Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 635 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner25

Kraków, broda dO Stycznia 1907.

Rocznik LX.

wiHHiaieanWOM

Ruch przedw?yborczy w Królestwie.

Dość ospała, ale uie dawna jeszcze agitacya

przedwyborcza ożywiać się wreszcie zaczyna i to

nietylko w Warszawie, ale i na prowincyi -

Obecnie nie ma już dnia, w którymby nie nad

chodziły wiadomości ozebraniach przedwyborczych,

odbywających się w poszczególnych miastach pro

wincyonaloych. Na zebraniach tych rej wiedzie

demokracja narodowa, która najlepiej jest zorga

nizowana ze stronnictw tutejszyeh i która — jak

w poprzednich wyborach, tak i tym razem — roz

wija i na prowincyi najruchliwszą agitacyę. Nie

mniej przeto wśród ludności wiejskiej, solidaryzu

jąeej się skądinąd w ogromnej swej większości

z demokracyą narodową, ujawniają się na tych

zebraniach na prowincyi prądy w kierunku wy

bierania na posłów, jeśli nie wyłącznie, to prze

ważnie włościan, jako najlepiej obeznanych z po

trzebami i wymaganiami lada wiejskiego.

W Warszawie pierwsza wystąpiła do walki de

mokracya postępowa, organiznjąc w ubiegłym ty

fodnin cały szereg zebrań przedwyborczych, na

których przedstawili się dwaj kandydaci, tego

stronnictwa na Warszawę: pp. Aleksander Świę

toehowski i Ludwik Krzywicki. Na zebraniach

tych przyszło do energicznej bardzo wymiany

zdań pomiędzy radykalną bnrżnazyą tutejszą a

socjalistami. Objawem jest bowiem znamiennym,

że Bocyaliści z szczególną namiętnością zwalczają

zarówno na zebraniach, jak i w swej prasie po

stępową demokracyę, czyli to właśnie stronnictwo,

które darzyło, a po części darzy ich dzisiaj jesz

eze tak gorąeemi sympatyami. Przedmiotem naj

S wałtowniejszyoh napaści z ich strony jest zresztą

więtochowski, który - przyznać trzeba - od

dłuższego jnż czasn zwalcza w swym tygodnikn

P r a w d a bardzo energicznie anarchistyezną takty

kę tntejseych ,,rewolucyouistów". P. Krzywicki

natomiast cieszy się w tutejszym obozie socjali

stycznym pewnemi sympatyami.

Myśl sojnsza wyborczego z postępową demo

kracyą socyaliści tutejsi odsuwają, o ile wierzyć

można ich urzędowym i niearzędowym organom

z całą stanowczością. Zresztą w agitacyi wybor

czej bierze udział jeden tylko jej odłam, a mia

nowicie połączona obecnie z Bandem żydowskim

Socyaldemobracya Królestwa Polskiego i Litwy.

Polska Partya Soeyalistyczoa trwa na dawnem

swem stanowisku, czy!i bojkotuje wybory i Dumę

państwową, domagając się ,,konstytuanty".

Za przykładem postępowej demokracji poszła

demokracya narodowa, zwoławszy wczoraj tutaj

w Warszawie cztery wielkie zebrania przedwy

borcze. Obok narodowych demokratów uczestni

czyli, a poczęści przemawiali nawet w tycb ze

braniach przedstawiciele innych stronnictw, nale

żących do koncentracyi narodowej. Jednym z głó

wnych przedmiotów rozpraw była postawa, jaką

żydzi tutejsi zajmą wobec zbliżających się wybo

rów. Jak wiadomo, żydzi podzielili się na trzy

obozy. Część icb, najmniej liczna, lecz reprezen

tująca wybitne osobistości tutejszej ludności ży

dowskiej , oświadczyła się za współdziałaniem

z polskim centralnym komitetem wyborczym i

w tym celu utworzyła już osobny komitet wybor

czy. Większość inteligencyi żydowskiej idzie ręka

w rękę, czyli, wyrażając się ściślej, należy do

tutejszej demokracyi postępowej. Wreszcie szero

ka masa żydów tutejszych składa się albo z nsyo

uistów" z separatystycznemi żydowskiemi dąże

niami narodowemi, albo ze socyalistów. Wobec

tego koncentracya narodowa liczyć nie będzie mo

gła w nadchodzących wyborach na zbyt energi

czne poparcie ze strony żydów tutejszych. Ale i

bez tego poparcia zwycięstwo jej zdaje się nie

nlegać najmniejszej wątpliwości.

Niektóre pisma tntejsze poruszyły sprawę rze

komego wyłączenia Warszawy i Łodzi z działał

ności centralnego komitetu wyborczego. Rzecz ta

wymaga wyjaśnienia. Otóż podczas rokowań po

między przedstawicielami trzech stronnictw, przy

stępujących do koncentracyi, narodowa demekra

cya wystąpiła podobno w rzeczy sasnej z żąda

niem wyodrębnienia Warszawy i Łodzi i to ze

względu na robotników, którzy przeciwni byli

wyborom pod innem, jak narodowo - demokraty

cznem hasłem. Ostatecznie jednak i w Warszawie

komitet centralny organiznje komitety wyborcze

na poszczególne dzielnice miaata i wogóle kieruje

całą akcyę wyborczą. Dowodzi to, źa przynaj

mniej co do Warszawy nie utrzymał się projekt

jej wyodrębnienia r. działalności centralceg; ko

mitetu wyborczego.

Komitet ten, złożony z przedstawicieli trzech

stronnictw, należących do koncentracyi, tj. demo

kracyi narudowej, realistów i polskiej partyi postępo

wej, rozwijajnż ożywioną działalność, organizuje po

całymkrajn komitety i zebrania wyborcze i nie szczę

dzi starań, aby akcyę wyborczą wprowadzić na

na właściwe tory. Dotychczas jeszoze nie nastą

piło ostateczne nlożenie listy kandydatów na po

słów do przyszłej Damy państwowej. Są jednak

poważne widoki, że lista zawierać będzie nazwi

ska osób najodpowiedniejszych, czyli wyrażając

się ściślej, że komitet centralny nie będzie się

kierować przy ustanawianiu kandydatur dasnymi

względami stronniczymi. Kwesty% jest tylko, czy

powaga jego będzio dość wielka, aby w poszcze

gólnych ciałach wyborczych zmusić do milczenia

antagonizmy polityczne i osobiste niechęci?

Zet.

Warszawa, 38 stycznia.

-- o«3*eesC*38e»K---------—

W(łości rentowe.

!Lwów 27 stycznia.

Ważny wypadek w dziedzinie stosunków agrar

nych zaszeoł w kraju naszym w pierwszych daiab

bieżącego rokn.

—

Kcmisya włości rentowych

udzieliła dziesięcin pierwszych pożyczek w sumie

65 300 kor. Pierwsze włości powstaną w powia

tach ropczyckim, rzeszowskim, żółkiewskim, prze

myślańskim.

Bicro rentowe w wydziale krajowym otrzymuje

podania o pożyczki ze wszystkich stron kraju.

Największa liczba zgłoszeń przypada na powiaty:

rzeszowski, jasielski, przeworski, jarosławski,

strzyżewski. Między powiatami ruskiemu wyróż

niają się kamionecki i skalski. I tych atoli po

wiatach ogromną większość «,ianowią podania

wnoszone do wydziału krajowego przez Polaków

Są to włościanie polscy, osiedleni od dawna na Rn

si. Nowego napływa osiedleńców polskuh nie da

ło się dotąd na podstawie tych podań zauważyć.

Z powiatu kamioneckiego zgłaszają się o pożycz

ki rentowe włościanie, nabywający ziemię od ko

lonistów niemieckich, którzy wyprzedają się i

emigrują do Pros.

Niezmiernie zajmającym materyałem do obrazu

dzisiejszej kultury umysłowej i ekonomicznej

w Galieyi są te podania, pisane w długich wie

czorach jesiennych, przy świetle kopcącej lampki

naftowej, wśród akompaniamentu dziatwy tulącej

się po kątach. Rzecz oczywista, że jak we wszy

stkich podaniach na kuli ziemskiej, tak i w tych,

i osoba piszącego i jego gospodarstwo przedsta

wione są, ile mużności korzystnie. Przed napisa

niem niejednego z tych podań był niewątpliwie

pytany o zdanie i pan nauczyciel i ksiądz wikary

Uwzględniwszy atoli to wszystko, trzeba mimo

to przyznać, że listy owe, jakkolwiek niekiedy

zbyt może patetyczne, niekiedy znown zbyt skro

mce, mówią nam bądż oo bądż o ogromnej zmia

nie stosunków w kraju. Punkt ciężkości przesuwa

się. W różnych zakątkach wytwarza się nowa

warstwa drobnych rolników, gospodarnjącft bez

(Wydaai« wlee*onnj),

porównania lepiej, niż gospodarowali ojcowie, wi

dząca dotykalne rezultaty tej pracy i przejęta

niespotykane» gdzieindziej zaufaniem w swe siły.

Czytając ieh prośby, trudno opędzić się wrażenia,

że ustawa o włościach rentowych zjawiła się

w porę

Ażeby zdać sobie sprawę z tego, czem się wło

ści rentowe stać mogą w całokształcie gospodar

stwa krajowego, warto rzucić okiem aa prace

komisyi jenerałnej w Królestwie pruskiem. Obok

właściwych włości rentowych powstają tam na

tej samej zasadzie prawnej t»k 1’it\ne A rb eiłer -

st e ll m , obejmujące mniej, niż p.u(izecia hektara

Ogółem rozparcelowano w państwie pruskiem od

roku 1901 do końca roku 1904, przy Domoc,y ko

misyi jenerałnej, 117.791 hektarów. Ziemia ta

przedstawia wartość 22 milionów marek. Na prze

sirzsni tej powstało 10 299 gospodarstw rentowych.

Z ogólnej tej liczby przypada 805 na gospodar

stwa niżej 2l/* hektara; 1.926 na gospodarst wa,

dochodzące do 5 hektarów — 1.850 do siedmiu

i pół — 1.424 do dziesięcin — 3.353 do dwu

dziestu pięcia, a 941 na gospodarstwa, sięgające

wyżej 25 hektarów. Reszta, płacona przez tych

wszystkich nabywców, wynosi 2,654 000 marek

rocznie. Charakterystycznym jest objawem, że na

dziesięć tysięcy nabywcówznalazłosię wcalem pań

stwie tylko siedmiu żydów.

K misya, udzielając dziesięcin pożyczek, za

dowoliła zaledwie drobną część żądań. Wielka

część podań została odrzucona. Przyczyną tego

jest artykuł ustawy, mocą którego włość rentowa

musi obejmować przynajmniej trzy hektary i wy

kazywać przynajmniej 50 koron dochodu katastral

nego. Wieln proszących żądała pożyćtki rentowej

na gospodarstwa, nie posiadające tych warnnsów.

Zaraz po rozpoczęciu csynor,ści Biuro rentowe

stanęło wobec dziwnego zjawiska. Z podań o po

żyozki widoczne jest, źe dochód 50 koron nie od

powiada wszędzie obszarowi trzech hektarów.

Przestarzały szacunek katastralny, przeprowadzony

w epoco gospodarki o wiele gorszej, był powodem,

że gospodarstwa o trzech hektarach obszaru wy

kazują niekiedy dochód nieproporcjonalnie mały,

w każdym zaś razie wykazują one dochód zna

cznie mniejszy od rzeczywistego.

Jest to w wielu wypadkach zrozumiałe na pierw

szy rzut oka Tam, gdzie przed laty było pastwi

ske dworskie, nienawożone nigdy z powodu od

dalenia ed folwarku, powstała dziś zagroda wło

ściańska, produkując« nawóz na miejsca. Tam,

gdzie się ciągt ęły zarośla, spotykamy dziś rolę

Dochód katastralny nie zgadze się r rzeczywistą

wydajnoścą hektara. Rażące te sprzeczności czę

sto zanważyć można w podaniach. Zgłaszali się

właściciele obszarów znacznie większych o docho

dzie katastralnym nie stanowiącym nawet poło

wy wymaganego. Nadchodziły podania, żądające

w pow. kolbnszowskim pożyczki na dziewięć

hekt. o 19 koronach dochodu, w pow. myśleni

ckim na 9 hektarów o 24 koronach, w pow. tar

nowskim na sześć hektarów o l i y , kor,, w pow.

nadwóroiańskim na dwadzieścia dwa hekt. o 11

kor. i na tyleż hektarów o 6 kor., w pcw. kos

sowskias na 5 hektarów o 19 koronach dochodn.

Bez względu na ogromne różnice w stanie go

*podarstwa, bez względn na ilość inwentarza i

stan budynków, wszystkie podania wykazujące

dochód, niższy choćby o parę koron od przepisa

nego, musiały być odrzncone. Bardzo być może,

że d!a Sejmu wyniknie stąd problemat nowy.

Reformy Stołypisia.

Petersburg’ 28 stycznia.

(S.) Działalność ustawodawcza rządu obecnego

przybiera coraz to szarsze rozmiary; mnóstwo pro

jektów przygotownje się w poszczególnych mini

sterstwach dla przyszłej Dumy państwowej -

w przypuszczeniu, że ta zdolną będzie do pracy;

niektóre z nich rząd przeprowadzi w zakresie swej

własnej kompetencyi, na podstawie paragrafu 87-go

ustaw zasadniczych. Część tych projektów usta

wodawczych będzie istotnym postępem i odpowie

życzeniom konstytucyjnych kół, a więc w pewnej

mierze ziści obietnicę uczynioną przez p. Stoły

pina, po rozwiązania pierwszej Damy państwowej,

że wnet, po uspokojeniu krajn, przystąpi do re

form, tak pożądanych dla politycznego i moralnego

odrodzenia Rosyi.

Z szeregn przygotowanych jnż reform pierwsze

miejsce zajmnje bezsprzecznie projekt prawa, ma

jący na celu zabezpieczenie praw jednostki przed

samowolą władzy administracyjnej i policyjnej.

Będzie to rodzaj habeas corpus rosyjskiego. Dalej

podnieść należy projekt do nowej ustawy szkol

nej, już opracowany przez mini,teratwo oświaty,

a przedłożony Radzie ministeryalnej. Jeżeli ta

ostatnia uic w nim nie zmieni na niekorzyść, to

wszystkie narody i wyznania w państwie rosyj

skiem będą mogły ko:zystać z wolności nauczania

elementarnego w dnchn swych zasad reli

gijnych i w swym języku ojczystym.

Wszelkie trudności natury formalnej mają być

nsnnięte Dla inieyatywy prywatnej i społecznej

otworzyłoby się w dziedzinie oświaty szerokie pole

działania Trzecim z rzędu projektem jest reforma

samorządu lokalnego, oparta na podstawie demo

kratycznej. Wszelkie instytucye stanowe włościań

skie - według projektu rządowego — mają być

zniesione, a zaprowadzone instytucye samorządne

wszechstanowe: gminne, okręgowe, powiatowe i gn

bernialne.

Mniej mam stosunkowo do zanotowania objawów

względności dla potrzeb i wymagań ludności pol

skiej. Jako objaw w tym kierunku pomyślny za

notować należy odroczenie na czas nieokreślony

pomysłu popów i binrokratów-rusyfikatorów wyłą

czenia kilku powiatów gubernii siedleckiej i lu

belskiej ze związku z Królestwem Polskiem. Były

obawy, aby rząd nie dokonał tego rozczłonkowa

nia na podstawie paragrafu 87-go ustaw zasadni

czych, Obecnie pcstanowiono — jak donosi urzę

dowy Praw it. Wiertnik — sprawę tę przedłożyć

przyszłej Damie państwowej, a eo eię zwlecze...

Takiż loe spotkać może i zachcianki litwomanów

z gubernii suwalskiej (dotychczas zresztą zjednego

tylko powiatu), aby gubernię tę przyłączono do

»kraju Fółnecno-Zachodniego", Należy przypusz

czuć, ie ani rząd, ani organa nacjonalistyczne

nie będą do tego pomysłu tak się zapalały, jak

do ,,wyodrębnienia Rusi chełmskiej*.

Sprawa Zelw (w guberni grodzieńskiej), gdzie

się lala krew tylko katolicka, a którą Nowoje

Wremia i bratnie mn po duchu organa próbowały

wyśrubować do znaczenia krncyaty katolickiej

przeciwko lcdoości prawosławnej, zaczyna przy

bierać obrót dla nas pomyślny. Jestto zasługą p.

8. Olszamowsbiego, tutejszego adwokata przy

sięgłego, który z wielkiem poświęceniem służy

sprawie pokrzywdzonych współwyznawców, za

równo piórem, jak i swą pracą. Wygrał on jnż

dwie sprawy tego rodzaju: w Medwedyey i Nie

mirowie, gdzie katolikom zwrócono kościoły; obe

cnie prowadzi podobną sprawę katolików w Op"la

i przyjął także sprawę kościoła w Ze!wie. P. 01

szamowskieiau udała się przekonać nietylko mini

eterynm, lecz i Synod, it katolikom należy zwró

cić to kościoły, z których prawosławni dotąd fa

ktycznie nie korzystali. Co więcej, ministerstwo

spraw wewnętrznych przedłożyło jaż Radzie mini

ateryalnej wniosek, aby w całym szeregu powia

tó v litewskich i białoruskich zwrócić kat )likom

zabrane po rokn 1863 kościoły, jeżeli dotychczas

nie przerobi no ich na cerkwie Gdyby rząd zdo

był się na ten projekt wcześniej, po ogłoszenia

manifestu tolerancyjnego, nie byłoby krwawych

zajść i ofiar niewinnych ani w Medwedyey, ani

w Zelwie. W każdym razie lepiej późne, niż

nigdy...

Spodziewać się także należy, że ostrożność

i pewna wyrozumiałość szefa obecnego rządn nie

dadzą się wprowadzić na manowce fałszywej po

lityki względem języka dodatkowych nabożeństw

w kościołach katolickich na L;twie i Rusi. No

woje Wremia, lubujące się w roli po części Egeryi,

po części mentora obecnego gabinetu, proponuje,

aby ostatniego rozporządzenia huryi rzymskiej,

zezwalającego naużywanie języka rosyjskie

go w dodatkowem nabożeństwie, użyć jako środka

do wyparcia całkowicie polskości z kościołów ka

tolickich, przy pomocy narzeczy: białoruskiego

i Białoruskiego!

Z dziennika S t r a n a przytaczam wiadomość, po

zostawiając mu odpowiedzialność za jej prawdzi

wość. Artykulik kronikarski, zatytułowany: ,P. Sto

łjpin i autonomia polska*, donosi jakoby pomię

dzy rządem p. Stołypina, a ,niektórymi działaczami

polskimi* toczyły się układy, mające nacela kom

promis p-między interesami gabineta a postula

tami polskimi. Według Stra n y pod warnukiem

poparcia gabinetu w przyszłej Dumie państwowej

i rezygnaeyi z autonomii, jako hasła kierowni

czego, rząd gotów rozszerzyć ramy samorządu

ziemskiego w Królestwie polskiem przez utworze

nie instytucyi ziemskiej prowincyonalnej, do któ

rej kompetencyi należałyby pewne wspólne inte

resa krajn całego.

Ośmierć Herzensteina.

W Kiweaap, miasteczka fiulandzkiem niedaleko

Terijcków toezyły się przed paru dniami obrady

komisyi sądowej w sprawie śmierci b. posła do

Dumy, adwokata i finansisty Herzensteina Znany

z radykalnych wystąpień w Damie, twórca wła

ściwy komunistycznego projektu agrarnego był

Herzenstein jednym z przywódców partyi konsty

tucyjno-demokratycznej i reprezentował w niej

,ton ostry*. To też gdy rozeszła się wiadomość

o tajemniczem morderstwie, którego padł ofiarą,

prasa radykalna pospieszyła obwinić władze rzą

dowe o współwinę, jeśli jnż nie o winę bezpo

średnią. Śledztwo nie przyniosło rezultatów, lecz

przyjaciele polityczni zabitego nie dali za wygra

ną i zorganizowali possnkiwania prywatne. Poli

tycy i adwokaci zabrali się do śledzenia podej

rzanych i do chwytania nici, złączonych z zabój

stwem w Teriokach. Osoby podejrzane zostały

otoczone siecią szpiegostwa, ogromnym kosztem

ze gsnuowtuio armię polieyjną prywatną, która

czuwała nieustannie nad każdym krokiem podej

rzanych. Komisya sądowa w Kiwenap zajmowała

się właśnie resultatem tych poszukiwań.

Pierwszy zeznawał pomocnik adwokacki, niejaki

Weber.

—

Tn w oblicza sąda finlandzkiego — mówił -

mogę, powołnjąc się na przed chwilą złożoną

przysięgę, zeznać stanowczo to samo, co powie

działem na przesłuchania u prokuratora w Peters

burgu Przypadkowo zetknąłem się z dwoma ro

botnikami, niejakimi Zorinem i Ławrowem, któ

rzy odsiadywali karę administracyjną za niepra

wne noszenie broni. Oni to powiedzieli mi, że

byli ich kompanioni Sergiej Aleksandrów oraz Je*

gor Łaroczkin chwalili się, iż ,zarobili dobrze"

zabiwszy Herzensteina w Teriokach.

Sędzia p. Selin: Czy pan może wszystko to

raz jeszcze powtórzyć pod przysięgą?

—

Tak, potwierdzam. Wszystko to jest prawdą.

Sędzia: Może pan wie co jeszoze w tej

sprawie?

Świadek: Mogę wymienić osoby, które wzię

ły ndział w morderstwie, a to: sekretarz gnber

nialny Jaśkiewicz-Kraskowskij, pełniący funkeye

przywódcy drużyny bojowej Sojuna ruskawo na

roda p. Połowniew, robotnik fabryki Pudłowskiej,

Włodzimierz Spasowicz.

Spasowicz nie był stylistą w zwykłem, utartem

znaczenia. Był nim natomiast, jeżeli tem mianem

nazywać zechcemy tych, którzy piszą i mówią

stylem indywidualnym, stylem własuym, niepodo

bnym do naśladowania.

O językn Spasowicza rzec można ze Słowa

ckim: ,to język był jego tęsknoty".

To język

był Litwina, przeniesiony za młodu między ob

cych, a potem karmiącego się do śmierci polszczy

zną najwykwintniejszych piór i najwznioślejszych

umysłów. To język myśliciela, któremu zdania

nie wypływały z pod pióra szybko i gładko. -

Myśl, wydobywająca się z głębin tego dncba, ro

zumującego ściśle, rozbierającego krytyczn-e każde

ogniwo własnych i cudzych wniosków, przyoble

kała się z trudem w szatę zewnętrzną, szukała

wyraża w bogatym skarbcu języka, a nie zna

lazłszy takiego, w którymby całkowicie rozpłynąć

się mogła, zwracała się wstecz, dobiarałi słów

nowycb, wciskała je w kształty pierwotnego zda

nia i stwarzała ostatecznie całość nieforemną nie

kiedy i dziwaczną, ale dla oka, umiejącego się

w nią wpatrzeć, wyrazistą, pełną, bogatą.

W tym stylu odrębnym, w tym językn tęsknoty

swojej zamknął on cząstkę swego jestestwa. Był

to myśliciel, dla którego, wobec ważności zaga

dnień, znikały wszelkie względy; był to badacz,

który nie pojmował, iż ktoś może zmienić, złago

dzić, osłodzić swój sąd, dłngim mozołem zdobyty,

dla zjednywania wziftości swym przekonaniom,

dla torowania im drogi między tłumem. Sztuki

przypodobania się nie posiadał. Zręczny w roz

powszechnianiu swych idei nie był. Oportunizmu,

o który go oskarżono, nie było w nim ani żiżbia.

Była natomiast w tym starcu barczystym i krzep

kim jakaś naiwność, uiezdająca sobie sprawy z te

go, czem jego słowa, będące owo:em tyloletuich

trudów, dociekań i walk, staną się dla tlnmu,

zdenerwowanego, lekkomyślnego, a od lat tylu

łechtanego pochlebstwem. Bylo w nim jakieś za

patrzenie w da!, w przyszłość, w odległe kresy

ewolucyi dziejowej, zapatrzenie niedające się po

godzić z tą giętkością i nkładnością, jakiej wy

maga wszelkie popularyzowanie prawd nowych,

rażących i przykrych.

Składało się na to czynników wiele. Męski,

d jrzały wiek upłynął zmarłemu w okresie nie

slyehanej martwoty politycznej, w okresie, w któ

rym Polakowi pod berłem rosyjskiem umiejętneść

politykowania nie byłaby się zdała na nic. Były

to czasy, w których myśl i słowo unikać musiały

jawnych rozpraw, czasy, w których idea p lity

czna musiała uciekać do izdebki uczonego i

świecić tam, ,,jako lampka w rzymskim grobie".

Drugim czynnikiem, który wpływał niewątpli

wie na tę bezwzględność, chropawość, twardość

jego rozumowania, była geograficzna odiegłość

między mówcą a słuchaczami. Oszczędzała mu

ona pokus. Nie narażała go na ciężką próbę go

dzenia własnego zdania z gustami współpowietni

ków. Mógł być sobą.

Takim też, jak ta postać rogata, szorstka, nie

powszednia, niesłychanie indywidualna tą wyra

zistością, wyłamującą się z praw harmonii i po

suniętą do grame brzydoty fizycznej był i jego

sposób pisania. A jednak pod promieniami tej

myśli żywej, przenikliwej, wiecznie badającej,

styl ten surowy i niekształtny ogrzewał się i na

bierał barw. Pobudzał czytelnika nieustannie, czę

sto zniewalał go do patrzenia oczyma autora,

niekiedy, choć rzadka, pociągał go dowcipem.

Najgładszym stylistom polskim nie mia! Spaso

wioz powoda zazdrościć, gdy piseąe niegdyś

z Krakowa o jubileuszu Kraszewskiego, daje czy

telnikom opis odaowionych Sukiennic, lub gdy

swój uczony rozbiór Ham , let a kończy niespodzia

ne«, blyskotliwem pytaniem, czy można przyznać

słuszność Portynbrasowi, który mówi, ie króle

wicz duński, doczekawszy się korony, byłby wzo

rem monarchów — i czy rządy Hamleta nie wy

dałyby się Duńczykom stokroć gorsze od rządów

jego stryja? Mnóstwo w jego pismach jest roz

sianych dowodów tej niestrudzonej analizy dusz

ludzkich, analizy wypadków dziejowych i sił spo

łecznych, mnóstwo spostrzeżeń, które może na-su

wały się innym, ale przez Spasowicza wypowie

dziane zostaiy głośno, wyraźnie, z tą śmiałość ą,

z jaką przyrodnik zapisuje swe spostrzeżenia

naukowe.

Ten wielbiciel Wielopolskiego, ten wyznawca

jego zasad, wierząey, że to, co było prawdą

w systemie margrabiego, nie zostało pogrzebane

pod grozami i wiekniście żyć będzie, nie wahał

się wypowiedzieć o swym ideale politycznym tych

słów bolesnych i gorzkich: ,,Wielopolski posia

dał wszystkie warunki, aby zostać sprężystym i

doskonałym administratorem, ale dorwawszy się

władzy po raz pierwszy na acbyiku lat, bawił się

nieraz machiną biurokratyczną, jak cackiem, i

bywał pedantycznie drobiazgowym w szczegółach,

gdy zaledwie czasu starczyło na ogarnięcie ca

łości. W tokn wielkiej walki politycznej obudzały

się w nim popędy fdyalektyka, dziennikarza,

procesowicza, wielki człowiek poniżał się do dro

bnych represalij, lnb miewał koncepty prawie hu

morystyczne*.

Niełatwo było Spasowiozowi napisać te słowa.

Czytelnik nie może przebiedz ich w pośpiechu

»Dorwawszy się władzy, bawił się machiną biu

rokratyczną, jak cackiem". Jsst w tem niewątpli

wie prawda historyczna, ale jest jeszcze coś wię

cej. Jest podpatrzony znakomicie rys charakteru

narodowego. Bawić się władzą! To nasza sła

bostka. Dostrzedz ją łatwo i w tytanach, jak mar

grabia, i w małych kacykach z parafii.

Te mistrzowskie cięcia, te błyski dowcipn świad

czyły o czemś, co się kryło w głębi. Mimo za

niedbanego stylo, mimo szorstkości, która obcych i

razić mogła, bliscy cza!i, te w tym filozofie poli \

tyku kryje się miłośnik piękna. Przez całe tycie!

pielęgnował to nczueie w sobie, zwracając raz po

raz wzrok ku krainom, w których kwiaty nie za

marzają pod śniegiem.

W tym Białorusinie przeniesionym nad Newę,

drukującym swe najlepsze prace w Warszawie,

a wypoczywającym co roku przez parę tygodni

w s«ej Lemieszówcc na Podoin, w tym obrońcy

soiskowców rosyjskich, w tym znakomitym i prze

nikliwym znawcy Rosyi dawnej i współczesnej

żyła dusza niesłychanie enropejska, zachodnia,

ekąpana w płynących po sobie falach klasycyzmu,

renesansu, racjonalizmu i poezyi romantycznej.

Spasowicz był żywym dowodem, że przesadą i pa

radoksem jest to, co się tyle razy mówi i czyta

o dwóch cywilizacyach, o dwóch kulturach,

0 dwóch prądach życia. Prawdziwą cywilizacyę

zna ludzkość jedną tylko: tę, która snuje się nie

przeciętem pasmem przez Grecję i Rzym, przez

cele mnichów średniowiecznych, przez Izbę cbrad

nad Tamizą i przez nowożytne uniwersytety

1 szkoły. Myśmy czerpali z niej nieprzerwanie.

Rssya brała z niej często nieumiejętnie, brutalnie,

dziko, brała to, co dogadzało jej instynktom, na

śladowała zachodnią policyę i zachodnie tortury,

brała od sąsiadów cenzurę, system celny, tańce

dworskie, tytuły i ordery; pomijała niejedno, co

brać należało; niejedno, przyswojone sobie, ze

psuła i splngawiła. Ale iaa bardziej się ktoś za

głębia w dzieje państwa i narodu rosyjskiego,

tem więcej odnajduje tam nitek, przerzuconych na

krosna rosyjskie z dalekiego kłębka zachodniego,

tem silniejszego nabiera przekonania o niesłycha

nej pustce, jałowości, niepłodności owego Wsoho*

dn, maiącego być domniemanym ojcem jakiejś

odrębnej kultury wschodniej, mogącej stawać

w szrankach z zachodnią i zwycięsko się z nią

potykać.

Wielbicielem tego Zachodu, wielbicielem wyzna

jącym swe sympatye jawnie, był Włodzimierz

Spasowicz. O Polsce myślał jak o ojczyżaie, ale

zarazem, jak o kraju, przez który droga wiedzie

do źródeł życia zachodniego. Nie mogło też być

inaczej. Badacz przeszłości, który nie pojmował,

iżby dla jakichkolwiek względów można było za

taić przed ogółem to, co się nważa za prawdę,

mówca, który wierzył, że nawet sąd wojenny musł

złagodzić karę, gdy pojmie, do jakiego stopnia

państwo samo pchało młodzież rosyjską do za

machów i spisków, mnsiał tęsknić za słońcem,

za pomnikami dawnej sztnki, za atmosferą wol

nych przybytków wiedzy.

Odszukiwanie w Rosyi śiadów tego nwiatm za

chodniego", śledzenie na stepach nadwołżańskieh

pierwszej zieleni wiosennej, wschodzącej z nasion,

przyguanycb owym wiatrem z daleka, było dla

Spasowicza jedną z największych rozkoszy życia.

Że mn w Petersbnrgn było ciasno i smutno, do

wiódł, przenosząc się w ostatnich latach życia do

Warszawy. Jeżeli atoli lżej mn bjło w stolicy

nadnewskiej, niż w innym zakątka Rosyi, to nie

wątpliwie dlatego, bo tn częściej niż gdzieindziej

spotykał ślad stopy cudzoziemskiej, świadczącej,

że jnż przed półtora wiekiem znoszono tn płody

myśli i pracy zachodniej. Nie można też było

wymarzyć sobie świetniejszego przewodnika po

pałacach i muzeach petersburskich. Tam, nad rze

ką , ujętą w okowy z granitu, gdzie w nocy let

niej zmrok tali się ledwie po zaułkach, a nie de

" C Z A S wythodzl z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystyoh dwa razy dziennie, a mianowieie:

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

We Lwowie ,,(liż *1 jezt do nabycia w biurach dzienników A. Olszewikiego, S. Sokotowzkiego, K. Buchstoba,

na stacjach kobjowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w ktłągarnl kolejowej, tudziez

na innych główniejszych stacyach n portyerów kolejowych.

Numer wieczorny 10 hal.,

ranny 4 hal.}

taL

PKENUMEBATA WYNOSI:

na cały rok na kwartał na1miesiąc

W Krakowie w miejs cu...................................................................

30koron I 7 kor. 50 h.]3 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie A u st ry a ck iem ...................................................

36koron 9 kor.—

3kor. -

Z dwukrotną wysyłka p o c z t o w ą ...................................................

42koron 10 kor.50 h. 3 kor. 50 hal.

Pocztą w paistwie N iem i e c ki e m ...................................................

42koron 10 kor.50 h. 3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego .

48 koron 12 kor.—

4kor. —

Prenumerat% przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Listy z pieniądzmi

i p r z e k a z ) pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Administracya Czasu w Krakowie.

lłekl a m a cy e nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. L istó w nieopłaconych nie przyjmuje się.

R ękopisów nadsyłanych nie zwraca aię.

Prenumerat% przyjmują : Admmiitisoya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

M iejsco w ą pren u m e rat% księgarnia S. A. Krzyżanowskiego, handle: SŁ Karlińskiego H. Kretschmera,

Biuro dzienników Hopcaaa i Salomonowej. G łó w na trafika .

’

Ceny o g ło s z e ń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 haL: układ

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 haL, następny po 10 haL

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wier,sza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Głosy p ubliczn o ści po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po d«ai« ekonomi

cznym i t p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumerat% przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A.Olszewskiego

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Potnralskl- w P rze

myślu A. .Tuszyński księgarnia,D. Heszeles; w R zeszow ie M. Weintraub; w Stanisław owie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. H .ut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P: W Raczkowski, 14 Citć de Trevise; w W i e d n iu Haasenstein 4 Vogler, R. Mosse (takie we wszyst

kich filiach); H. Schalek, M. Dukes, E. Braun. J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H_ Gold

schmidt 4 Comp.); w Frankfurcie n. M.G.L. Danbe 4 Comp.

łJSF* Za kaidą zmianą adresu dopłaca aią 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr 60.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu