Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 417 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

ł- 228.

Krabów 2 Piihieriiln - Pi«teli.

Rob 1856.

aiiałkl i dni następn)i}oe po

"Jr

l,,

iaid ejo niieaty«*

.» k,»iCDntk ,,C*»e=*

* Pisńitmi* Ąattrynekiem (prto*»8 ,

*Ł 16

I roo*n l» .............................*°

jjrrooinf » .................................

8 I p ó ir o o n n i« .................... .....

l(’

% , r t p i n if ..................................

j kw artal ni» .................... .....

(Jojie«*s’4

1 9 0 kr I fflte»toc*n(e

Prs«dp!wta na IHt»nn*b ,Cww* s »Dortatktew*

(frako-wi*

o. P i ń u A ut lnttry*c*i«m =(!»»a«

ro«»ll=*.................... . . . ««r 96

i r o c * n i e .......................... «*r. S*’

M r .)O«b! » ..................................

’=S

! i»i « ro o « n ii)..................... ..... 54

l,w *riabii»............................. ,,

i kwartalnie ...... * 8

N« «am ,Ooi!atok" prenumerować niemotoa

CZAS

f"r«yjm*J( nie do amle*ioiania w Innrratn«h

«*0B7.RNU , o d e z w y , UWIADOMIENIA , DONIESIENIA w«ielkiefo rod«»)», ty

***c« «i- prirmy«(n. handln, rolnictwa, apr*edaiy. k«pna. di(eriaw itp. « .

=}pJ»Oj:

4 wit:rs«u drobnogo na jednoraiowe amie«aoienl« po I «r., «n nantępna po At

D.) kaiJe^-o !n.=t -a u «ał%onoo* być winno tOkr. n» opd»t" atpplową «ak»d

«oraaow« uninnacnes!*

iJs«J d o;iLipd«ra’ prna«ra«raay/Mui I ln »”»*»W«al ^r»*-y«a».

ir*»vn «n Blira Bspoiyoyi i=*»«».

äj*=*t/ raklasiacy)ü« ci«opine«|!ntran* «l»nloy»)« frankaw aatr.

!. e ty i.-= ;»OM)*f,m niopnyjri)«j( «le.

Numer pojedynczy dziennika ko«ztnje 5 kr.

IV«* ««SÄ«

Kraków 2 października.

Jeden z dzienników angielskich og ło sił i

artykuł, w którym rozbiera widoki stronni« |

ków księcia Murata, rozprawia na seryo 0 |

szansach jakie ma w Neapolu to stronnictwo

i doł}cza w końcu protestacyę. Donosz}ę

o tem, dowcipny i złośliwy redaktor D eba

t ó w p. John Lemoine pisze: ,,skoro tak jest,

to już stanowczo wyznać musimy, że obawy

nasze względem Neapolu coraz s } mniejsze".

Nie wdaj}e się w ironię p. Lemoine, powie

dzieć’ można, że nietylko artykuł G lob a , ale

wszystkie okoliczności, wiadomości, pogło

ski, k aż} wnosić w tej chwili, że sprawa

neapolitańska zes zła nieco z groźnego sta

nowiska na jakiem j} depesza o ultimatum,

odwołanie posłów i wysłanie flot przed kil

ku dniami postawił)7.

Ultimatum jeszcze z Paryża nie w yszło,

(loty nie otrzymały jeszcze rozkazu, wido

czna więc zwłoka. Tu się kończy atoli pe

wność, zaczynaj} domysły. Utrzymuj} jedni,

że Austrya u czyniła przedstawienie dworom

zachodnim, aby w zięły dobrze pod rozwagę

jakie skutki poci}gn}ć może demonstracya

na półwyspie włoskim; inni przeciwnie, że

Austrya j est w zupełnem porozumieniu

z Francy} i Angli}, i wspólnie z niemi dzia

łać będzie. Pierw s ze zdanie ma podobno

więcej za s o h} prawdopodobieństwa. P is z } ,

że flota austryacka wróciła już z Malty, że je

żeli demonstracya s ił morskich n as t}pi, okręty

austryackie wezm } w niej udział ; pisz} że

Sardynia chce się także do owej demonstra

cyi przył}czyć; a co najciekawsza, pisz}

także, iż Rosya eskadrę z Kronstadu do

przystani neapolitańskiej na zimę w y sy ła .

Gdyby się jeszcze Prusy i Turcya przył}

ożyły, możnaby zaraz kongres na morzu u=

tworzyć, i sprawę dyplomatycznie załatwić.

Zebranie takowe flot wszystkich państw by

ło wprawdzie odpowiedni} demonstracy} sy -

stematowi solidarności ogłoszonemu w trak

tacie paryskim, ale na to potrzeba pierwej,

aby interes owej amnestyi neapolitańskiej b y ł

uznany z a interes europejski. R o sy a tego

jeszcze nie u z n a ła , przeciwnie, w okólniku

swoim całkiem inne w ypow ied ziała zdanie.

Flota austryacka podobno wraca tylko z ćwi

czeń morskich jakie odbyw ała na morzach

wschodnich i wraca pod jesień do domu,

bez żadnej ze spraw} neapolitańsk} styczno

ści. Wierzymy chętnie, że Sardynia chcia

łaby być w demonstracyi reprezentowan},

gdyby do takowej przyszło lubo przyznać

trzeba, że to jest odst}pienie od dawnej za

sady Italia fara da se; lecz czy na to ze

zwoli Austrya, a nawet czyby sobie tego

życzyły mocarstwa zachodnie, zwłaszcza

Francya? W ielkie to pytanie, bo trudno prze

widzieć jakieby wrażenie u czynił pawilon w ło

ski w przystani neapolitańskiej.

Utrzymuj} jedni że p. baron Hübner już

z Neapolu wyjechał, inni że ?amże dla zdro

w ia zostaje; jedni że jenerał Martini wyje

ch ał aby namówić króla Ferdynanda do

ust}pienia, inni że instrukcye jeg o tyc z} się

głów nie mocarstw zachodnich; jedni że ksi}że

Petrulla podał sie do dymisyi, inni że się do ta

kowej nie podał.iSłowem,wiadomości w sprawie

neapolitańskiej twórz} labirynt, w którym p o

stępuj}C na jednej ścieżce czyta się napis,

który druga znów ścieżka w prost przeciwnym

podaje kierunku, a jedna i druga prowadzi

na bezdroże.

I)ot}d, co najjaśniejszego w sprawie nea

politańskiej powiedzianem b y ło , to b ezsprze

cznie czytamy w okólniku księcia G orcza

kowa. W kołach dyplomatycznych nie idzie o

historyę ale o teraźniejszość. Z history} okól

nik rzeczony b yłby nieraz w sprzecznośi, ale

chwilowe położenie wybornie on przedstawia.

Jest on wymownym dowodem że zasada

solidarności trudno się da pogodzić z niepo

dległości} państw lub monarchów, którzy, jak

się ks. Gorczaków wyraża, wszyscy s}

sobie równi, z różnic} której zaprzeczyć nie

można że jeden s ła b sz y a drugi mocniejszy.

Jeżeli więc słabszy nie ma ust}pić, trzeba

aby mocny się za nim ujmował. T ę rolę

jak się z okólnika w ydaje, chce od traktatu

paryskiego przyj}ć na siebie Rosya.

KorcspoRflcicyt Giiih .

Ł pod Liszeh . 1 października.

Liczne po pismach !publicznych artykuły o torfie, a

ostatni w Tygodniku rolniczo-przemysłowym krako

wskim Ner 38 o świecach parafinowych czyli świecach

z torfu ciągnio nych ,- kładzie mi pióro do ręki. Torf

u nas odłogiem leżący i dotąd jako rzecz małego uży

tku uważany, znąjduje się w wielch pokładach. -

Jak

kolwiek wartość tego produktu, ocenioną już została

i tutaj przez małą liczbę gospodarzy posiadających torf

w swych gruntach, atoli brak kapitału niedozwolil, im

osiągnąć jaiirh bądź korzyści; następnie wpłynąć na po

większenie bogactwa krąjowego. W Karyntyi są 3 wiel

kie żelazne zakłady samym torfem się obywąjące

w swych piecach, w Tyrolu jeden, w Bawaryi używają

torfu do ogrzewania lokomotyw na kolei żelaznćj. Ber

lin cały opala się torfem. Świece parafinowe wyrabiają

z torfu w Szkocyi i Niemczech, nieustępujące steary

nowym, a nawet przewyższające je jasnem światłem.

My jesteśmy przykuci, że tak powiem, do dawnych

zwyczajów, bo tu trudnoby było kogo przekonać, i e

chociaż kolej=) żelazne używają torfu jako opał, chociaż

w Berlinie do ogrzewania mieszkań służy, aby w Kra

kow ie i okolicy torfem mieszkania ogrzewać można by

ło, chociaż opał torfem połowęby ledwo kosztował.

Lecz to ,już tak się u nas wiedzie. Ci co mają torf,

lub ci, którzyby potrafili prowadzić przedsiębiorstwa, nie

mąją kapitałów. Kapitaliści zaś u nas rzadcy; inni

znów wolą bez kłopotu procenta lub grę w papiery

różnego rodzaju.

Czekajmyż więc dopóki obcy przedsiębiorcy z kapi

tałem i przemysłem nie zabiorą korzyści, z pokładów

torfowych podobnie j ak już się stało w okolicach górni

czych obwodu krakowskiego, które przez tyle lat za

niedbane, a nawet po części nietknięte, czekały przyby

cia przedsiębiorców z Prus, którzy nabywszy kopalnie,

znaleźli za granicą i^kapitały do obrotu przedsiębior

stwa swpgo.

KSerlin 30 września.

*1* Jakie Szwajcarya stanowisko zająć zamyśla w spra

wie neufchatelskićj, pokazuje to poselstwo Rady związko

wej do zgromadzenia narodowego, sprawy tąj dotyczą

ce (patrz Szwajearyą). Jest to akt, cały stan sprawy

wszechstronnie i szczegółowo przedstawiający. Przyłą

czone j e st do niego sprawozdanie komisarzy związko

wych, którzy zaraz po wybuchu powstania posłani byli

do Neufchatelu. Oddanie powstańców pod sąd, Rada

uważ a za rzecz, która się sama przez się rozumie.

Jaki zaś artykuł prawa karnego ma być przeciw nim

zastosowany, to będzie rzeczą jeneralnego prokuratora,

Izby wyprowadzającej skargę i wyrokującego sądu. Co

się tyczy kroków zrobionych dotąd przez dyplomacyą,

poselstwo wspomina nąjprzód o konferencyach mianych

z posłem pruskim p. Sydow, i oświadcza, że żądanie

jego, aby bieg postępowania sądowego był wstrzyma

ny, jako niezgadzające się ani z godnością Związku,

ani z godnością wolnego i niezawisłego sądownictwa,

nie mogło być i nie było uwzględnione. Inni reprezen

tanci dyplomatyczni nie zrobili dotąd żadnego Szwajca*

ryi przeciwnego kroku, z wyjątkiem, źe jedni urzędo

wnie, drudzy prywatnie, radzili łagodne obchodzenie się

z uwięzionymi. W tym punkcie oświadcza Rada, źe

dość było powołać się na znaną powszechnie ludzkość

sądów szwajcarskich w procesach politycznych. Nąjwa

żmąjszym punktem poselstwa jest deklaracya=: że wszel

kie dyplomatyczne układy w tąj sprawie mogłyby się

tylko, wedle mniemania Rady. odbywać na podstawie

uznania zupełną) niezawisłości kantonu neutohatelskiego

od wszelkiego zagranicznego związku.

,Każde trakto

wanie, są słowa poselstwa, które nie będzie wychodzi

ło z tćj zasady, będziemy z całą energią odpierali. Je

steśmy także tego zdania, i e nie zgadza się ze stano

wiskiem naszćm, czynić w tym względzie pierwsze

kroki. Tymczasowo bieg sprawiedliwości pójdzie swo

im legalnym torem, i aby wszelkie przeszkody jćj z gó

ry usunąć, i wszelkie usiłowanie wpływania na nią

w samym zarodzie przytłumić, będzie rzeczą potrzebną

i stosowną, dłużej jeszcze, przynąjmniej aż do ukończe

nia śledztwa, kanton neufchatel=ki obsadzić wojskami

związkowemi."

Po przeczytaniu poselstwa Rady związkowej, wyzna

czoną zo stała komisya przez Zgromadzenie narodowe

do zdania sprawy z tego aktu rządu. Na czele jćj był

znany jenerał Dufour. Na wniosek komisyi Zgromadze

nie narodowe przyjęło dnia 26 b. m. jednomyślnością

głosów, mimo różnic jego opinij politycznych, nas tępu

jące uchwały: l ) Neufchatelczykowie, którzy własną

siłą utrzymali republikancką ustawę swego kantonu, a

tóm samem i nienaruszonosć całego Związku, z a sł u

żyli się dobrze względem ojczyzny; 2) postępowanie

Rady związkowej w tćj sprawie zasługuje na pochwa

łę, i Rada związkowa wzywa się, aby na tćj samąj

drodze dalćj postępowała.—

Z tego wszystkiego widać,

że Szwajcarya żadnej nieokazuje skłonności do wejścia

w takie układy, któreby miały na celu przywrócenie

dawnych stosunków w Neufchatelu. Zdaje się nawet,

że gotową jest stawić materyalny opór tego rodzaju

postanowieniom wychodzącym z łona dyplomacyi euro

pejskiej.

N. P an znajduje się obecnie w Karlsruhe, gdzie j e

szcze i przez jutr o zabawi. Udał się tamże wczoraj

prezes rady ministrów p. Manteuffel. Z K arlsruhe od

wiedzi król prowincyą Hohenzollern, gdzie przybędzie

także królowa. Stamtąd udadzą się oboje królestwo do

Monachium, a l i g o b. m. będą z powrotem w Berli

nie. Mówią, że król pojedzie jeszcze później do Wro

cławia na dzień otwarcia kolei żelaznej wrocławsko-po

znańskiąj, lecz to nie je st pewno, bo koląj ta ma być

15go b. otwarta, a dzień ten j e st dniem urodzin króle

wskich i bywa obchodzonym przez dwór w Poczdamie.

W Berlinie pełno ruchu. Jest to czas przeprowadza

nia się. Ulice zapchane karawanami wozów przewożą

cych meble. Wozy te mąją kształt wagonów dróg że

laznych, budowane na resorach, wysłane wewnątrz, po

kryte płótnem woskowanem, zabierąją na raz jeden ca

ły sprzęt domowy i przewożą go bez uszkodzenia. P o

dobne wozy jeżdżą i na prowincyą o kilkanaście i kil

kadziesiąt mil. Przemysł ten bardzo się w ostatnich latach

CTĘśe UTSMCKO-MTTOTCm

Jednym z zewnętrznych przymiotów tegoczesnego pi

śmienni’ctwa, j e st niska cena książek, jak to widzimy we

Francyi i Niemczech, gdzie tomik romansu kosztuje nąi

więrej 1 frank, lub kilkanaście krajcarów. Wp rawdze

żeby sobie zniewolić publiczność, publikacye tego ro

dzaju usiłowały uderzyć w strony namiętne i drażliw e

serca ludzkiego; tym więc sposobem, przez długi czas

utrzymywał się smak dość nienaturalny, bo tylko go

niący z a pieprzną i korzenną przyp rawą, która ani po

silała. ani s zła na zdrowie. Romanse sypały się za ro

mansami! najdrobniejszy trmik przynosił jakąś okropną

i potworną historyą , która gasiła swoje poprzedniczki,

bo i w tem przesadzano się o lepsze, a raczej o potwor

niejsze.

Zgoła była to chaotyczna galerya namiętności, trwogi,

miłości, rozpaczy, buntu żywiołów, burz morskich,

piorunów, bitw, poi arów, i wszelkiego rodzaju konań,

bądź z trucizny, bądź z głod u , bądź z oczadzenia dy

mem węgianym i tp. Taki roateryał wchodził za zwy

czaj w ’skład tych utworów, ogołoconych z tćj natural

ności, któreby im nad awała piętno rzeczywistego obra

zu ludzkiego życia; tutaj spotykałeś tylko same nad

zwyczajne zdarzenia, same niepodobieństwa, nietrafla

jące się wyjątkowo n aw et, co sto l at, opowiedziane

z całą wyszukaną przesadą, efektowością stylu , sfał

szo wane karykaturami ludzkich uczuć i namiętności,

gdzie ani źdźbła prawdy nie było.

Rzecz p rosta, że w tym zawrocie głowy, zapomina

o o czem wainiejszem; alić prąd czasu, ten nieprze

kupny sędzia , trzymąjący w jednej ręce kamień pro

,ierczy nieśmiertelnćj prawdy, a w drugiej zwierciadło

"tury, otworzył oczy czytelnikom, i pokazało się o

j,fomne głupstwo dawać pierwszeństwo takim płodom,

które innego nie przynoszą pokarmu, tylko droczą i stra

szą fantazję nąjpotwornięjszemi wymysłami.

Wszakże uwagi tćj nierozciągaray bezwyjątku do

wszystkich a wszystkich płodów ogłaszanych w tanich

romansach. Wic!e w tym steku znalazło się dobrego i

pożytecznego, a i żywioły romansowej literatury wyżej

wyliczone również są potrzebne, aby obudzić interes

czjtelników, gdyż i w malowaniu niepoprawnych łotrów,

lub cnotliwych charakterów, i od losu prześladowanych

bohaterów i bohaterek, można przecież pozostać wier

nym natur/e i jćj prawdzie. Prawda powiedziana z mi

łością zawsze je st świętą, tylko sfałszowanie jćj przy

nosi zawsze niepowetowane szkody.

Kiedy ta gorączka ogłaszania szalonych romansów

w tanich wjdamach przeszła , dobry pomysł utrzymał

8ię. Na tąj bowiem drodze rozszerzono j u i wiele no

wych i zbawiennych prawd w formie powabnej i przy

s tę p n i dla wielkiej masy czjtelników, przez co stały

się one własnością większości. Nie jedn a zatem go

dzina spędzana na pustych lub gorszących rozrywkach,

za pomocą tych pizystępnych wydań, choćby nie za

wsze pożytek przynoszących, ale zabawę niewinną,

zbiegło daleko lepićj bo d8ła zajęcie umysłowe, bo zbu

dziła może w niejednem sercu miłość i w d ę do tego

r o piękne i dobre.

Na tćj drodze jak widzimy, wiele jest do zrobienia

u n a s ; a korzystając z cudzego doświadczenia może

my uniknąć podrażniania ciekawości temi korzennemi

przyprawami, które gdzieindziej odrzucono, jako strawę

psującą umysł i serce.

Tę myśl podjęła Biblioteka polska w Sanoku, ogła

szając dzieła dawnćj naszćj literatury i dołączając do

nich przekłady cudzoziemskich lepszych płodów. Wszak

ż e , choć ceny zeszytów zdają się być niskie, nie są

przecież takiemi, aby dawały najobszerniejsze pole tćj

publikacyi, która z resztą więcćj tył o ukształconych

czytelników interesować może. Byłoby zatćm rzeczą

wielce pożyteczną, aby obok Biblioteki mogły wycho

dzić dziełka po tak niskiej cenie, iżby ułatwiały przy

stęp i najmiemiąjszym kieszeniom. Oprócz wyboru ta

kich k siążek , powinien być jeszcze wzgląd na rozryw

k ę, bo to zachęca do czytania tych, co niemają zwy

czaju ani potrzeby czytać. Doświadczenie uczy, i e trze

ba wprzód usposobić czytelników, aby można dla nich

stosowne książki wydawać.

Wprzódy jednak nim się w najniższych warstwach

chęć do czytania obudzi, wypadałoby i o średnich po

myśleć , które tylko bardzo mało z płodów naszego pi

śmiennictw’a korzystać mogą, a to dla nadzwycząjnej

drogości książek przystępnych tylko bogatym domom.

Takie np. poemaciki Syrokomli, noszące tytuły, g a w ę d

ludowych, wioskowych historyj itp. sprzedawane są,

lubo niemają jak dwa arkusze druk u, po rublu sre

brem; a każdy tom powieści lub romansu z szerokie

mi interliniami i wie!kiem pismem, więcćj jak po rublu.

Niedziw dla czego jeden księgarz wileński, liczy tylko

na dwiestu kup ujących, gdy ci zapłacą mu cały nakład.

Śmiesznie to brzmi w uszach , kiedy ciągle czytamy po

naszych gazetach i dziennikach o potrzebie oświecania

ludu , o rozpowszechnianiu oświaty, o popularyzowa

niu wyobrażeń, o postępowości, a tymczasem środki

oświaty, to je st książki popularne są tak drogie, i e

ledwo najbogatsi kupować je mogą. Nigdzie t eł litera

tura lekka: romanse, powieści, wierszyki, nie są tak

drogo sprzedawane j ak u nas. Najbardziej gorszący

dowód mamy teraz przy wydaniu wszystkich powieści

Kraszewskiego przez Natansona w Warszawie. O ile

wydanie tego ulubionego i zajmującego auto r a , który

jeden byłby w stanie obudzić cbęć do czytania, w tych

co niezwykli czytać, byłoby rzeczą wielce pożądaną

jeźliby każdy tomik niekosztował drożej nad 1 z ł o t y -

o tyle wydanie jakie przedsięwziął p. Natanson je st nie

dorzeczne, niewczesne, i będące iichem naśladownic

twem tego co we Francyi praktykują rozumnie. Kiedy

od lat dziesięciu paryzcy księgarze zaczęli wydawać il

!ustrowane powieści i inne dzieła odbijając j e na po

dlejszym papierze, w formacie wielkiego i n q u a rt o dro

bnym i zbitym drukiem we dwóch kolumnach — zgoła

w sposób najnieznośniejszy do czytania - to uczynili

dla teg o, iż edycye te przeznaczali po bardzo niskićj

cenie dla wyrobników. Kto płaci cztery soldy za ze

sz yt, niemoźe wymagać obszernego druku i dogodnego

formatu, i j’eszcze z talentem robionych illustracyj. Za

oói tedy p. Natanson robiąc edycyę pism Kraszew

skiego uciekł się do tego nieznośnego dwukolumno

wego formatu, i tego zbitego druku ? — Zapewne żeby

puścił po tak nisk:iej cenie jak we Francyi, żeby każ

dćj kieszeni przystępne były powieści ulubionego pisarza.

Tymczasem to tylko ironia, bo powieść jedna K o r

decki, płaci się tu 12 zł. a drobna powiastka: pod W ło

skiem niebem, pół pięta. Ależ iilustracya musi dużo

u nas kosztować, dla tego i książka drog a!— I to iro

nia — bo jak na kolorowej okładce zobaczysz jeden nę

dzny drzeworyt, bez rysunku i charakteru, jakby poży

czony z miliona francuskich illustracyj, tak w całej książ

ce nieujrzysz drugiego i tylko ten sam powtórnie, ale

na białym papierze odbity. —

I to się nazywa illustro

wanem dziełem po Warsz awsk u! — Pomysł ten j a k nie

zrobił iadnąj przysługi czytelnikom, tak zapewne i a u

torowi, bo każdy będzie stokroć wolał czytać go w da

wniejszych wygodnie drukowanych tomikach, niż psuć

oczy na zbitym druku w dwóch szerokich kolumnach,

i płacić za tę nieprzyjemność tak drog o, jakby za naj

lepsze wydanie.

Zap rawdę, dopóki nieznąjdą się niesamolubni przed

siębiorcy coby na seryo dbali o rozszerzanie Iekszych

płodów naszego piśmiennictwa do wszystkich klas, do

póty niech nikt nierozprawia o rozkrzewianiu ’oświaty

i popularyzowaniu wyobrażeń, bo takie gadanie zawsze

będzie pachnąć pustą frazeologią.

OZBIORACH NAUKOWYCH I ARTYSTYCZNYCH

śp.Gwalberta Pawlikowskiego

znajdujących sięweLwowie.

(Ciąg dal««y.)

Burzliwe i pełne klęsk panowanie Jana K a z i m i e r

dnat*rnvlo nie mało zagranicznym i swojskim artystom

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку