Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 612 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 249.

Kraków 31 Października — Wtorek.

Rok 1871.

*4O)

Si«»« wyohodjł.! cod z!dunie wieczór (wyjąwazy niedziele i dnie iwi%iccsne.)

Saaer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje to oentów.

P?eaH m e!fiiis wyasoiBls

icowie w Krakowie: . . . . rocznie słr. to -

kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr. S

vo »vie: w _Ająnoyi *Cza3Ua rooznie złr. SI — kwartalnie złr. 5 o. S5

m iesięcznie złr. 2

t ą wpaństwie Austryackism

*cJ5

do Pras i Rzeszy aiemieck.

tal. 16 sgr. to

tSl. tsgr.t

tal. 1 sgr. 15

Ł*o

fran* 108

n łran- 1J

fra»- 10

* Belgu, Włocli i Szw ajearyi *

’ * pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi nozaso11- Ł(aty reklamacyjne

n:ezapieczętowanc nie ulegaj% frankowania. - L is t ó w oiafrankowanych nie przyjmuje się.

a ęStO rpta » » nadsyłane Hedakcyl, nie zwracaj% się i niszczone będ%.

CZAS

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY.

W Ęrakowie na miesiąc Listopad . . .złr. 2

od 1 Listopada do 31 Grudnia v 4

z przesyłką pocztową w pań

stwie Austryackiem : na mie

siąc L i s t o p a d ........................

złr. 2c.25

Od 1 Listopada do końca Grudnia K4 c. 50

braków 30 październik».

Upadek gabinetu Hohenwarta nie jest pro

stem przesileniem ministeryalnem, lecz wypad

kiem politycznym, klóry zarówno na wewnę

trzne jak na zagraniczne stosunki Austryi

wpłynąć nie omieszka. Wykazaliśmy już, co

znaczy pod wewnętrznym względem; wy

pada zaś odnieść go do politycznego położe

nia Europy. Dla Austryi istnieją dziś przede

wszystkiem dwa tylko mocarstwa europejskie:

Prusy i Rosya; w rachubę interesów jej nie

wchodzi dzisiejsza Francya; co do Anglii zaś, ta

wyłączyła się stopniowo i dobrowolnie od bez

pośredniego wpływu na sprawy, które Austryę

najbliżej dotyczą.

A tsft jja ,postawiona więc między Prusami

a R jyą, z niemi tjlko liczyć się musi. Wpra

wdzie zar4 feśp’aw zagranicznych w Austryi

spocz wa i . ,r po upadku gabinetu Hohen

wart«, w tych samych co przedtem rękach; na

pozór więc zewnętrzne stosunki Austryi nie

powinnyby uczuć się dotkniętemi zmianą za

szłą w zakresie spraw wewnętrznych jednej

połowy monarchii; a jednak, jeśli się ważyły

losy między hr. Hohenwartem a hr. Beustem,

to dla tego, że polityka wewnętrzna pierwsze

go, wskazywała drugiemu linię działania i

m ieściła w sobie nietylko program polityczny,

całkow ity i wszechstronny, ale i system rzą

dowy, obejmujący wszystkie interesa państwa

tak co do wewnętrznych urządzeń jak i po

łożenia jego w Europie.

Hr. Beust przystał na wyłączenie Austryi

z Niemiec, ale dopiero hr. Hohenwart zmie

rz ał do oddzielenia organicznie prowincyj nie

mieckich Austryi od zawisłości Prus; hr. Beust

utrzymał Austryę na stopie oziębłości z Ro

syą, ale dopiero hr. Hohenwart obrócić usi

łował na korzyść Austryi te żywioły, których

Rosya używała dla torowania sobie wpływu

na wewnętrzne sprawy Austryi.

Jeżeli hr. Beust spełnił wolę Bismarka, a

by środek ciężkości Austryi przenieść do Pe

sztu, to hr. Hohenwart chciał przeszkodzić

ks. Bismarkowi, aby Austrya niewęgierska

poszła w usługi Prus i stała się ich len

nictwem , zanimby kiedyś zamieniła się w pro

wincyę pruską. H r. Hohenwart chciał stwo

rzyć Czechy, któreby nietylko od Prus były

murem obronnym, ale oraz znalazły u siebie

także zaspokojenie narodow ej swej odrębności,

iżby nie wyglądały z Rosyi wybawienia swe

go od Prusaków, a nie potrzebowały narodo

wości swojej ratować w plemienności. A jeśli

ugoda w G alicyi z Rusinami przyszła do sku

tku, to mogła tylko przyjść pod rządem hr.

Hohenwarta, ho chociaż sprawa to jakoby do

m owa G alicyi, wszelako znajdowała podstawę

w ideach federacyi. Polityka hr. Beusta była

nacechowana ustępstwami, gdy polityka hr.

Hohenwarta była poniekąd zdobywczą: zdoby

wał on na Prusach i Rosyi, tam prowincye

niemieckie Austryi, tu jej prowincye słowiań

skie. Propaganda jego zdobywcza sięgała w

dziedziny pruskie i rosyjskie, na Szląsk, w Po

znańskie, do Warszawy i Kijowa.

Stworzyć w A ustryi federację wobec Prus

i Rosyi, absorbujących prowincyonalizmy i na

rodowości, było to utrudniać politykę obu

tych sąsiadów, bez dawania im uspraw iedli

wionej pobudki do odporu, bez możności od

wetu. Upadek więc gabinetu Hohenwarta, jest

usługą cddaną Prusom i Rosyi, a odpowiada

całemu kierunkowi i całemu nawet żywotowi

politycznemu kanclerza austryackiego, który,

gdy rządził w Dreźnie, usiłował zawsze utrzy

mać się w powietrzu między dwoma prądami,

między dwiema siłam i przyciągającemi, jakiem i

były w ówczas Austrya i Prusy; dziś zaś, gdy

rządzi w Wiedniu, stara się zawiesić Austryę

między Niemcami a Rosyą: w Gastein i Salz

burgu szukał opieki przed Rosyą, a w danym

razie, gdyby mu przewaga Prus stała się u

ciążliwą, będzie usiłow ał zbliżyć się do Rosyi.

Polityka wewnętrzna hr. Hohenwarta usama

walniając Austryę wewnątrz, zapewniała jej

na zew nątrz stanowisko udzielne. Skoro je

dnak w tej jej postawie Prusy i Rosya zna

lazłyby zamkniętą sobie drogę wpływu i na

cisku, A ustrya byłaby narażoną na niebezpie

czeństwo znalezienia się między dwom a nie

przyjacielskiem i obozami. Tak jest w samej

rzeczy. A le nieprzyjaźń obu sąsiadów byłaby

równoważoną ich obustronnem i przeciwnemi

sobie interesami. Nie m ógłby być na rękę

Prusom wzrost Rosyi kosztem Austryi, jak

Rosyi wzrost Prus; nie mogłyby Prusy dopu

ścić, aby panslawistyczDa polityka przyczyni

ła się do rozkładu królestwa Węgierskiego

i sięgała w głąb Austryi, jak znów przeciwny

byłby interesom Rosyi pangt rmanizm, gdyby

się starał rozciągać aż do Adryi i dolnego

Dunaju. W tem współzawodnictwie dwóch sił

znalazłaby Austrya dostateczną rękojmię by

tu swego i swojej nietykalności.

Nie jest próżnym tylko domysłem, że oba

m ocarstwa sąsiedzkie podejrzliw em i niechę

tnem patrzyły okiem na rozwijający się sy

stem polityczny hr. Hohenwarta, słusznie wi

dząc w nim program nietylko wewnętrznych

urządzeń A u str) i, lecz zarazem w koniecznem na

stępstwie program przyszłego wobec nieb samych

stanowiska. Stanęły więc po stronie hr. Beu

sta, niby opiekuńczemi skrzydłami swemi pra

gnąc ochronić Austryę od wewnętrznych za

pasów, którym by obojętnie przyglądać się nie

m ogły przez wzgląd na własny swój interes

Znalazł hr. Beust poparcie w Węgrzech, dla

których supremacya niemiecka w Austryi jest

rękojmią przeciw usamowolnieniu troistego

królestwa i przeciw agitacyi słowackiej pod

Karpatami. Mniemają zaś Węgrzy, że wpływy

pruskie w Cislitaw ii zabezpieczą ich od wsclio

du i południa przed panslawizmem.

Program br. Hohenwarta wykluczał z Au

stryi wpływ Prus i Rosyi; z upadkiem zaś je

go gabinetu, współzawodnictwo Prus z Rosyą,

które może kiedyś rozstrzygnęłoby się na po

bojowiskach między Odrą a W isłą i Niemnem,

szukać będzie zwydęztwa kosztem Austryi i

w jej granicach już nie w wojnie dwóch mo

carstw, Prus i Rosyi, ale w zapasach ple

miennych, Germanizmu i. Słowiańszczyzny.

Królestwo czeskie byłoby solą w oku Pru

som, a dla R osyi nieprzyjaznem ogniskiem,

do któregoby spływały wszystkie pozarosyj

skie aspiracye Słowian. Upadek hr. Hohen

warta, rozbijając ugodę czeską, nie sprawi, aby

naród czeski zniemczał, ale m ógłby spowodo

wać Czechów, że nie znajdując dostatecznej

obrony swoich interesów w domu, gotowi jej

szukać za domem. Panslawizm owi staną o

tworem wrota, jak już Prusom otwarto je dla

germanizmu.

Oto jest obraz obecnego położenia Austryi

w skutku ustąpienia gabinetu Hohenwarta. Nie

jest to zatem kryzys ministeryalna, ale poli

tyczna, a nawet nie tylko kw estya austryacka,

lecz oraz europejska; gdyż wchodzą tu w grę

interesa trzech mocarstw większą połowę E u

ropy tworzących, a o które potrącają wszy

stkie inne interesa i sprawy wszystkich państw,

słowem całego układu Europy.

XI i e d e ń 29 października.

Nic now?go — temi słowy mógłbym dziś rozpo

cząć korespondencję a zarazem ją skouczjć. Alt o

wirm w sprawie, jaka w tej chwili naturalnie naj

żywiej wszystkich obchodzi, żadnej pewnej nie mogę

wam podać wiadomości. Dzienniki się silą na na

zwiska nowych ministrów, ,lecz już są same znu

ż ne, i oświadczają, iż przestaną powtarzać wszy

s tk iih kombinucyj. Co też nazwisk i systemów się

przesunęło od czasu upadku gabinetu hr. Huheu

warta! Arystokracya, dyplomacya, biórokracya, je -

ueralicya — dostarczają codzień publiczności roz

maitych kandydatów, same jednodniówki. Co kto

przyjedzie z politycznych osobistości, dzienniki za

raz piszą Nachtrag o ich powołaniu do Wiednia i

wejścia do gabinetu. P. Rechbauer przyjechał do

Wiednia, aby się trochę zoryentować w sytuacyi,—

a już pisano o gabinecie ,,Rechbauer-Ziemiałkow

skiu- lub *Rechbauer-Potocki.1*Już nie ma prawie n i

kogo z znanych osobistości, coby niebył przedmiotem

jakiejś kom binacji miDisteryalnej. Głównodowodzący

w Węgrzech baron Gablenz, dobry jenerał jszdy lecz

słaby bardzo polityk, także już miał zostać pre

zesem ministrów. Niemniej mówiono o hr. Traut

mansdorffie, b yłym pośle austryackim w Rzymie,

który w danym razie objąłby tekę br. Beusta, lecz

trudnoby się zgodził na brzemię rządów przędli

tawskich; mówiono także o małżonku księżnej

Pauliny Metternicb, o ks. Ryszardzie Metternicbu,

jako przyszłym prezesie ministrów, pomimo, iż tu

teraz w Austryi wcale się nie rozchodzi o popis

m uzjkalny. Rozeszła się nawet wieść, iż kanclerz

hr. Beust ma złożyć swój urząd i oddać go hr.

Andrassemu, sam zaś się podjąć utworzenia nowego

gabinetu. Była chwila, kiedy Czas pierwszy myśl tę

poruszył, było to w czasie upadku tak zwaDycb

Burgerministrow, lecz mutata sunt tempora.

Obecnie hr. Andrassy wielkiego u korony uży

wa miru. Jrgo też powołano do Wiednia. Ma on

zapewne udzielić swojej pomocy lekarskiej przy

porodzie nowego ministerstwa. Oby tylko dziecko

nie przyszło na świat z - głową węgierską.

Tyle jest pewnem, iż Cesarz pomimo troskli

wych rad węgierskich za absolutyzmem nie zej

dzie z drogi legalnej. Skoro koroua oddalając mi

nisteryum Hohenwarta, była wierno* konstytu

cyjną, toż przecież musi być w chwili utworzenia

nowego gabinetu konstytucyjną. Powszechnem

jest zresztą mniemanie, iż nowe ministeryum p rzyj

dzie do skutku pod hasłem ugody między Polaka

mi a Niemcami.

B iw ią teraz w Wiedniu ks. Jerzy Lubomirski,

prezes koła polskiego Dr Zyblikie wicz i prezydent

miasta Lwowa Dr Ziemiałkowski.

F e s z t 28 października.

(TL) Przesilenie gabinetowe w Wiedniu wywo

łało tu wzburzenie nmysłów, jakiego nie sprawia

ła kryzys konstytucyjna anstryac a od ch wili ogło

szenia aitykułów zasadniczych czeskich. Naprzód

strzał odwrotny, jaki padł z dziennika Oesterr.

Journal w artykule oświadczającym z rzadką nai

wnością i że ostatnim celem p olityki gabiuetu u

stępującego było zniesienie niezawisłości Węgier;

następnie znów upadek gabinetu, na który cho

ciażby pośrednio wpłynął prezes gabinetu węgier

?kiego, są to przyczyny, które wztrząsnęly umy

słami silniój, niż wszystko co się dotąd zdarzało

po tamtćj stronie Litawy. Wyrazem wzburzenia w

umysłach jest interpelacya postawiona przez p.

He)ffy, członka lewicy skrajnćj, który pyta: jak i

był udział ministeryum węgierskiego w przesileniu

wieueńskiem, i na jakićj zasadzie prezes gabiuetu

węgierskiego ośmielił się mieszać się w we

wnętrzne epra« y austryackie?....

Deakiści są naturalnie niezadowoleni w wysokim

stopniu z interpelacyi, z tych samych właśuie po

wodów, które spowodowały lewicę do jćj postawie

ui8, to jest, że chcieliby politykę węgierską usu

nąć jak tajdalćj cd zawikłań austryackich, dziś

dalej jeszcze po oświadczeniach, jakie dochodzą z

Wiednia i z Pragi, aniżeli przedtem. Różnica za

chodzi tjlko co do punktów wyjścia. Lewi :y idzie

0 k rjtyk ę związku organicznego z Austryą, będą

cego podstawą programu deakistów, skoro ten

związek na takie może narażać niebezpieczeństwa

1 prowadzić do takich starć; deakistom zaś o r z u

cenie zasłony na pewne zbyt bolesne okoliczności

w stosunkach stronnictw austryackich do Węgier,

i o sprowadzenie konieczności udziału rządu wę

gierskiego w zajściach zalitawskich do ja k na j

mniejszych rozmiarów.

Ponieważ hr. Hohenwart przyjął solidarność ze

stronnictwem czeskiem, które nie u z i j ^ stanowi

ska prawnego Węgier, i po oświadczeniach ostatnie

mi czasy dzienników uchodzących za organa hr.

Hohenwarta lub jego przyjaciół, nie ma deakisty,

coby nie cieszył się z upadku gabiDetu austrya

ckiego jak o z odwrócenia niebezpieczeństwa gro

żącego Węgrom. Dzienniki deakistowskie niemnićj

postawiły sobie jednomyślnie za zadanie dowodzić,

że zasługa czy wina obalenia gabinetu, należy cał

kowicie hr, Beustowi i ministrom wspólnym, że

hr. Andrassy dopiero na wyraźny rozkaz króla o

puścił umyślne schronienie w Tercbes, a jako do

radzca króla ograniczył się do obrony prawnego

stanowiska ugody węgiersbićj. Wykład, który zre

sztą jest zgodny w zupełności z przebiegiem wy

padków.

Pesti Naplo, w artykule natchnionym ze źró

dła najkompetentniejszego, stara się pod względem

przebiegu sprawy w stosunku do Węgier dowieść,

że gdyby na miejsce br. Andrassego byli Tisza

lub Ghyczy, a podstawę stosnuków z Austryą nie

Ausgleich 1867 r., lecz punkta mniejszości słynnćj

komisyi z 67miu, zachowanie się przywódzców le

wicy nie byłoby innem jak obecnego prezesa gabi

netu.

Usiłowanie zmniejszenia wpływu węgierskiego

na ostatni obrót wewnętrznćj polityki austryackićj

odpowiada tutaj usposobienia i przekonaniu w opi

nii publicznej, które jest wyższe i ogólniejsze nad

rozdział stronnictw. Żaden tryum f w odwróceniu

bezpośredniego niebezpieczeństwa nie zata rłby wra

żenia wynikłego z przeświadczenia, że stan rzeczy

w Węgrzech zależy o l stanu legalnego w Au stryi,

i że interesa węgierskie mogą być narażone ko

niecznością mieszania się w zajścia austryackie.

Przeświadczenie takie byłoby klęską programu i

stronnictwa deakistów. Ztąd pochodzi wysuwanie

hr. Beusta na plan pierwszy, a zmniejszanie r o li

br. Andrassego w zajściach wiedeńskich, niżćj jćj

istotnych rozmiarów.

Tymczasem hr. Andrassy, który dziś rano przy

był z Terebes, w parę godzin pospieszył do Wie

dnia, w skutek, jak powiadają, uprzednio już o

trzymanego rozkazu króla. Jeśli tak jest, tem wię k

szego będzie potrzebował taktu i tem większćj

zręczności, aby sprawić się spiesznie i powrócić

do Pesztu, gdzie go ważne czekają rozprawy.

W skutek ponownego udania się do Wiednia

prezesa gabinetu, zapowiedziana już prawie pu

blicznie interpelacya oddzielna jednego z p rzy

wódzców lewicy środkowćj p. Gbyczy, odnosząca

się do zajść wiedeńskich, została wstrzymaną.

W ogóle wrażenie wypadków wiedeńskich jest

tu jak najsmutniejsze, a nie zdoła go zrównowa

żyć nawet uczucie uwolnienia się od własnych nie

bezpieczeństw. Mało tu bowiem nadziei pomyślne

go obrotu sprawy konstytucyjnćj w Austryi.

Ponieważ przed dojściem niniejszego listu sy

tuacya w Wiedniu zapewne uie ustali się ostate

cznie, uważam się w obowiązku podać krążące tu

pogłoski w kołach zwykle najlepićj informowanych,

gdyż jeśli te nie odpowiadają istotnemu Btanowi rze

czy, są niezawodnie wyrazem pewnych dążeń w

kołach decydujących. Powiadają więc tutaj, że naj

prawdopodobniejszym następcą w nowym gabine

cie będzie Lasser, i że w żadnym razie od stanowi

ska, jakie zajął rząd centralny wiedeński wzglę

dem Galicyi, odstąpionem nie będzie. Wszelkie

koncesye porobione temu kra jo w i powinny zostać

nienaruszone, a tylko rozszerzenie takowych zale

ży od dalszych konju nktnr politycznych.

P a r y ż 25 października.

Podziwiać nałoży elastyczność Francuzów i bo

gactwo kra ju mimo ogromnego zniszczenia wojną.

Zaledwie służba publiczna we wszystkich swoich

działach zaczęła się oswabadzać z chaosu ogólne

go, ja ki w niej panował po strasznej^wojnie i stra

szniejszej jeszcze Komunie, jeszcze trzecia przeszło

część Francyi była obsadzona wojskiem nieprzyja

cielskimi, a kilka dni zaledwie temu już układy z

Niemcami doprowadzono do skutku, a już spłacono

dwa miliardy, a nawe,t, jak zapewniają, rząd roz

począł rokowania, cbociaż nie oficyaluie o wypła

tę dalszych miliardów, by uwolnić zupełnie te ryto

ryum Francyi od załóg nieprzyjacielskich. Wiado

mo, że spłata dalszych miliardów ma się dopiero

rozpocząć r. 1873, i trwać do r. 1875. Toczą się

więc teraz o to narady, aby 3 miliardy resztujące

spłacić ratami rocznemi w ciągu lut 10 z na’ eży

tem wynagrodzeniem. Bismark a szczególnie cesarz

Wilhelm, który tak dobrze francuskiego m inistra fi—

Gzęść literacko - artystyczna.

Przegląd dramatyczny.

Nie łatwą jest rzeczą dla teatru w miastach nie

liczących, ja k nasze, krociowego zaludnienia, odpo

wiedzieć rozmaitym wymaganiom i gnstom publi

czności. Kiedy w wielkich stolicach każdy odcień

lite r a t u r y scenicznej osobny mając dla siebie przy

bytek, licznych zwabia zwolenników, których za

stęp za każdem przedstawieniem z w ykł się zmie

niać, n nas jedna je st tylko publiczność uczęszcza

jąca do teatru, a do tego publiczność powiększej

części wykształcona, obeznana przeważnie z pro

dukcyami scen europejskich i niemierząca swych

wymagań według skali względnej możebności. Za

daniem przeto sceDy naszej jest rozmaitość obok

usiłowań dorównania, chociaż w przybliżeniu, zna

komitym wzorom, jakie tkwią w pamięci niejednego

z widzów.

Inną , niemniej ważną trudnością dla sceny tu

tejszej, je st wymagana konieczność ciągłych no

wości. Publiczność dla tego właśnie, że zawsze

jest ta sama, przesyca się powtarzaniem choćby

najznakomitszych sztuk i łaknie za tem co jej nie

znane. Kto wie ile w innych teatrach potrzeba

czasu na próby zanim u twó r nowy może być osta

tecznie przedstawionym na scenie, dziwić się mu

si, z jaką szybkością odbywa się u nas ta żmu

dna praca i przyznać, że w stosunku do ciasnych

ram zostawionych przygotowaniu się do wystąpień,

nieraz nadspodziewane pojawiają się rezultaty.

Zaledwo minął tydzień, trzy, jeżeli nie całkiem

nowe, to przynajmniej niegrane tu, lub oddawna

uie grane, ukazały się komedye: Przyjaciele Ale

ksandra hr. F redry; Straszne Kobiety p. Dumanoir

i Zbudziło się w n iej serce, sielanka w 1 akcie

z niemieckiego.

Straszne Kobiety (Le Femmes terribles), były

rzeczywistą nowością dla sceny tutejszej, chociaż

słusznie zwrocono uwagę naszą, że komedya ta

przedstawioną była w r. 1858 w teatrze Vaudeville

w Paryżu. Wzmianka jednak o r. 1871, zapewne

w tłomaczeniu do dialogu dodana, mogła wprowa

dzić w mniemanie, że jest płodem najświeższej da

ty, tem bardziej, że sztuka ta po dłuższem za

niedbaniu terazjdopie ro wznowioną została w tea

trze *Gymnase".

Francuzi nazywają *i ’enfant terrible" dziecko

które wszystko wygada; szkodliwy ten nieraz przy

miot autor zastosował do kobiet. Nie tyle chęć

obmowy, nie złośliwa potwarz często jest podnietą

owej przywary towarzyskiej, ile nie powściągliwa

gadatliwość i chełpliwa żądza zaciekawię,ia. Ź ró

dłem tego złego jest najłatwiejszy sposób rozmo

wy nie o czem, lecz o kim. Fraszka, że dobra

sława bliźniego ucierpi, że następstwem nieoglę*

dnie wyrzeczonego słowa, może być rzucenie nie

snasek w rodzinie, zerwanie węzłów przyjaźni, a

nieraz nawet rozlew k rw i, fraszka, że się kogoś

m o ra loii zabije, byle rozciekawić, zabawić i oka

zać, że się ma z pierwszej ręki jakiś fakt drama

tyczny.

Autor uogólnia tę wadę w głównej bohaterce ko

medyi pani de Ris. Znajduje się ona u pp. Cha

telard, u których między kilku zaproszonemi gość

mi był pewien hrabia hiszpański. Gospodarz za

znajomił się z nim z powodu interesu; ujęty jego

dystyngowanem obejściem wprowadza go do swego

domu i przedstawiając obecnym, pomija jego na

zwisko, które jemu samemu nie było znane. Roz

mowa toczy się o pięknościach Paryża i wszyscy

zgadzają się na to, że między niemi trzyma prym

hr. Daranda. Pani de Ris zazdrosna sławy pięknej

cudzoziemki, dowodzi przesady w ocenianiu jej

wdzięków i chcąc jej urok rozwiać jednym po

dmuchem, opowiada, że ją widziała w lasku bu

lońskim na schadzce z pewnym młodym mężczyną.

Hiszpan znalazłszy się sam na sam z psnią de Ris,

prosi ją, aby mu wyjawiła nazwisko kochanka hra

biny Duranda. ,,Zapoznaj mnie pani z nim, mówi,

a ja panią zapoznam z jej mężem. Mężem jestem

ja . " Naturalnie pani de Ris wzbrania się zadość

uczynić jego wezwaniu, tłumacząc się, że n e zna

tego mężczyzny. Ale hrabia obmyśla zemstę do

tkliwszą nad wszelkie rodzaje odwetu. Pani de Ris

odbiera odtąd codziennie zrana zaledwie oczy otwo

rzy, bilet coraz inną ręką pisany, na którym, jak

głoski Baltazara świecą dwa wyrazy: ,,Pani! na

zwisko I" Gdziekolwiek się mszy, czy wsiada do ka

rety czy z niej wysiada, hrabia zawsze podaje jej

rękę z słowami na nstach ,,Pani! nazwisko!u Udrę

czona prześladowaniem ucieka na wieś, lecz i tam

spotyka hrabiego, który ją wita niekończącą się

nigdy zwrotką: *Pa ni! nazwisko!"

Było to istnem kłuciem szpilkami, tortirą gro

żącą w końcu śmiercią moralną, której, zapowiadając

zemstę pani de Ris, hr. Duranda w tych s!owach

przytoczył przykład: *Pewien sługa dworski za

czasów F ilipa I I nie chciał wykryć tajemnicy zbro

dni, której był świadkiem naocznym. Sprowadzono

żołnierzy, mających go rozstrzelać— odkrył pierś

gotową do przyjęcia strzału; zagrożono mu ścię

ciem — uderzcie! rzekł z uśmiechem... nie powiem.

Trybunał kazał go wreszcie skrępować i dziecko

wracało co trzy minuty z szpilką, aby go lekko ukłuć

w to samo miejsce. Uznał się w końcu zwyciężo

nym i wydał zbrodniarza.14

Zbytecznem byłoby rozsnuwać cały przebieg in

trygi, która, po rozmaitych zawikłaniach, jakie za

mąciły znów spokój innych osób, kończy się tem,

że pani de Ris wyznaje swą winę i wyrzeka się

jej na zawsze. Czy podobne panie de Ris zdolne

dotrzymać podobnego ślubu? to inne pytanie. Zwy.

czaj staje się drugą naturą.

Ż głównego założenia komedyi, przytoczonego

tu w zwięzłej, niekompletnej treści, widoczny jej

cel uderzenia w zakorzenioną w społeczeństwie wadę

z całym zamachem satyry, z całą przyprawą ochydy.

Czyż tego rodzaju dążność nie jest stokroć chwalebniej

szą nad owe przerażające a jednak tak powabne obrazy

zdejmowane z teraźniejszego spółeczeństwa, które

zamiast odstraszyć, zachęcają, zamiast mieć na celu

poprawę obyczajów, psują je czarującym kolorytem

złego. Bohaterstwo ujemne nieraz łatwiej znajduje

adeptów niż najzbawienniejsze maksymy moralno

ści; pierwsze rozbudza wrażliwą imaginacyę, i po

ciąga skrzywione u m ysły do naśladownictwa; dru

gie wymagają zawsze pewnej ofiary i przez samą

potrzebę walki z namiętnościami budzą wstręt w

owych umysłach.

Dla tego komedya Straszne kobiety, chociaż nie

mieści w sobie owych niespodzianek, w jakie ob

fituje cały długi szereg późaiejszych utworów sce

oiczoycb, chociaż brak jej drastycznych efektów

tak zresztą już nadużytych i zużytych w pięknej

literaturze nowoczesnej, miłym jest bardzo poja

wem na scenie i posiadając pewną woń prawdy

nie wietrzejącą nigdy, równie jak dziś po kilku na

stu latach istnienia, tak za la t wiele jeszcze nie

będzie anachronizmem. Niestety! dodaćby można —

gdyż mniemamy, że pani de Ris nie przestanie się

ja k fenix z popiołów odradzać.

W pobieżnej wzmiance o przedstawieniu owej

komedyi oddaliśmy należną słuszność jej wystawie

równie pod względem estetycznym jak materyal

nem, z przyjemnością dostrzegając uderzający po

stęp, wywołany jakby różczką czarodziejską usiło

waniem kierowników teatru i sceDy.

Postęp ten niezatrzymał się na pierwszym kro

ku i mamy nadzieję, że rozwój jego śledzić długo

będziemy mieli sposobność. Dziś nowym a zapewne

uieostatnim nabytkiem zbogaciła się scena, czego

jej szczerze powinszować należy.

Nabytkiem tym jest panna Urbanowiczowna ar

tystka niegdyś teatrów warszawskich. Młodość, uj

mująca postać i sympatyczna indywidualność, zje

dnały debiutance na pierwszym wstępie gorące za

dowolenie publiczności, którego się in ni długą pra

cą dorabiać muszą. Wystąpiła w roli Jadwigi w

1-aktowej nieznanej u nas komedyi z niemieckiego

przez p. Kónigswintera p. t. Zbudziło się w niej

serce. Sielskie dziecie, oddzielone od świata przez

kochającego lecz surowego dziadka, dla uchronienia

serca jej od jego p oku si zepsucia, odgaduje rozkosze

miłości i z całą gołębią prostotą i niewinnością

marzy o czemś nieznanem, o jakimś ideale, które

go pragnie urzeczywistnienia. Ideał ten pojawia jej

się w postaci młodego sąsiad«, który polując w po

bliżu, ocala tonącą Jadwigę w chwili, kiedy w po

goni za ulatającym gołębiem wpada do wody.

Naiwność dziecięca z całym blaskiem niepoka

lanej nieświadomości złego, znalazła w artystce tak

wymowne uosobienie, że rola jej nie zdawała się

być przybraną, lecz naturalną szatą owego śled

czego umysłu, co wszystko chce zbadać, bo w ni

czem uiepodejrzywa zdrożności. Trudno oddać wyra

ziściej ową pieszczotliwcść dziewczęcia, umiejącą

rozbroić i gniew i surowość i sprowadzić uśmiech

na ponure usta. Niewątpimy, że p. Urbanowiczo

wna i w rolach innych odcieni zdoła sobie zdobyć

palmę uznania, lecz specyalność ta tak dojrzale go

towa, dałaby s:ę arcykorzystnie wyzyskać w takich

sztukach, jak P rzid śniadaniem, lub Przyparty do

muru. Oklaski, jakiem i chojoie obsypywauo p. Ur

banowiczowną dzieliła z nią p. Ekerowa w r o li

Urszuli.

Prócz powyż:zej sztuki odegrano wczoraj kome

dyę w 1 akcie z francuskiego Przysługa tłóma*

czona przez p. Seweryna Ksplińskiego i operetkę

z muzyką Suppego: Piękna Galatea. Pierwsza od

dana przez takich artystów ja k p. Rychter, p. Hoft

manowa tudzież p. Maj iwoę i p. Ekera, pomimo

swej treści pełnej prostoty, wydała się prawdziwą

perłą sceny. Bo też umiano podnieść każdy wyraz,

każdy ruch zdolny rzucić światło Da najdrobniej

szą myśl autora.

Piękna Galatea, chociaż peryodycznie powtarza

jąca się na scenie naszej, co wobec pragnienia ze

strony widzów ciągłej ri zmaitości, rzadkim jest u

nas wypadkiem, zjednała sobie snać prawo stałe

go obywatelstwa i zawsze z równem zadowoleniem

witaną bywa przez publiczność. Bo też piękna Ga

latea znajduje godną siebie reprezentantkę w pan

nie Ćwiklińskiej, a każdy utwór muzykalny w bra

ku opery, za którą wielka część publiczności prze

pada, pożądanem j: s t ua scenie zjawiskiem.

Prea«inier«f(; przyjm ują:

W Krakowie: Bióro Administracyi,,ozASU1*przy al.Bółanuej w doma pod L. iii : Księgarnie* pp. J . Czecha

w Rynko, Juliusza Wilda przy oł. Grodakiej i handel p. M. Dworskiego w kamienicy ki. jabłonowskiego

w Uyuku: tndzie* wszystkie U rzęda pocatowe ąustryackie.

o « » a l a (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: za miejsce wiersza drobnego (petfl

sa jednorazow e umieszczenie po s centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą naletytości stęplowe

po *o centów od każdorazowego ogłoszenia. W ypłata w Krakowie.

l?rewHiaaeratę I O gfoiioDia przyimiyą: we Lwowie w Ąiencyi ,ozaso" p. Mwl. Piątkotoiki przk

placu Katodralnym pod L. si. — W

Wiodniu p. A . Opptlik Wollzeile M . - Na Francyą i Anglię w Paryio

Wny pułkownik Wine. Ruczko»tki, Hue du Pont de Lodi Nr 1 . - Zaś tylko ogłoszenia: w Wiedniu

»Neumarkt Nr 11*, w Hamburgu, Frankfurcie u. M:, w Berlinie, w Lipsko, Bazylei (Szwajcarya) i Wro

cławia pp. HaattntUin i Vogltr, w Wiedniu Z. Kotkowski, 8tait, Aawinkel N. 3 i R, if o m - « Berlinie.

Hambargu, Monach um i Norymberdze p. Rudolf Mott» - w Frankfurcie nad Menem p. O.L. Daubt tt Co*

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu