Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 640 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 245.

Kraków 27 Października — Sobota.

Rok 1866.

C s m wychodzi codziennie wieozór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteozne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztiye 10 centów.

Prenumerata wynosi:

Miejscow a w Krakowie .... rocznie złr. 20

kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr. 2

we L w o w i e ........................

r21

5o. 25

P ocztą w państwie Austryackićm

,24

B2c.25

do Prus ........

B tal.17sgr.2

tai. 4 sgr. 8

tal. 1 sr. 16

B Rzeszy niemieckićj .

21,10

B5B10

B1,25

B Francyi i Anglii . . B fran. 108

B frank. 27

B frank. 10

n Turcyi, Włooh i Szwajcaryi ,1 1 6

BB29

B10

» B e l g i i .............................

B, 80

li!sty z pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi ,,Czasu.11 - l .isty reklamacyjne

niezapieczętowane, nic ulegają frankowaniu. - li! stó w niefrankowanych nie przyjmuje się.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,C z a s u 11 przy ulicy Różanej w domu pod L. 423,

tudzież wszy stkie Urzęda pocztowe austryackie.

Ogłoszeniu (iuseraty) wszelkiego r od zaju, przyjmują się za opłatą: od wiersza drobn ego (petit) za

jedn ora zow e umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za o płata należytości stęplowćj

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę l Ogłoszenia przyjmują: we L w o w i e w Ajencyi ,C z a s u * p. Ignacy Hercok

ulica Halicka Ner 240. -

W Wiedniu p. A

. Oppelik, Wollzeile 22 - Na Francyę i Anglię w P a ryżu

L. Płoński, 20 rue des Tonrnelles. -

Zaś tylko ogłoszenia: w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankj

furcie nad Menem pp. Haasenstein i Vogler -

w Berlinie p. A

. Retemeyer - w Frankfu rcie

uad Menem p. O

. Daube A Comp. -

w Lipsku p. Henryk Engler - w Wrocławiu p. Jenke

et Sarninghausen.

Ręhoplsma n adsyłane R ed ak cyi, nie zwrac ają się i niszczone będą.

0G10SZBHIB PRZEDPŁATY

W Krakowie: na miesiąc Listopad złr. 2

od 1 Listopada do 31 Grudnia

,,4

Ż przesyłką pocztową w Pań

stwie Austryackiem, za mie

siąc L i s t o p a d ....................... zfr

2c. 25

od 1 Listopada do końca Grudnia , 4 50 ,

Kraków 36 października

Skarży się Presse wtorkowa , ,,że małe na

rodowości krzątają się gorliwie , jakby cho

dziło o zniweczenie zdobyczy oświaty nie

mieckiej w czasie trwania jednego minister

stwa".

Nie wiemy, co Presse przez wyra

żenie ,,małych narodowości" rozumie, czy

liczy do nich i polską i czeską, bo w dal

szym ciągu artykułu, tylko dla węgierskiej

czyni wyjątek. Nie wiemy również, czy cho

dzi jakiój narodowości ,,o zniweczenie oświa

ty niemieckiój"; a pozw alamy sobie wątpić,

aby tak było, bo nie dostrzegliśmy nigdzie

w monarchii oznak podobnćj v krzątaniny".

Co do nas, Presse wie dobrze, że nic prze

ciw noświacie niemieckiej" nie mamy a nie

chcemy tylko supremacyi niemieckiej w

zarządzie kraju naszego; że walczymy prze

ciw środkom, jakich ta do niej używa, to

jestprzeciw germanizacyi i centrali

zacyi. Jeżeli to nazywa ,,zdobyczą", i przy

tem chce się utrzymać, to śmiało nas do

ow ych nmałych narodowości" policzyć może

Lecz mniejsza o to. Nie będziemy odna

wiać z Pressą zużytego i jałowego sporu

Nicbyśmy nowego w tćj mierze powiedzieć

jćj nie mogli; ani też nic nowego od nićj

s ię dowiedzieć. W artykułach Pressy szuka

my z w ykle myśli politycznój, i oddajemy

jćj sprawiedliwość, że rzadko nas zawodzi

Tak i tym razem. Pod ową, zdaniem na

szem całkiem zbyteczną obroną narodowo

ści niemieckićj, którćj nikt słusznej oceny

nie odmawia, leży myśl prawdziwie polity

czna. Ubolewa Presse nad trudnościami, ja

kie organizacya stanowcza monarchii napo

tyka w sporach toczących się między naro

dowościami składaj ącemi Austryę. Tutaj zu

pełnie się z nią zgadzamy. Smutny to objaw,

jakkolwiek podobno z natury rzeczy nieuni

kniony. Nie można myśleć, aby go w skła

dzie monarchii nie było, lecz zm niejszyć je

go szkodliwość, to jest starać się usuwać

trudności, a nie stawiać coraz nowych: oto

zadanie prawdziwie politycznćj ,ośw iaty" .

Żywioł niemiecki ua tćj drodze winien iść

przykładem, a ,,zdobycze" jakichby tenże

w porozumieniu się z innemi, ułatwiając

przeobrażenie się całości dokonał, wdzięcz *

nośćby mu niezawodnie i uznanie zjednały.

Trudności te nie pochodzą od Niemców

ani od Węgrów, pisze Presse, ani nawet od

rządu, który działa ,,otwartą drogą" jaką

zapowiedział (frei ist die Bahn), ale od ma

łych narodowości, które usiłują brak pro

gramatu rządow ego w najsprzeczniejszych

kierunkach wyzyskiw ać na korzyść wstecz

nćj swojćj narodowćj oświaty. Któż nie wie,

co pod piórem Pressy ma znaczyć owa

,w st e c z n a narodowca oświata"? To federali

styczne a nawet autonomiczne dążności. Owo

wyjęcie z pod ogólnego potępienia Niemców

i Węgrów, to czysty dualizm, bo za nim

idzie Reichsrath, choćby najszczuplejszy :

centralizacya choćby parlamentarna.

Lecz i o to mniejsza. Nam chodzi o tru

dności, kto je stawia, bo sumiennie, poró

wnie z Pressą ich nie chcemy. Owóż zdaje

nam się, że gdyby Presse chciała być bez

stronną, byłaby wymieniła P olaków , od nich

też pewnie trudności nie pochodzą, a mnićj

niezawodnie w każdym razie niż od Węgrów.

N a to bowiem, aby nie pochodziły od N iem

ców, zgodzić się nie możemy. Sprawy wę

gierskiej dotykać tu nie będziemy; nie po

trzebujemy tego wcale na to co powiedzieć

mamy. N ie widzimy nigdzie innych trudno

ści stawianych przez ,m a łe narodowości",

prócz starania się o uzyskanie autonomii i

o programata federalistyczne. Przyznajemy

się do pierwszych; drugich nikt nam nie

zarzuci. Lecz któż hardzićj od Niemców to

czy walkę za centralizacyą; któż więcćj

stawia programatów?

Chwila dzisiejsza, pisze Presse, nie j e st

stosowną, aby rzucać nowe programata, ho

gdyby się takowe zaczęły, nikt nie wie,

gdzieby się skończyły: stary program w y

powiedzieć , na to kilku ludzi wystarczy; no

w y stworzyć, j est rzeczą stronnictw.

Owóż zdaniem naszem, myli się podwój

nie dziennik wiedeński. Wypowiada stary

programat na pozór, i tym właśnie spór li

towała i mnoży trudności, zamiast j e usu

wać. Nie uważa chwili za stosowną do no

w ego programatu, a takowy właśnie teraz

jest koniecznym.

Przez jakież to szczególne zażegnanie lub

czary chce Presse, aby ,,małe narodowości"

widząc programata niemieckie, zawsze bez

zmiany na tćj samćj centralistycznćj drodze

do supremacyi wiodącćj, nie ,,krzątały się"

w usiłowaniach uniknięcia jćj na przyszłość,

one co długo przez nią były gnębione? A

by nie wiodły zaciętego sporu, obawiając

się o autonomią, bo j ak nadto dobrze czują,

z owemi dążnościami pogodzić jćj nie mo

żna, jakkolwiek pozornie _nie je st im już za

przeczaną; a stąd aby nie stawiały progra

matów wprost przeciwnych, to jest federali

stycznych ? Czyż nie widoczna, że w owym

federalizmie, a przynajmniój w jego absolu

tnych żądaniach nie ma bynaj mnićj separa

tyzmu, bo o separatyzmie nikt w Austryi

nie marzy, chyba stronnicy Rosyi, ale jest

po wielkićj części obrona przeciw centrali*

zaeyi i germanizacyi? Na nic się zaś nie

przyda osłaniać centralistyczne dążenia kon

stytucyjną formą. Po próbie schmerlingow

skićj nikogo to w monarchii nie złudzi, a

najmnićj ,,małych narodowości". Próżna rzecz

przybierać nazwę stronnictwa ,,wiernego kon

stytucyi”. Konstytucya w monarchii, to nie

monopol. Do tego stronnictwa należą w sz y

scy bez wyjątku ; chodzi tylko o wierność

konstytucyi, jakiej? Jeżeli do wierności

Reichsratowi, to śmiało powiedzieć można,

że tylko poczuwają się Niemcy. Zdaje nam

się właśnie, że z powodu usiłowań niemie

ckich, aby go wskrzesić, naj uparłszy rodzi

się spór i federalistyczne programata, ,,krzą

tania" się przeciw oświacie niemieckićj, na

które uskarża się Presse. Stąd trudności, w

których Niemcy wielki mają udział.

Co większa, ów stary programat według

Presse nie jest wcale takim. Jest on cał

kiem nowym, tak dalece, iż nie istniał,

a nawet zdaje się , że istnieć w tej chwili

nie może. Programat ów opiera się na

wspólnej konstytucyi państwa, na parlamen

cie ogólnym, zbiorowym wszystkich krajów

monarchii. Kiedyż takowy parlament się z e

brał? czy się zebrać może? Nie widzimy,

aby się ku temu miało. To ideał, którego

Presse nie szuka zapewne w fikcyi schmer

lingow skiej, bo tej nikt silniej nad nią nie

potępił. Niech tylko zajrzy Presse w swój

zbiór przeszłoroczny. To ideał, któremu j e

żeli stronnictwo niemieckie zaprzysięgło wier

ność, to miłość platoniczna, bo w parlamen

cie takim nie żyło ono uigdy. Lecz o pią

touizm w polityce uie można żywiołu nie

mieckiego posądzać. A więc cóż z owego

nowo-starego programatu zostaje? Ukrywać

napróżno: Reichsrath ściślejszy w dualizmie

tylko możebny. Oto rzeczywistość uie ideał.

Takiego programatu nie chcą ,,małe naro

dowości."

W każdym razie (die starego ale nowego

programatu potrzebuje monarchia: nowego

wymaga jej polityka tak wewnętrzna, jak

zewnętrzna i właśnie w tej chwili. Chwila

jest nie tylko stosowną, ale jedyną.

Nie pisaliśmy o dyplomie październiko

wym w dniu j ego rocznicy, bo jakkolwiek

wielką do niego przywiązujemy w a gę , był

on tylko dowodem stanowczym, że w Au

stryi centralizacya z formą absolutną jest

nadal niemożebną. Patenta lutowe, które go

miały wprowadzić w życie, stanęły dowo

dem, że również i centralizacya parlamen

tarna w monarchii przeprowadzić się nie da.

Zawiesiła j e wola*Tiajwyższa właśnie dla

tego , źe pomyślność monarchii nowego w y

magała programatu. D ziś powiemy, że w y

maga go ratunek monarchii. Mniej niż kie

dy wypada wrócić do starego. Powtarzać

dawne błędy, mogłoby niebyć próbą, ale

czemś gorszćm.

Wobec zmian ostatniemi czasy zaszłych,

monarchia potrzebuje siły i potęgi jako pań

stwo, a przeto zgody swych ludów, icb po

m yślności, a oraz jedności. Czyliż owego

wyrazu jedności w parlamentaryzmie tylko

szukać n ależy? Czy też konstytucya mo

narchii nie może się inaczej znaleść chyba

koniecznie w tej tormie parlamentarnej zbio

rowego zgromadzenia? Nie mogłaźby zna

leść sw ego zaspokojenia w konstytucyach

autonomicznych krajów koronnych połączo

nych w grupy lub nie, byle dobrowolne, a

mających swój wyraz zbiorowy jedynie w

Koronie? Pisaliśmy niedawno, źe autono

mie krajów koronnych pod silną tylko cen

tralną władzą rozwijać-się mogą swobodnie.

Mieliśmy wtedy na szczególnym w zględzie

obecne położenie monarchii. Podobne auto

tonomie krajowe z narodowym zwierzchni

kiem mianowanym1 jirzćz K oronę, do niej

się wprost odnoszącym w potrzebach całości

monarchii dotyczących, z sejmami sprawy

krajowe załatwiającemi, niebyłyżby to fede

ralizmem jedności monarchii odpowiednim?

Bo przecież Austrya może być tylko monar

chią federalną. W monarchii więc, czyli w

Koronie leży zbiorowy wyraz całości i je

dności. Warunków niezbędnych tej jedności,

wymagań tej całości kraje koronne dostar

czyć winny. Czyż swobody automiczne,

wolność niezdołałyby wystarczyć na utrzy

manie konstytucyi; czyż powtarzamy konie

cznie potrzeba formy parlamentarnej w zbio

rowem zgromadzeniu?

Nie stawiamy programatu, rzucamy tylko

myśli, jakie nam się nasuwają, bo wiemy,

że są chwile w życiu państw tak ważne,

gdzie zewnętrznym okolicznościom teorye

poświęcić wypada. Chwila, w jakiej się Au

strya obecnie znajduje, wydaje nam się ta

ką. Rachujemy na oświatę żywiołu niemie

ckiego, iż ważność tej chwili uznaje. P o

łożenie Austryi względem obcych mocarstw

nie jest takiem , aby można teraz odbywać

próby, aby monarchię obdarzać doskonałą

konstytucya, aby tę formę stosować do niej

aż w ostatnich jej wynikach, tem bardziej ,

iż nie j est wcale dowiedzionem, czy kiedy

kolwiek w przyjętych teoretycznie warunkach

da się w zupełności wprowadzić. Równie

niebezpiecznem wydaje nam się chcieć w

Austryi doskonały urządzać konstytucyona

liz m , jak federalizmem absolutnym ją łą

czyć, lub co najgorsza, dualizmem rozdzie

lać. Jedność z silną władzą w Koronie, swo

boda konstytucyjna w autonomiach narodo

wych, z wolnością spółeczną i równością po

lityczuą osób byłoby przeobrażeniem, które

z dobrą wiarą dokonane, a z energią pro

wadzone, wydałoby podobno organizacyą

monarchii, odpowiednią w tej chwili pomy

ślności ludów’)i potędze państwa; bo zapomi

nać nie trzeba, że to państwo otaczają ze

wszech stion dzisiaj nie konstytucyjne rzą

dy, lecz groźny Cezaryzm.

KORBSPOiDEicYA

K zyin 17 października.

We czwartki i niedziele październikowe, wy

łącznie podług zwyczajów tutejszych poświęcone

zabawom, Papież nawiedza szpitale i klasztory,

daje obiady dla ubogich i zajmuje się różnorodno

mi uczynkami miłosierdzia. Rzym zaś się cały ba

w i, polityka w zawieszeniu: i gdyby dzisiejszym

Rzymianom zwiastowano nawet, tak jak staroży

tnym, iż Annibal u bram wiecznego miasta, ża

denby się zapew ne nie ruszył. W żywych połu

dniowych organizacyach uciecha, zabawa jest go

rączką, pochłania wszystkie myśli i uczucia, w y

klucza wszelkie inne zajęcia. Nikt o interesach

nie myśli w ciągu październikowych wakacyj;

wszystkie bióra pozamykane, wszystkie kongrega

cye porozwiązywane, wszystkie nawet duchowne

sprawy pozawieszane. Czas prześliczny, słońce przy

świeca, winobranie przedziwnie się udało; poza wi

nobraniem poza wakacyami stoi wykonanie konwen

cyi, otwiera się przyszłość niepewna, pełna ciemno

ści, od której urzędowe sfery, bawiąc się chętnie, oczy

odw racają. Cofnięcie okupacyjnego wojska na czas

oznaczony kouweucyą, nie ulega już dzisiaj naj

mniejszej wątpliwości. Przygotow ania do tego kro

ku już się rozpoczęły. Aduiiuistracya wojskowa

sprzedaje niepotrzebne bagaże, licytuje rozmaite

przybory obozowe. Żadnej zatem już nie masz na

dziei, aoy wykonanie konwencyi opóżnionem być

zdołało.

Kardynał Reisach przejeżdżając przez Paryż,

widział się z Cesarzem Napoleonem. Cesarz upo

ważnił go do oświadczenia Ojcu S.,

iż doczesna

jego władza utrzymaną zostanie; dodał, iż nw ra

zie, gdyby po wyjściu Francuzów wybucbnęła re

wolucya, wojska jego wrócą dla stłumienia tako

wej.11 Oświadczenie to jest1niezmiernie ważnem i

osobliwą ma doniosłość, rzuca niemałe światło na

zamierzchłą przyszłość i daje pewną podstawę do

wniosków i przypuszczeń. O niewątpliwości cne

go zaręczyć was mogę, bo mam je sobie udzielo

ne z doskonałego źródła. Z tego wnosi bardzo

wielu co Cesarz uczynić zamierza, skoroby nieuni

kniona już dzisiaj,jak tu mniemają rewolucya wy

buchła po opróżnieniu Rzymu. Francya nie da się

uprzedzić Włochom w zajęciu napowrót wieczne

go miasta i nie cofnie się przed rozlewem krwi.

Wykonawczyni niejako mandatu całego katolickie

go świata, przywróci porządek w imieniu Papie

ża, ale utrzymują, że Papież, zacbowująe polity

czne zwierzchnictwo, przestanie rządzić i będzie

musiał przyjąć administracyą i reformy, jakie mu

Francya przepisze. S ekularyzacya najzupełniejsza

rządu, sprzedaż dóbr duchownych, nawet małżeń

stwo cywilne i kodeks napoleoński mają być za

prowadzone, chociażby wbrew jego woli. Jeżli

zaprotestuje wyjazdem , nic się tu nie zmieni i

administracya z ramienia rządu francuskiego dzia

łałaby tak w nieobecności jako i w przytomno

ści OjcaŚ., a zawsze

w jego imienin. W rzekomi

podwładni i przedstawiciele Papieża będą spokoj

nie czekali aż powróci. Chyba, że będzie wolał

przyjąć propozycyę królowej Izabelli, która nie

dawno pisała do niego, ofiarując mu jedną z pro

wincyj hiszpańskich na własność, w razie, gdyby

go wypadki zmusiły Rzym opuścić i na długą

od,ważyć się tułaczkę. Prowincya ta zostałaby od

dzieloną od korony hiszpańskiej i oddaną Ojcu

Stemu jako jej monarsze. Nic jednak dotychczas

nie okazuje, iż Pius IX przyjął propozycyą kró

lowej Izabelli. Jenerał Narvaez zdaje się także

bardzo skłonnym do interwencyi, skoro się Fran

cuzi cofną. D wa wojenne statki hiszpańskie Nep

tuno i Villa de Bilbao krążą zawsze w pobliżu

w Civitavechia, i słychać, że są pełne wojska i

amunicyi. Śmiała postawa Hiszpanii ma wielce

niepokoić Cesarza Francuzów, który będzie się

starał uprzedzić ją i wojsko swe raczej posłać

napowrót do Rzymu niż dopuścić, aby Hiszpanie

tu wstąpili. Potężne tutaj stronnictwo nalega na

Papieża, aby jak najrychlej ratow ał się ucieczką;

ale Pius IX coraz mniej okazuje skłonności do

wyjazdu. Ostatnie rozmowy jego w tym przedmio

cie dowodzą, iż woli zostać bądż co bądź w Rzy

mie. Jednak takie postanowienie, jeżli je uczynił

w rzeczy samej, nie ma stanowczego znaczenia

wobec wpływu potężnych osób, które potrafią mu

zapewne narzucić swoją własną wolę i zdecydo

wać go w danej chwili na kroki, do których dziś

jeszcze wstręt czuje. Pomimo więc prawdopodo

bieństwa przemawiających bądż za wyjazdem,

bądż za pozostaniem Ojca Ś. w Rzymie, ostate

czne jego, postanowienie będzie zależało aż do

końca od rozlicznych ewentualności i nie da się

przewidzieć z góry z należytą pewnością.

Przed izbą handlową, gdzie po dawnemu lud

mienia bilety bankow e, znowu były rozruchy i

krwawe zajścia. Przed kilku dniami człowiek je

den zginął i było kilku rannych. Zmiana papieru

na srebro podskoczyła znowu do IŻ°/,,; brzęczą

cej monety wcale prawie nie widać; jest trochę

nowej miedzi, ale i ta coraz rzadszą się staje.

Spółka bankow a odniosła najzupełniejsze zwycię*

ztwo, a kurs przymusowy, jakiego żądała, otrzy

ma wkrótce zapewne, tak jak otrzymała gwaran

cyą biletów swych przez rząd. Mgr. Mćrode w ró

cił onegdaj lądem, i zatrzymał się nawet dni kil

ka we Florencyi, dokąd nigdy dotychczas wstę

pować nie chciał.

Cesarz Napoleon, wedle świadectwa samejże

cesarzowej Karoliny, radził, aby jej małżonek od

stąpił dwie prowincye Stanom Zjednoczonym dla

zabezpieczenia się tym sposobem przeciw Juari

stom. Cesarzowa zdała sprawę Ojcu S. z tej roz

mowy. Ewentualność wstąpienia Cesarza Maksy

miliana na tron polski zajmowała ccsarzowę Ka

rolinę, zanim jeszcze choroba jej górę wzięła. Nio

wiem jednak z pewnością czy myśl tej nowej

kandydatury Cesarza meksykańskiego była także

napomkniętą przez Napoleona III. Giornale di Ro

ma urzędowy organ Stolicy Sw.,

tak zawsze o

strożny i zagadkowy, powtarza dziś Opinion na

tional«, że Polskę przywrócić należy po D niepr i

Dźwinę. Wywiezienie X. Kalińskiego i duchowień

stwa chełmskiego, o którem się z Czasu dowie

dziano, wielkie sprawiło wrażenie w W atykanie.

L w ó w 23 października. Urzędowa Gazeta

Lwowska tak dziś odpowiada dziennikom rosyj

skim:

Kto u nas w Galicyi czyta od niejakiego cza

su dzienniki rosyjskie, Inwalida, Gołos i Moskie

wskie Wiedomosti, temu zaprawdę zdawać się

musi, że w Rosyi o tem, co się u nas dzieje, ża

dnego wyobrażenia nie mają. Dzienniki bowiem

rosyjskie prawią nieustannie o jakimś ucisku i

uciemiężeniu, jakich Rusini galicyjscy od Polaków

doznają, o ucisku tak srogim, że dzienniki te

w wielkiej o Rusinów troskliwości, gwoli wyswo

bodzenia ich wzywają aż interwencyi narodu ro

syjskiego, m iędzy którym a Rusinami galicyjski

mi, w bujnej swej fantazyi, jedności narodowej

z Rosyauami dopatrzyły, chociaż jedności tej

w cale niema, jak to już raz dobitnie wykazali

śmy. Z tego co dzienniki rosyjskie o Galicyi ro

zpowiadają, mógłby kto pomyśleć, że w Galicyi

Polacy panują i rządzą, jak za najlepszych czasów

byłej rzeczypospolitej. Któż zaś nie wie, że w G a

licyi jest rząd austryacki, który w sprawiedli

wości swej nigdy nie dopuści, żeby ktokolwiek

bądź lud ruski ciemiężyć miał.

To też wszystko, co dzienniki rosyjskie mówią

o uciemiężeniu i ucisku Rusinów galicyjskich,

wierutną jest bajką. Rusini w Galicyi używają

pod każdym względem tycb samych praw i swo

bód, jak w szystkie ludy i narody pod ber!em

austryackim. W schodni obrządek, do którego na

leżą, czczony jest i szanowany, w pe!nem tycb

słów znaczenia. Rusini stawiają domy służbie Bo

żej poświęcone bez najmniejszej przeszkody, czę

sto nawet dostojni członkowie panującego domu

wsparcia w tym celu nie szczędzą tam, gdzie

własne fundusze nie wystarczają. Duchowieństwo

ruskie w rzeczach kanonicznych od rządu nawet

jest niezawisłe, bo najwyższą jego władzą jest

Rzym, do ktorego się wszystko w ostatniej instan

cyi odnosi.

Nikt zaś nie powie, żeby język ruski w Galicyi

w czem kolwiek upośledzony być miał. Władze

WYSTAWA PARYSKA.

(Korespondencya Timesa).

W tycb dniach zwiedziłem miejsca przeznaczo

ne na Wielką Wystawę z 1867 r.,

i doprawdy

warto je zwiedzić nawet w dzisiejszym niezbyt

jeszcze posuniętym naprzód stanie przygotowań.

Zaiste! będzie to rzecz, jakiej jeszcze Europa nie

widziała; będzie to coś najzupełniej nowego i ory

ginalnego.

Dawniejsze wielkie wystawy, czy to

w Paryżu czy w Londynie, objęte były murami

jednego kolosalnego budynku.

Ale tutaj sam

gmach wystawy będzie tylko kolosalnem, zdumie

wającem ogniskiem, skupiać mającem koło siebie

dwudziestki jeżeli nie setki innych budynków;

z tych zaś niektóre, gdyby stały same i odoso

bnione, jużby ściągały uwagę, wzbudzały nawet

podziw swą wielkością, pięknością, oryginalno

ścią. Główny gmach wystawy będzie mniej więcej

tem, czem bazylika św. Piotra do 360 kościołów,

skupionych koło niego w marach Rzymu, będzie

niby jak ratusz w miasteczku prowincyonalnem.

Ogromny przestwór Pola Marsowego, gdy wszy

stko zostanie ukończonem, wyglądać będzie jak

wielki jarmark, podniesiony do najwyższej wspa

niałości i wykwintności, z willami i pawil!onami

w miejsce bud i kramów.

Rzeczy nie są jeszcze dość daleko posunięte,

by je szozegółowo opisywać można, a nawet i

teraz zabrałoby to więcej czasu, niż poświęcić

można w ciągu jesiennego poranku; zaledwie mo

żna było przejść po tej wielkiej przestrzeni i rzu

cić okiem na budowle, z których jedne szybko

postępują naprzód, inne ledwo są zaczęte, inne

dopiero na planie i w wyobraźni istnieją. Grunt

został podzielony na cząstki i oddany rozmaitym

krajom, biorącym udział w wystawie (trudnoby

było wynaleść krajn tak zacofanego w cywilizacyi,

któryby tego udziału nie przyjął), oraz między

zakładami rozmaitego rodzaju, jakie wywoła na

gołym dotąd gruncie Placu M arsowego magiczny

urok wystawy, żądza rozgłosn, namiętność zysku

i inne wyższe nad te przyezyny. Zresztą gołym

już dziś tego gmachu nazwać nie można. Ten

ogromny plac, poświęcony dotąd musztrom i tur

niejom żołnierskim, tak długo deptany kopytami

szwadronów, nogami batalionów, zmienił zupełnie

swój charakter i cel. Mars opuszcza plac i ustę

puje Merkuremu, Minerwie i Muzom. Siady kopyt

ułańskiego konia, brózda wytłoczona kołem ar

maty znikną pod zielonym a kwiecistym kobier

cem. Bezdrzewna płaszczyzna zamienioną będzie

w cienisty park Za sześć fantów szterlingów od

przesadzenia każdej sztuki, przew ożą tutaj i prze

sadzają drzewa wyrosłe, nawet potężne wszelkie

go rodzaju. Zrazu drzewa te chorują nieco i wię

dną, ale bardzo rychło odzyskują swą siłę i świe

żość. Z wiosną murawa się zazieleni, kwiaty za

kwitną, fontanny bić będą w górę i odświeżać

powietrze, a jezioro, przed kilku dniami zalane

deszczem i napełnione tylko błotem, zapełnione

będzie do wierzchu czystą wodą ze sztucznej rze

ki, dla której właśnie teraz budują skaliste łoży

sko. W prawdzie to jezioro nie będzie mogło współ

zawodniczyć z Genewskim albo z Como, niechę

tni będą mogli nawet nazwać je stawkiem albo

nawet sadzawką, ale będzie miało wyspę, klom

by kwiatów na około i we środku, a przedewszy

stkiem będzie chłodzić powietrze i ozdabiać wiel

ce miejscowość.

Co do budynków, wznoszących się lub proje

ktowanych, zaledwie niektóre wyliczyć mogę. Po

czątek trzeba zrobić od tego, któremu Europa ten

festyn winną będzie, to jest od Cesarza a raczej

od budowanego dlań pawilonu. Towarzysz mój

zrazu wziął ten budynek za główną kwaterę mie

szkańców Niebieskiego Państwa, a to z powodu

podobnego do pagody szczytu owego pawilonu;

wkrótce jednak przekonaliśmy się, że gdy szczyt

ten zostanie ukończony, gdy przyjdą na około or

namentalne orły, owa pagoda będzie bardzo do

brze przedstawiać kolosalną cesarską koronę. Nie

daleko ztamtąd kościół domaga się o swe prawa.

Jeden z biskupów, nazwiska jego dyecezyi nie

pamiętam, zapragnął pokazać, jak tanim kosztem

wznieść można porządny a nawet piękny kościół;

własnym więc kosztem kazał zbudować ów wzór,

którego dzwonnica już dość wysoko wznosi się

nad ziemią. Cały ten kościół, jak mnie zapewnia

no, kosztować będzie znacznie mniej niż 20 J0 fst.

Nieopodal od tego kościoła katolickiego m a być

wzniesioną kaplica czy kościół protestancki, tak,

że duchowe potrzeby chrześciańskiej części zwie

dzających wystawę, będą mogły być jak najzu

pełniej zadowolone.

,,Mówiono mi też o wystawieniu wzorowego

teatru, co jest rzeczą prawdopodobną; zapewne

też znajdzie się kawiarnia koncertowa (cafć cban

tant), a oprócz tego urządzą rozmaite zakłady,

w których jadła i napitku dostać będzie możua;

zwiedzający bowiem Dędą bardzo potrzebowali po

krzepienia ciała, gdyż przekonają się, że odległo

ści do przebieżenia a zatem i trudy zwiedzania

przeszłych wystaw były niczem w porów aniu

z temi, jakie ich czekają na przyszłorocznej. Bar

dzo ważnym i bardzo pożytecznym pod tym

względem zakładem będzie tak zwany klub mię

dzynarodowy; budynek ten szybko się wznosi

w górę, i będzie gotów za parę miesięcy, tak

przynajmniej ręczy prowadzący roboty, nader

zdolny inżynier i architekt, jakkolwiek każdy pro

fan, widząc, Jak wiele jeszcze brakuje, może

wątpić o tem, wiedząc zwłaszcza, z jaką wygodą

i elegancyą budynek ten ma być wzniesiony a

zakład urządzony. Klub ten ma być miejscem ze

brania dla wystawców i ich przyjaciół; będzie

tam można schodzić się, zawierać kontrakta, ro

bić interesa, sprzedawać, kupować, pisać listy, od

bierać je, wysyłać na pocztę, czytać setki gazet

i zjadać doskonałe obiady. Cały dół budynku po

zostawią niepodzielooy; w ten sposób otrzymają

olbrzymią salę czy galeryą długą na 177 stóp a

na 100 szeroką, będzie ona rodzajom giełdy. Przy

ścianach tej sali stać będą stoliki i biórka, przy

których będzie m ożna pisać listy, podpisywać

kontrakty, robić notaty. Na około ścian także u

mieszczą skrzynki do listów, by członkowie klu

bu za małą opłatą mogli tam swe listy, karty wi-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu