Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 598 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 63.

Kraków, 17 Marca- Piątek,

Rok 1876.

g»rz.yJtnttją:

W SirsaborH(Mis AdministracyR ,,C!ZASU," księgarnia p. 8. A. Krzyżanowskiego, handel Dworskiego,

tudzież wszystkio urzędy pocztowo. O ft* » 8ieenf m (inseraty) przyjmują się za opłatą od miejsca wiersza

drukiem drobnym (petitowym) za pierwszy raz 10, za każdy następny raz po 5 c. W«ileHłn«i»! (ua

stronnicy dziennika) od miejsca wiersza (In:kiem drobnym po 30 c. za każdy raz. I l o l ą m e n l a d

,, C z a s u » (prospektu, cyrkularze, ogłoszenia i t. p.) przyjmują się za cenę 1 złr. od 100 egzempl.

zamiejscowych, a 50 c. od 100 ogz. dla miejscowych prenumeratorów. Przypadającą należytość uprs

się naprzód nadesłać przokazom pocztowym. O gło sienia 1 prenum eratę przyjmują: wo I.vn»

w l e W. Piątkowski ul. Teatralna 9; w » » a r y iu wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Croiz Rouge 2,--V

(prenumeratę p. W. Raczkowski, Faubourg Poissoniere 33); w W i e d n i u pp. Haasenstein 4 Vogler

(także w Hamburgu, Frankf ur ci e n. M., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik (takżo w Pla

dze), R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), G. L. Daube 4 Com., (U kta

w Frankfurcie n. M.), Rotter 4 Com.

Przedpłata na ,,CZAS"

od dnia Igo Kwietnia 1876 r.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem:

na pół roku na kwartał na 2miesiące na 1

miesiąc

złr. 1

złr. 0

z}r. 5

zjr 3.50

w Krakowie:

na pół loku na kwartał na 2 miesiące na 1 miesiąc

złr. IO

złr. ł»

zlr. |

złr.2 *

Uprasza, się o wczesne zamawianie i wyraźne wy

pisanie nazwiska i miejsca odbioru, albo nadesłanie

dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumerata liczy się tylko od pierw szego do

ostatniego dnia w miesiącu.

Prenumeratę najdogodniej przesyłać p r z e k a z e m

pocztowym.

Cena ,,Czasu" za granicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

Kraków 16 marca.

Mamy przed sobą w bardzo obszernym

telegramie oświadczenie, zrobione przez no

wo zreorganizowane ministeryum francu

skie obu Izbom w dniu 14 marca, po ich

ukonstytuowaniu się. Akt ten zastąpić ma

niby orędzie prezydenta, niby mowę trono

wą, któremi królowie zagajają sejmy, a

tem się od nich obu różni, źe ministeryum

bezpośrednio, niejako osobiście występuje

przed Izbami. Następstwem więc tego aktu

był°by, że w razie zmiany gabinetu całko

witej lub choćby częściowej, zmieniałby się

nie tylko program objęty tem oświadcze

niem, lecz oraz pojęcie organizacyi i for

my państwa, które w tem oświadczeniu

związane je st ściśle z programem.

Orędzie lub mowa tronowa mogą zakre

ślać bieg i rozmiar prac prawodawczych,

wykazywać zamiary lub ehęci władzy wy

konawczej, ale nie tykają organizmu pań

stwa, nie przedstawiają rządu obecnego za

uniwersalny środek zbawienia, nie przesą

dzają przyszłości, nie identyfikują państwa

z bytem gabinetu, formy jego czyli ustroju

z ludźmi czasowo dzierżącymi władzę, nie

przypisują misyi opatrznościowej instytu

eyom uznanym obecnie za dogodne.

A jednak takie wrażenie zrobić musi na

czytelniku pierwsza część owego oświadcze

nia Dufaura i jego towarzyszy w gabine

cie francuskim. Natomiast uderza w niem

brak wzmianki o siedmioleciu i mgliste o

kreślenie stanowiska prezydenta, zwłaszcza,

gdy nowa konstytucya nie naznaczyła for

my, pod jaką występować ma ciągłość in

stytucyi prezydenta republiki.

W samem założeniu powiada gabinet Du

faura, ze władza nie może mieć wyższego

źiódła, ani rząd nie może powstać w pra

wowitszy sposób, jak przez głosowanie po

wszechne. Ależ to samo nie tylko twier

dził N apoleon III, ale oraz dwukrotnie wła

dzę swoją z tego wyprowadzał źródła, a nie

dawno jeszcze bonapartyści domagali się,

aby kwestyę formy rządu poddać pod gło

sowanie powszechne. Przecież ani Mac-Ma

hon, ani Dufaure nie zawdzięczają głoso

waniu powszechnemu swoich urzędów, ani

nawet obecne ciało prawodawcze, mianowi

cie senat, nie wyszedł z głosowania po

wszechnego. Nie myślimy tu stawać w o

bronie zasady głosowania powszechnego,

które okazało się być tak dobrze fikcyą

woli narodu, jak w ogóle musi nią być re

zultat liczb oparty na bezwzględnej równo

ści, ale bliżej był ideału tego Napoleon III

niż ci, co chcą tą samą drogą dojść teraz

do prawowitości. Jeśli jutro, za tydzień, za

rok będzie musiał gabinet obecny ustąpić,

znalazłszy się wobec przeciwnej sobie wię

kszości w Izbach, gdzież wtedy prawda je

go twierdzenia o źródle jego władzy? jeśli

Mac-Mahon umrze, albo ukończy swój o

kres rządowy, czy następca jego będzie

wybierany przez głosowanie powszechne?—

tego konstytucya nie mówi, zarówno zaśThiers

jak Mac-Mahon objęli władzę prezydenta

za wyborem Zgromadzenia narodowego;

więc źródłem ich władzy nie było głoso

wanie powszechne.

Gabinet Dufaura mieni się być ,,liberal

no-konserwatywnym44. Nazwa ta, która zna

czy trzymanie się pośrodku między dwoma

walczącemi prądami, znalazła już prawo

obywatelstwa w nowoczesnej nomenklaturze

politycznej i jest bardzo dogodną, bo nic

nie znaczy, chyba to, że system tą nazwą

objęty polega na ustępowaniu przed każdym

naciskiem opozycyi, czyli na tak zwanem

lawirowaniu. Za Ludwika Filipa zwano ten

system tiers-parti i wystarczał 011 na czasy

przejściowe; długo też nie wystarczył, bo

nie znalazł podpory u żadnego stronnictwa

i nie mógl rozwinąć energii. Nazwa ta ma

zaspokoić i konserwatystów i liberałów a

właściwie nie przeszkodzi ona w niezem

większościom parlamentarnym do podszy

wania się pod chorągiew rządową a raczej

do Używania rządu dla swoich widoków.

Wszakże i Gambetta jest konserwatystą

wobec Ludwika Blanc albo Raspaila a ,,kon

serw atywny44 minister spraw wewnętrznych

Ricard szuka u Gambetty poparcia, by mógł

za siąść w senacie.

Oświadczenie ministrów przechodząc do

właściwego programu i odmalowania poło

żenia kraju, nie miało odwagi, aby uszanować

przeszłość nieszczęśliwą kraju, bo użyło

wyrażenia ubliżającego nie już cesarzowi

Napoleonowi, ale Francyi, zapowiadając, że

nie będzie się rzucało w wojny awanturni

cze. Można było innemi, szlachetniejśzemi

słowy nacechować czy konieczność utrzy

mania pokoju, czy nawet usposobienie swo

je pokojowe: dalej zaś jakby przez ironię mó

wi o szanowaniu traktatów i to ze wzglę

du na sprawę wschodnią, gdy właśnie roz

dartym został traktat paryski z r. 1856,

który był dziełem Francyi.

Nie można dzisiaj żądać od Francyi wy

stąpienia w kwestyach europejskich, ale po

w aga w oświadczeniu rządu wobec reprezen

tacyi kraju nie byłaby wcale poczytaną za

złe ani w kraju ani nawet za granicą;

gdy przeciwnie chełpienie się własną sła

bością i szydzenie z własnej przeszłości

nie samych tylko zwolenników cesarstwa

boleśnie dotknąć musi. Nie wiemy, czy

słowami temi chciał rząd francuski po

zyskać sobie przychylność za granicą czy

w skrajnej lewicy, ale prawdziwi patryoci

uczuć muszą wstręt i rumieniec wstydu.

Słowa te jednak świadczą, jak daleko się

ga we Francyi nienawiść stronnictw. Bo

też i Komuna paryska przyjaźniejszą oka

zywała się Prusakom niż Wersalowi.

Wobec tego ogólnego poglądu na oświad

czenie d. 14 b. m. zapiszemy tylko, że w

szeregu zapowiedziąnych wniosków prawo

dawczych znajduje się zmiana niedawno u

chwalonej ustawy o uniwersytetach, oraz o

mianowaniu burmistrzów, żądana zaś przez

lewicę rewizya wyroków sądów wojennych

nie mieści się na niniejszym programie g a

binetu Dufaura.

KORESPONDENCYA ,,CZASI?!

f,u ów 15 marca.

ote posiedzenie Sejmu krajowego.

Na początku dzisiejszego posiedzenia odczytano trzy

wnioski nowe.

Pierwszym był wniosek p. Spła wiń skiego dą

żący do zmiany przepisów ustawy o stosunkach nau

czycieli ludowych, tyczących się udzielenia kwita

ryuszów.

Drugi wniosek frakcyi świętojurskiej, na którym

podpisanyjp. Antoniewicz, opiewa, aby komisya

edukacyjna wezwaną została do wypracowania nowej

ustawy o języku wykładowym w szkołach ludowych

i średnich, ponieważ dotychczasowa nie odpowiada

faktycznym stosunkom.

Trzeci wniosek p. Dr Zolla i towarzyszy doma

ga się, aby suplentom nauczycielskim w szkołach

średnich liczono czas służby nie od czasu otrzyma

nia stałej posady po złożeniu egzaminu, lecz od”dnia

złożenia przysięgi służbowej.

Pomiędzy licznemi petycyami, które dziś weszły

do sejmu, wymieniam jako mające ogólniejsze zna

czenie petycyę Wydziału powiatowego w Mościskach

o zniesienie kachałów żydowskich w drodze ustawo

dawstwa ; gminy Podgórze o rewizyę ustawy gmin

nej o utworzenie gmin zbiorowych wiejskich, o wy

danie oddzielnego statutu dla miast, o nową ordy

nacyę wyborczą, o zniesienie dualizmu władz i po

łączenie starostw z Wydziałami powiatowemi.

Po odesłaniu sprawozdania Wydziału krajowego

o drodze z Głogowa do Nabrzezia do komisyi dro

gowej, sprawozdania zaś o robotach w szpitalu po

wszechnym we Lwowie i kredytach dodatkowych

w tym celu do komisyi administracyjnej, p. Gnie

wosz uzasadnia w długiej przemowie wniosek swój

względem nowelli do ustawy drogowej. Wniosek ten,

podniesiony w zeszłym roku przez wnioskodawcę

w komisyi drogowej, pozostał naówczas w mniejszo

ści. Podnoszono przeciwko niemu rozmaite zarzuty,

które mówca szczegółowo zbija, odczytując je z pro

tokółów tejże komisyi. Najważniejszą zasadę zawiera

zmiana §. 120, tj. prestacyi do dróg gminnych i do

wodzi, że dwór powinien się zarówno przyczyniaó do

tychże jak gmina, a miarą tego przyczynienia się,

jedynie sprawiedliwą, jest podatek gruntowy i do

mowy.

W końcu mówca motywuje nagłośó tego wniosku,

ponieważ pragnie, aby komisya mając wyznaczony

termin czternasto-dniowy (już nie jak pierwotnie

cztero-dniowy), tem pewniej ze swego zadania się

wywiązała.

Izba odrzuciła nagłośó wniosku p. Gniewosza, i o

desłała go do komisyi drogowej.

W końcu udzielono gminie miasta Brzeżan pozwo

lenie na pobór 60°/o , a gminie Ciężkowice na pobór

75% dodatku do podatku konsumcyjnego od wina.

Następne posiedzenie w piątek 17go b. m.

Lwów 15 marca.

Jak się dowiaduję, komisya administracyjna gotowe

ma już sprawozdanie o projekcie Wydziału krajowe

go do ustawy o nadzorze władz wyższych nad urzę

dnikami gminnymi. Komisya przyznaje, że naduży

cia się zdarzają lecz mimoto wnosi przejście do po

rządku dziennego nad projektem, a to głównie z tych

motywów, że postanowienia obowiązującej ustawy

gminnój, nadające wyższym władzom moc pociąga

nia naczelników gminy i tejże funkcyonaryuszów do

odpowiedzialności, wystarczają do uchylenia urzędni

ków gminy działających na szkodę gminy, że tedy

projekt jest niepotrzebnym, źe dalćj narusza autono

mię gmin, bo obok władzy dyscyplinarnej, służącej

naczelnikowi gminy wobec urzędników, wprowadza

bezpośrednią władzę dyscyplinarną wyższych władz

rządowych, a wreszcie, że projektowana ustawa mo

głaby tylko zniechęcić naczelników w nadzorowaniu u

rzędników podwładnych i wprowadzić jeszcze więk

szy rozstrój w gminach.

Podobny wniosek ma byó też przygotowany co do

nowelli o obszarach dworskich. Jak słychać, zamie

rza jeden z posłów uczynić wniosek, ażeby wszystkie

obszary dworskie z gminami były połączone.

Komisya kultury krajowej obrała przewodniczącym

księcia Czartoryskiego zastępcą p. Szumań

czowskiego, sekretarzem p. Szczepańskiego;

komisya edukacyjna przewodniczącym p. Majera,

zastępcą, X. bisie. Stupnickiego, sekretarzem p.

Szujskiego; komisya głodowa przewodniczącym,

p. Hoppena, ząstępcąp. Ilerodyskiego, sekre

tarzem p. Abrahamowicza.

Na przyszłem posiedzeniu, które ma się odbyć w

piątek 17 h. m. na porządek dzienny przychodzi mię

dzy innemi pierwszy odczyt wniosku p. Abrahamo*

wicza o reformie ustawy leśnej i wniosku X. Stępka

o ustawie przeciw pijaństwu.

Wiedeń 15 marca.

(R) P. Lubisza, podesta i notaryusz w Buduy,

tudzież marszałek sejmu dalraackiego w Zadarze, nie

mógł spodziewać się takiego przyjęcia, jakie znalazł

ze strony kilkunastu posłów sejmowych. Mylnie kilka

dzienników utrzymuje, że hr. Monti, który głównie

wzniecił ów skandal przeciw p. Lubiszy, jest naczel

nikiem stronnictwa włosko-autonomicznego w Dalma

cyi. P. Monti należy tak dobrze, jak p. Lubisza do

stronnictwa słowiańskiego; zresztą także i pp. Klaicz

i Pauliuowicz, będący niewątpliwego pochodzenia sło

wiańskiego, również stali po stronie p. Montego i

również wystąpili przeciw p. Lubiszy. Dopóki obecny

prezes sądu międzynarodowego w Aleksandryi Dr.

Lapenna stał na czele stronnictwa włoskiego w Dal

rnacyi, tj. aż do zaprowadzenia wyborów bezpośre

dnich z konieczności, tudzież wyborów bezpośrednich

do Rady państwa, p. Lubisza był wyłącznym panem

sytuacyi w Dalmacyi w kołach słowiańskich. Odkąd

p. Lubisza stanął z kilkoma towarzyszami po stro

nie reformy wyborczej, nastąpił rozdział w stronni

ctwie słowiańskiem, tak iż ciągle usiłowano obalió

p. Lubiszę, doświadczonego w zawodzie parlamentar

nym męża, nie bez pewnego rozumu politycznego,

lubo pozbawionego wyższych zdolności i nie władają

cego językiem niemieckim. Główny powód niezado

wolenia z p. Lubiszy w pewnem kółku posłów sło

wiańskich w Dalmacyi jest zatem politycznym. Te

raz przyłączyły się do opozycyi politycznej także i

zarzuty osobiste, o których doniósł telegraf. Tak

więc sejm dalmacki stał się widownią burdy, rzad

kiej w życiu parlamentarnem w Austryi. Syczenie

bomby, jaka ostatecznie pękła w Zadarze w sali sej

mowej, słyszeć się już dało przed kilkoma tygodnia

mi, kiedy deputowany p. Klaicz w włoskim organie

stronnictwa słowiańskiego w Dalmacyi, w dzienniku

II Nazionale (Narodni List), napisał list otwarty, po

sądzając tak p. Lubiszę, jako też i p. Bajamontego,

przywódzcę stronnictwa włoskiego w Dalmacyi, o

przekupstwo w sprawach kolejowych. P. Klaicz wy

mienił takżo dziennikarzy wiedeńskich jako wspólni

ków w przekupstwie. Podobne dary pieniężno w spra

wach bankowych i kolejowych, bądź dla deputowa

nych, bądź dla dziennikarzy, nie miały wszelako byó

rzadkością w czasie szwindlu giełdowo-finansowego

przed Krachem. Dotąd bliższych nie ma wiadomo—

Cięśó literacko-artystyczna,

0 mińskiej i rosyjskiej szlachcie

przez

M arya na Gorżkowskiego.

Rzuciwszy więc okiem na całą przeszłość odsła

niamy w kilku szkicach niektóre obrazy, silniej za

rysowane w historyi Rosyi. Co do religii i oby

czaj;ów, wiara w Rosyi była na pozór prawosła

wną, lecz w każdej dzielnicy miała osobne miejscowe

piętno, bardzo wydatne, odróżniające od innych. Po

nieważ hierarchia cerkiewna nie miała żadnego sku

pienia i centrum, tak jak Rzym u katolickich naro

dów; więc dzielnice kniaziów przy pewnym prawo

sławnym pozorze, odbywały odwieczne przedhistory

czne i pogańskie praktyki, które w kronikach ru

skich zowią się djabelskiemi zwyczajami. Pra

wosławie w Rosyi bardzo powolne czyniło postępy

i już od dawna spotykało się z misyami katolickiemi.

Tak pod rokiem 1227 Koreły przyjęli chrześciań

stwo, lecz będąc pod zwierzchnictwem to Nowgoro

du, to Szwedów od tych ostatnich przyjmowali i ka

tolicyzm.

Nowgoród stanowił w Rosyi, jakby osobne małe

państwo, miał wolne głosy, wiec i wybory. Wiec obie

rał i postanawiał nawet archierejów i duchownych;

ciągnięto losy, ostatnia kartka z nazwiskiem wyjęta

z urny oznaczała wybór na archiereja. Nowgorodzki

archierej rządził czasami całym krajem, zastępował

kniazia w sprawach cywilnych, gdy kniaź był nieo

becnym lub nie był jeszcze wybranym i ogłoszonym.

Obok Nowgorodu była rzeczpospolita Pskowska: kraj

bogaty, handlowy, lecz związany stosunkami z Now

gorodem, ciągle dążył do usamowolnienia się z pod

wpływów Nowgorodu, prowadził z nim odkryte woj

ny; a jednak Nowgorodzki archierej usiłował w spra

wach cerkiewnych rządzić i Pskowem. Starania te

były nieraz bez skutku. Psków prowadzi spór z arcbie

rejem a chociaż archierej rzuca na niego przeklęstwa,

odłącza od cerkwi; to jednak nio pomaga! Pskowski

wiec sam obierał, sądził i karał swych popów a cią

gle dążąc do wyrobienia samoistnej, osobnej i naro

dowej hierarchii cerkiewnej, niezależnej od nikogo,

gdy spotkał przeszkody od Nowgorodu, wyrobił oso

bną u siebie sektę zwaną Strygolszczykami

już w XIV wie)ku. Ta sekta miała osobno swoje wy

gnanie i dogmata; odrzucała święcenie na popów

a ludzie cywilni wszystkie spełniali obrzędy cerkie

wne; taż sekta w r. 1375 a może i wcześniej sze

rzyła się w Nowgorodzie, a dotrwała w ogromnej

ilości wyznawców aż do dziś jeszcze. Sąsiedztwo Psko

wa z katolicką Litwą przyczyniło się, źe Psków miał

w swojem łonie już w owym czasie katolickich wy

znawców.

Prawosławne duchowieństwo na pozór podlegało

metropolitom i archierejom, którzy brali z cerkwi do

chody, sądzili popów. Pop za każdy sąd i karę obo

wiązany był płacić archierejowi pieniądze. A jednak

najwyższa władza nad metropolitami archierejami i

popami była w ręku kniaziów. Już w r. 1229 kniaź

Jarosław sam sądzi Rostowskiego archiereja Kiriłła

i odbiera mu cały majątek; kniaź Szemiaka kazał

ihumena Wołogodskiego starca Grzegorza z mostu

zrzucić, inne dowody są w ciągu opisu. Kniaziowie

w odezwach i pismach do metropolitów mówią ty.

Sami prawosławni kniaziowie grabią i rabują swo

je^prawosławne monastery i cerkwie zabierając bo

gactwa. Kobiety w Rosyi trzymały się na ustroniu,

w zamknięciu, nawet nie bywały na publicznych na

bożeństwach w cerkwi. W Wiatce mieli po dzie

sięć żon, a popi dawali śluby i błogosła

wieństwa; sami nawet zakonnicy i mnisi byli żo

naci. Metropolita Izydor świadczy, że wielu archiere

jów w Rosyi nie umiało czytać i pisać za jego cza

sów. Kary używane przez kniaziów w Rosyi były:

ucięcie uszów, nosa, ucięcie rąk, bicie knu

tem, wykłucie oczów! W r. 1444 kniaź Iwan

Możajski zachwycił Andrzeja Mamona, żonę jego i

kazał ich spalić w Możajsku. W 1462 r. kniaź Wa

syl Ciemny wiele osób bił knutem, rznął nosy,

ręce itd.

Nowgoród chociaż był Rzeczypospolitą, lecz rozu

miał ją po swojemu; Nowgoród słynny był z klątw

i łajania. Dawniej mówiliśmy, że żaden język w Eu

ropie nie posiada takiego bogactwa słów, form, zwro

tów dla spotwarzania i łajania jak rosyjski. Nowgo

ród był słynny z sporów rabunków nie tylko sąsie

dnich domów lecz i cerkwi i monasterów swoich w

latach 1267, 93 w łatach 1311, 40, 42 były ra

bunki przerażające; prócz tego pociąg do pijaństwa

był zdumiewający.

Cerkiewna literatura w Rosyi była dośó ubogą;

najwięcej było dzieł tłumaczonych albo na Afońskiej

górze, albo w Serbii w Chilandarskim klasztorze,

gdzie serbskie dla Rosyi wychodziły dzieła. Z tego

względu wpływ Serbii na Rosie był ogromny, o czem

dokładniej w Przeglądzie kwestyi spornych o Rusi,

rok 1876. Wszakże były i w samej Rosyi utwory.

Serapion archierej Władymirski współczesny Kiriłła

pisał odezwę do duchowieństwa,_ w której

przestrzega popów o wiedmacbj czarodziejach i cza

rodziejkach. Również; pouczenia Matweja Sarajskoho

były podobnej treści. Metropolita Kiprian pisał ży

cie św. Piotra, po którym sam nastąpił. — Troicki

mnich Epifani pisał życie św. Sergia, Nikona i Ste

fana Permskiego. Prócz tego pisano w Rosyi kroni

ki w Nowgorodzie w Rostowie, w Władymirze, w

Perejasławiu, w Twerze, w Moskwie, Pskowie, albo

przynajmniej autor był sam we wspomnionych mia

stach ; wszystkie opisy dziejów weszły do jednej księ

gi zwanej ,,Spisek Ławrentiewski", którego najda

wniejszy rękopism jest z roku 1377. Jeśli stau lite

ratury dośó ubogi zrównany z owoezesną literaturą

w Krakowie to zobaczymy, że w Krakowie druko

wały się już nawet książki cerkiewne.

Chanowie tatarscy już w owej epoce mianują

się carami, lecz żaden jeszcze kniaź tego sobie

tytułu nie przywłaszcza. Chanowie trzymali Baska

ków, jeszcze Batyj postanowił icli po miastach, ale

bogatsi właściciele kupowali od Baskaków prawo

zciągania podatków z ludu i na tem robili intere

sa. Prócz tego sami kniaziowie jeszcze z całą gorli

wością oddawali się zbieraniem podatków z ludu i

takowe odwozili chanom przy osobistej czołobitności

w Ordzie.

Oprócz Nowgorodu i Pskowa nigdzie w dzielni

cach w Rosyi nie spotykają się wiece; wprawdzie

w kronikach są wspomnione jakieś wiece w Kostro

mie, w Torżku, w Rostowie, lecz ten wyraz należy

brać w znaczeniu przenośnem jako chwilowa narada;

sam nawet historyk Sołowiew, z którego czerpiemy

niniejsze szkice, to samo twierdzi i w tem nas upe

wnia. Taki brak wieców daje nam powód do twier

dzeń, że prócz małej krainy Nowgorodu i Pskowa,

w całej zresztą pozostałej Rosyi tak wielkiej co do

obszarów, życie słowiańskie zaledwie tlało, albo stłu

mione i przygniecone obcemi żywiołami obcych i

niesłowiańskich szczepów, albo przez samych knia

ziów i ich bojarów było rozmyślnie niszczone i dru

zgotane !

Skończyliśmy na panowaniu kniazia Wasyla, który

chociaż panując w Moskwie nie umiał ani czytać ani

pisać, dośó jednak rozumiał swe powołanie, by utrzy

mywać w niewolniczem posłuszeństwie tych, których

do tego przymusił.

Wprawdzie z Nowgorodem nie miał powodzenia,

bo kiedy targnął się na wiec i chciał go zniszczyć

jako instytucyę swobód i wolności; to Nowgorodcy

już uczynili byli zmowę, by zabić tak kniazia Wasyla

jak jego dzieci, lecz zamiar nie udał się. Po śmierci

kniazia Wasyla w r. 1462 nastąpił Iwan III, który

całą swą siłę skierował, by zatrzeć i wyniszczyć

wszystkie swobody i wolności Nowgorodzkiej rzeczy*

pospolitej. Nowgoród nie miał już pomocy i obrony

ze strony dzielnic kniaziów w Rosyi, bo one były

bez dawniejszego znaczenia i siły; zostawała więc

Litwa, do której Nowgoród mógł się udawać o po

moc ...

Dawno już Nowgoród miał z Litwą stosunki i li

czne w nim.było dla Litwy stronnictwo nietylko

w Wiecu, lecz i w mieszczaństwie i kupcach; tak,

że Nowgorodcy już za archiereja Kwfemia dążyli do

przyjęcia katolicyzmu, tem bardziej, że były to

czasy, w których metropolita Izydor do Florenckiego

należał soboru. Lecz oto Iwan III pisze do metro

polity Jona, by odprowadzał Nowgorodców od sto

sunków z metropolitą Grzegorzem, następcą Izydora;

w Nowgorodzie jednak na czele wielkiego stronnictwa,

które trzymało z Litwą, były dzieci posadnika Bo

reckiego; stronnictwo to bije, tłucze i wypędza na

miestników moskiewskich w tem przekonaniu, że się

Nowgoród z Litwą połączy. Psków w tymże cza

sie również postanawia, by obrać sobie osobnego

archiereja rodem ze Pskowa, lecz Iwan nie pozwala

na to.

Litwa i Polska uważając rzeczpospolitę Nowgo

rodzką za swój kraj, z rozkazu króla Kazimierza

przysyła z Kijowa księcia Michała Olelkowicza na

tron Nowgorodzki. Książę z wielkim dworem i z ki

jowską szlachtą przybywa do Nowgorodu, obejmuje

władzę i radośnie przez wszystkich zostaje przyję

tym. Zburzony i rozproszony przez dawniejszego

kniazia Wasyla Wiec, przy nowym księciu litewskim

znowu organizuje się i powstaje; a po śmierci ar

chiereja Jonę, tenże Wiec przystępuje do wyboru

nowego. Trzech ubiegających się na archierejstwo

Warsonofii, Pimen i Teofil stanęło na kandydatów.

Los padł na Teofila; lecz Pimen także chciał zo

stać, odzywając się publicznie, że gotów pojechać

nawet do Kijowa dla wyświęcenia się. To oświad

czenie się Pimena dowodzi, że chciał należeć do

Unii, bo Kijów był wtedy unickim. Ale wybrany

Teofil i jego stronnictwo udaje się do Moskwy i

przeciwdziała stronnictwu Pimena, czyli stronnictwu

Litwy i Unii. Moskwa chcąc wywrzeć wpływ swój,

trzyma za Teofilem i wzywa go, by przybył do Mo

skwy dla wyświęcenia się; dla poparcia jednak tej

sprawy cichaczem intryguje i podburza Psków, by

nietylko wszelkie z Nowgorodem zerwał stosunki,

ale pomagał Moskwie do wojny z nim. Psków otrzy

mawszy to wezwanie, daje o tem wiedzieć Nowgo

rodowi i ostrzega o tem! Wówczas Wiec nowgo

rodzki i całe miasto zawrzało, wszyscy podnieśli

krzyk: ,,Nie chcemy Moskwy, my ludzie

wolni, trzymamy za królem Kazimie

rzem!" Lecz w tym zamęcie występują stronnicy

Teofila — a więc i Moskwy. To rozdwojenie zdań

i chęci było przyczyną, że Wiec miał rozstrzygnąć

tę sprawę. Uderzono w dzwony, Wiec zaczął na

radę, lecz zewsząd dały się słyszeć okrzyki: Chce

my króla polskiego! Strona moskiewska pod

jęła głosy, lecz ją zaczęli tłuc, wypędzać, a potem

bić kamieniami: posypały się grudy i kamienie jak

grad. Tak więc stronnictwo za Polską przemogło,

posłano posłów z zawiadomieniem o tem i uczyniono

z Polską układy, w których Nowgorod poddawał się

Polsce, a Polska miała go bronić od Moskwy z tem

zastrzeżeniem, źe wiara miała być nienaruszoną.

W tym traktacie Nowgorodcy zwą siebie wolni

ludzie. Kniaź Iwan moskiewski przestraszony, pró

bował zrazu ugody; moskiewski metropolita Filip

także przemawiał za tem, lecz nic nie pomogło!

Nowogród ani chce słyszeć o Moskwie. Wtedy w r.

J471 sam kniaź Moskwy z braćmi ruszył się na

nich; pierwszy oddział poszedł do Rusy. Zastana

wiającem jest samo nazwisko Rusa! Ponieważ Ru

siui przybywszy z za morza, najpierwej w Nowgo

rodzkiej tylko osiedlili się ziemi; więc nazwisko

Rusa musi pochodzić z tych czasów; przeszedłszy

potem nad Dniepr, ciż Rusini wraz z drużynami

siedli nad rzeczką, która od ich imienia nazwaną

została Rosia i do dziś dnia przechowała toż imię

na Ukrainie.

Pierwszy więc pochód moskiewski uderzył wNow

gorodzką dzielnicę ze strony Rusy: wszystkie włoście

były zrabowane i spalone do szczętu; bo Nowgoród

znikąd nie miał pomocy. Goniec wysłany do Pol

ski z uwiadomieniem i prośbą o pomoc, nie dotarł

do króla Kazimierza, zatrzymany przez Magistra w

Liwonii, musiał się z drogi zawrócić; książę Michał

Olelkowicz, dowiedziawszy się o śmierci brata Se

mena w Kijowie, wyjechał przed tem jeszcze z Now

gorodu. Moskwa bezpiecznie więc rabuje Rusę, bije

nowgorodzkie oddziały i otrzymuje jeszcze posiłki

ze strony podmówionego Pskowa. Kniaź pskowski

Szujski razem z Moskwą rozbija Nowgorodzców;

posadnik Borecki, największy stronnik Polski, był

wzięty do niewoli; lecz to nic nie pomogło! Nowgo

ród ciągle stoi przy Kazimierzu i Polsce. Wówczas

Moskwa zabija Boreckiego, bierze 15,000 rubli kary

i spustoszywszy oraz spaliwszy całą krainę do samego

morza, zabrała do niewoli dużo ludu i w tymże

1471 r. powraca nazad. Wkrótce Iwan znowu przy

chodzi , przyprowadza wyświęconego w Moskwie

archiereja Teofila, nakłada kontrybucye, sądzi win

nych, okuwa w kajdany i wysyła aż do Moskwy.

Tak więc — powiada kronikarz ruski — sądy na

Nowgorodców odbywają się już w obcem mieście

Moskwie, czego dawniej nigdy nie było!

(Dalszy ciąg nastąpi)

MM*,sr.

P staro7.y, w Krokow)o po 10 c,, * przesyłką pocztowi 12 o.

Prenumerata wyno11:

Mie)ftoowa w K rakowie

’? ’"on

lm kwartał naJmiooi§ae nalmieaisu

Poczte w państwie Austryaekiem! ! ! ! | ! ’

7,łr- 2

ii,;a

;J"

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction