Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 406 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

M 63.

Kraków 18 Marca

Niedziela.

Rok 1855.

:i w Krakowie

wyjąwszy Poniedziałki i dni następujące

lądoweS

Uwalni’ )

Cena:

w KRAKOWIE miesięczna 1 złr. 30 kr. —

kwartalna 4 złr.

w k ra .ju kwartalna razem z przesyłką pocztową 5 złr. m. k .

Przedpłata

przyjmuje się w księgarni Józefa Czecha przy Głównym Rynku N. 453.

Pieniądze przesyłają się francopocztą wprost do bióra redakcyi czasu

wyraziwszy na kopercie Bprenumeracyjne pieniądze".

CZAS

Przyjmują się

ogłoszę _a, rozprawy, odezwy wszelkiego rodzaju.

PCSjSy s iENiA literackie, księgarskie, handlowe, przemysłowe, rolnicze itp.

iłą^gjgjaA tyeiące się sprzedaiy, kupna, dzierżaw itp.

Zn opłatą

od wiersza petytowego za jednorazowe umieszczenie po 4 kr. następne po

^ ^r’

z dopłatą po 10 krajcardw za każdą publikacyą na stępel rządowy,

Listy

ri(tfrankamme nieprzyjmująsif, wyjąwszy od stałych lub znanych korespondentów

Numer pojedynczy kosztuje 10 groszy.

Og-łaszając przedpłatę na drugi kw artał

roku 1855 upraszamy jak najusilniej szano

wnych pp. Abonentów, o wczesne zgła

szanie się, abyś ny zawczasu nakład dzienni

ka do liczby przedpłacicieli zastosować mogli.

OGŁOSZENIE PRBNUIEMTY

na kwartał II, to jest na miesiące K wie

cień, Maj i Czerwiec r. 1855: dla

abonentów zamiejscowych z przesyłką pocz

towa złr. 5 mk. Dla miejscowych złr. 4 .

Kraków 11 marca.

Ostatnie wiadomości z Rzymu z pierw

szych dni b. m. potwierdzają dawniejsze po

głoski o missyach dyplomatycznych powie

rzonych pewnej liczbie prałatów. Projekt t n

wszedł już nawet w wykonan e i arcybiskup

Monsignior B iz a r r i, sekretarz kongregacyi bi

skupów i świeckich wysłany został do Nea

polu. Nie poraź pierwszy prałat ten udaje

się do tego dworu z instrukcyami od Ojca

świętego. T rz y lub cztery lata temu m iał

polecenie do zniesienia zaszłych trudności

między rządem królewskim a sławnein opa

ctwem M onte-Cassini z powodu ruchów po

litycznych w r. 1848. Pełnomocnik papiezki

nie mało się przyczynił do usunięcia tych

opłakanych zatargów.

W ’noszę, że celem tissyi arcybiskupa

Biza rri sę podobnież trudności zachodzące

w stosunkach rzędu neapolitańskiego i kilku

zgromadzeń zakonnych.. Sprawa z Jezuita

mi nie je st jeszcze ukończona, lubo wiele

punktów spornych już _usunięto. Zawsze j e

dnak missya powierzona szanownemu arcy

biskupowi nie jest łatw a, bo w administa

cyi neapolitańskiej odbija się jeszcze wiele

tradycyj kościołowi nieprzychylnych, a pla

cet jest tam do dziś dnia przedmiotem czci

i uwielbienia. Wiadomość o tej rnissyi, któ

rę jeden z dzienników francuzkich zwykle

o sprawach rzymskich dobrze zainformowa

ny za p:w nę podaje, dowodzi że dotęd po

głoska o ustępieniu z godności sekretarza

państwa JExc. kardynała Antonellego nie

potwierdziła się. Jeżeli w rzeczy samej o

statni dostojny ten prałat podał się do dy -

m issyi, to wszakże ważna ta zmiana w mi

nisteryum papiezkieirt w edług wszelkiego

prawdopodobieństwa nie następi aż po ukoń

czeniu niektórych bieżęcych spraw a miano

wicie konkordatu między Stolicę Apostolskę

a monarchię Aujtryackę.

Podobnież i pogłoski będęce w obiegu

o redukcyi armii francuzkiej okupacyjnej o -

graniczaja się do wymarszu jednego p ułku

dwudziestego pierwszego. Mówię że stanęła

między Ojcem Św . i Cesarzem fraucuzkim

ugoda, aby wojsko okupacyjne francuzkie

wynosiło 3500 , w skutek której wypadało

jesżeze, aby jeden p ułk francuzki opuścił

państwo Papiezkie. W szakże zdaje się, że

rzęd Stolicy Apostolskie zażędał od Cesa

rza francuzkiego, aby wykonanie ostatecznej

umowy zostało jeszcze na czas niejaki w strzy

mane. Redukcya armii okupacyjnej a ustry

ackiej ma być podobnież opóźniona. P rzy

pisuję powszechnie niespokojnośri umysłów

we W łoszech te postanowienia utrzymywa

nia jeszcze przez czas dłuższy wojsk oku

pacyjnych w krajach i Stolicy Apostolskiej.

..._

----- ---

Zakomunikowany nam został następuję-y

artykuł:

Z Jasielskiego 3go marca. W numerze 44 Czasu

z dnia 24go lutego t. r. znajdujemy artykuł z Ja

sielskiego w którym szanowny korespondent przy

końcu żal swój nad tem rozwodzi, że nie tylko

w Sandeckiein, ale i u nas rozporządzenie w zglę

dem żebraków i włóczęgów, dotąd w życie nie

weszło .

Jakkolwiek przy znanej sp rężystości p rzeł oż on eg o

obwodu S andeckiego o prawdziwości powyższego

podania względem tamtejsz ego obwodu po wątpiewać

się godzi, jednakowoż nie znając szczegółow o tam

tejszych sto sunkó w , przedmiotu w zględem t amtej

szych żebr aków , bliżej r ozbie rać nie będziemy.

Co i}ię zaś tyczy p odob nego przedmiotu w zględem

nas zego obwodu, takowy w int ere sie prawdy bliżej

s prostow ać wypada .

Szanowny autor powyższego artykułu mieszkając

jak sajn powiada w sąsiedztwie pana T abaczyńskie

g-,;, r.Weszi;it tem samem i w sąsiedztwie miasta ob

wodowego J asła, gdzie o mylności swego powyż

sze go podania, nie tylko przez prz ek on anie się o

istnieniu rozporządzeń względem żebraków, ale oraz

0 skutecznein przeprowadzeniu tychże w życie ła

two przekonać się mógł.

Rozporządzenia bo wiem w zględem ż ebr aków , u -

trzym ania mi ejscowych ubogich p rz ez gminy, tudzież

w zględem zachęcania a w razie p ot rzeby znaglania

próżniaków przez władze miejscowe i urzęda gmin

ne do stosownej pracy i zarobku, były od czasu

nastani, teraźniejszego przełożonego obwodu, przed

; miotem.

Z jeg o ciągłej troskliwości i niezmordowanej u -

wagi, w skutek tego też między wieloma pod tym

względem innemi rozporządzeniami, w yd ane zostały

ro zporządzenia pod dniem 10 listopada p. r. i 20g o

1lutego t. r., na które szczególniej uwagę szanowne

jgo korespondenta zwracamy i o których istnieniu i

treści w kaźdein Dominium które takowe przestrze

gać i do wiadomości powszechnej podawać obowią

zane są, przekonać się może.

Równocześnie i komissarze obwodowi mają pole

ce nie, czu wać nad sumiennem i pi!nem wykonaniem

powyższych ro zpo rządzeń.

Przy końcu dla przekonania, źe rozporządzenia

0 których mowa, nie są czczern słowem, zwrócić

wypada uwagę szanownego korespondenta pomija

jąc tyle innych przykładów, na Jasło, gdzie H stu

biednych chłopców między rzemieślników do roboty

są oddani, i na Czudec; gdzie za staraniem się tam

tejszego właściciela wielmożnego Nitsche blisko 20

biednych co dzień utrzymanie i stosowne zatrudnie

nie znajduje.

Jeżeli nareszcie władze miejscowe (Dominia) i

przełożeni gmin, rozporządzeń urzędu obwodowego

ściśle niewykonywają, urzęda obowodowe zaś dla

natłoku prac i braku dostatecznych sił swoich roz

porządzeń wykonywać sami nie mogą, jeżeli nareszcie

bez błogosławieństwa Nieba w urodzajach, siły ludz

kie niewystarczają aby zapobiedz ogólnej nędzy,

niech szanowny korespondent przynajmniej przyzna

słuszność, że się to wszystko czyni co możność

przy istniejących stosunkach dozwala.

iiore§pondencya Ctaasu.

RSerllii 15 marca.

f Krąży tu od parę dni pogtoska o częściowęj zmia

nie ministerstwa. P. YY’estphalen minister spraw we

wnętrznych, ma przyjść na miąjsce zmarłego przed parą

tygodniami Landenberga i objąć piastowany przez tegoż,

po opuszczeniu ministerstwa oświecenia, urząd prezesa

nąj wyższej komisyi obrachunkowej (Oberrechnui)gskam

mer). Urząd ten liczy się do nąjwyższych w państwie,

tak co dó godności jak i co do pensyi do niego przy

wiązanej, i daje się osobom największego zaufania,

zwykle byłym ministrom. Na miąjsce zaś pana West

phalena ma być wyniesiony, znany przez swą energią

1 talent organizacyjny, obecny dyrektor i prezydent tu

tąjszy policyi p. Hinckeldey. Ministerstwo spraw we

wnętrznych zyskałoby; na tąj zmianie osoj). Nie straciłby

i wydział policyjny, mający wprawdzie od niedawnego

czasu osobną organizacyą, odnoszący się je,dnak w naj

ważniejszych funkcyach do . tegoż minU t rstaya. Ktoby

objął posadę p. Hinckeldeya, nic nie słychać. Pogłoska

ta jes_t prawdopodobną, nie mogę jąj jednak jeszcze po

dawać za prawdziwą, ani też zastanawiać się nad

skutkami wejścia tak energicznego męża, jakim jest p.

Hinckeldey, do gabinetu.

Panuje tu w tej chwili zupełna cisza polityczna, po

wiedzmy wyraźniej, rezygnacya. Kombinacyi domysły

i przewidywania polityczne, do których tak obfitego

materyatu dostarczały wypadki dni poprzednich, zatrzy

mały się pod wpływem utwierdzającego się coraz wię

cąj przekonania, że Prusy w dzisiejszem położeniu rze

czy polityki swej wyczekującej nie zmienią. Przystą

pienie do koalicyi z widokiem ewentualnąj wojny prze

ciw Rosyi, uważane jest za niemożebne. Połączenie

się z Rosyą, prowadzące bezpośrednio do wojny z koa

licyą, uważane jest za niepolityczne, niebezpieczne,

zgubne, a więc równie za niemożebne. Pozostąje więc

tylko stanowisko ścisłej neutralności, innem słowem,

izolowanie się, które wprawdzie chwilowo stawia Pru

sy poza obrębem znaczenia i wpływu państw pierwsze

go rzędu, ale które pozwala im być o tyle mocarstwem

udzieliłem, że ich nie czyni narzędziem dowolności ani

jednej ani drugiej z stron wojujących. Z bezwarunko

wego przystąpienia Prus do koalicyi, któż zaręczy, że

by sprzymierzeni nie wzięli pochopu do dania takiego

obrotu konferencyom wiedeńskim, że wojna przeciwko

Rosyi stałaby się i dla Prus koniecznością? Wojna

w _jakim i czyim interesie? Ze sprzymierzeni mają swój

każdy interes, interes widomy i wyraźny, którego nie

spuszcząją z oka, czy się o pokój układają, czy się

do wojny gotują, to dziś już całemu światu wiadomo.

Lecz komu wiadomy jest, gdzie dotąd określony i przez

kogo przyjętym był, jako cel pokoju lub wojny, szcze

gólny interes Prus? W proponowanych warunkach po

koju zaiste trudnoby go szukać. Prusy mogą dla ogól

nego dobra Europy warunki te moralnie popierać, ale

inateryalny stan Prus nie jest tego rodzaju, aby pono

siły dla dobra tego, sp!ywąjąęego także bezpośrednio i

na jyażdego z sprzymierzonych, aby, mówię, dla dobra

tego ponosiły większe nad siły swąje ofiary i kompro

mitowały przyszłość swoją, bez widoku żadnej dla sie

bie korzyści. Bez gwarancyj więc takowych dla siebie,

Prusy nie mogą przystąpić do koalicyi i przyjąć tejże

następstwa. Jeżeli układy w Paryża do niczego nie

doprowadzą, Prusy przeniosą izolowanie się nad udział

w konferencyach, nie obiecujący im żadnąj innej korzy

śc i, jak honor państwa pierwszego rzędu. Prusy mogą

się pocieszyć. Honor ten jest bardzo względnćm po

jęciem. Gdy- się wojna skończy, lub pokój będzie za

warty, i paystwa europąjskie wrócą do normalnego mię

dzynarodowych stosunków stanu, Prusy będą tem, czem

są; izolowanią się dzisiąjsze ustanie samo przez się.

Zresztą utrzymuje się tu i to przekonanie, że właśnie

udzielne, neutralne stanowisko Prus może wpłynąć tem

silniej na konferencye, uspasabiąjąc do umiarkowania i

do skłonności pokojowych strony kontrahujące.

Królowa wyjechała na kilka dni do Drezna. Król

pąjedzie po nią jutro i zabawi w Dreźnie do ponie

działku. Książe Pruski wyjeżdża dziś do Koblenz.

E’ airyiR 12 marca.

Pan dełCesena w dzisiejszym Con stituiio n n elu wy

tłumaczył dobitnie Francyi, że śmierć Cesarza Mikołaja

.iie zmieni w niczem odwiecznej polityki Rosyi. Szko

; da, że p. de Cesena :iie przytoczył; jeżeli o u,ich wie

dział, wyrazów hr. Rumiańcowa, wyrzeezonyc! r 1815

do jednej znakomitej osoby: , Zachód dąży do wolno

ści i swobód konstytucyjnych, Rosya zaś dąży do pa

nowania (domination)." Wczorąjsza la P a tr ie z wyra

zu hien aimS do dołączonego w manifeście cesars’kim

imienia Cesarza Aleksandra I, wyprowadziła wniosek,

że Aleksander II będzie się trzymał polityki Aleksandra

Igo. Tak zapewne się stanie, ale polityka Aleksandra I

nie jest bynajmniej polityką pokojową. Polityka ta ob

serwuje więcej formy, język jej jest oględniejszy, ale

dążenie jej jest zawsze rosyjskie. Nigdy Rosya nie do

konała tak ważnych zdobyczy jak za Aleksandra Igo.

Aleksander II odwołał księcia Menszykowa, bo zdol

; ności tego jenerała i admirała nie odpowiadały oczeki

| waniu. Polityki Mikołąja Igo w niczem on zapewne

\ nie zmieni i zmienić nie może. Cokolwiekbądź, zmiana

; samego trybu postępowania, ma wprowadzać w ainba

(ras Napoleona III. Gabinety z którymi zawarł przyinie

; rze inąją pokazywać większą niż dawniej skłonność do

pokoju. Gabinet angielski ma pragnąć zburzenia Seba

śtopola i zawarcia coprędzej pokoju mniej więcej na

zasadach czterech gwarancyj, a tak ograniczone zakoń

assćumACKMmsrm:sA.

HISTORYA

SZTUKI LEKARSKIEJ W POLSCE.

(Dokończenie).

Okres V. smutny nam przedstawia obraz roztrwonie

nia lub zagrabienia naukowych funduszów, ubóstwa

szkól, poniżenia i upadku nauk. Chociaż autor i tu

taj główną winę na Jezuitów składa, to jednak zaprze

czyć nie może, że nierząd administracyi przynąjmnięj

się do ubóstwa przyczynił.

,,Nierząd, powiada, w za

,rządzie ogólnym całego uniwersytetu jagiellońskiego

, w wieku XVII. i pierwszej połowie XVIII. wieku, stal

,na przeszkodzie porządnemu i_ regularnemu wykłada

,niu nauk lekarskich. Nierząd, mówię, doprowadził aka

,demią krakowską, mającą do sześciu milionów zło

,tych polskich majątku, do takiego ubóstwa, iż jej pro

,fesorowie, a szczególniej wydziału lekarskiego, cz_ę

,stokroć się w nędzy znajdowali. Zaczem poszło, że

,gdy na profesorów niepłatnych medycyny do akademii

,ledwie uprosić można było lekarzów, ci tylko post

,wielki i kanikułę uczyli."

Nie_było przy akademii krakowskiej ani sali anato

micznej , ani botanicznego ogrodu, ani szpitalu do wpra

wy uczniów w praktykę. Dr. Jan Zajączkowski wszedł

szy w grono nauczycieli w r. 1696 stara! się złemu

stósownemi reformami zaradzić. Na żądanie jego i za

przyłożeniem się dziekana wydziału lekarskiego Stan.

Łopackiego, ułożono w r. 1724 nowe dla fakultetu

statuta. Ale cóż pomogą ustawy i przepisy, kiedy ich

wykonać dla braku funduszów nie można? Jak pora

dzić ogromowi nauki, kiedy wydział medyczny w roku

1602 jednego, a w 1727 trzech tylko profesorów po

siadał. Nie lepiej stały rzeczy w akademii wileńskiej

i zamojskiej; akademia lwowska przez Jezuitów za przy

wilejem Jana Kazimierza otwarta, została wkr_ótce wy

rokiem sejmu zniesiona. Stosunkowo najbardziej ,jeszcze

kwit!a szkolą lekarska przy gimnazyum gdańskiem w r.

1580 utworzona. Z niąj wychodzili uczeni lekarze,

których monarchowie polscy na swój dwór wzywali.

(T. II. str. 103).

YV r. 1652 królowa Marya Ludwika sprowadziła S_io

stry Miłosierdzia z Francyi i oddała im szpital ś. Ka

zimierza w Warszawie. YV r. 1732 ksiądz misyonarz

Bauduin założył ze składek piękny szpital pod nazwą

Dzieciątka Jezus, który sam ,jeszcze r. 1752 nowo i

obszernie odbudowa!. Szczegóły tego bohaterstwa mi

łości ehrześciańskiej znajome są powszechnie.

Znakomitszych lekarzy .wielu podaje autor. My przy

wiedziemy tylko najznajomsze w czasie swoim i naj

bardziej zasłużone w literaturze nazwiska: Jan Broscyusz

albo Brożek (ur. 1581 ^ 1652) profesor matematyki i

!medycyny w akademii krakowskiej. Sieszkowski Seba

jstyan ( i ’ j 648 t.) nadworny lekarz Rudnickiego bisku

pa warmińskiego a potem króla Zygmunta 111. Ośm

!dziel jego wymienia i starannie opisuje autor. Najważ

,niejsze są: Opera medica duo, zawierające traktat o

:krwi puszczaniu i febrach — Medicoruin Tetras ope

jrum — Incomparabilis Thesaurus alexitericus — Alexe

!go Pedemonta na Medyka i Philosopha Tąjemnice etc.

!Byf zawziętym nieprzy;jacielem lekarzy żydowskich, któ

, rzy jak autor utrzymu,je szczególniej na Ukrainie ob

i szerną mieli w przeszłych okresach i za życia jeszcze

|Sieszkowskiego praktykę. Można się domyśleć, co to

był za rodząj lekarzy, zważywszy, iż żydom wtedy do

żadnych akademij uczęszczać nie było wolno. Ale Siesz

kowski dalęj poszedł. W kilku pismach dowodzi, że

lekarze żydowscy formalnie się na zatruwanie chrześcian

sprzysięgli. Jan Innocenty Pretrycy, syn sławnego Se

bastyana, pisał pierwszy w Polsce o wodach mineral

nych: ,O wodach w Drużbaku i Łęckowej. Krak. w dru

karni Andrz. Piotrowczyka 1635."

Autor umieści! do

kładny rozbiór tego interesi(jącego pisma, wyciągnięty

z Rocz. wydz. lekars. w uniw. jagieł. Jan Jonston

( f 1675) autor kilku dzieł zoologicznych bardzo w swo

im czasie szanowanych. Tłumaczono je na francuski,

niemiecki i holenderski ,język, przedrukowywano jeszcze

w latach 1718 i 1757. Pisał prócz tego botaniczne,

mineralogiczne i medyczne dzieta (Idea universae medi

cinae practicae, jest znajznakomitszem z tych ostatnich).

Littawer Macięj nadworny lekarz Władysława IV. Boym

Paweł Jerzy lekarz Zygmunta III. ojciec Michała Boyma.

który wszedłszy do zakonu Jezuitów z Jezuitów z Ję

drzejem Ksawerym Kofłlerem do Chin na misyą się udał

Wydal potem: Flora Sinensin — Specimen Medicinae

Sinnicae — Clavis medica ad Chinarum doctrinam de

pulsibus — dzielą nadzwyczaj rzadkie i w bibliotekach

europąjskich wielce cenione. Haur Jakób Kazimierz,

autor dzielą p. t.: Oekonomica ziemiańska generalna

etc., które sobie uzyskało wziętość powszechną. Ło

packi Jakób Augustyn równie z biegłości w praktyce,

jak z dobroczynności sławny. Bezimienny autor wydał

około połowy XVIII. wieku Promptuarium medicum. -

Micler Wawrzyniec de Kolof, głośny wydawca zbioru

historyków polskich, był lekarzem Augusta III., zwró

cił pierwszy uwagę na potrzebę założenia w Warsza

wie kol!egium medycznego, próbował wydawać pismo

peryodyczne p. t. Warschauer (od 1753— 1754), a po

tem: Nowe wiadomości ekonomiczne i uczone. Był

’autorem wielu dzieł medycznych, które p. Gąsiorowski

zebrał i wymienia.

Że chirurgia w okresie tym kwitnąć wcale nie mo

gła, łatwo się domyśleć pomnąc na to, żeśmy wtedy

nie mieli na całym obszarze korony polskiej ani jedne

go teatru anatomicznego. Trudnili się nią po większej

części przybysze: Sasi i Francuzi. Nie wiele pism trak

tujących o tej części sztuki lekarskiej, pilnie przytacza

autor. Sztuka położnicza prawie zupełnie była niezna

na. Prawda, że ta nauka zaczęła dopiero w Europie

XVII. wieku do pewnej doskonałości przychodzić.

Ilość materyałów zebranych do historyi medycyny tak

się niezmiernie _powiększa w miarę jak do naszych do

chodzimy czasów, _że już nam niepodobna iść w ślady

za autorem i choćby tylko najważniejsze punkta wy

mieniać. Poprzestaniemy zatem na daniu wyobrażenia

o ogólnym zarysie VI. peryodu, śmiato twierdząc, iż

niema żadnego ze znakomitszych naszych w ostatnich

czasach lekarzy, któryby tutaj dokładnie nie był oce

niony.

Mówiąc o odrodzeniu nauk w Polsce przechodzi au

tor ustanowienie komisyi edukacyjnej i Towarzystwa

przyjaciół nauk, reformę akademii’ krakowskiej i wileń

skiej, założenie warszawskiąj i lwowskiej. Dołączon_y

jjest szczegółowy opis wydziału lekarskiego przy każ

| dym z tych instytutów, oraz wiadomość o należących

doń spitalach, klinikach, muzeach, bibliotekach i ogro

dach botanicznych; wszystko poparte zwykle t.okinncn

tami urzędowemi. Użyteczna ta częsc pracy z wielką

pilnością obrobiona, niezmiernie ważnym będzie (la przy

szłości pomnikiem. Czytamy jeszcze o s zkcte |ekiir

skiej w Grodnie za Stanisława Augusta w r. I n o za

łożonej, a która wkrótce potem (w r. I i 8 1) z um\ver-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction