Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 657 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 279

(CefiA1 0 hai.)

Kraków, Wtorek 19 Czerwca 1917.

Rocznik LXX.

Wydanie wieczorne.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 haL, za każdy następny po 15 hal.;( układ

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 16 hal. N a d e s ł a n e 1 N e k r o

logia od miejsca wiersza drukiem petitowym 80 hal,, za każdy raz. Glosy publiczności po 2 kor.

komunikaty handlowe po kronice i po dziale ekonomicznym, komunikaty prywatne, śluby, zaręczyny i t. p.

po 1 koronie od miejsca wiersza.

Ogłoszenia I prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników St. Sokołowskiego A. Ol

szewskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalpki; w Przem yślu

A. Juszyński księgarnia i E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasielski i Sp.

w Tarnowie M. Rockach, O iiaut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie p. W. Racz

kowski, 14 Cite de Trerise; w W i e d n i u Haasenstein ft Vogler, R. Mosse (takie w e *wszystkich filaeb);

H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold’

schmiedt A Comp.), M. Perles; w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp.; w Pradze czeskiej

Fr. Hovorkti. L isty z pieniądzmi i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admi*

nistrasya »Czasu« w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

IAstóro nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr. 32.-Telefon Nr. 50;

Z więzień da władzy.

Sztokholm w czerwcu.

(Od korespondenta Czasu).

,N’owy rząd koalicyjny. -

Czernow i jego program.

Własność ziemi i- konstytuanta.

Socyalistyczni

ministrowie. — Armia i propaganda Kiereńskiego.

Ludność przeciw dezercyi.

,N’owy koalicyjny rząd obejmuje obecnie sześciu

socyalistów i 10 przedstawicieli stronnictw bur

żuazyjnych, ale przeciwników starego systemu,

l)o pierwszej kategoryi należą : Czernow minister

rolnictwa, Pietechonow (nie I’lechanow!) minister

aprowizacji, Skobelew minister robót, publicznych,

Perewiercew minister sprawiedliwości i Ceretelli

minister poczt i telegrafów; za socjalistę

jest uważany - : Kiereński, chociaż podobnie jak

Perewiercew stoi o jeden odcień na prawo.

Najbardziej znanymi z nowych ministrów jest

Czernow, należący do partyi socyalistów-rewolu

cyonistów, autor kilku monografij w sprawie

agrarnej. W jego broszurze »O wykupie ziemi«,

znajduje się taki ustęp: »Ziemia jest własnością

ogólną i musi być wyjęta z handlowych obrotów.

Określenie własność ogólna, uważam za trafniej

sze niż w’łasność państwowa, które może być

tłumaczone, jakby ziemia była własnością cen

tralistycznej biurokracji. Ziemia powinna znaleźć

się we władaniu gmin i teryloryalnych związ

ków, przy zasadzie decentralizacji gospodarstwa

w ramach równości. Taka jest możliwa gospo

darcza podstawa nowego systemu wolności, która

pozwoli nam wyjść ze stanu bezwładu, w jakim

leraz są pogrążone siły produkcyjne Rosyi. Zie

mi żądamy dla pracujących na niej — bez wy

kupna. Tym, którzy ziemię utracą, pomocy musi

udzielić państwo*.

Opinie te ogłosił Czernow przed 11 laty w

ogniu pierwszej rewolucji’; znajomi jego utrzy

mują, że od tego czasu zmieniły się stosunki, a

zniesienie własności prywatnej zostało bardzo

utrudnione przez reformę agrarną Stołypina i

.parcelację. Obecnie włościanie posiadają 120 mi

lionów dziesięcin ziemi (blisko 240 mil. morgów),

które im także trzebaby odebrać. Z temi trudno

ściami będzie liczyć się nowy minister rolnictwa.

Zresztą uważa on ,_stan obecny za przejściowy,

nie nadający się do przeprowadzenia reform, się

gających tak daleko w głąb życia społecznego

i ekonomicznego całego państwa. Po objęciu teki

Czernow przyszedł na zgromadzenie zjazdu wło

ściańskiego i powiedział pomiędzy innemi: »Je

steśmy, silni wasżem’ zaufaniem i waszą zorgani

zowaną potęgą. Jesteście dia nas częścią parla

mentu pracy, a my jesteśmy przed wami odpo

wiedzialni. Jeżeli odbierzec-ie nam zaufanie, odej

dziemy natychmiast. Ale nie na próżno rząd obe

cny nazywa się tymczasowym. My wszyscy je

steśmy teraz tymczasowi, Prawdziwy gospodarz

Rosyi dopiero rusza w drogę. Niedługo przybę

dzie, a my, tymczasowi zarządcy, mamy tyiko

strzedz i bronić rosyjskiego gospodarstwa do jego

przyjazdu. Gospodarzem Rosyi jesl konstytuanta«.

Ten słuszny pogląd wyklucza ewentualność

wielkich socjalnych eksperymentów, któreby prze

sądzały opinie i uchwały konstytucyjnego zebra

nia. To też ta wstrzemięźliwość tnuiistrów-socja

listów w-ywołała wielkie niezadowolenie w-śród

anarchistów grupy Lenina. Organ ich P raw da

napisał o nowym, czy raczej odnowionym rzą

dzie: »Nie w-ielc tam jest nowego, l)o rządu ka

pitalistów przybyło kilku płytkicli »burżujów*

narodowców i mienszewików, którzy dali się po

ciągnąć do popierania impsryalistycznej wojny*.

Minister robót publicznych, Skobelew-, pochodzi

z Transkaukazu; należy do sekty Motokanów,

którzy zasadniczo są przeciwni służbie wojskowej.

Skończył politechnikę w Wiedniu i _ należy do

socyalistów zachodniego typu. W Dumie pracował

w rozmaitych politycznych komisjach, a po zwy

cięstwie rewolucji był wybrany wiceprezesem

Rady robotników i żołnierzy. Pietieehanow, mini

ster aprowizacyi, za granicą prawie nieznany, au

tor kilku prac statystycznych, jest ’popowiczem

z twerskiej gubernii. Skończył serninaryum du

chowne, poczem w-stąpił na uniwersytet warszaw

ski, który miał »przywilej* przyjmowania pra

wosławnych słuchaczy bez matury gimnazjalnej.

Nie ukończywszy studyów, został nauczycielem lu

dowym; za udział w partyi »narodowolców« był

administracyjnie zasądzony do służby w t. zw.

rotach aresztanckich na Kaukazie, gdzie przebył

dwa lata w bardzcj ciężkich warunkach. Znalazł

potem zatrudnienie w ziemstwach, kierując dzia

łem statystyki rolnej: W r. 1898 aresztowano

go ponownie i pozbawiono prawa zajmowania

publicznych stanowisk. Odtąd stał pod nadzorem

policyi, która go

razy aresztowała, a wkoń

cu w r. 1908 osadziła w twierdzy dynaburskiej

na rok. Jest jednym z założycieli partyi naro

dowych socyalistów.

Minister poczt i telegrafów-, Herakliusz Cere

telli, Gruzin z pochodzenia, jeden z najpopular

niejszych przywódców’ grupy soeyalnych demo

kratów, był posłem do drugiej Dumy; za udział

w spisku przeciwko carow-i został skazany do

ciężkich robót w Syberyi, stąd go dopiero re

wolucya uwolniła. Paweł Perewiercew, minister

sprawiedliwości, miał przeszłość mniej burzliwą.

Był jednym z najwybitniejszych adwokatów pe

tersburskiej palestry; występował jako obrońca

w kilku głośnych politycznych procesach. Za me

moryał wydany w- sprawie Bejlisa, był skazany

na sześciomiesięczny areszt. Kiereński objąwszy mi

nisterstwo sprawiedliw-ości, powołał go na pro

kuratora petersburskiej Izby sądowej i w tym

charakterze Perewiercew prowadził śledztwo prze

ciwko członkom obalonego rządu.

Jak widać z dal powyższych, wszyscy nowi

ministrowie są wypróbowanymi »szermierzami

wolności« za swojo przekonania byli niejedno

krotnie ścigani i karani. Żadnego z nich nie mo

żna zaliczyć do kategoryi »burżujów«; w-szyscy

są członkami jednego z odłamów socjalistyczne

go obozu. Reprezentują zatem w gabinecie ży

w-ioł wybitnie rewolucyjny, a jednak, w miarę

rosyjskich stosunków, należy ich uważać za u

miarkowanych, w porównaniu z bolszewikami i

Lenińowc-anii. Z ich wejściem do gabinetu część

odpow-iedzialności za rząd tymczasowy spada tak

że na socjalistów i Radę robotników. Nowi mi

nistrowie wiedzieli dokładnie z kim będą kole

gować w gabinecie i nie ulękli się ani Lwow-a,

ani Szingarewa, ani Tereszczenki; to znaczy, że

zgodzili się na tymczasowy kompromis z burżu

azyą; aby zapobiedz anarchii i doprowadzić Ro

syę w względnym porządku do konstytuanty.

Dalszy los rządu zależy od tego, czy ministrow-ie

socyaliści zostaną należycie poparci przez swo

ich dotychczasow-ych stronników, czy też bolsze

wicy odbiorą im zaufanie proletaryatu. W pier

wszym wypadku, gabinet dotrwa do konstytuanty

o ile normalne przeprowadzenie wyborów okaże

się możliwem w drugim zapanuje w Rosyi urzę

dowa anarchia.

Pewnej wskazówki pod tym względem dostar

czyć mogą wybory do Rady petersburskiej, przy

których anarchiści otrzymali mniej głosów, niżeli

kandydaci »burżuazyjni;* zwycięstwo odnieśli men

szewiey wszystkich odcieni, olbrzymią w-iększością.

Nowi ministrowie są niezaw-odnie zwolennikami

szybkiego pokoju, juą choćby dlatego, że jakie

kolwiek uporządkowanie wewnętrznych stosun

ków w Rosyi jest niemożliwe podczas w-ojny, nie

są to jądnak pacyfiści w stylu Lenina, a dopóki

w gabinecie zasiadają także przedstawiciele stron

nictw mieszczańskich, nie może być mow-y o za

warciu odrębnego pokoju; chybaby ofiarowano

Rosy i wyjątkowe warunki i gwarancye, doty

czące przedewszystkiem. kw-estyi polskiej, której

załatwienie w duchu przywrócenia prawdziwej

równowagi politycznej we wschodniej Europie

nia i dla Rosyan pierwszorzędne znaczenie.

Co do stanowiska armii, jest ono zawsze jesz

cze bardzo chwiejne, w-obec niemożliwości zupeł

nego poskromienia dezercyi. Jednakże na tem

polu czfnione są energiczne usiłowania. Jeden z

dzienników moskiewskich tak sc harakteryzow-ał

zmianę w ministerstwie wojny: »Guczkow prze

mawiał do wojska wezwaniami, Kiereński rozka

zami; język Kiereńskiego jest zrozumiałszy i sku

teczniejszy«. Istotnie Kiereński rozwija gorączko

wą działalność dla przywrócenia ładu na froncie,

natrafia jednak na czynnik prawie nie do prze

zw-yciężenia: na wielkie zniechęcenie oficerów-,

zwłaszcza rang wyższych, którzy nie mogą i nie

umieją pogodzić się z nowym porządkiem rzeczy

i nie mają zaufania do rozpolitykowanej armii.

Nowy jeneralissimus, Bruęiłow, którego politycz

na fizyognomia nie jest zupełnie zrozumiała, do

pomaga Kiereńskiemu w pracy organizacyjnej,

polegającej głównie na zaw-racaniu dezerterów7 do

szeregów. Nie zawsze się to udaje, pomimo, że

dezerterzy bynajmniej nie cieszą się sympalyami

ludności. Są oni rozleniwieni na liniach pozycyj

nych i zdobywają zwykle swoją aprowizacyę za

pomocą kradzieży i rabunków. Nagromadzenie się

dezerterów w pew-nej okolicy jest prawdziwą klę

ską dla spokojnych mieszkańców. Nic też dziw

nego, źcjf’wiele gmin uchwaliło wydalić natych

miast żołnierzy, bawiących za frontem bez urlo

pu i nie dopuszczać ich do robót polnych. Ró

wnież duchowieństwo występuje w cerkwiaeh

przeciwko dezercyi; ale naprężenie przybrało już

zbyt wielkie rozmiary, aby mogło być usunięte

dorywczymi środkam.i Ąrmia rosyjska nie jest

zdolna do akcyi zaczepnej, — nie prędko w-o

góle odzyska siłę bojową, Jeżeli ją w-ogóle może

odzyskać.

Po uchwale Koła.

Wiedeń 17 czerwca.

(= ) Wrażenie wczorajszej uchwały Koła polskie

go jest w świecie politycznym ogromne, ale zdania

co do następstw są bardzo rozmaite. W normalnych

stosunkach konstytucyjnych i parlamentarnych nie

byłoby w tym kierpnku wątpliw-ości: rząd, któ

remu Izba odmawia budżetu, ustąpiłby, inny rząd

rozpocząłby starania o pozyskanie w-iekszości.

Ale stosunki nie są normalne, a na takim egzo

tycznym gruncie bujnie rozrast,ają się najroz

maitsze pogłoski. Przedewszystkiem podatnego dla

takiego chwastu podłoża dostarczyli nacjonaliści

niemieccy. Zanim jeszcze zat”arg dojrzał, panowie

Wolf i tow-arzysze, którzy narzucają się hr. Cia

tnow-i na mężów zaufania, głośno opowiadali, ja

koby hr. Clam Martinie miał z góry na wszelkie

wypadki pełnomocnictwo, t:ik że w razie L-u

dności przesilenie dotknie nie rząd, jeno parla

ment. Opowiadali je.szcze w-ięcej, mianow-icie, że

gdyby większość zwróciła się przeciw rządowi,

parlament będzie odroczony czy nawet, rozwiąza

ny, a rząd w drodze rozporządzenia zmieni kon

stytucję dla Czech, i t. d. Zapewne są to tylko

celow-e fantazje emerytowanych wszechniemców.

Większość jest zdania, że hr. Clam Martinie wy

snuje z uchwały Koła tylko konstytucyjny ściśle

wniosek, i dziś lub jutro zgłosi swoją dymisyę

Logicznie uzasadnione wydaje się też tylko to

drugie przypuszczenie, bo wszakże konstytucyjny

zatarg w- czasie w-ojny miechy mógł bardzo po

ważne następstwa...

Dzienniki tut,ejsze podają szczegółowe i na o

gół praw-dziw-e sprawozdania z przebiegu posie

dzenia Koła polskiego, ale część ich zupełnie

w-strzymuje się od wyrażania jakiejkolwiek opinii.

Przedewszystkiem ścisłą rezerwę zachow-ują Frem

denblatt i łłeichsposf. Arbeiter Zły posuwa się —

nie wiem,’ czy z umysłu, czy przez niedbalstwo -

tak daleko, źe nawet .uchwały Koła nie podaje.

Wstępny artykuł tej sprawie poświęca N. (r

Pres.se. Między innemi pisze ona, źe Polacy, gdy

by nawet odczuwali wielką krzywdę, nie powinni

byli w danych warunkach odmawiać państwu

budżetu, teinbardziej, że Polska należy dziś znów

do dziedziny w-ielkiej europejskiej polityki. N . fr.

Presse wskazuje na to, że armia austro-węgier

ska uw-olniła Galicje -od najazdu rosyjskiego i

już z tego jednego tytułu nie pow-inni Polacy od

mawiać przeznaczonego dla tej armii kredy,tu.

Część Galicyi znosi jeszcze rosyjski najazd, a Po

lacy, niepomni na to, usuw-ają się od uchw-alenia

w-ojennego kredytu. Dotąd w żadnem z w-ojują

cych państw nie zdarzyło się, by parlament od

mówił potrzebnego na wojnę kredytu; pierwszą

byłaby, w tym względzie Austrya. Ar. fr . Presse

zapomina przy tych w-ywodach, że Koło polskie

odmawia kredytu tylko jednemu rządowi, a nie

państwu» Zresztą ma N. fr . P resse jeszcze na

dzieję złagodzenia przesilenia.

X. W. TayblaH podkreśla, źe Koło polskie chce

innemu rządow-i zawotować i konsekwentnie przy

pu.szcza, że nastąpi zmiana gabinetu. Tayblałl

sądzi, że dlą przeprowadzenia tej zmiany posie

dzenia Izby aostaną cokolwiek dalej przesunięte.

Dziwnym s’posobem zupełnie po stronie większości

Koła’staje N. W. Journal i krytykuje bardzo ostro

postępowanie rządu. »Hr. Clam-Marinic — pisze

— nie miał z parlamentem żadnego czucia; oka

zał się w-obec niego »dystyngow-anym, ale ob

cym*. Odczytał z nonszalancyą mowę programo

w-ą, ale nie umiał w-zbudzić w- posłach zapału.

Zważywszy, że miał w swym gabinecie dwóch

bardzo doświadczonych polityków, przypuszczać

należy, że jego postępowanie było chyba celo

wem; leudalny polityk zaznaczyć chciał wyraźnie

dystans, dzielący go od ludowej reprezentacji*.

Dziś — zdaniem N. W. Journal -

»nie ma in

nego wyjścia, jak dymisya gabinetu bo przy swo

im niewątpliwym patryotyzmie zrozumie hr.

Clam, że każda inna droga wywołałaby w całem

państwie oburzenie. lir. Clam zrobić musi miej

sce komu innemu*. Inne dzienniki na razie zda

nia nie wypowiadają.

Mała liczba posłów polskich, którzy wzięli u

dział we w’czorajszem posiedzeniu Koła, tłómaczy

się tem, że wielu ż posłów, korzystając z pauzy,

podążyło w-czoraj już do kraju. Z grupy konser

watyw-nej, liczącej 19 członków, głosowało tylko

12. Prezydyum pozostaje w komplecie w Wie

dniu.

Prof. Ds!hruck o polityce antypolskiej.

l ’rof. Lniw’. berlińskiego, Hans Delbriick, należy

do tych, którzy od dawna konsekwelnie i trzeźwo

zwalczają hakatyzm na ziemiach polskich. Miał

odw-agę cywilną propagow-ać polrzebę sprawiedli

w-ości wobec Polaków’ nawet w najcięższych dla

nas czasach. Także i po 5 listopada należy do

tych, klórzy żądali konsekwentnego zrealizowa

nia tego aktu i zw-alczali krypto-aneksyjne prądy

Obecnie uznał za potrzebne zrewidować swoje

arguińenta, przemawiające dotąd za zmianą poli

tyki wobec Polaków-, a to ze względu na wybuch

rewolueyi rosyjskiej. Rozumuje słusznie, że

rew-olucya usunęła dla Polaków niebezpieczeń

stwo carątu, a tem samem utrudniła stanowisko

ant,yrosyjskich kół w Polsce i ułatwiła na od

wrót propagandę antyniemiecką i tak już bardzo

silną, bardzo realną i nieustannie na stosunki

w- Wielkopolsce wskazującą. Z lego wyciąga

wniosek, żelem więcej trzeba w Prusiech dążyć do

rewizyi polityki antypolskiej, inaczej bowiem roz

goryczenia Polaków się nie usunie. Oto końcowe

jego wywody :

»Chcąc jako tako ułożyć stosunki pomiędzy, na

mi a Królestwem Polskiem, musimy zgodzić się

na jedno założenie bez względu na sposób budo

wy Królestwa, proklamowanego w zasadzie 5 li

stopada 1916. Tein założeniem są zadawalniające

stosunki pomiędzy oboma narodowościami w na

szych własnych prowincyach. Nienawiść, przepeł

niająca szerokie koła narodu polskiego do wszyst

kiego, co niemieckie, nie jest, jal( to już nieraz

wykładałem na tem miejscu, a także w przedmo

wie do »Deutsche Polenlieder«, ezemś bardzo sta

rem, lecz właściwie — poza kilkoma heroldami

wcześniejszymi — produktem ostatniej ćwierci -

wieku NIN. Rząd rosyjski starał się nienawiść tę

0 ile możności rozbudzić, prasa polska była bardzo

skrępowana, lecz wszystkie wyrazy nienawiści

1 nagonki na Niemców były dozwolone, aby od

wrócić uwagę od nienawiści do P,osyan, f r nie

szczęsna polityka we wschodniej marchii dawała

po temu dużo tematu. Złem dziedzictwem tej po

lityki jest do dzisiaj przekonanie opinii publicznej,

że polityka ta przyniosła jakąś korzyść niemiec

kości (gdy właściwie rzecz przedstawia się od

wrotnie), a w szczególności złym jest fakt, że

cała poznańska biurokracja, w tym duchu wy

chowana, przeciwstawia się wszelkiej rozumnej

ugodzie. Polaków przejmuje najwyższa nieufność,

ponieważ sądzą, że pomimo zapewnień z najwyż

szej strony, stary hakalyslyczny kurs rozpocznie

się na nowo po zawarciu pokoju. T’wierdzą oni,

że urzędnicy poznańscy grożą tem całkiem otwar

cia, a *Ostmarkenverein* podniósł otwarty pro

test przeciw zniesieniu ustaw wyjątkowych«.

»\V jakim duchu rządzi się jeszcze dzisiaj w Po

znańskiem, świadczy broszura radcy szkolnego

Bock"a w Poznaniu »/ur Sprachenirage in der

Prowinz Poscn« (Berlitr 1917, Deutscher Verlag),

broniąca czysto niemieckiej nauki także dla dzieci

polskich. Pan Bock razem z innymi pedagogami

chce twierdzić, że »pomoc«, którą dom rodziciel

ski zapewnić może polskiej nauce religii, nie jest

dostatecznie silną, aby religia i obyczajność mo

gła się na niej oprzeć*. Nauki religii trzeba udzie

lać w lyin samym języku, w którym dziecko po

biera całe wykształcenie, »bez względu na to, czy

język ten jest językiem rodzicielskim, czy też nie*

(str. 30). Nauczanie w dwóch językach jest ze

względów technicznych niemożliwem. Szkoła nie

miecka powinna być miejscem, w którem dzieci

polskie »zaznajamiają się z wszystkimi przedmio

tami, wpływającymi stale i trwale na ich wolę

i życie duchowe* (str. 13). »Go człowiek wie i ro

zumie, to wie i rozumie tylko w jednym języku,

a mianowicie w tym, którym myśli* (str. li).

Rezultatem niemieckiej szkoły w marchii wschod

niej według takiej pedagogii musi być utrata zdol

ności myślenia w języku polskim, myślenie tylko

w języku niemieckim i poddanie temu wpływowi

także swego życia uczuciowego i woli. To odnosi

się tak do przedmiotów reljgijnych, jak do wszyst

kich innych. Gdy matka i dziecko modlą się ra

zem, to widocznie nie rozumieją się wzajemnie;

rodzina mówi i myśli po polsku (a tego Jej pan

Bock, jak serdecznie zapewnia, nie chce zabro

nić), dziecko zaś ma się zniemczyć nie tylko w

sferze wyższych pojęć, lecz także w swem życ-iu

uczuciowcm.

»Nie jesl prawdopodobnem, by całe poznańskie

nauczycielstwo podzielało te pedagogiczne (K)glą

dy. Wprawdzie jedno stowarzyszenie stanęło wy

raźnie po stronie swego radcy szkolnego; piszą

mi jednak z tamtejszych kół nauczycielskich, źe

tylko obawa przed niekorzyslnem przeniesieniem

lub inną karą wstrzymuje wielu nauczycieli przed

wystąpieniem z otwartą opozycyą przeciw syste

mowi Bock’a; Polacy widzą w tym sylemie śro

dek ogłupiania swych dzieci a Niemcy mówili,

że dzieci h ii w tych warunkach przesianą sic

także duchowo rozwijać. Rezultat y, które stwier

dzali inspektorowie szkolni, są tylko pozorne i

wprowadzają w błąd. O ile lo jest prawdą, nie

mogę stwierdzić; mogę lylko przypomnieć, co mi

opowiadał jeden wysoki, przed kilku lały zmarły

urzednik. Brał on udział w wizytacji polskiej

szkoły. Przebieg wizytacyi był świetny, a potem

powiedział do swego przełożonego; »Ekscelencjo,

nigdy tak jak dziś nie wstydziłem się lego, że je

sieni Prusakiem*.

Jasnem jest, że rozgoryczenie Polaków przeciw

nam nie zniknie tak długo, póki rząd pruski

w dwujęzycznych częściach kraju prowadzić bę

EDWARD LESZCZYŃSKI.

Dom mej młodości.

—

Dom mej młodości w zac:hodu złocie

trwa wniebowzięty w powietrznym locie ;

jako przed laty dumny, wspaniały

trwa na błękicie pomnikiem chwały. i

Lala go moje młode wznosiły

ua niewzruszonych węgarach siły.

Ufna, że martwy’ ciężar pokona,

duma wiązała łuków ramiona,

a czar bajeczny ściany malował,

że stał pięknością od stóp do pował

dom mej młodości.

Dom mej młodości w gościnne progi

p.rzyzywał pieśnią ludzi i bogi

i złotych komnat otwierał cudy,

gdzie gra tęczami królestwo złudy,

l’am bohaterów myśli i czynu

wieńczyła sława liściem wawrzynu ;

boskie Charyty, wdzięku siostrzyce

w pląsach uśmiechem stroiły lice

i słychać było zwierzenia ciche _

już pogodzonych — Wenus i Psyche.

Kio żyw przestąpił próg tego domu,

porzucał pęta dziedzin poziomu ;

czar go tajemny wodził w swem kole,

, zaklęde przemian pisząc na czole.

Wokół czarowna grała muzyka,

jak młodość moja, smętna i dzika;

w harmonii tonów czułem, że wszędzie

Ludna baśń życia dziwy swe przędzie

Dotąd się jeszcze święci jej chwała,

choć sen przeminął, choć pieśń przebrzmiała.

I dotąd jeszcze trwa na błękicie

stracone piękno, stracone życie;

dawnego ognia tlą się ofiary

i żyją, żyją znajome mary.

Cudne księżniczki krasą promienne

w przedziwnych szatach snują się senne,

i z tej królewskiej mojej sadyby

przez dyamentowe patrzą się szyby —

w oczy mi patrzą oczu gwiazdami:

pamiętasz jeszcze? - tu żyłeś z nami.

Na dom mej duszy rozbłękitnlony

z ziemi wygnania patrzę szalony

i błogosławię marzeń kolumny,

które w dniach mocy wznosiłem dumny ;

skrzydła miłości w błękit rozpinam

i codzień straszną walkę zaczynam.

Bo widzę codzień, jak w te arkady

szturmuje wichrem demon zagłady -

lecz jeszcze stoją - jeszcze je trzyma

moc moja w niobie duszy oczyma.

l.ecz kiedyś, kiedyś dom moich marzeń

naznaczy palcem anioł przerażeń;

moc się załamie, serce struchleje

demon zniszczenia w głos się rozśmieje.

Wtedy o, wtedy ! na moją głowę

walić się będą ściany tęczowe:

ciemność je straszna zgasi na niebie - -

wtedy mię w swoich gruzach pogrzebie

wstrząśnięty gromem od stóp do pował

len, który niegdyś, światu panował,

dom mej młodości.

Drzew-u ogrodu.

Cisza była w ogrodzie — w wieczornej godzinie

szedłem ścieżką, co w ogród wśród trawników

płynie

i zgubiona - z oddali znów błyśnie i nęci.

aż za krokiem myśl zbłądzi w labirynt pamięci.

Znam tu każdy zakątek, kształt drzewa każdego,

Gdziem mógł dobrze się ukryć, bawiąc w »cho

wanego*.

Dziś choć wicher wrześniowy gęstwin nie przerzedzi,

przecież w całym ogrodzie mój los mię w-yśledzi.

Zszedłem z ścieżki, nie wiedząc, gdzie kieruję

kroki,

a już nadamną górą płynął szum głęboki;

—

to drzew zwartych szeregiem półmroczna ulica,

jakby zamknięta w sobie życia tajemnica.

Straszno tu było dawniej zajrzeć o tej porze,

drzewa szumiały głucho, jak w najgłębszym borze,

a. tu, gdzie splot wężowy korzeni — na prawo,

szło się z sercem bijącem największą obaw-ą,

bo górą, gdzie w- pomroce toną pnie te ciemne,

ni to śmiech, ni jęczenie, słyszano tajemne.

Dziś jeszcze coś z tej grozy w głąb duszy się

wkradnie,

gdy zaskrzypią konary lub liść suchy spadnie.

Więc krokiem poważniejszym przez drzew ciemną

bramę

w-chodzę a drzewa szumią: jesteśmy lesame,

tesame, co pamiętasz z dzieciństwa i owa

baśń, której żadne ludzkie nie wyjawią słowa

tasama, co przed laty tai się w- ukryciu

naszych liści — i w świecie szerokiem — i w

życiu.

Zadumałem się, sercem witając radośnie

l.en czar, co grał muzyką pierwszej życia wiośnie

i nie przebrzmiał, lecz w duszę z dawną mocą

wionie

z tych drzew, choć zmienił tony i tonów harmonię

Tak idąc wśród tajemnych poszeptów i-gwarzeń

zostawiłem za sobą aleję niych marzeń.

Opodal król ogrodu

wiąz - niezłomną siłą

przetrwał w-ieki i szumi: wszystko lo już było

tu pod temi drzewami, w takiej samej chw-ili

ludzie innych pokoleń twym śladem chodzili,

a świat im się roztaczał miłości promieniem,

potem chmurniał i sztywniał i stał się więzieniem.

Znałem ich i przez losów burzliwych koleje,

co przeszły nad tym domem, widziałem ich dzieje.

Ale ci ich nie powiem, bo niew-ysłowiony

jest w każdej życia dobie każdy sen prześniony;

anibyś nie zrozumiał, nie pojął, nie zmierzył,

jak się^cudzych krąg uczuć rozwijał i przeżył.

Wkrótce nie pojmą inni, choć zostawisz słowa,

czem byłeś ty - czem twoja z drzewami rozmowa.

Tak — nim tu jedna zmarszczka przybędzie na

korze,

czas odmieni oblicze i sam się przemoże -

i legendę przeszłości, troski i nadzieje

w chorały naszych koron szumiących przeleje.

—

Szedłem, myśląc, a nocy powiew uroczyście

płynął górą

jesienne sypały się liście -----—

Powrotne*fale.

Pod te kamienne domu progi*,

pod dwór ten wiejski, ogród ten

przychodzi morze mej młodości,

przychodzą fale dawnych scen.

Skróś tego morza, w czas daleki

zda się —* me serce w głąb upadło,

jak głaz w przepaściach cicho leży,

a jeszcze toni drży zw-ierciadło —

i pod kamienne domu progi

pod dwór ten wiejski, ogród ten

z poszumem morza idą kręgi -

wspomnienia, fale, dawnych scen.

Idą i szumią, szemrzą, grają

stłumionym chórem pieśń zawodną;

śpiewają życie ine stracone,

śpiewają wiosnę sił urodną,

Na brzegu stoję — łowię głosy —

znajome mi, znajome.

Czuję, że znowu wszystko żyje,

co się przeżyło raz — znikome.

Serce me, co już legło głazem

w otchłani zapomnianej

znów bije w piersi, w krwi mej dzwoni

sw-ój śpiew niewyśpiewany :

Bierz w oczy z ócz młodości czar,

rozkoszą drżyj, omdlewaj!

znaj smętek chwil, zawrotny szał!

zapomnij! — kochaj! — śpiewaj!

Nie żądaj nic! nie stwarzaj nic,

d!a trwałych w spełnień celu !

przez łzy i śmiech muzykę słysz

w tym smętku i w-eselu !

Za tobą świat, za tobą czas —

—

jedyne to godziny —

—

zadźwięczy śpiew — zatęlni krew —

—

wybraniec ty jedyny !

Znajomych tonów słucham — płonę —

palący ból mię budzi.

Serce me, co tam legło w- toni

wspomnieniem tylko łudzi.

I tylko błysło w noc miesięczną,

co zdawna mrok już kryje.

—

Pod dwór ten wiejski przeszłość moja

przypomnień falą bije.

Pieśni wiosny,

Już cię nie widzi ludzki tłum

—

promienna życia Pani!

ginących światów zakrył cię rum,

przesłonił wir otchłani.

Przecież wciąż jesteś - tam — daleko

jak słońce za chmurami —

,,CZA!S44 wychodzi dw» razy dziennie, a mianowicie o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Hunter wieczorny 10 hal,, ranny 10 hal.(

PRENUMERATA WYNOSI:

na c,ały rok na kwartał I na 1 miesiąc

Krakowie w m i ej s c u.................... -

40kor.8(Jh]pkor_20h. 3kor.40h.

.»

z odnoszeniem dod o m u

48»

12 kor.

4kor. -

pocztą w Austro - W ę g r z e c h ............................... _

48»

t2 kor.

—

» 4kor.— h.

Pocztą z dwukrotną wysyłką ..................................................... 55 kor. 20 h. 13 * 80 » j 4 kor. 60 h.

w państwie Niemieckiem

61 » 60h.12 » 90»j4kor.30h.

W innych państwach

....................................................................63 » 60 h.i 15 » 90 » 6 kor. 30 h_

prenumeratę przyjmują: Administracya »Czasu« w Krakowie i urzędypocztowe, miejscową pre

nu m e r a t^ księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St.Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień,

flopcasa i Salomonowej, Hupczyc ulica Jagiellońska, Główna Trafika, Bracia Hildowie, ul. Karmelicka.

We Lwowie ,Czas" jest do nabycia w biurach dzień. S. Sokołowskiego, A. Ciszewskiego, K. Buchstaba, na stacyach

kfllejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgarni koiejowej, tudzież na innych

główniejszych stacyach u portyerów kolejowych, księgarnia Podhalańska Zakopane, księgarnia Chodakowskich

SanJomerz, Główna/c. k. trafika 1 Lublin, Główna c. k. trafika Radom, Agsncya dzienników Maryi Kiebsbczy

Kielce, księgainia J. Masłowskich Miechów.

1 of 4 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Структура

Beskid :

Similar

Similar publications

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 27 (2016), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 73.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 30 (2019), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 76.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 28 (2017), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 74.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 29 (2018), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 75.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 31 (2020), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 77.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 32 (2021), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 78.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 32 (2021), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 78.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 31 (2020), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 77.

Прочитайте

eBeskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 1 (2017), Nr 2 (lipiec).

Прочитайте

eBeskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 1 (2017), Nr 1 (kwiecień).

Прочитайте

eBeskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 2 (2018), Nr 4 (styczeń).

Прочитайте

eBeskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 1 (2017), Nr 3 (październik).

Прочитайте

eBeskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 2 (2018), Nr 5 (kwiecień).

Прочитайте

Sądeczanin : miesięcznik regionalny. R. 6, Nr 1 (marzec 2013) ꞊ Nr 60.

Прочитайте

Sądeczanin : miesięcznik niezależny. R. 3, Nr 3 (marzec 2010) ꞊ Nr 27.

Прочитайте

Beskid : pismo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału Beskid im. prof. Feliksa Rapfa w Nowym Sączu. R. 33 (2022), Nr 1 (grudzień) ꞊ Nr 79.

Оцінювати публікації можуть тільки зареєстровані користувачі. Увійти

0 оцінок

Details

Приналежність до колекції

Коментарі (0)

Завантаження метаданих

Завантаження оцифрованих файлів

VIAF/NUKAT

Mirador viewer