Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 678 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 230

Kraków, Piątek 7 Października 1904.

Rocznik LVII.

CZAS

(Wydanie wieczorne).

Prenumeratę przyjmują i Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

Miejscow ą prenu m eratę księgarnia S- A Krzyżanowskiego, handle: SŁ Karlińskiego w Sukiennicach,

H. Kretschmera, Rynek 10, Biuro dzieumków Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika w Rynkn głównym

Ogłoszenia przyjmuje się za opłatą od wiereza petitem za pierwszy raz 20 hal z* każdy następny

po 1 0 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal. następny po 10 hal.

?S i°? « * » 1Prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A.Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K BuchBtaha; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Potnralski Rynek

w Przemyślu Ą. Juszyński księgarnia kolejowa, D. Heszcles; w Rzeszowie M. Weintrauh-’

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Rockaoh; w Tarnopolu C Haliczer

w Paryżu wyłącznie p. Adam rue de Yaronne 38. (prenumeratę p. W . Raczkowski, Coiirbevoi pod

Paryzcui rue de tliemm de fer 44); w Wiedniu Haasenstein 4 Vogler (także w Hamburgu. Frank

furcie n_

M., Berlinie Lipsku, Bazylei i Wrocławiu). A . Oppelik. R . Mosse (także w Berlinie, Hamburgu

Monachium i Norymberdze,.

H. Schalek, M. Dukes, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H

G.,ldschmidt 4 Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube 4 Comp.

S W * Za każdą zwiane adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr BO.

IWa,piśmie.

Kto m a sposobność jeżdżenia po naszych mia

stach prowincyonalnych i stykania się tam z wła

dzami administracyjnemi, ten mnsi przyznać, że

między młodszem pokoleniem naszego świata n

rzędniczego cznć jakiś świeższy powiew, jakiś

żywszy pęd do służenia krajowi, jakieś wyraźniej

sze zdawaaie sobie sprawy z obowiązków wzglę

dem społeczeństwa. Pomyślny i pocieszający ten

objaw je s t oczywiście wynikiem całego zbioro

wiska przyczyn. Składają się na to wskazówki,

płynące ze Lwowa, składają się na to głębokie

przemiany w pojęciach narodn, który zroznmiał

nareszcie, że administracya nie jest jakiemś złem

koniecznem, narznconem krajowi przez siłę zew

nętrzną, lecz że stanowi wytwór rodzimy, będący

nieodzownym warunkiem pomyślności i dobroby

tu. Z prawdziwą też przyjemnością odczytano w

dziennikach niedawne przemówienia prezesa ga

binetn, wzywające przedstawiających mn się u

rzędnibów do pełnienia obowiązków bezstronnie,

z oddaniem sił na nsłngi dobra publicznego i

z poczuciem służby obywatelskiej. Jakiekolwiek

były poglądy na tę podróż ze stanowiska poli

tycznego, nwagi p. Koerbera o zadaniach stann

urzędniczego znalazły przyjęcie życzliwe.

Niema dobrej administracyi bez zaufania mię

dzy urzędnikiem, a ludnością. Kto tej prawdy

nznać nie chce, kogo przeraża myśl, że miesz

kańcy jakiegoś powiatu m cgą obdarzyć ufnością

urzędników starostwa, ten niecb się pożegna raz

na zawsze z myślą o powolnem doskonaleniu się

naszej machiny administracyjnej. Zanfanie to,

podkopywane w wielu okolicach konsekwentnie i

nieustannie, jest między Indem naszym zakorze

nione silnie. Każdy środek godziwy, który je

wzmacnia, stanowi prawdziwą zasługę. Wszystko,

co je podkopuje, jest dla społeczeństwa szkodliwe.

Czynnikiem, który stale ufność tę tępić się stara,

s ą rozpowszechnieni po naszych miastach doradcy

pokątni. Walka nrzędów z tą plagą trwa nie od

wczoraj. Świadectwem usiłowań, mających ua celu

wytępienie złego, są dekrety gnbernialne z epoki

śp. Agenora Gołnchowskiego. W ostatnich zaś cza

sa ch zwrócił znown nwagę na tę chorobę kraju

okólnik p. prezydenta Tchórznickiego.

Z radością spostrzedz można, że władze admi

nistracyjne w wieln powiatach dążą sumiennie

do usnnięcia złego. W szędzie zaś, gdzie tę walkę

podjęto na prawdę, przekonano się, że przede

wszy8tkicm nnikać należy wszystkiego, co chłopa

w objęcia doradcy pokątnego wpędza.

Kto chce osłabić wpływ tych ludzi, kto chce

ścieśnić a renę ich działania, kto obce odebrać im

możność zarabiania na chłeb ze szkodą ogółn, a

zmusić ich do obrania innego zawodn, ten powi

nien przedewszystkiem unikać wszystkiego, co

im przysparza klientów, unikać wszystkiego, co

zmnsza lndność wiejską i miejską do sznkania

ich pomocy.

Za wiele żądamy od naszego chłopa piśmien

nych podań, piśmiennych próśb, piśmiennych re

kursów. Zbyt często słyszy się w biurach naszych

odpowiedź krótką, węż!owatą, stanowczą: nDaj

to na piśmie", ,,Dajcie to na piśmie".

Chłop wi

dząe, że nstnem przedstawieniem nic się nie

wskóra, zaczyna sznkać po miasteczka kogoś,

kto mn sporządzi dokument pożądany. Nie dziw

my się, że ten anioł opieknńczy, dostawszy no

wego pupila, nie wypuści go już z opieki. Zwoi

na z doradcy prawnego, staje się on doradcą po

litycznym, jego nauczycielem i kierownikiem, je

go wyrocznią podczas wyborów i jego powierni

kiem w okresie strajków rolnych.

Pojmujemy wybornie, że powiedzenie chłopu:

,N ie masz tu nic do gadania; podanie wnieś na

piśmie" — je st częstokroć najłatwiejszem zakoń

czeniem rozmowy długiej i męczącej. Kochany

nasz kmiotek nie zawsze bywa zabawny. Poknsa

pozbycia się go jest wielka. Nie należy ulegać

jej zbyt pochopnie.

Chłop lnbi chodzić do miasteczka. Próżnując

w domu, uczuwa niekiedy wyrzuty sumienia. W y

myśliwszy sobie jakiś interes do urzędu, doznaje

ulgi wewnętrznej. Wymyśla więc sobie te intere

sy nienstannie, metodycznie, wedłng systemu.

Chłop ma przytem z dziada pradziada silną

wiarę i niewzruszoną moc wyżebrywania, wynu

dzania, wydeptywania wszystkiego. Systemu tego

trzym ał się za czasów pańszczyźnianych, wycze

kując godzinami przed gankiem. Systemu tego

trzyma się dzisiaj, łażąc do starostwa, do sądu,

do Towarzystwa zaliczkowego.

Kto się nie stykał z tern bezpośrednio, nie ma

wyobrażenia, jak to działa na nerwy. Drzwi skrzy

pnęły i stoi znowu, jak stał tem u tydzień, temu

dwa tygodnie, jak stał przed trzema miesiącami.

Stoi i drapie się w głowę. Stoi, jak upiór i mil

czy. Przyszedł tylko zapytać, czy nie nadeszło

jeszcze pismo z Namiestnictwa, z Bankn Krajo

wego, lnb z Dyrekcyi Skarbu.

Pojutrze będziemy go mieli znowu. Gdy to po

trwa dłużej, będzie się nam śnił po nocach. Nie

przychodziłby może t a k często, gdyby dziwnym

jakimś instynktem nie odcznł, jak a siła tkwi w tym

jego systemie. Pozbyć się go łatwo, a jednak mó

wić z nim trzeba. Wymaga tego wzgląd na do

bro jego własne i na dobro krajn. Wymaga tego

ten niewątpliwy pewnik, że nie znalazłszy u nas

rady, pójdzie szukać jej gdzieindziej.

Pamiętajmy, że poziom inteligencyi naszego In

du byw a w różnych okolicach nader rozmaity.

Pamiętajmy, że są jeszcze okolice, w których naj

wyższa władza powiatowa otoczona jest w oczach

łndn nrokiem niezwykłym, że są starostwa, do

których chłop wchodzi z tradycyjną na nstach for

mułą: ,,Kłaniam się Bogn i pann staroście°... Gdy

mn się każe iść do kogoś, kto nmie piękn’e sty

lizować podania, chłop przekonywa się, że jego

dawne pojęcia o władzy nie wytrzymują krytyki.

Im twi jest spraw, które załatwiać się dają

bez uciążliwej procedury, przez proste spisanie

protokółn.

Należy tu mnóstwo spraw między służbą a pra

oodawcami, mnóstwo spraw o zatrzymanie zasług

lub o odmówienie kosztów leczenia. Zaliczyć tu

można prośby o wstrzymanie egzekncyi podatko

wej, prośby o darowanie kar za niestemplowanie

aktów, zaliczyć tu można prośby o paszporty,

prośby o przynaglanie spraw, zalegających w in

nych binrach.

—

A cóż dopiero mówić o różnych

tysiącznych nieprzewidzianych ska rga ch i żąda

niach, z jakiemi mieszkańcy powiatn zgłaszają

się do starosty. Cóż mówić o skargach na wójta

za stronniczość przy karania szkodników w polu,

Inb o skargach mężów na żony, opuszczające o

gnisko rodzinne. J akież żniwo otwiera się dla

krętaczy małomiasteczkowych, gdy k ażdy drobiazg

wywołuje konieczność sporządzania akta.

Jest pod tym względem zmiana na lepsze, zmia

na widoczna i dobroczynna. Pożądanemby było.

żeby ta zmiana objęła i te oko!ice, w których

pojęcia dawne więcej okazują trwałości i siły.

Usposobienie młodszych warstw świata nrzędni

czego wraz z kierunkiem, nadawanym z góry,

dają w tej mierze najlepszą rękojmię.

Verax.

Lippe - Detmold.

Spór o prawa sukcesyjne w księstwie Lippe

Detmold, który zepchnął na razie z porządku

dziennego w Niemczech wszystkie inne sprawy

p lityki wewnętrznej datnje się od r 1895 —

Wówczas to zmarł książę Waldemar, z linii Lip

pe-Biesterfeld, który wyznaczył na swego następcę

księcia Adolfa Schanmburg - Lippe, a uczynił to

w drodze samowolnego rozporządzenia, które do

tknęło pokrzywdzoną w swych prawach linię

Lippe Biesterfeld. Sprawa zaogniła się w spór i

przyszła przed forum rady związkowej, która zno

wu odstąpiła akta ’ ad hot wydelegowanemu są

dowi rozjemczemu. Obradom tego sądu przewo

dniczył król Albert saski, a wyrok wypadł nn

stronę linii Lippe Biesterfeld, której prawa zostały

przywrócone, a rejentem został hr. E rn est Lippe

Biesterfeld Książę Adolf Schanmbnrg Lippe, ów

czesny pretendent, musiał się usunąć z zajętego

już stanowiska.

Już wówcza-i też zwróciło powszechną nwagę za

chowanie się Wilh elna U. Cesarz nie cznł się naj

widoczniej zadowolonym z wyrokn sądn rozjemcze

go. Świadczył o tem telegram, wysłany do ustę

pnjącegn ks. Adolfa, z zapewnieniem, że nLippe

uigdy nie będzie miała lepszego rejenta " Nadto

dał cesarz w inny sposób do poznania, że sym

patye jego nie są po stronie Ernesta Lippe - Bie

sterfeld. Mianowicie zakazał wojskom, stojącym

w Lippe, oddawać dzieciom regenta honory woj

skowe, a gdy rejent na to się nżalił, otrzymał

odpowiedź: ,,Mój jenerał otrzymał stosowny roz

kaz. Rejentowi - co rejenta, ale po za tem nic.

Zresztą zaś wypraszam sobie podobny ton, jakie

go pan użyłeś w swoim liście. Wilhelm, Impera

tor R ex.u Sprawa ta brzmiała dłngim pogłosem

w szpaltach pism niemieckich, a w szczególności

prasa bawarska wykorzystała ją do kropli prze

ciw Prusom.

Obecnie, zaledwie Erne st Lippe-Biesterfeld zam

knął oczy, sprawa sukcesyjna wypłynęła na no

wo. Nie było to niespodzianką, gdyż obie strony:

Lippe-Biesterfeld i Lippe-Schanmburg gotowały

się do kampanii przez szereg lat, zbierając ma

teryał archiwalny i historyczny, wydając broszury

i posługując się prasą. Jądrem bowiem sporu jest

to, czy linia Lippe B5esterfeld je st godną tronn,

0 tyle mianowicie, że m atka ro(ln Lippe - Biester

feld, miała być, zdaniem Lippe-Schaumbmgów,

unebenbilrtig, gdyż pochodziła z drobnej szlachty.

Sąd rozjemczy, pod przewodnictwem króla sas

kiego, nznał wszakże, i i owa matka rodn, Mode

sta ron Unruh, była ebenbilrtig, zdawałoby się

przeto, że sprawa skończona, a res judicata pro

veritate habebitur.

Ale Lippe Schanmbnrgowie w ystępują obecnie

z nu wyru zarzutem, m ianowicie utrzymują, że

matka zmarłego rejenta, Ernesta Lippe-Biester

feld, była córką mieszczanki. Lippe-Biesterfeldo

wie nie pozostali w tyle i odkryli wśród Lippe

Schaumbnrgów również wielką zmazę: mianowi

cie m atka rodn Schaumbnrgów, z domu panna

von Friezenhansen, nie posiadała, jak twierdzą,

przepisąnych w arunków szlachectwa. Spór rozgo

rzał n a nowo po wszelkiej fbrmie.

Być może, iż nie wyszedłby poza niebardzo

szerokie ramy obn tych państewek w dwunastce

1stanowiłby, co najwyżej, parafialną sensacyę, gdy

by nie pośpiech, z jakim Wilhelm II postarał się

o nadanie mn enropejskiego rozgłosu i charakteru

kwestyi zasadniczej. J a k bowiem doniosły depe

sze, zatelegrafował Wilhelm II do syna zmarłego

księcia Ernesta, Leopolda, że nie może uznać

jego rejencyi i nie pozwoli na zaprzysiężenie

wojska n a wierność nowemn rejentowi, dopóki

spra wa snkcesyi nie bedzie ostatecznie wyjaśnio

ną. Telegram ten jest skutkiem protestu, wnie

sionego do rady zwierzchnej przez księcia Adolfa

Schaumburg-Lippe przeciw rejencyi Leopolda i

ma podwójne znaczenie: raz, jako wyraźne uję

cie się cesarza za swoim kuzynem — Adolf

Schanmbnrg Lippe ma z a żonę księżniczkę Wi

ktoryę pruską i jest szwagrem cesarza — po

wtóre jako akt woli a raczej samowoli, zdolny

poruszyć wszystkie państwa związkowe, zdecy

dowane pilnie strzedz swych praw i swej auto

nomii.

Mianowicie ustaw a rejenoyjna w Lippe Detmold

i r. 1895 została w r. 1898 uzupełnioną, w tym

mianowicie kierunku, iż, w razie zgonu E rnesta

Lippe-Biesterfeld, rejencyę obejmuje syn jego,

Leopold, i prowadzi ją dopóty, dopóki ewentual

ne spory sukcesyjne nie będą nkończone. Ustawę

i jej uzupełnienie przyjął sejm lippe-detmoldzki,

przeto telegram Wilhelma II narusza tę nstawę i

jest wkroczeniem w wewnętrzne stosunki, wauto

nomię państwa związkowego.

T ak więc depeszy cesarskiej przyszło znown

i degrać rolę bnrzycielki spokoju, mimo, że Wil

hełm II miał sposobność niejednokrotnie zapoznać

się z tą niemiłą właściwością telegramów. Sejm

lippe-detmoldzki, zebrany wczoraj, wysłuchał o

świadczenia ministra Gerekota, który stwierdził,

iż rząd stoi ściśle i niezmiennie na stanowisku

ustawy z r. 1898, a tem samem uznaje, ,iż tele

gram cesarski nie posiada żadnej mocy obowią

zującej. Rejent, uznany ezy nienznany przez ce

sarza, pozostaje dla rząidn nadal rejentem. Ale hr.

Leopold Lippe-Biesterfeld — mówi przedłożenie

rządowe, otrzymane przez sejm — nfny w swoje

dobre prawo, oświadcza, iż gotów j e st poddać

spia wę raz jeszcze orzeczeniu bezstronnego try

bnnału: może to być trybunał Rzeszy, pruski ka

mergerieht, ozy najwyższy trybunał bawarski, czy

też jakikolwiek inny trybunał. Rzeczą tego try

bunału będzie wydać wyrok, wiążący nieodwołal

nie obie strony. Rząd uprasza sejm, aby powziął

stosowną uchwałę.

Po złożeniu oświadczenia reprezentanta rządu,

posiedzenie sejmn zostało zamknięte, a następne

odbędzie się dzisiaj. Nie nlega wątpliwości, że

sejm przychyli się do rządowego przedłożenia,

t,ern bardziej, że chodzi tn o kwesty? zasadniczą,

w której zresztą LippeDetmold ma po swej stro

nie całą opinię niemiecką bez różnicy odcieni. —

Wszystkie pisma nznają, że telegram cesarski,

nitkontiasygnowany przez kanclerza, a zatem je

dnostronny ak t woli, przyczynił się ogromnie do

zaostrzenia konfliktu, i wszystkie zachęcają sejm

dotmoldzki do wytrwania na odważnem stanowisku

Z ciekawszych głosów prasy należy przytoczyć

Vo8s. Ztg. ,,Wszędzie — pisze ona — po za ko

łarni bezpośrednio interesowanemi wynurzy się o

becnie pytanie, j ak daleko rozciąga się władza

cesa rska w stosunku do prawnopaństwowych s,;o

rów w poszczególnych państwach. Dobrzeby było,

gdyby podobne kwestye nigdy nie przychodziły

pod dysknsyę, gdyż nie zwiększą z pewnością je

dności niemieckich książą t i szczepów, zwłaszcza

w oczach zagranicy. Sejm z pewnością njmie się

z naciskiem za samodzielnością państwa i za pra

wem rejenta, a co będzie, gdy nowy sąd rozjem

ezy oświadczy się na korzyść hr. Leopolda? Do

brzehy było, tdyby ten wynik stał się tylko klę

ską Scbaumburgów i pruskiego prezydenta mini

strów, lecz aby nie pozwalał na żadne wnioski

co do osobistych życzeń cesarza niemieckiego".

Życzenie — zresztą nieszczere — Voss. Z tg po

zostanie jednak życzeniem, wobec tego, że depe

sza nie była kontrasygnowaną przez hr. Bttlowa.

Z tego samego powodn stwierdza Beri. Ztg, że

telegram cesarza nie ma najmniejszego prawno

państwowego znaczenia.

,,Mimo to jest bardzo

niewesoły. Ubolewać trze ba przedewszystkiem, że

cesarz wysyła telegramy, które muszą być traktu

wane przez powołane czynniki bez należuej uwa

gi. Ubolewać trzeba dalej, że cesarz zajmuje tak

prononsowane stanowisko w kwestyi, w której j e

go szwagier jest tak silnie zaangażowany. Ubo

lewania godnem je s t wreszcie, że ceBarz, powoła

uy na strażnika konstytucyi, zajmuje stanowisko,

którego nie można pogodzić ani z konstytucyą

cesarstwa, ani kraju. Ostatni telegram jest może

największą niezręcznością, j aką cesarz popełnił".

Inne pisma wyrażają się przeważnie w tym sa

mym duchu.

Co do prawnej strony depeszy cesarskiej, na

leży zanważyć, iż Wilhelm II wysłał ją , korzy

sta jąc z konwencyi wojskowej z roku 1873 mię

dzy Prusami a Lippe-Detmold, która użyczyła mn

pretekstu do wmieszania się w sprawę snkcesyi.

Mianowicie wojska lippe detmoldzkie składają

przysięgę na wierność regentowi, wraz z formułą

posłuszeństwa dla cesarza. Regent je st, według

konwencyi, komenderującym jenerałem w sto

sunku do wojsk krajowych, ma prawo do hono

rów wojskowych, j akie należą się jenerałowi i

używa praw jenerała; nadto ma prawo nłaskawia

nia w razie, gdy jego poddany zostanie skazany

przez sąd wojskowy za przestępstwo natury cy

wilnej, życzenia zaś jego m ają być uwzględniane

w jak najszerszych granicach. Cesarz, cie zarzą

dzając przysięgi, daje przeto do zrozumienis, że

uieuważa obecnego regenta za stronę zdolną przy

jąć i pełnić obowiązki konwencyi wojskowej, czyli

nie nważa go za prawowitego władcę.

W rcznltacie, jakkolwiek się sprawa rozwit

najtrudniejsze przejścia będzie miał z depeszą

carską kanclerz hr. Btl!ow. Jnż dzisiaj pi’

p,dnoszą, że hr. Billowi pozostaje tylko podi

się do dymisyi. Albo bowiem wiedział o telef

tnie i nie był za jego wysłaniem, a w takim

zie powinien niezwłocznie zażądać dymisyi, ;

też nie pytano go wogóle a w takim razie t

bardziej ma obecnie jeden tylko środek, aby p

kazać uastępeom urząd kanclerza w nienarn

nej powadze i znaczeniu: ustąpić. nNie uchodzi

wiem — pisze B eri. Tagebl.

—

aby państwo

mieckie bylo rządzone raz konstytucyjnie,

absoluty stycznie. Jeżeli więc hr. Billów bierz(

seryo odpowiedzialność swego nrzęda, powii

natychmiast zażądać dymisyi".

Zbyt dalekicm byłoby przypuszczenie, iż pi

separatysty( zne, które nnrtnją Niemcy, zysl

bardzo wiele na tem zajścin. W każdym r

pewnem jest, że zaufania do Pros w państw

związkowych ono nie wzmoże, a tem mniej

wagi cesarza, który ze szczególnem upodobał

s ta ra się o niepopularnuść już nie wśród 1

ale wśród swych ukoronowanych kolegów, d

im ciągle i z dziwnym oporem do zrozum«

że panem jest on tylko i nikt więcej.

Oświata ludowa w Królestwie.

Komisy* pod przewodnictwem se natora Poi

rodnikowa, istniejąca przy jenerał -gnbernat

warszawskim, zajmuje się jnż od dłuższego c

projektami reformy stanu włościańskiego. C

wionę projekta przedstawia w oaobnyeh zapisk

do których z agląda korespondent Nowoje Wre

piszący pod pseudonimem R u s kij, i obznajt

z niemi czytelników tego dziennika. W ostał

korespondencyi z Warszawy pisze obszerni(

projekcie komisyi, zmierzającym do podniesii

oświaty ludności włościańskiej w Królestwie. R(

sya z otwartością przyznaje, że liczba szkół li

wych nie odpowiada potrzebie ludności i int

som państwa.

,Powiększenie liczby szkół —

wiada komisya Podgorudnikowa - aapotyka

taj ua poważne przeszkody, zarówno w prs

samem, oddającem zakładanie tychże inicyaty

zebrań wiejskich i gminnych, oraz w wielu

NA KAMIENIU.

AKWARELA

Michała Kioeiubyńskiego.

(Ciąg dalszy).

W końcu Ali, przywabiony światłami we wsi,

namówił Greka, aby wszedł do kawiarni.

Grek raz w rok rozwoził sół po nadbrzeżnych

krymskich siołach i dawał ją przeważnie na kre

dyt. To też nazajutrz, nie tracąc czasu, poszedł

górską ścieżyną do tatarskich wiosek po pienią

dze, Alemn zaś kazał naprawiać barkę. Nad

morską ścieżkę zalała woda i z tej strony wieś

była odcięta od świata.

Po połndnin woda poczęła opadać i Ali zabrał

się do pracy. Wiatr powiewał czerwoną chustką

na jego głowie, a on mrnczał monotonną, j a k

przypływ morza, piosnkę. W odpowiedniej chwili,

jako dobry mnznłmanin, rozścielał chnstkę na

piaskn i klękał w pobożnem skupieniu. Wieczo

rem rozniecił ognisko, ugotował zwilgotniały ryż,

znaleziony na barce i zabierał się do przeuoco

wania przy czółnie, gdy Memet zawołał go do

kawiarni. Tam tylko raz w rok, w czasie zjazdn

kupców winogron, nie można było zdobyć sobie

miejsca, lecz teraz było prawie pnsto i cicho.

Dżepar drzemał koło pieca, obwieszonego błysz

czącein naczyniem, a w piecn drzemał dogasa

jący ogień. Kiedy Memet bndził brata krzycząc:

,kawę!" -

Dżepar wzdrygal się, budził ze sun

i chwytał za miech. Ogień w piecu zaczynał

szczerzyć zęby, parskać skrami i połyskiwać na

miedzianem naczyniu, a po izbie rozchodziła się

wonna para świeżej kawy. Pod pnłapem brzę

czały muchy. Za stołami na szerokich, jedwabną

materyą obitych ławkach, siedzieli Tatarzy. Tu

grano w kości, tam w karty, a wszędzie stały

maleńkie filiżanki z czarną kawą. Kawiarnia była

sercem wsi, miejscem, w któiem schodziły sic

wszystkie interesy mieszkańców, to wszystko, czena

żyli ladzie ,,na kamieniu." Tam siadywali wszyscy

dygnitarze: stary, snrowy mnłła-Asan, w czałiuit

i długim chałacie, który jak worek wisiał na jegt

kościstem, zdrewniałem ciele. Był on głupi i u

party jak osieł, i za to go wszyscy poważali. By

tutaj i Nuita efendi, bogacz, fco miał rndą krowę

piec oną garbę *) i parę bawołów, a także *a

możny njuzbasza), właściciel jedynego we we

konia. Wszyscy oni byli krew nymi, j a k wogólc

c ała indność tej małej, zapadłej wioski, co jednak

nie przeszkadzało im wcale dzielić się na dwa

wrogie obozy. Przyczyna walki leżała w malu

tkiem źródle, które wytryskało pomiędzy skałam

i sączyło się strumykiem właśnie w pośrodku wsi

między tatarskimi ogrodami.

Jedynie ta woda dawała życie całej roślinności

i kiedy jedna połowa wsi pościła ją na swój*

ogródki, druga z bólem serca patrzała, jak słoń

ce i kamień wysusza jej cebnlę. Dwie najbogat

sze we wsi osobistości, miały swe ogrody na

przeciwnych brzegach strumyka — Nnrta na pra

wyin, jnzbasz na lewym. I kiedy ten ostatn

spHezczał wodę na swoją ziemię, Narta tamowa

potok powyżej, odprowadzał go do siebie i dawa

wodę swemu kącikowi Takie postępowanie obu

rżało wszystkich z lewego brzegn, i oni, zapomi

na jąć o rodzinnych związkach, bronili prawa dc

życia swej cebuli i rozbijali jeden drngiemn gło

wę. Nnrta i jnzbasz byli dowódcami stronnictw

partya jnzbasza była niby silniejsza, gdyż dc

niej należał mnłła Asan. Walkę tę można byłe

zanważyć nawet w kawiarni: kiedy bowiem stron

nicy Nurty grali w kości, to partya jnzbasza po

glądała na nich ze wzgardą i zasiadała do kart

Na jednym jed nak pnnkcie schodzili się wrogo

w ie: wszyscy pili kawę. Memet, który nie mia

ogrodu, a jako knpiec stał ponad partyami, cho

dził od Nurty do jnzbasza, uciszał ich i godził

*) Wóz. *) Setuik.

c digital

Jego gładkie oblicze i ogolona głowa, połyski

wały. jak łeb obdartego ze skóry barana, a w je

go chytrych, zawsze czerwonych oczach, pałał

niespokojny ognik. Był on wiecznie czemś zakło

potany, coś wiecznie rozmyślał, liczył i biegał ze

sklepiku do piwnicy, a z piwnicy do gości. Cza

sem wychodził z kawiarni, podnosił głowę do góry,

kn dachowi i wołał*

—

Fat’me!

I wtedy od ścian jego doiun, który wzm sił się

nad kawiarnią, odbijała ]ak cień, zawinięta w o

kryc e kobieta i szła cicbo przez caiy dach aż

na sam skraj. Memet rzncał jej na dach próżue

worki lnb rozkazywał eoś ostrym, skrzypliwym

głosem, krótko a stauowczo, jak pan służącej —

i cirń znikał tak samo niepostrzeżenie, jak zja

wiał się.

Ali zobaczył ją. Stał on kolo kawiarni i śle

dził, jak cicho stąpały żółte pantofle po kamien

nych schodach, łączących chatę Memeta z ziemią,

a jasno-zielone nfereuzieU3) opadało fałdami po

smukłej postaci od głowy aż do czerwonych sza

\ rawarów. Szła cicho, zwolna, niosąc w jednej rę

!ce próżne naczynie, a d rugą podtrzymując fere

dzie tak, że tylko wielkie, podłużne oczy, wyroo*

’ wne, jak n górskiej sarny, mógł widzieć prze

1cbodzień. Spojrzała na Alego, p ?tern spuściła po

w ieki i poszła dalej eicbo i spokojnie, j ak egip

ska kapłanka.

i Alemn zdawało się, że te oczy utonęły w jego

sercu i że je poniósł ze sobą.

Nad morzem, naprawiając czółno i mrucząc

swoje senne pieśni, patrzał w te oczy. Wszędzie

je widział, i w przejrzystej, jak szkło, i jak szkło

dźwięcznej fali, i w gorącym od słońca błyszczą

cym kamienia. Patrzały nań nawet z filiżanki

czarnej kawy.

Coraz częściej spoglądał kn wsi i coraz czę

. ściej widział na kawiarni, pod samotnem drzewem,

1 3) Płaszcz kobiecy.

izacja: moc.małopolski

niewyraźną postać kobiety, zwróconej w stronę

morza i jakby szukającej tam jego oczu.

Do Alego prędko przyzwyczajono się we wsi.

Dziewczęta, wracając od czyszme, niby niechcący

odkrywały oblicza, kiedy spotkały się z pięknym

Turkiem , potem rumieniły się i szły prędzej, sze

pcąc coś między sobą. Męskiej młodzieży p do

bała się jeg i wesoła natnra. W letnie wieczory,

takie ciche i świeże, kiedy zorze wisiały nad zie

mi%, a księżyc nad morzem, Ali wyjmował swoją

nzornę u, przywiezioną z pod )Smyrny, siadał obok

kawiarni, lnb w jakiem innem miejscu, i smntoy

mi, za serce chwytającymi dźwiękami rozmawiał

z ojczystym krajem. Zurna zwoływała młódź,

zwykle męską. Zrozumiałą była dla nieb pieśń

wschodu i wnet w cieniu kamiennych osiedli,

przetykanym błękitnem światłem, poczynała się

zabawa: znrna powtarzała jeden i ten sam głos,

monotonny, niewyraźny i bez końca, jak pieśń

świerszcza, aż robiło się mdło, aż koło serca łech

tać zaczynało, a oszołomieni T atarzy podśpiewy

wali w takt pieśni:

—

0 la-la... o-na-na . . .

Z jednej strony drzemał tajemniczy świat czar

nych gór, z drngiej leżało spokojne morze, wzdy

chało przez sen, j ak małe dziecko, i drżało pod

złocistem dotknięciem księżyca.

—

0lala... o-nana.—

ci, co patrzyli z góry, ze swoich kamiennych

gniazd, widzieli czasem w księżycowem świetle

wj ciągniętą rękę, lnb drżące wśród tańca plecy

i słyszeli jednostajną, doknczliwą przyśpiewkę do

zuray:

—

O-la-ła... o-na -na .. .

Fat’ma słuchała także.

Pochodziła ona z gór. Z dalekiej górskiej wsi,

w której żyli inni Indzie, gdzie były inne zwy

czyje, gdzie zostały jej towarzyszki. Tam nie było

morza. Przyszedł rzeżmb, zapłacił ojcn więcej, niż

mu dać mogli miejscowi młodzieńcy, i zabrał ją

ze sobą. W strętny, pounry, obcy, j ak wszyscy tn

tejs iuŁie, jak cały ten kraj.

a.pl

Niema tn ani rodziny, ani towarzyszek,

przychylnych ludzi, nawet wyjścia stąd niema

to już koniec świata...

—

0—la—la..o

—

na — na...

Niema dróg nawet, bo kiedy się morze rc:

stwi, to nawet jedyną nadbrzeżną ścieżkę zali

a wtenczas nie widać tn nic więcej prócz mo

Rankiem oślepia ono źrenice, we dnie kołysze

zielona fala, w nocy dyszy, j a k chory człowit

W pogodę nudzi spokojem, podczas burzy p

na brzeg, tłucze się, ryczy, j a k zwierz i spać

daje.

Nawet do izby wdziera się jego ostry, mdłt

odde; h. I nie można nciec od niego, ani też sb

się... gdzie stąpisz wszędzie patrzy na cieb

Czasem droczy się: okryje się białym, jak (

ski śnirg, tumanem i niby go niema, znikło

a tymczasem ono tam, pod tą pokrywą, tłucze

jęczy i stęka — tak, jak teraz naprzykład —

Ba uch!... bu-ch!. ,

bu-uch!...

—

O-Ia-la... o na -na . . .

Szamoce się pod tumanem, ja k dziecko w j

lucbach, zanim je zrznci ze siebie ..

A wówczas... pełzną dłngie, podarte szm

mgły, czepiając się meczetn, ow ijają wieś, w

wają się do chaty, siadają na sercn... Nawet s)

c a nie widać... Lecz teraz... teraz...

—

O-la-la... o na -na .. .

Teraz ona wychodzi na dach kawiarni, tuli

do drzewa i patrzy na morze... Nie, nie mo

ona szuka, tylko czerwonej opaski na głowie

dzoziemca, -

jakby się spodziewała, że ujrzy

go oczy — wielkie, czarne, gorące, które jej k

się... Tam, na piasku, nad morzem, zakwitł te;

jej n!nbiony kwiat - górski krokisz..

—

O-la-la... 0 na-na...

Zorze wiszą nad ziemią, księżyc nad morzec

*******

—

Skąd jesteś?

Ali wzdrygnął się. Glos szedł z dachu i

zwrócił tam swoje oczy.

» C Z A S w y c h o d z i z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

0 godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

W« L w t w it ,,Czas * j u t do nabycia w biurach dzienników A. Olszewskiego, 8. Sokołowskiego, K. Buchstaba

«a stacyach kolejowych w Tarnowlo, Rzeszowie, Jailt, Nowym Sączu na peronie w księgarni kolejowej.

PRENUMERATA "WYNOSI:

in»

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowie w miejscu

......

40 korou

10koron 3kor. 60 hal.

Pocztą w państwie Austryackiem

......

48koron

12koron 5kor -

n n \ Niemieckiem .

.....................................

56 koron

14 koron 5 kor 60hal

.»

. do «*och, Francyi, Angin, Belgii, Szwajcaiyi, Tnrcyi

i innych państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koron

16koron 6 kor. —

Osobna prenumerata na wydanie poranne wynosi wiesięcznie z przesyłką pocztową 1 koroną

30 hal., w mieiscn i z odniesieniem do domu 1 koronę.

Oddzielny Nr wydania porannego w Krakowie po 4 hal,, a wieezorn. po 20 hal.; z przesyłką pocztową 24 hal.

Prenumeratę _przyjmuje się tylko_ od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Listy z pieniądzmi

^»rzakazw piemężne na preuumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nad syłać franco do Administra cyi

Czas u w Krakowie.

Reklam acye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów niefTan

kow any ch nie przyjmuje się. — Rękopisów nadsyłanych nie zwraca sie.

CTSI TTTnirT rtflimll miimni IMS II li I W

n m .....

* inniiiwn ............... II

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu