Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 692 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 376

Kraków, Sobota 16 Sierpnia 1913.

Rocznik LXVl

c;iii

Wydaniepopołudniowa

Prenumeratę przyjmują: AdministracyaCzasuw Krakowie iurzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e r a tę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St.Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

Hopcasa i Salom ono wej, Gł. Trafika. We Lwowie ,’Czas" jest do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiego,

S. Sokołowskiego, K. Buclts!aba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy r«z 20 hal., za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 15ha). N ad esłan e i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. za każdy raz. G łosy p ubliczn ości po 2kor.; komunikatyhandlowe

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po lk o r. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników Ł.Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P rze

myślu A. ,Tuszyńskiksięgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M.Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Raczkowski, 14 Citć de Trevise; w W ied niu Haasenstein 6ćVogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock (S Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt (SCómp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube (SComp., w Pradze cze

sk iej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przek azy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyj

muje Administracj-a Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów "nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwracą się.

łśtSjr Za każdą zmianę adreau dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

Zapiski polityczne.

Pod przymusem.

—

Zapowiedź odwetu.

—

Bukaresz

teński tratakt i zasada narodowości. - Chrześcia*

nie przeciw chrześcianom.

—

Zamiana depesz i Deus

ex machina.

Za nawiasem i moutarde apres

diner.

Rewizya. - Sir Ed. Grey w ł?,bie gmin.—

Rewizj’a T zdrowy rozsądek aBgielski. - Za mało,

lub ?a wiele. - Bukareazteński trak takt nie zach wie

je przymieny europejskich. -

,Dwie trudne i po

ważne sprawy*.

—

Mania niepewności i niepokoju. -

Urlop zebrania ambasadorów i zdrowie koncertu.

Albania i wyspy. —

Adryanopol, rady i przestrogi.—

Na całej linii - odłożenie. -

Lepsze od rewizyi

rękojmie. - Niech n atura działa.

W Bukareszcie podpisanym został 10 b. rn.

bałkański traktat. W szy scy się cieszą, Bułgarya

si? smuci. Otrzymała w iele mniej z Macedonii,

niż jej Serbia i Grecya przy znawały przed dru

gą wojną. W rozkazie zaś dziennym do wojska

krół Piotr podziękował mu, iż powetowało Ko

sowe Pole, oraz Sliwnicę i stwierdzić mógł, że

stworzyło nowe granice ,Wielkiej Serbii".

Na posiedzeniu konferencyi 8 b. m. p. Majo

rescu odczytał listy rosyjskiego i austro-węgier

skiego posłów , w których zastrzegli dla swoich

rządów prawo rewizyi traktatu. Bułgarscy pełno

mocnicy oświadczyli, że to wystąpienie dwóch

mocarstw, o którem wiedzieli, przyczyniło iię do

przyjęcia przez nich w arunków pokoju ; trwały,

oraz równo’waga — ich zdaniem — mogą być

zapewnionymi tylko na zasadzie narodowości;

Mimo tego zawierają układ, biorąc w rachubę

obecne położenie, uraz z ustępliwości wobec mo

carstw, żyw ią jednak nadzieję, że Bułgarya otrzy

ma poparcie zdolne polepszyć jej położenie. Nie

przyjęli w stępnej formuły, że pokój zawartym

został na podstawie sprawiedliwej równowagi

i w zupełnej harmonii uczestników.

Bukareszteński traktat podpisała Bułgarya pod

koniecznością chwilowych okoliczności. Ma on

dla niej w szelkie znamiona wymuszenia ; niedo

browolnego aktu, jak abdykacya Maryi Stuart i

tyle innych historycznych przymusowych ?rze

czeń pod obuchem przemocy bez moralnej pod

staw y i trwałości. Mówi to wyraźnie rozkaz

dzienny króla Ferdynanda do bułgarskiego woj

sk a ; przedstawia on najdokładniej przebieg i u

w ydatnia z goryczą, z uzasadnionem oburzeniem

na byłych sprzymierzeńców, przymusowe poło

żenie, w którem znalazła się Bułgarya. Mógł s o

bie król oszczędzić słów . ,T eraz kiedy opuszczam

szeregi w aszych bohaterskich pułków" skoro

w nich nie walczył, a kiedy przypisuje klęskę

nieprzewidzianym, politycznym okolicznościom,

wydaje sam sobie niepochlebne świadectwo, bo

owe okoliczności mogły i winny były być prze

widziane. Jeden, jedyny przytacza szlachetny i

słuszny powód drugiej wojny : ,Żaden miłujący

ojczyznę Bułgar nie m ógł dobrowolnie zrzec się

bułgarskich obszarów, bo tam mieszkają bracia

nasi".

Zastrzcżenio i zapowiedź na przyszłość.

,Wyczerpani i znużeni - kończy — ale nie po

konani, musieliśmy zwinąć sztandary sławetne,

póki lepsza nie nadejdzie pora". Tu odrysowuje

się, cośm y nazw ali bułgarską Lotaryngią i jest

to przepowiednia trzeciej — m oże — czwartej bał

kańskiej w ojny. Słusznie Stany-Zjednoczone u

pominały się o uszanowanie praw przyłączonych

ludności, wiedziały, że to nie było zbytecznem.

Konferencya nie zdołała uchwalić wzajemności

co do szkół i spraw ’ religijnych. Wszystkie te

państwa chcą sobie zachować rosyjską metodę

gnębienia ,,obcych narodowości".

Nie przyszło

także do wyrażenia życzenia odepchnięcia Tur

cyi za granicę Enos-Media i pokazało się, jak

dalece obojętnem było sprzym ierzeńcom chrze*

ściańskim pozostanie Adryanopola w rękach Ma

hometan.

Wojna rozpoczęta z Turcyą w imię narodowo*

ści i wyzwolenia, kończy się pogwałceniem pierw

szej a zamianą tureckiej niewoli na serbską dla

licznych Bułgarów, na bułgarską dla niektórych

Greków, na czarnogórsko-serbską dla wielu A1

bańezyków. Bez względu na zasadę narodowości

Bułgarzy dostają się bez żadnej rękojmi pod p a

nowanie serbskie ; Grecy pozostają pod bulgar*

skiem, A lbeńczyków część przyznaną jest Czar

nogórze. Rycerze narodowych praw depczą je nie

litościwie i co znaczy wysw obodzenie chrześcian

z tureckiego panowania, jeżeli mają oni między

sobą prześladować się i tępić? Cały przebieg "sta’

wia w jaskrawem świetle wzajemne nienawiści

i bezwstyd wobec cywilizowanego świata, wza

jemnych oskarżeń i szkalowań, którym ani ro

zejm, ani n aw et pokój nie położyły końca. B u

kareszteński traktat jest zbiorem etycznych nie

sprawiedliwości, także historycznej, skoro po

krzywdzą Bułgaryę, która Turcyę zwalczyła. Za

czyna się też już wędrówka ludów, Grecy opu

szczają przyznane Bułgaryi ziemie, macedońscy

Bułgarzy chronią się do B ułgaryi, Albańczycy

niecbcą się poddać czarnogórsko-serbskiej prze

mocy.

Teraz wystąpiło coś nieoczekiwanego. Zamiana

depesz między królem Karolem a cesarzem W il

helmem. Pierwszy w gorących słowach dziękował

drugiemu za dow ody serdecznej przyjaźni i czu

łej sympatyi w tych trudnych czasach, doniósł

mu o pokoju, który zawartym został ,dzięki ce

sarzowi Wilhelmowi" — jak się wyraził. Odpo

w iedź była równie ciepłą : ,W ielkiem dla mnie

jest zadowoleniem, iż nadmieniasz, że mogłem

przyczynić się do pokoju, który jest powodze

niem twojego ludu i stron wojujących, tem sa

mem całej Europy. Cieszy mnie nasze wspólne

działanie na rzecz pokoju".

Zatem nie do Wiednia, nie do Petersburga

zwrócił się król rumuński z wyrazami wdzięcz

ności, lecz wprost i wyłącznie do cesarza Wil

helma. Politycznie depesza króla przesłaną zosta

ła ponad dachem Ballpłatzu, do trójprzymierza!

Nie dzięki Wiedniowi, nie dzięki Petersburgo

wi, dzięki cesarzowi Wilhemowi przyszło do po

koju. Nie sąsiednim mocarstwom, oddalonemu

władcy Niemiec, powiodło się wpłynąć na jego

zawarcie. To nowość i nie wiadomo dokładnie

jak się to stało. Domysł, że cesarz y/płynął na

szwagra króla greckiego i że ten uczynił Bułga

rom ustępstwa co do ziem w okolicy Kawalli.

które nakłoniły ich do podpisania traktatu, nie

jest wy§tarczającym, jest tylko przypuszczeniem.

Cesarz Wilhelm wprawdzie mianował, jakby dla

wynagrodzenia, króla Konstantego feldmarszał

kiem niemieckiej armii. Zresztą wzajemne stosun

ki nie b yły serdeczne, odkąd siostra Wilhelma II,

dzisiejsza królowa grecka przyjęła prawosławie.

Cesarz nadał p. Majorescu wielki krzyż czerwo

nego orła. On się podjął przywiązać Rumunię do

trójprzymierza. Aczkolw iek Rosya obstawać m ia

ła za rewizyą bukareszteńskiego traktatu, cesarz

Mikołaj praesłał zaraz królowi Karolowi powin

szowanie z powodu przywrócenia na Bałkanach

pokoju i dodał, że ten dobroczynny w ynik jest

niezaprzeczenie powodzeniem Rumunii. Austro—

Węgry pozostały były za nawiasem pokojowych

uciech i komplementów. Wtedy dopiero poseł

ks. Karol Fiirs^nberg złożył p. Majorescu po

winszow anie hr. Berchtolda i zaraz odjechał za

dłuższym urlopem. Nie są to oznaki zbyt czu

łych stosunków. Bułgaryi nie pomogło się, zra

żoną jest Rumunia. Post festum wysłaną została

znana depesza cesarza Franciszka Józefa do kró

la Karola i nadeszła odpo’wiedź.

Bukareszteński traktat wywraca berliński i nie

zawodnie mocarstwa mają nietylko prawo ale

i obow iązek współdziałania przy układzie, który

zmienia dotychczasową międzynarodową podsta

wę. Jeżeli aneksya Bośni wymagała ich potwier

dzenia, tem więcej potrzebuje go zupełny prze-!

wrót na Bałkanach. Ale nie z każdego prawa ro

bi się użytek, ani nie każdy spełnia się obowią-j

zek. Czy mocarstwa podejmą rew izyę? Mu-iały

by najprzód być między sobą zgodne, a tu już

nie między dwiema grupami, ale w trójporozu*

mieniu powstały różnice.

Podczas, gdy Rosya obstawała za rewizyą,

Francya poczytywała ją za zbyteczną i bardzo nie

chętnie przystąpiłaby do niej z miłości dla sprzy

mierzeńca. Rewizya stanęłaby w sprzeczności ze

zasadą wiedeńskiego gabinetu, niezależuości bał

kańskich państw. Rewizyanie mogłaby gruntownych

zaprowadzić zmian, mogłaby tylko poprawić nie

znacznie los Bułgaryi, nie zmienić go. Szkoda ,by by

ło trudu i zachodu. Że Rosya za nią obstawała

mogło być dla Austro-Węgier podejrzanem i być

przestrogą, aby się dla niej nie gorączkowała

i zbytnich w niej nie upatrywała korzyści. Waż

niejszem dla ,,biednej Bułgaryi" byłoby teraz,

zapewnienie jej Adryanopola. Rosya wcale nie

obstawałaby za uszczupleniem rewizyą wielkiej

Serbii na korzyść Bułgaryi, lecz Grecyi. Zresztą

car w inszował królowi Karolowi traktatu i A u

stro-Węgry m ogłyby się naraz ujrzeć odosob

nionemi ze swojemi zakusami rewizyi. Temps

donosi już, że Rosya odstąpiła od myśli rewizyi,

a rządowy komunikat stwierdza, że Rosya i Fran

cya w’iedziały o swoich oddmieDnych zapatrywa

niach co do Kaw’alli, ale nie przywiązywały do

niej tak w ielkiego znaczenia, aby żądać zrzecze

nia się ich ; że zaś dziś zaniechano rewizyi, nie

ma potrzeby poruszać dalej sprawy i nigdy obo

pólne stosunki nie były serdeczniejszymi jak te

raz. Sir Ed. Grey oświadczył w izbie gmin, że

Anglia nie ma zamiaru wniesienia zmian do bu

kareszteńskiego traktatu. Mniema, że wmierzanie

się któregoś mocarstwa byłoby min.imalne ; pokój

winien być poczytany za prawomocny z wyjątkiem

niektórych zmian w szczegółach, których pewne

mocarstwa, bezpośrednio interesowane, życzą so

bie — i tu, z tym niespożytym, angielskim zdro

wym rozsądkiem, nawet radykalizmem nie ze, su

tym — dodał :

«ale gdyby’ jedno mocarstwo

zażądało rewizyi jakiegoś punktu, inne mogłyby

zarządać rewizyi innych. Byłoby bezcelowetn

wnosić zmianę, gdyby odnośne mocarstwo nie

było gotowe przeprowadzić s» ’ej w’oli siłą".

Mocarstwa — kończył — będą potrzebowały

czssu, aby zbadać rzecz o Tracyi i Macedonii.

Zatem, odłożenie, ze stępionem ostrzem rewizyi.

Że poczyna ona tracić na doniosłości i że zapał

do niej oblany został zimną wodą, świadczą

także słowa Fremden blaitu : «Należy oczekiwać,

że pozostałe jeszcze zadanie przejrzeiva bukare

szteńskich układów nie natrafi na zbyt wielkie

trudności". Wiedeński gabinet nie może się u pie

rać przy widzimisię raczej niż interesie, wbrew

Niemcom, a depesza Wilhelma II do króla Karola

jest dostateczną wskazówką. Wiedeński gabinet

nie może szukać guza dla bańki mydlanej i z

chęci zrobienia czegoś, chociaż nie wie się, co

zrobićby można, a to dlatego, że niema już dziś

nic do zrobienia. Nie przyjdzie do rozbratu mię

dzy Austro-Węgrami i Niemcami z powodu bu

kareszteńskiego traktatu, jak nie przyjdzie do

niego między Francyą i Roayą. Ale zdawaćby

się mogło, że komuś zależy na przedłużaniu nie

pewności i niepokoju w Europie. Sir Ed. Grey

musiał też stwierdzić, że zapatrywania różnych

krajów o bukareszteńskim traktacie są rozbież

ne, chociaż nie tak, aby podzieliły grupy m o

carstw na przeciwne obozy i nikt nie zaprzecza

jakiemukolw iek mocarstwu prawa zaznaczenia

punktów’, któie uważałoby za w łaściwe zmienić.

W końcu zaś przyznał, «że są dwie poważne i

trudne sprawy, mianowicie ostateczne rozstrzy

gnięcie o Tracyi i Macedonii".

A tu dyplomacya uczuła potrzebę nie tylko

letniego, także politycznego odpoczynku. Sir Ed.

Grey zawiadomił Izbę gmin, że zebranie amba

ssdorów odroczyło się na ferye i zgromadzi się

znowu, skoro mocarstw’a zażądają tego jedno

myślnie. Koncert europejski — dodał — jest tak

silnym, że odroczenie nie może wywołać wąt

pliwości o jego zdrow’iu; zadaniem zebrania

ambasadorów było porozumienie co do Albanii i

egejskich wysp, obydwa osiągniętemi zostały

w’łącznie z południową granicą Albanii. Anglia

doprowadziła, zgodnie z jej interesem, do tego,

że żadne mocarstwo nie przyw’łaszc zy sobie ża

dnej w yspy, zatem i Włochy’ opróżnią te, które

zajmują, wtedy kiedy Turcya spełni wszystkie

warunki traktatu L ozańskiego; tem zaś opóźnie

niem niema Anglia potrzeby zajmować aię. Co

postanowionem będzie o ostatecznym losie tych

w ysp, zw’łaszcza zajętych przez Grecyę, nie po

wiedział sir Ed. Grey, Mocarstwa mają przecież

o tem orzec, ale i ta sprawa odłożoną została i

wcale załatwioną nie jest. Przypuszczają, że

z małemi wyjątkami wyspy, pozostaną w po

siadaniu Grecyi, te przynajmniej, które zaj

muje.

Widzimy zatem, że zebranie ambasadorów n:e

zamierzało i nie zamierza zająć się rewizyą

względnie Macedonią oraz Adryanopolem, dwo

ma sprawami, które sir Ed Grey nazwał «po

ważnemi i trudnemi". Im Bułgarya traci więcej

w Macedonii, tem bardzfej zależećby winno na

zabezpieczeniu jej zdobyczy w Tracyi. Wielki w e

zyr w odpowiedzi na notę mocarstw, powołał się

na konieczność granicy, któraby zabezpieczała

stolicę i Dardanelle i wyraził nadzieję, że mo

carstwa przyznają, że jedynie pewną i trw’ałą

może być, Marica-Adryanopol. Słowem Turcya

usprawiedliwia zajęcie Tracyi i Adryanopola i

postanawia pozostać tam. Sir Ed. Grey w mo

wie swej, zgodnie z notą mocarstw, uznał, po

trzebę ulepszenia granicy Enos-Midya, ale przy

zasadniczem uszanowaniu jej; poczytał posiada

nie Tracyi i Adryanopola za niebezpieczne dla

Turcyi; ograniczył się jednak do rady i prze

strzegł, że gdyby Porta jej nie usłuchała, ścią

gnąćby mogła na siebie nieszczęście finansowym

naciskiem lub zbrojnem wystąpieniem jednego,

czy też kilku mocarstw, przed czem Anglia nie

mogłaby jej zasłonić. Angielski rząd zachow’uje

się widocznie ostrożnie, ze względu na licznych

mahometańskich poddanych W. Brytanii; w’śród

indj’jskich, Adryanopol w ywołał już wrzenie.

Ogłodzenie zaś Turcyi, o którem nadmienił sir

Ed. Grey, byłoby szkodą Europy, zwłaszcza Fran

cyi, mogłoby wyw’ołać bankructwo tureckich fi

nansów. I tu zatem także odłożenie.

Bukareszteński traktat zawarty pod godłem

równowagi zapobiegł jedynie hegemonii Bułgaryi,

która bodaj czy nie jedna zdolnąby była zapro

wadzić i zapewnić ład w Bałkanach. W zamian

nakreślił kontury wielkiej Serbii. Równowaga

zaś jest teoryą i formułą; rzeczywiście nie jest

do osiągnięcia, z awsze zwichnąć ją może połą

czenie się dw’óch przeciw trzeciemu.

O równowagę na zewnętrz, z właszcza wobec

Austro-Węgier, postara się niezgoda. Zaledwie za

wartym został pokój, już występuje ona, bo tkwi

w istocie bałkańskich stosunków. Czarnogóra

wychodzi z układów niezadowolona, rozczarowa

na, nie przyniosły jej oczekiwanych korzyści, na

konferencyi nie przyszła do głosu, jej delegat,

Vukotic rzekł, iż odjeżdża z pustemi rękami, a

spodziewał się wynagrodzenia przez Serbię za

pomoc i ofiary podczas drugiej wojny. Zatem

zarzewie niezgody między dwoma serbskiemi

państwami. Polit. Ko rres . zapisuje, iż dziś już

stosunki między Serbami i Grekami wcale nie

są przyjacielskiemi; serbsko-greckie przymierze

nie będzie — zdaniem znaw ców położenia —

trwałem, poczytują za najwłaściw szy dla Grecyi

sojusz turecko-rumuński. Zatem początek serbsko

greckiego rozbratu. Albańczycy głoszą, iż nie

pozwolą, aby znaczne albańskie ziemie i Mona

styr pozostały pod serbskiem panowaniem, Ma

lisorzy już buntują się przeciw czarnogórskiemu.

Zatem walki Albańczyków ze Serbami. Zgoda

chyba nie zapanuje między Serbią i Bułgaryą,

a pierwsza nie będzie miała łatw ego pożycia

z przywłaszczoną bułgarską ludnością. Te współ

zawodnictwa, klóre na Bałkanach przemieniają

się w zbrojne walki, lepszą są dla sąsiedniej

monarchii rękojmią niż rewizya bukareszteńskie

go traktatu. Otwierają widoki dla ochronnych

kombinacyj i permutacyj. Sekretarz stanu w ę

gierski Vadasz w mowie do wyborców trafnie

powiedział: «Bałkańska wojna przyczyniła się

nieco do uwydatnienia istotnych

rozmiarów

widma panslawizmu; okazało się, że aczkolwiek

ludy należą do słowiańskiej rodziny, tak dalece

różnią się w narodowych dążeniach, że się

z walczają na noże i dalekiemi są od możności

zespolenia się w polityczną jedność. Stosunki na

Bałkanach ukształtowały się bez naszego współ

działania, same przez siebie".

Nie należałoby, aby lekarz psuł działanie na

tury.

---------- - --—

Przegląd spraw polskich.

Królestwo a partye rosyjskie.

Gazeta w arszawska rozpatruje nastrój umy

słów w Królestwie i podaje jak ukształtował się

stosunek tamtejszej opinii publicznej do stron

nictw rosyjskich.

« W okresie kryzysu rosyjskiego — pisze —

znakomita w iększość opinii polskiej zrozumiała,

że jedynem zadaniem naszem jest popieranie ak

cyi stronnictw rewolucyjnych rosyjskich i że

trzeba się z niemi w e wszystkiem solidaryzować

bez zastrzeżeń. Akcya strajkowa była uważana

za najwyższy wyraz patryotyzmu polskiego, a

kierownicy Związku za opatrznościowych m ężów

politycznych. Jakże dziś dalecy jesteśmy od te

go. Jak zdajemy sobie sprawę z istoty tego ru

chu i ze szkód, które dla naszego społeczeństwa

wyniknęły z bezkrytycznego w stosunku do nie

go stanowiska.

«Później przyszła wiara w postęp rosyjski, w

kadetów. Jeszcze w trzeciej Dumie, gdy kiero

wnicy polityki Koła dowodzili, że nie można u

zależaiać polityki polskiej od polityki kadeckiej,

że trzeba sobie zachować wolną rękę i liczyć

się z temi stronictwa:ni, które mają siłę w Du

mie, spotykali się z silną opozycyą. Nie tak daw

no jeszcze, bo rok temu, w czasie wyborów war

szawskich, ileż nasłuchano się w yrzutów za od

.sunięcie się od kadetów. Lecz zwolna opinia

polska przetrawiając zdobyte doświadczenia, zda

wała sobie coraz jaśniej sprawę z tego, że je

dyną w ytyczną w polityce jest interes narodowy,

że na terenie dumskim Koło musi mieć absolut

nie wolną rękę, umawiać ze wszystkiemi stron

nictwami, z żadnem się na stałe nie wiązać,

lecz wchodzić w porozumienie z temi, które w

danych okolicznościach stanowisko Koła czynnie

zechcą poprzeć.

«Ostatnie wydarzenia w Izbie przy okazyi sa

morządu rzuciły na całą tę sprawę światło jesz

cze jaskrawsze. Zachowanie się stronnictwa ka

detów w obec sprzeczności interesów polskich

i żydowskich przekonało nawet najodporniej

szych. Najwierniejszymi zwolennikami ścisłego

3ojuszu z kadetami byli postępowcy, zejście więc

postępowców właśnie z dawnego stanowiska na

leży uznać za kapitalny zwrot w opinii całego

społeczeństwa,

Majoraty w zaborze rosyjskim.

Komisya finansowa Izby państwowej odrzuciła

projekt rządowy udzielania właścicielom majora

tów w Królestwie Poiskiem, oraz na Litwie i

Rusi pożyczek z funduszu melioracyjnego główne

go zarządu rolnictwa. W motywach komisya

kierowała się przedewszystkiem względem, że

wzmiankowany fundusz melioracyjny służyć ma

na potrzeby melioracyjne drobnej własności, któ

ra odczuwa bardzo silną potrzebę kredytu m elio

racyjnego, a fundusz na ten cel jest stosunkowo

niezbyt znaczny. Niewłaściwem też byłoby, z da

niem komisyi, uprzywilejowanie jednej tylko

LEW TOŁSTOJ.

HADZI MURAT.

POWIEŚĆ. *

(Przekład Konrada Rakowskiego).

Wracałem polami do domu. Był właśnie sam

środek lata. Siano z łąk już sprzątnięto i miano

przystępować do zwózki żyta.

Cudowny jest dobór kwiatów polnych w tej

porze roku. Zebrałem ich duży bukiet i niosłem

go do domu, gdyin nagle spostrzegł nad przy

drożnym rowem, śliczny, malinowej barwy, znaj

dujący się w pełnym rozkwicie łopian, tej od

miany, którą u nas nazywają «tatarzynem". Ko

siarze starannie go omijają, a gdy przypadkiem

legnie pod kosą, wyrzucają z kupek siana, by

nie kłuć sobie rąk w porze zbioru. Przyszła mi

chęć zerwania tego łopianu i umieszczenia go

w środku m ego ogrom nego bukietu. Podszedłem

do rewu i odpędziw szy przyczepionego do łody

gi i smacznym snem śpiącego trzmiela, począłem

kwiat zrywać. Nie było to jednak w cale tak ła

twem. Nietylko że łodyga kwiatu kłuła mi rękę

ze wszystkich stron, mimo że owinąłem ją chust

ką, ale nadto okazała się tak silną, iż musiałem

się z nią mocować przez pięć minut, odrywając

jedno włókno po drugiem. Gdym wreszcie zer

w ał kwiat, łodyga była już cała w strzępach, a

i sam kwiat wydał mi się mniej świeżym i

pięknym.

Nadto okazało się, że wskutek grubości i sze

rokości łodygi, nie nadaje się do delikatnych

kwiatów polnych mego bukietu. Ogarnął mię żal,

że zmarnowałem nadarino kwiat, który tak do

brze i pięknie w yglądał na swojem miejscu. «Ja

ka jednakże energia i siła życia tkwi w tej ro

ślinie", pomyślałem, wspominając wysiłek, z któ

rym go zrywałem.

«Jak usilnie się bronił i jak

drogo sprzedał sw e życie".

Droga do domu prowadziła przez świeżo zora

ne pola. Szedłem na przełaj po czarnj’ch skibach

zagonów. Pola to były dworskie, nader rozległe,

tak, że po obu stronach i wprost ku górze nie

było widać niczego więcej prócz świeżo i równo

zoranego, nie zasianego jeszcze obszaru. Orka

była bardzo dobra i nigdzie na całem polu nie

było ani jednej roślinki, ani jednej trawki -

wszędzie czerniały tylko skiby. «Jakąż niszczy

cielską. bezwzględną istotą jest — człowek, ileż

zgubił rozmaitych żyw ych tw orów i roślin, dla

podtrzymania swego bytu" -

pomyślałem, szu

kając mimowoli jakiegokolwiek śladu życia na

tej martwej, czarnej przestrzeni. Niedaleko prze

dernną, na prawo od drogi widać było jakiś

krzaczek. Gdym podszedł bliżej, poznałem, że

był to taki sam łopian, którego kwiat przed

chwilą zerwałem i rzuciłem.

Krzak ,,tatarzyna" składał się z trzech odrośli.

Jedna z nich była zerwana, i tylko sterczała z niej

kiść łodygi, jak gdyby odrąbana ręka. Na drugiej

i trzeciej znajdowały się kwiaty. Niegdyś bj’ły

one czerwone, obecnie zupełnie zczerniały. Ł ody

ga jednej z odrośli była złamana i połowa jej

z zabrudzonym kwiatem zwisała ku dołow i; dru

ga łodyga, aczkolwiek zwalana błotem czarno

ziemu, sterczała jednak ku górze. Widać było,

że cały krzak przejechał w óz i dopiero później

łopian znowu się podniósł i stał krzywo pochy

lony - ale przecież stał. Tak, jak gdyby wyr

wano zeń kawałek ciała, wypuszczono wnętrzno

ści, oderwano rękę, wykłuto oczj’, a on przecież

jednak stoi, nie poddaje się człowiekowi, który

zniszc zył dokoła wszystkich jego braci.

«Co za energia — pomyślałem. -

Tysiące po

dobnych zniszczył dokoła niego człowiek, a on

się jednak nie poddaje".

1 przypomniała mi się jedna stara kaukaska

opowieść, której dzieje częściowo sam przeżyłem,

częściowo słyszałem od naocznych świadków,

częściowo dopełniłem wyobraźnią. Opowieść ta -

tak jak się ułożyła w mych wspomnieniach, jest

następująca :

Działo się to w końcu 1851 roku. W chłodny

dzień listopadowy wjeżdżał Hadżi-Murat do aułu

czeczeńskiego, Makhet, otoczonego dokoła mgli

stym dymem z palonego nawozu. Auł ten zali

czał się do zbuntowanych. Był odległy o niecałe

wiorst dwadzieścia od siedzib rosyjskich.

Tylko co ucichł donośny śpiew muezyna. W

czystem, górskiem powietrzu przepojonem jednak

wonią dymu, słychać było porykiwanie krów i

beczenie owiec. Dźwięki te rozchodziły się po

małych, zbitych ze sobą niby ule chatach autu

i łączyły się z zachrypniętymi głosami kłócących

się mężczyzn i śpiewkami dzieci, bawiących się

przy studni.

Hadżi-Murat był wsławionym swymi bohater

skimi czynami ,,naibem" (naczelnikiem okręgu)

Szamila. Nie wj’jeżdżał nigdy w pole bez swego

orszaku, złożonego z kilkunastu m iu rydó w/) har

cujących na koniach dokoła niego.

Teraz jednak zawinięty w burkę, z pod której

wyglądała lufa strzelby, jechał z jednym tylko

miurydem, starając się jak najmniej zwracać na

siebie uwagi i bystremi czarnymi oczyma wpa

trywał się w twarze przechodniów.

Wjechawszy w środek aułu, Hadżi-Murat z a

wrócił z głównej ulicy prowadzącej do placu ryn—

J) Minryd - wyznawca religijnej sekty maho’netań

skiej, uczącej, że Dależy się wyrzekać wszelkich dóbr

, ziemskich, obcować ciągle duizą z Bogiem i kochać

j swoich braci. (Przyp. tłómacsa).

kowego i skręcił na lewo w mały ciemny zau

łek. Przy drugiej chacie, przybudowanej do ska

ły zatrzymał się i począł rozglądać się na w szy

stkie strony. W sieniach chaty nie było nikogo;

na dachu jednak, tuż za świeżo pobielonym k o

minem leżał jakiś człow iek przykryty derką. Ha

dżi-Murat trącił leżącego na dachu człowieka koń

cem pletni, którą trzymał w ręku i cmoknął ję

zykiem. Z pod derki podniósł się starzec w cza

pce i starym zaiłuszczonym kaftanie. Oczy star

ca nie miały rzęs, były zaczerwienione i w ilgotne.

Starzec począł niemi mrugać, by dojrzeć przy

bysza.

Hadżi-Murat wymówiwszy zwykłe słowa po

witania : Selam alejkum, odkrył twarz.

Alejkum sela m , — uśmiechając się bezzębnemi

ustami, odpowiedział starzec, poznając Hadżi*

Murata i powstawszy na chude nogi, począł szu

kać stojących obok komina pantofli z drewnia

nymi obcasami. Obuwszy się, bez pośpiechu, po

czął nakładać na siebie wjTarty kożuch bez rę

kawów i zeszedł tyłem po drabinie przystawio

nej do dachu. I podczas ubierania się i podczas

schodzenia z drabiny, starzec kiwał głową na

swej ciemnej, pomarszczonej szyi i ciągle ma

mrotał coś pod nosem. Gdy wreszcie stanął na

ziemi, gościnnie ujął jedną ręką za uzdę konia

Hadżi-Murata, drugą za jego prawe strzemię.

Miuryd towarzyszący Hadżi Muratowi szybko je

dnak zręcznym ruchem zeskoczył ze swego ko

nia i odsunąwszy starca z miejsca, zastąpił go

Hadżi-Murat zszedł z konia i lekko kulejąc

wszedł do sieni. Naprzeciw niego z drzwi w y

biegł szybko piętnastoletni chłopak i zdziwione*

mi, błyszcząeemi, czarnemi oczyma wpatrywał

się w przybyszów.

—

Biegaj do meczetu, zawołaj ojca — rozka

zał mu starzec, wyprzedzając Hadżi-Murata i o

twierając mu małe, skrzypiące drzwi do wnętrza

chaty. W chwili, gdy Hadżi-Murat wchodził,

w drugich drzwiach ukazała się niemłoda, w y

chudła kobieta w czerwonym kaftanie, nałożo

nym na żółtą koszulę i niebieskich szarawarach.

W rękach niosła poduszki.

—

Przybycie twe niech nam przyniesie szczę

ście — rzekła, i schyliwszy się do połowy ciała,

rozłożyła dla gościa poduszki u przedniej ściany.

—

Synowie twoi niechaj długo żyją — odpo

wiedział Hadżi* Murat, zdjął ze siebie burkę i

strzelbę, odpasał szablę i podał je starcowi.

Starzec ostrożnie ’ zawiesił strzelbę i szablę

obok broni gospodarza, wiszącej między miedni

cami, błyszcząeemi na- czysto wybielonej ścianie.

Hadżi-Murat, poprawiwszy pistolet zatknięty

z tyłu za pasem, podszedł do rozłożonych na

ziemi poduszek i usiadł na nich, podejmując czer

kieskę. Starzec usiadł obok niego, zakrył oczy,

podniósł ręce dłoniami ku górze. Hadżi - Murat

wykonał tosamo. Potem obydwaj odmówili mo

dlitwę, wzajemnie pogłaskali sobie twarz rękami,

jednocząc je u spodu brody.

—

Habar no ? (Co nowego ?) - spytał Hadżi—

Murat starca.

—

Habar ju k (nic nowego) — odpowiedział

starzec patrząc swemi czerwonemi, bezrzęsnerni

oczyma, nie na twarz lecz na piersi Hadżi-Mu

rata. Ja mieszkam w pszczołami, a tu przysze

dłem tylko odwiedzić syna. Syn wie.

Hadżi-Murat zrozumiał, że starzec nie chce mó

wić o tem, co syn wie i o czem wiedzieć chciał

Hadżi-Murat i z lekka kiwnąwszy głową, nie py

tał o nic więcej.

—

Dobrego — nic nowego niema — odezwał

się po chwili starzec. Chyba to nowego, że cią

gle naradzają się zające, w jaki sposób pozbyć

się orłów. A orły ciągle je łapią, to jednego, to

drugiego. Przeszłego tygodnia psy rosyjskie spa

liły siano u Miżyckich, niech ich Bóg skarze —

zakizyknął nagle ze złością.

(C. d, n.)

--- »

»»**»»«i

,CZAS" wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli iświętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.} *JJSTfcffSSW

PRENUMERATA WYNOSI:

lina cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W K rak o w i e w m i e j s c u ................................................................li 30 koron i 7 kor. 50 h. 2 kor. 50 h al

z odnoszeniem do domu

......

36 koron

9kor. —

3kor.

—

Pocztą w pań stwie A u stry a c k ie m .......................................... .

36 koron

9kor. —

3kor.

—

2 d w u k r o t n ą w y sy łk ą p o c z t o w ą ....................................................

42 koron 10kor.50 h. 3kor. 50 hal.

P ocztą w p ań st w ie N i e m i e c k i e m ....................................................

42 koron 10 kor. 50 n. 3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron

12 kor. -

4kor. -

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) I 16rb. 20 k. 4 rb. 05 k.

1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem ,

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

M osk wie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arsz awie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie biuro

dzienników K. Taubera.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку