ogłoszenie tego

rezultatu przyjęto z entuzyazmem. Zakładanie na

bojów dynamitowych pod domy i filary mostów

*olejowych ponawia się, mimo wszelkich środków

ostrożności, jakich się chwyta policya.

Wczoraj też miało przyjść w parlamencie an

gielskim do głosowania nad bilem irlandzkim.

—

W ostatniej chwili odezwał się jeszcze Labouchere

do Chamberlaina, aby się, albo w zasadzie za bi

lem oświadczył, albo przynajmniej wstrzymał

się ze swem stronnictwem od głosowania. Przy

wódzca radykałów odpowiedział na to, że, ponie

w aż Gladstone nie wyjaśnił, o ile bil, który za

mierza przedłożyć w jesieni, różnić się będzie od

obecnego, głosować musi przeciw bilowi.

Kraków jest dziś widownią wyjątkowej u

roczystości. Nierzadko bowiem n nas odby

wają się obchody historycznego znaczenia— d a

wnej sławy rycerskiej, waleczności lub cy

wilizacyjnych zdobyczy pamiątki — ale dziś

nie zamierzchła przeszłość dostarcza wątku, lecz

fakt świeży z ostatniego okresu naszych cięż

kich zapasów o utrzymanie ziemi, której

przodkowie bronili orężnie. To tryumf pracy,

zabiegliwości i dobrego gospodarstwa, tem

donioślejszy, że na tem właśnie polu ekono

micznem mało dla Polaków schodziło dotąd

wawrzynów, mniej jeszcze złota. Przez te

ćwierć wieku ileż instytucyj runęło, ileż ini

cyatywy zmarnowanej, —

ileż stowarzyszeń

gorąco zrazu popartych i szeroką skalę dzia

łalności sobie zakreślających, rozprzęglo się,

bądź to skutkiem zewnętrznych przeszkód i

niekorzystnych stosunków, bądź winą tego,

że więcej było zapału niż wytrwałości, a da

leko sięgającemu programowi nie dopisał udział

ogółu i zdolność kierownictwa. |Histo ry a n a

szych stowarzyszeń, zakładów, spółek i in

stytucyj z tego właśnie okresu czasu byłaby

bardzo pouczającą, ale szereg zawodów, któ

reby ona wykazała, nie byłby zdolen podnieść

tyle potrzebnego zaufania we własne społe

czeństwa siły.

Do szczęśliwych i pocieszających wyjąt

ków należy instytucya, która nietylko sama

wyrosła tak świetnie ze słabych początków,

która nadto wypuściła z siebie tyle pobocznych

latorośli, a wszystkim dała zdrowe soki i

żywotność. Na zasadzie solidarności wsparte

Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń zwy

ciężyło potężnych współzawodników exploatu

jących kraj na rzecz spekulacyi zagranicznej,

oszczędziło miliony, które pozostały w kraju,

a obok materyalnego dobrodziejstwa stało się

dźwignią pod względem moralnym, bo sta

tystyka stwierdza, jak zmniejszyła się ta zbro

dnia słowiańskiej wendety nie krwawej, ale

ognistej, zbrodnia podpalania, odkąd wzaje

muość chroni indywidualną własność. Moralna

to także zdobycz, że pojęcie solidarności

przypomina się wszystkim warstwom społe

cznym w chwili nieszczęścia, że jest pomoc i

ratunek pod tem godłem S. Floryana, któ

rego przed wiekami nadano Polsce za patro

na, jakby na znak, że w tym kraju potrzeba

wspólnie się bronić od niszczących żywiołów.

Niech nam się godzi podnieść pierwszy

toast w dzienniku, co przed ćwierć wiekiem,

że użyjemy tego wyrazu: ,,dzwonił na to k a

zanie" -

i był organem inicyatorów instytu

cyi, odtąd ściśle z jej kierownikami związa

ny. Cześć więc najpierw ty m , co tu pierw

wsze zakładali kamienie— cześć pamięci F ran

ciszka Trzecieskiego, co przez długie la ta koła

tał, aby u podejrzliwych w ów czas władz wyje

dnać pozwolenie do dzieła tem samem za niebez

pieczne uważanego, że miało być pierwszym

objawem samopomocy społecznej. Cześć mę

żowi, którego imię zapisane we wszystkiem,

co pożytecznego, co szlachetnego podejmo

wano w kraju naszym w owych czasach —

cześć pamięci Adama Potockiego, bo on jak

zawsze ramieniem swem, znaczeniem swego

imienia stał się poniekąd fundatorem tej, jak

tylu innych instytucyj. A dalej przychodzą

imiona pierwszych pracowników, tego grona

mężów, co mądre ułożyli statuta, a z któ

rych kilku zaledwie doczekało się dzisiej

szego jubileuszu;— wyższą atoli od nich po

łożyli tu zasługę ci, co się imali dzieła, pod

jęli odpowiedzialność i pracę i wytknęli kie

runek.

Aby stworzyć organizm, co ma przetrwać

wieki, trzeba organicznie dobrać ludzi, a t a

kim doborem wzajem się uzupełniającym była

ta pierwsza zaraz dyrekcya, w której

ryk Wodzicki obok teoryi naukowej przyno

sił rzadki dar stosunków na zewnątrz, Biesia

decki ścisłość biurową — Henryk Kieszkowski

praktykę fachu, energię i zmysł gospodarczy

W rozwoju Towarzystwa to także nie małą

pociechą, że wbrew mniemaniu, iż nam się

zawsze tylko od Niemców uczyć trzeba sy

stemu i ścisłości — wszystkie te postacie ani

szkołą, ani typem nie miały w sobie nic

obcego, ale przeniosły na pole służby publi

cznej wzorową gospodarność szlachcica pol

skiego w jego idealnem znaczeniu , jakby na

krój Pana Podstolego, którego dzisiejszy j u

bilat tak wielce przypomina.

Nieprawdą więc jest, abyśmy nie byli zdol

ni do finansowych i ekonomicznych zadań,

a natura polska nie dała się ująć w karby

porządku, obrotności i ścisłego nadzoru. Nie

prawdą także okazuje się z przykładu Towa

rzystwa to twierdzenie, jakoby wyższe cele,

myśl patryotyczna, dążność ratun ku i ogól

nego dobra była przeciwieństwem ducha przed

siębiorczości, który jedynie z chuci zysku ma

wypływać. Ileż to u nas próbowano w pe

wnych chwilach instytucyj na zysku i wyzy

skiwaniu opartych, a runęły Banki włościań

skie i minęła epoka griinderstw i gorączki

giełdowej, pogrążając swe ofiary w ruinie.

Towarzystwo oparte na wzajemności, zwróco

ne w swem działaniu, a pośrednio i w dzia

łaniu instytucyj, jakie wywołało do bytu, ku

celom tak patryotycznym, jak ratunek oby

watelstwa, jak walka z obcą eksploatacyą i

tak humanitarno-społecznym, jak ubezpiecze

nia życiowe — cieszy się natomiast wzrostem

i powodzeniem, i ma wszelkie warunki trw a

łości.

Skoro nie artykułem z fachowym rozbiorem

ale jakby toastem na powodzenie Towarzy

stwa — witamy dzisiejszą uroczystość; jedną

ona jeszcze nasuwa myśl. Towarzystwo nie

wzięło sobie za dziedzinę źródeł bogactw k ra

jowych, ale same klęski: pożary, gradobicia,

a wreszcie te niedole, od jakich chroni rodzi

ny osierocone w razach śmierci. I o dziwo!

z klęsk i nieszczęść, z tego, co wtrąca zwy

kle w ruinę i w nędzę — Towarzystwo stwo

rzyło siłę ekonomiczną, istotne bogactwo, któ

re oddaje na pożytek i pomyślność publiczną.

Oby w ten sam sposób wszystkie plagi, któ

re zewsząd na nas spadają, bądź to groźbą

prześladowców, co w innych dzielnicach ude

rzają do szturmu, aby nam wydrzeć resztki

ziemi, bądź te przesilenia agraryjne i zbożo

we przechodzące całą Europę, a tak srodze

gnębiące nasze rolnictwo, bądź i te częste klę

ski elementarne w podobny sposób zamiast

ruiny obróciły nam się na dobre. A nie

jest to tylko życzeniem mistycznego optymi

zmu, to może stać się programem działania,

jeśli w walce obronnej i w pracy codziennej

przejmie się społeczność polska zasadami, któ

rych wzór daje nam rozwój Towarzystwa wza

jemnych ubezpieczeń.

KORESPONDENCYA ,,CZASU.1

Lwów 7 czerwca.

Znane są skargi ruskich posłów w Sejmie i

ruskiej prasy na wrzekome utrudnienie zawiązy

wania stowarzyszeń ctytelni Indowych po wsiach.

Kiedy przed dwoma miesiącami nowo zawiązane

ruskie stowarzyszenie polityczne Narodna Rada

wysłało do p. Namiestnika deputacyę ze wszyst

kiemi grawaminami w tej mierze, odpowiedź na

stąpiła natychmiast nstnie i ile wnosić można

z ówczesnych uwag D iła , znalazła korzystne oce

nienie w Kołach ruskich. Z nst p. Namiestnika

nsłyszała depntacya dokładną cyfrę istniejących

czytelni lądowych, cyfrę, która sama dla siebie

stanow i już wystarczające odparcie twierdzenia,

jakoby władze wysilały się na stawianie trudno

ści zawiązywaniu czytelni Indowych. Jest tych

czytelni obecnie przeszło 400, a nowe powstają

ciągle i jeżeli tylko założyciele nczynili zadość

wymogom nstawy, władza żadnych nie stawia tru

dności ukonstytuowania się stowarzyszenia. Jedno

jednak twierdzenie komisarza rządowego w Sej

mie (radcy D.a R.ttnera) dotąd podobno nie znaj

dnje wiary w kolach ruskich, bo kiedy tylko na

darzy się sposobność do tego, D iło lab inny or

gan ruski zarzuca temu twierdzenia rozm inięcie

się z faktycznym stanem rze:zy. Chodzi ta mia

nowicie o słaszność zarzutn, że niektóre czytelnie

Indowe stają się ogniskiem nie nanki zdrowej,

lecz propagandy zdrożnej lnb miejscem zepsucia

dla młodszego pokolenia, i że z tego powodu wła

dza mnsiAa wystąpić z dekretem rozwiązania. Na

uzasadnienie tego zarzntn możnaby z przeszłości

przytoczyć przj kłady, ule ponieważ to mogłoby

wydać się niechętnem dla samej instytncyi od

grzebyw aniem zboczeń jnż zapomnianych, przeto

ograuiczę się do przykłada aktualnego, do faktn,

który zaszedł przed kilkn dniami w Samborskim

sądz:ę karnym. Na mocy werdyktu ławy przy

sięgłych skazani zostali w Samborze trzej mata

dorowie (prezesowie i filary) dwóch wiejskich czy

telni powiatn Drohobyekiego (w Dobrowlanach i

Woli Jakubowej) na karę więzienia po l% roku

i 2 lata. Akt oskarżenia, wniesiony przeciw tym

indywidnoin skondemnowaaym, stanowił niejako

popularny wykład jednej partyi kodeksa karnego,

bo zachodziły znamiona różnorodnych zbrodni na

tle socyalistyczao-anarchistycznem. Były tam fakta

obrazy Majestatu i ohydnego znieważenia naj

wznioślejszych rzeczy religijnych, których nawet

w sprawozdania dziennikarskiem nie godzi się

powtarzać

Cóż mówić o instytncyach, którym

przewodniczą złoczyńcy tego antoramentn? Czyż

pod takiem przewodnictwem da się pomyśleć krze

wienie zdrowej oświaty lądowej ? Czyż nie jest

uzasadnioną oględność, jakiej władze przestrzegają

teraz przy zawięzywaniu nowych czjtelni, badając,

kto w ystępuje w charakterze założyciela? Proces

3amborski ma smntne znaczenie z tego powodn,

że odsłonił wiejską kryjówkę anarchistycznej pro

pagandy. Jestto na szczęście fakt odosobniony i

złagodzony tem, że złe nie zrodziło się na wsi,

lecz zostało zawleczone przez niegodziwe żywioły

obce, z któremi zapewne władza jeszcze osobno

się rozprawi. Na szczęście dotąd nie wiele jest

takich zakątków kraju, w których znajdują się

żywioły zdolne i skore do wszczepienia w umy

sły włościan jadu anarchistycznego. Pozorami u

mieją one tak bałamucić opinię, że ona nieraz

ujmaje się za niemi, gdy władza widzi się spowo

dowaną wystąpić z jakiemi środkami zapobie

gawczemu

Minister rolnictwa w yasygnow ał zaraz po sub

wencyacb na cele gospodarskie, o których nieda

wno pisałem, także przypadające Da rok bieżący

zasiłki państwowe dla krajowych szkół rolniczych

i szkoły leśnictwa we Lwowie. Nie wykazuję tych

zasiłków szczegółowo, o ile oue, jako stałe, co

rocznie się powtarzają. Nadto jeszcze asygnowano

krakowskiemu Towarzystwu rolniczemu 500 złr.

na nrządzenie wędrownych wykładów o hodowli

ryb (przez prof. Dra Nowickiego) oraz popular

nych wykładów o pszczelnictwie i ogrodnictwie

dla włościan. Lwowskiemu Towarzystwu gospo

darskiemu asygnowano 600 złr. na knrsa wetery

naryi i kncia k oni, a 1,162 złr. na instruktorów

uprawy Inn i chmielą. Grecko-kat. konsystorz w e

Lwowie otrzyma 375 złr. na naukę rolnictwa dla

kleryków w seminaryum. Minister oznajmił, że

dotacyi państwowej dla szkoły dnblańskiej pod

wyższyć nie może. Taka sama decyzya na teraz

tylko zapadła co do dotacyi na ustanowienie dwóch

w ędrownych nauczycieli rolnictwa. Minister czyni

przyznanie tej dotacyi zależnem od wyniku po

przednich rokowań co do programu nauki i ndziałn

kraju w pokryciu kosztów. Na wędrowne wykłady

z rolnictwa i pszczelnictwa w okręgach lwowskie

go Towarzystwa gospodarskiego i na lnstracye

instrnkcyjne przez Kółka rolnicze dokonywane a sy

gnowano razem 1000 złr. I w tej mierze minister

chce jeszcze prowadzić rokowania celem ustalenia

zasiłków państwowych. —

Szkoła uprawy chmielą

w Środopolcach może jeszcze osobno otrzyma sub

wencyę, bo w tej mierze ma Towarzystwo gospo

darskie dopiero odnieść się do ministerstw a.

Paryi 4 czerwca.

(?)Li ąuestion des Princes. Oto, czem się dziś

w yłącznie zajmuje Paryż i Francya. Żle zaiste

usłużyli sprawie Repnbliki ci, co w zbytku gorli

wości republikańskiej rzncili te słow a z trybuny

parlamentarnej w znanym wnioskn banicyi. Słowo

to stało się hasłem, programem — dla jednych

postrachem, dla drugich pobndką — ale tą groź

bą, bez żadnego powoda i prowokacyi oddali nie

zmierną uałngę monarchistom i sprawie tych ksią

żąt, których wypędzić zamierzają.

Ils ne conspirent pas — mais ce qui est pire

ils a tte n d e n t(nie koaspirują, ale co gorsza czekają),

tak brzmiał głów ny motyw na poparcie wnioskn

wydalenia książąt. I rzeczywiście książęta domu

orleańskiego czekają od lat szesnasta, ale z takim

spokojem, z taką lojalnością, która ze stanowiska

zasad monarchicznych była zbyt bierną, bo mil

czące oczekiwanie doprowadza często do uśpienia,

jeśli nie do abdykacyi. Dopókąd żyl hr. Chambord

i sw em oddaleniem protestował i afirmował starą

historyczną m onarchię, dla obozn legitymistów po

wiewał gdzieś w oddali sztandar, wprawdzie za

tknięty tak daleko, że w swej białej barwie zda

wał się byó tylko mistycznym znakiem raczej prze

szłości niepowrotnej, niż przyszłości. R odzina or

leańska swą obecnością we Francyi, cnotami do

mowemi, które ją odznaczają, gotowością do służby

krajn w warunkach danych, czy to jak trzech jej

członków w szeregach armii, dopókąd im tego do

zwolono, czy na krzesłach akademii, jak książę

d’A umale, wywierali niemały wpływ społeczny.

Wpływ ten niewątpliwie wzmógł się jeszcze w pe

wnych sferach, gdy prawo starszej linii niezaprze

czenie spłynęło na młodszą.

Pałac Galliera w Paryżu, rezydencya hrabiego

Paryża, przecudny zamek Chantilly księcia d’Au

male stały się ogniskami pełnemi uroku, ale w y

łącznie tylko społecznego znaczenia. Ztamtąd wy

chodziła częstokroć inicyatyw a w rzeczach dobro

czynności, tam gromadziły się żywioły towarzy

skie, nie wyłącznie atoli monarchiczne, bo nanka

i tradycye liberalne Orleanów ściągały tu nieraz

lndzi, stojących na grnncie republikańskim, a od

dalały skrajne odcienia starego Faubonrg St. Ger—

POD RÓWNIKIEM.

IY ODCZYT

S.S.ROGOZIMSKIEOO

wypowiedziany

dnia 13 marca b. r. w Sali Radnej Miasta Krakowa.

(Dokończeni j).

Wyruszyłem więc zaraz w góry dnia następnego,

poradziwszy zakłopotanemu p. Brewu wydelego

wać ze mną emissaryusza Rady Victoryjskiej, któ

ryby w jej imieniu podpisał układ z kacykiem

z Likumbe, wcielający tę miejscowość do kolonii

Victoryi w razie, gdyby takowy usłuchał mnie,

o czem nie wątpiłem. T ak się też stało: kacyk

Likumbe podpisał traktat angielski z reprezentan

tem Rady Victoryjskiej i właśnie wznosiła się ich

flaga na postawionym naprędce maszcie, g dy uj

rzeliśmy przybyw ającą z drugiej strony parowu

partyę Szwedów, którzy, jak poznałem, stanęli

z niemieckimi reprezentantami w takich stosun

kach, jakiemi były nasze do Anglików. Zawie

dziona w Likumbe party a naszych antagonistów

udała się, widząc, że przyszła za późno, niezwło

cznie dalej do krajów Soppo i Buei, by nas tam

uprzedzić, lecz pod tym względem nie potrzebo

waliśmy się obawiać, gdyż zawczasu rozesłani

posłańcy do owych kacyków, a również i tele

graf krajowy — znany nam już bębenek — do

zwalały nam porozumiewać się prędko z krajow

cami, którzy nie przyjęli niemieckich delegatów,

mimo długich palawrów, lecz czekali naszego

przybycia i połączyli się za przykładem Likumbe

przez takież traktaty z kolonią Victoryą. Takie

wyprawy i traktowania pomiędzy Bakwirami trwały

do 25 stycznia, do którego to dnia główne klany

wschodnich skłonów połączyły się z Victoryą.

Znajdowałem się właśnie w ostatnim z połączo

nych: w Lisoce, gdy nadszedł kuryer z Victoryi,

przynosząc list zaopatrzony pieczęcią angielskiego

konsulatu. Było to pismo wice konsula p. Harolda

White, pisane w Brass (jednem z ujść Nigru),

a przywiezione przez kanonierkę ,,Watchful" do

zatoki Ambas. Donosiło ono, że konsul Hewett

musiał opuście brzeg afrykański z przyczyny swej

choroby i odpłynął do Europy, funkcye zaś jego

objął p. Harold White i prosi o zakomunikowa

nie mu rezultatów, osiągniętych w górach.

Ponieważ kanonierka czekała w zatoce Ambas,

a list, dający pożądane informacye, byłoby niebez

piecznem przesłać przez posłańca, przeto ruszy

liśmy sami nazad do Victoryi i na pokładzie ka

nonierki napisałem odpowiedź, wzywając pana

White do Victoryi.

Podczas tego pobytu naszego w górach niemie

cki okręt wojenny zajął niewielki punkt — mniej

więcej dwie mile — łinii brzegowej pomiędzy na

szem miasteczkiem Bubinde a przylądkiem Lim

boh; punkt ten nazywał się Mukundange, a nie

mógł być zajętym podczas krzyżowania tu angiel

skiej kanonierki ,,Forward," ponieważ wtedy k ra

jowcy z przyczyny wojny znajdowali się w gąsz

czach. To było główną przyczyną, dla kfbro: wzy

wałem konsula. P. Harold White przybył też dnia

4go lutego na małym parowczyku, a równocze

śnie niemiecka korweta ,Bismarck" stanęła przy

Mukundange. Angielski konsul objął uzyskane

| przez nas traktaty, a dla zaprowadzenia porząd

ku i władzy w rozszerzonej teraz znacznie kolo

nii Yictoryi objął równocześnie ster takowej, po

nieważ jednakże musiał z przyczyny licznych in

nych spraw być prawie zawsze zawsze nieobe

cnym , poprosił mnie o tymczasowe przyj ę

cie władzy jeg o , jako głowy kolonii z tytułem

Acting Chief Civil Commissioner, dodając mi do

dyspozycyi i pomocy Radę złożoną z pięciu oby

wateli Victoryi pod przywództwem wspomnianego

już p. Brew.

Tymczasem rozgniewały osiągnięte przez nas

rezultaty władze niemieckie na rzece Kamerum

skiej do takiego stopnia, że komendant korwety

,,Bismarck" przysłał mi oficyalne oświadczenie,

iż zostałbym uwięzionym przez władze niemieckie,

gdyby mnie spotkano na niemieckiem terytoryum,

a dnia 6 lutego ten sam komendant wystosował

do konsula Harolda White zapytanie, czyby ten

ostatni uważał za swój obowiązek protegowania

mnie w razie, gdyby siła zbrojna niemiecka wy

lądowała w Victoryi lub w Mondoleh (tj. na an

gielskim gruncie) w celn uwięzienia mnie twier

dząc, że niejednokrotnie uprzedziłem i pokrzyżo

wałem ich zamiary i jestem dla niemieckich władz

niezmiernie niedogodnym. Mimo formalnego pro

testu zdziwionego oryginalnem tem żądaniem an

gielskiego koDsula, powtarzał komendant niemie

cki takowe jeszcze kilkakrotnie, a do Europy

doniesiono nawet pogłoskę z nad Rzeki Kameruń

skiej, że chęci komendanta Karchera spełnionemi

zostały; byłato jednakże pogłoska, niemająca ż a

dnej podstawy. Angielski konsul odpłynął znów

z Victoryi, niemiecka korweta zaś stała wciąż

przy Mukundange. Wreszcie dnia 12 lutego, gdy

towarzysz mój Janikow ski w racał z nadbrzeżnego

miasta Batoki do Victoryi w krajowem czółnie i

bez wszelkiej broni, popłynęły nagle za nim trzy

szalupy niemieckiej korw ety, napełnione woj

skiem i zaopatrzone każda w jednę armatę. Sza

lupy rozpoczęły ogień karabinowy na Janikow

skiego, a gdy czółno jego mimo to płynęło spo

kojnie naprzód, wtedy otworzono ogień z korwety.

Zdumiony Janikow ski, który sądził z początku,

że to ćwiczenia w niefortunnym wybrane kierun

ku , kazał swej załodze przestać wiosłować, gdy

zaś pociski okrętowego działa padać zaczęły tuż

koło głów załogi, takowa rzuciła się do morza,

wstrzymaną zaś pirogę otoczyły łodzie niemieckie,

i dowodzący z oficerów uwięził Janikowskiego,

twierdząc, że to Rogoziński.

Gdy przed wieczorem dopiero poznano pomył

kę, przeproszono mego towarzysza najspokojniej i

oficer niemiecki odwiózł go na stacyę Mondoleh,

gdzie oczekiwałem go z niepokojem i gubiąc się

napróżno w domysłach, na jakiej podstawie od

było się to krzyczące gwałcenie wszelkich praw

międzynarodowych i ogólnie ludzkich.

Takim był przebieg owych spraw kameruńskich

w głównych ich zarysach i w streszczeniu o ile

możności objektywnem.

Widząc, ile złej krwi sprawiło u władz niemie

ckich pomaganie me angielskiemu konsulowi, a

które podjąłem w dobrej wierze ulżenia mu

w pracy, wiedząc, że był chorym i wiedząc, że

było to zgodnem z życzeniami naszych krajowców,

poznawszy także, j ak fałszywie przedstawiono te

zajścia w Europie, gdzie znajdowały się tylko

przesadzone i przekręcone sprawozdania niemie

ckie reportera p. Zbi!era, podczas gdy z angiel

skiej strony nikt rzeczy nie przedstawiał, wyja

śniłem sam opisane zajścia, w liście pisanym

w kwietniu (1885) do lorda Randolfa Churchill

w Londynie, a równocześnie usunąłem się od wszel

kiej dalszej działalności w tym kierunku. Ocze

kując chwili powrotu do Europy, powróciliśmy

do naszej pracy naukowej, do obserwacyj i po

rządkowania zgromadzonych notatek i zbiorów.

Skończyłem przebieg naszej podróży. Równo

cześnie z z jej niniejszem streszczeniem zestawia

ją się sprawozdania naukowe dla Akademii Umie

jętności — a potem do dalszęj wyruszymy p ra

cy pod równik. Walka naukowa jest jedyną wal

ką, jaką prowadzić możemy w naszym kraju i

w każdej gałęzi pożytek przynieść ona mu może.

W tej podróży ponieśliśmy niejedną ofiarę, któ

remi okupione są skromne nasze rezultaty, — ofia

ry te nas nie zrażą, owszem przeciwnie; — po

znaliśmy obszerne pole pracy naukowej w owych

stronach, a czując do nich powołanie — żadnem

słowem zniechęcającem zrazić się nie damy. Per

aspera ad astra był i będzie naszą dewizą — a

może uda nam się dalej przysporzyć ziomkom te

go, co nam potrzeba, nie ofiar i męczenników, któ

rych ma kraj nasz dość — lecz pozytywnych re

zultatów.

KONIEC.

*aa3i mru

wychodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i dni Świąteczne

łddiielne Nra Cza« ,, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c,, we Lwowie lnb z przesyłką pocztową 12 c,

Prenumerata

wynosi;

-ocztą w państwie Austryaekiem

1na

rofc na kwartał na 1 miesiąc

n,_s

Niemieckiem .

’ ..........................

Ił^

2złr.50e.

do Włoch, Francyi,A nglii, Belgii, Szwajearyl, Tnr’cyi !

7 złr’

3 złr’

innych państw należących do związku pocztowego . . . | 32 złr.

8 złr

3,j,

mJrcmmeralę^ogłolze^^S?uSz!Jfi"Tł7f"**

Ręhoptanaów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку