Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 578 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 39

Kraków, Sobota 16 Lutego 1907.

Rocznik L X .

CZAS

(Wydanie wleeiornej.

Prenumeratę przyjmują : Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

M iejs c o w ą p r e n u m e ra tę księgarnia S. A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiogo, H. Kretschmera,

Biuro dzienników Hopeasa i Salomonowej. O tó w n a tr afika .

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 haL:

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 haL, następny po 10 haL

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wier.sza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Głosy p ublicz n ości po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomi

cznym i t. p. p,i 1 kor. od miejsca wiersza.

1 Pp5 nJJm e r a t ę przyjmują: we L w o w i e biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego

St Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski- w P rze.

myślu A. Juszyński księgarnia,D. llcszeles; w R zeszow ie M. Weintraub; w Stanisławowie )aaiel

ski i Sp.; w Tarnowie M Kockach, 0. ii:uit; w Tarnopolu Komaniewski: w Paryżu wyłącznie

P’.

c,z « Jt 14 Citó de Trevise; w W ied n iu Haaseustein A Vogler, R. kosse (także we wszvst

;uch filiach); H. Schalek, M. Dukes, k. Braun, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H Guld

schmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. li Daube A Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

SW" Za każdą zmianą adrtiu dopłaca tlą 40 bal.

ADRES REDAKCY11 ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr 80.

Niwela o Radzie szkolnej krajowej.

Znaczenie wniesionego przez posła Bo

brzyńskiego projektu noweli do ustawy o

Radzie szkolnej krajowej jest trojakie. Roz

szerza on przedewszystkiem dotychczasową

kompetencyę Rady szkolnej krajowej, na

stępnie określa dokładnie i ściśle te pun

kty, które dotąd były sporne i różnorodnie

interpretowane, w końcu zaś zabezpiecza

ustawodawczo tak unormowane kwestye.

Niedawna ustawa o Radzie szkolnej kra

jowej z r. 1905 miała tą doniosłość, że

instytucyi Rady szkolnej, opierającej się

na postanowieniu cesarskiem, nadała zna

czenie ustawy krajowej, te przeto ewen

tualną jej zrniauę czyniła zależną od doj

ścia do skutku takiejże ustawy krajowej.

Merytorycznie u sta w a z r. 1905 położyła

główny nacisk Da unormowanie składu R a

dy szkolnej krajowej. Natomiast kwestyi

kompeteneyi nie poruszyła ustawa z roku

1905 z zasadniczego stanowiska, nie było

bowiem wówczas widoków, aby dla tak

pojętej reformy uzyskać sankcyę. Obecnie

stosunki się zmieniły. Sejm obecny ma więc

z pomyślnej sytuacyi politycznej skorzystać i

i jednej strony nadać charakter ustawy

krajowej dotychczasowym przepisom o kom

petencyi Rady szkolnej, z drugiej zaś stro

ny — o ile to tylko jest możliwem — roz

szerzyć ją poza obecną praktykę.

W tym względzie punktem wyjścia był

statnt pierwotny Rady szkolnej krajowej

z r; 1867. Należało przedewszystkiem dą

żyć do tego, aby uchylić późniejsze ogra

niczenia, wprowadzone do tego statutu przez

rozporządzenie ministeryalne z roku 1875,

a następnie wyjść poza zakres, przyznany

Radzie szkolnej krajowej przez ten pier

wotny statut.

Zadanie to spełnia projekt posła Bobrzyń*

tkiego ff wysokiej mierze. Żądanie pierw

ize spełnia przez to, że przywraca Radzie

szkolnej krajowej uchylone rozporządze

niem z r. 1875 prawo nominacyi nauczy

cieli szkół średnich. Nominacja dyrekto

rów na podstawie terna jest także ważnym

nabytkiem. Żądanie drugie osiąga projekt,

kodyfikując kompetencyę R idy szkolnej

krajowej co do szkół handlowych i prze

mysłowych, tudzież co do semioaryów nau

czycielskich. W tym kierunku daje przeto

projekt posła Bobrzyńskiego więcej, ani

teli statnt pierwotny z r. 1867. Przyznaje

też projekt Radzie szkolnej krajowej waż

ne prawo nominacyi inspektorów szkolnych

okręgowych.

Ńa tem jed nak nie kończy się rozsze

rzenie praw Rady szkolnej krajowej. Od

orzeczeń Rady szkolnej krajowej, brzmią

cych tylko na karę nagany, nie jest dopu

szczalnym reknrs do ministerstwa wyznań

i oświaty, dozwolonym więc jest tylko co

do orzeczeń, skazujących na cięższą karę.

Przez rozszerzenie zakresu działania i

władzy Rady szkolnej krajowej, społeczeń

stwo zdobywa w znacznej mierze możność

urządzenia szkolnictwa ludowego, średnie

go i zawodowego, stosownie do własnych

potrzeb i warunków, a uwalnia się od sza

blonu, narzuconego z góry. Konsekwentnie

używane i z energią wykonywane prano

to wydać może bogaty plon w dziedzinie

naszego szkolnictwa.

Oprócz tego projekt noweli, gdy stanie

się ustawą, zwiększy bardzo wydatnie po

wagę naszej krajowej najwyższej magistra*

tury szkolnej, zwiększy ją zaś przez zło

żenie w jej ręce szerszej i bardziej nieza

leżnej władzy.

Wreszcie w historyi naszego kraju pro

jekt, gdy się stanie ustawą, oznaczać bę

dzie spełnienie we wysokiej mierze naszych

dawnych postulatów w dziedzinie szkolni

ctwa.

Przed otwarciem parlamentu niemieckiego.

W przededniu otwarcia parlamentu niemieckie

go zwycięstwo rządn w wyborach przedstawia

się w dziwnie innem świetle, n ii w objawach

radości cesarsko-lodowych, pod okDami zamko

królewskiego i przed pałacem kanclerskim, niż

z okien pierwszego i przy bramie drogiego, kie

dy w niebywały sposób cezar i jegi pierwszy

doradca, święcili we?pół ze zbiegowiskiem nlicz

nem nocne tryumfy wyborcze!

Wybory przyniosły dwa główne sk n tk i: ciężka

porażkę socyalistów i świetoe zwycięstwo katoli

ckiego centram; obydwa świadczą o czerstwości,

0 zdrowia, bo o zdrowym rozsądku społeczeństwa.

W chwili stanowczej zwróciło się ono przeciw so

cyalizmowi i nie dało się oszołomić jego hasłami

oraz nie mogącemi się spełnić obietnicami. Jedno

cześnie stwierdziła się sila, spójnia i karność ka

t lików niemieckich. Centrnm zdobyło niebywałą

liczbę mandatów i pscyskało przyrost pół miliona

głosów. Jest ono w parlamencie najsilniejszem

stronnictwem i ma widoki, że z jego łona wyj

dzie znown prezydent Izby; jego k andydatem na

to stanowisko je st przywódca bawarskich katoli

ków bar. Bertling, jakkolwiek konserwatyści sta

wiają hr. Stolberga.

—

Podwójny wynik wybo

rów, przegrana socyalistów i zwycię two katoli

ków, j e s t ze stanowiska ogólno lndzkiego, społe

cznego i kulturalnego pomyślnym i nio pozosta

nie bez wplywn dobrotliwego n a inne państwa i

narody.

Żeby zaś miał byó tryumfem rządn i powcdem

niczem nie zamąconej radości dla ks. Btl’owa i

cesarza Wilhelma, o tem wątpić można. Pr*egra

oa socyalistów zasłoniła w pierwszej cha iii po

ra tkę rządn w walce jego zawziętej z ceotium,

1 do tego dopomódz także miały nocne igrzyska

cezaryzma. Powiedziano też, że ks. Billów zamie

rzył ubić Schwarzwild a położył Rotwild. Że

głównie chciał pokonać »czarnych”, o tem świad

czy nieszczęsna korespondencya z zarządem

,,Zftiązkn floty”, ogłoszona w najoiedelikatuiejszy

sposób przez organ centrnm Der Bayrische Kurier.

Pierwszy, główny strzał był chybionym. BCzarDiB

powracają wzmocnieni do pailamentn. Z dróg ej

lufy pad!a ,,czerwona* zwierzyna i większość 13 go

grndnia, większość przeciw polityce kolonialnej

przestała istnieć, ale w parlamencie z trudnością

powstać może w innych sprawach większość bez

centrnm, ]Hb większość przeciw niema. Naród

oiemircki dowiódł ponownie, że jest patryoty

cznym i i e można zawsze odwołać się do niego

w imienia siły, bezpieczeństwa i wielkości cesar

stwa, ale rządowy( h haseł wyborczych nie przy

jął bezwzględnie, bezwarankov« i wynik wybo

rów wcale im nieodpowiada. Po eentrnm najlepiej

z nich wyszli konserwatyści. Oportnnistyczny z%

miar ks. Balowa rządzenia, p zniweczeniu ceD

tram liberataie z liberałami, /..«krzyżowanym zo

stał. I nadal trzeba będzie pozostać na grancie

zachowawczym, albowiem konserwatyś i , cen

tram, Polacy stawią nieprzeparte przeszkody

I beralnemn systemowi. Radość zatem rządowa,

radość nocua ks. Btllowa i cesarza Wilhelma, tak

głośna i szumna z balkonów wobec lndn zwabio

oego objawiona, nie jest, nie może być całkowitą

A że nią nie jest, to jedynie centrnm sprawiło,

albowiem liberalizm i wieln konserwatystów także,

gotowych było iść za hasłem kanclerskiem walki

z centrnm i zaicertwi:nia go, gdzie się da.

Ono zaś czerpało swoją silę stąd, ż; pracowało

zawsze i wszędzie dla dobra lndn, dla wszystkich

bez wyjątku warstw, że nie karmiło ich pnstemi

frazesami, lecz starało się o ogólay dobrobyt i za

słaniało słabych, przed zbytaiemi ciężarami, że

wreszcie je st nietylko religijnem, ale społeczno*

gospodarczem stronnictwem...

Niezawodnie, iż ani dodatniem, ani pochwały go

lnem nie jest, iż w kilkn wypadkach centram, mm

nowicie w Bawaryi, poparto przy ściślejszych wy

borach socyalistów przeciw liberałom, co dwóch

Oisknpów p otęńb, oraz świitły i znakomity

przywódca katolicki bar. Hertling. Postąpiło ono

w tym wypadkn w przekonania, że pomimo wro

gich dla Kościoła zasad socyalistów, mniej z icb

strony, niż od liberałów, obawiać się należy

w Niemczech zachcianek kulturkampfu] albowiem

socyaliści przeciwni są wszelkim wyjątkowym

ustawom, podczas gdy Iheraloi są za*sze ich

zwolennikami. N e usprawiedliwia to popełnionej

zasadom niewierności, ale wyświeca powody, któ

re do niej popchnęły.

Rząd pruski u zn a ’ za stosowne po wyb)racb,

a przed otwarciem parlamentu stwierdzić przed

światem powodzenie swojej antypolskie) polityki,

raczej uczuł tego potrzebę — i to w!aśnie jest

znam eonem. Powadzenia te są bowiem tego sa

mego gatnnkn, co odniesione pr?ez ks. Bttlowa

przy wyborach Wszelkie przechwałki organu

kanclerskiego N ordd. Allg. Ztg., n e zdo’a ą za

trzeć wrażenia, jakie sprawia wszędms dzieln:

stawi mie czoła przez Polaków w Prusiech bez

orzykladnej walce eksterminacyj rej. Aui więzie

nie księży, ani chłost% dzieci, nie zapewndy z « y

c ę twa idei praskiej w polrkich krajach i P.iiacy

zyskali w wyborach cztery maudaty. Douioś’ej

szy to objaw nar dowy, niż zysk parlamentarny,

a w żadn m razie nie jest to powodzeniem ani

rządn praskiego ani jego antypolskiej polityki.

Polacy przytem, łącząc się w p riamencie z cea

trnm, czego od dawna pragnie Sto ic% św., mogą

dać się nieraz ncznć. Naprzeciw zaś wywód).w

Nordd. Allg. Ztg. o błogosławieństwach koloni*

zacyi postawić można nieraz jnż wzmianko

waną mowę br. Zedlitza, wypowiedzianą na

zgromadzenia r Towarzystwa rolniczego ślą

skiego": nWariość grantów, zakupionych od

1886 r.

—

rzekł ten zaiste dobry znawca s tv

snoków — do dziś przez komisyę kolonizacyjną

wzrosła o dziewięćdziesiąt procent. Grnnta oczy

wiście drożeją z podniesieniem ceny przez komisyę

kiJonizacyjną. Przytem idzie tn często o podupadł

gospodarstwa. Sloro sprzedający dostał szczęśliwie

d kieszeni pieniądze, jeżeli jest Niemcem, nie wkład

ich w ziemię; przeciwnie się dzieje, jeżeli jest P la

kiem. I t ak w ostatnich latach przeszło 10.540

hektarów, czyli dwie mile kwadratowe, przemy

z rąk niem eckich do p lskicb. Trzynaście i pól

milionów marek wydano n a zaknpno trzysta ośas

dziegięcin pięciu p siadł ;ści. Obecnie wprowadzo

no dwa środki przeciw nabywania ziemi przez

Polaków. Najpierw popieranie k ultn ry; a ’e Polab

przywłaszcza sobie dzielnie i rozumnie wszystkie

jej dobrodz ejstwa. Następnie zaleca s ę, aby ko

misya kolonizacyjną dawała takie same ceny,

jak Pola cy ; ale państwo musiałoby to z podat

ków pokrywać. O ile mogło, już to uczyniło

Z 347 mająt;ków, ofiarowanych komisyi, kapita

ona 125, czyli 54 616 hektarów. Nie można jnż

jednak dalej podaosić ceay, albowiem zaostrzyło

by się tylko żądzę zysku Niemców i taki dałoby

pocbop do sprzedaży, i e fundusze państwowe

zgolaby temu nie sprostały. Z owych 125 mająt

ków, tylko 55 bylo w skutku zadłużenia i z ko

nie?znuś i sprzedanych; wszystkie inne pozbyte

zostały z cbęci zysku.

Ostatecznie wyb ry nie wyjaśniły położenia, au

nie ustaliły stosonków w przededniu otwarcia p a r a

menta. Nepewmść i niepokój w społeczeństwie,

tak przed, jak po wyborach, równie jak nieufność

zagranicy, mają swoje źródło w osobbty. h a

zmiennych rządach cesarza Wilhe’m%, który wciąż

jeszcze chce być swoim kanclerzem. Na dlnższą

metę niemi iii «em to jest w całokształcie kon

stytucyjnym, jakim jest cesarstwo niemieckie.

Wewnątrz i zewnątrz wciąż obawiają się niespo

dzianek, a twierdzono nawet, że to bylo powo

dem ostatniego pobytn króla Edwarda w Paryżn

i narad z władcami Francyi. 1 tak zdawaćby się

mogło, i e ks. Btilowa stanowisko jest silniejszem

u cesarza, niż kiedykolwiek, a tymczasem są ta

cy, którzy przypuszczają, że może byó wprost

przeciwnie, zwłaszcza jeżeli po ctwarcin parla

mentu nastąpi okres rozczarowań co do wynika

wy borów. Kamary)la berlińska nie jest legendą,

ani tworem wyobraźni; ona prowadzi politykę na

własną rękę, ona podkopywała ks. Btllowa i ona

stara się trzymać cesarza pod swoim wpływem,

scb ebiając mn widokami osobistych rządów.

W tym stanie rzeczy wzrost centrnm daje

pewną rękojmię i zabezpiecza przed wiela nie

spodziankami, posłużyć może do zachowania w ce

sarstwie równowagi. Przykład centrum i wybory

niemieckie są nauczającemi dla Anstryi, w chwi

li kark rkim eg o przeistoczenia. Wielką odpowie

dzia’ność cżwiga teraz przyszłe centrnm anstryac*

kie, to jest stronnictwo cbrześciańsko społeczne,

które niezmiernie przyczyniło się do wprowadze

nia czteri przymiotnikowego głosowania i które

z niego niezawodn e skorzysta. Odtąd przestaje

ono być stronnictwem wyłącznie wiedeńsko dol

no-aostryackiem, i mnsi dorosnąć do państwowe

go! Zadanie nie łatwe! A dzieje się to w chwi

li, w której najpotężniejszy jego przywódca,

Lueger, ciężką złożony jest niemocą, Lneger,

który wprawdzie nadal mn owo miejscowe zoa

mię, lecz ktćrego godło ,,Wcześniej wstawać od

innych" i niespożyta energia wraz z bezwzględ

n ścią, zapewniły mn i jego zwolenuikom nie

małe, chociaż przeważnie lokalae powodzenia i

tryumfy.

Prawybory w Rosyi.

Dziś znany już jest wynik prawyborów z 50 g u

bernii Rosyi europejskiej (z wyjątkiem gubernii

Kiltawskiej, gdz e z wy burami się opóźni mu).

Wszys kich wyborców drag ego stopnia wybrano

ilotąd 5.794. Dotychczasowy wynik decyduje jnż

0 charakterze przyszłej Dumy państwowej do któ

rej wyb ry odbę’ą się już w przyszłym tygodniu

,dnia 20 i 21 lu’ego) Wedłog »tinów, wybrano:

wię szych wlaści ieli ziemskich 1 800, n niej*

«zyeh właścicieli ziemskich 2500, z knryi miej

ki-j 1.354, z knryi robotniczej 140. W tdlug

- tron uicw politycznych, wybrano: 833 postępo

wców, 689 kadetó« , 1028 z lewicy, 1.186 z pra

wic?, 393 p żdz ernikowców, 220 amiarzowanycb

1 369 bezpartyjnych. Z tych cyfr wynika, że opo

zycya rozporządza 2600, a stronnictwa

rządowe (prawica i p ażdaem kowcy) 1579.

W gubernii poltawskiej — jak świeżo donoszą

telegramy — zwycięż« li kadeci.

Z ogólnej liczby 5.794 wyborców przynależność

do tego lnb ovi ego str ooictwa m żna oznaczyć

z calą dokładnością a 4 768 wyborców, a więo

i 83"/0 Przedewszystkiem n lerza okdicziośó, i e

w caiej rdzennej, środkowej Ro«yi przewaga abso

lutna ji st p i stronie opozycyi, na rzecz której przy

pada 55% wyborców drugiego stopnia, pode/as

gdy oba stronnictwa rządowe tworzą tylko 33%—

W poszczególnych koryach siomnki stronnicze

przedstawiają s ę w sposób następujący. Z ogól

uej liczby 1248 wyborców z kuryi miej

skiej 1.02t ndeży do grop opozycyjnych, a

więc 8l°/». Z grupy włościańskie j, która

(bez drobnych właścicieli ziemskich) wybrała

1881 wyborców, do op zyoyi należy 1112, a

zatem 60n/o z ogólnej liczby. W k n ryi zie

m iańskiej (więrsza i drobna własność) zwy

ciężyły natomiast stronni» twa rządowe Z ogólnej

luzby 1506 wyborców, 970 w tej knryi należy do

stronnic* w rządowych, a 337 do grnp opozycyj

nych, tj. 22%. Z knryi robotniczej wyszli

wyłącznie wyborcy z lewicy.

W Petersburgu — jak donoszą dzienniki ro

syjskie — p. Stołypin ogłosił odezwę, w której

gorąco wzywa przywódców prawicy, kniazia

Szczerbatowa i hr. Apraksina, aby glosowali

w Petersburgu zgodnie z p%żdzierni (owcami, a

nie uderzali na nich z tyła, wobec wspólnego

nieprzyjaciela. Klęska pażdziernikowców w Mo

skwie p chodzi głównie z tego powoda, że pra

wica ogłosiła własną listę wyborczą Otóż w Pe

tersburgu— z całą pewnością twieid ić można —

prawica i pażd/iernikowcy będą gltso«ać na

wspólną listę. Z tego powoda organa kadec ie

(op. Rieca) również gorąco wzywają blok lewicy,

aby odstąpił cd decyzyi stawiania własnej, od

rębnej listy wyborców. Blok lewicy w e dobrze,

że lista jego nie zwycięży w żadnym cyrkule

petersburskim, a chodzi mn tylko o ,,przegląd

sil”. Ksdeci sądzą, ża teraz, kiedy w st licy po

wstał b Lk stronnic) w rządowych, można zaniecbać

rozrywki ,,przegląda sił”.

W guberniach nadbałtyckich zwyciężyły żywioły

radykalne; Niemcy we wszystkich trztcb guber

niach zostali w mniejszości. W Kurlaudyi blok

łotewsko - żydowski zdobył stanowczą p zewagę

nad N emcami, nie wyłączająo nawet j tj w sto

licy Mita*y. W Eitonii przejdą albo radyka

li, albo socyaliśc, albawien p siid%ó będą

w zjazdach gaberni%lnycb znaczną przewagę.

W lcflaotach (dawniej szwidzkicb) Ł łysze po

siadają 37 wyb.rców, Niem y tylko 26, a reszta

żydzi.

Dziesięciolecie ,,Sztuki14.

Przed łaty dziesięcin założono w Krakowie To

warzystwo artystów polskich ,,Sztukę”. Z mim o

i Scyalna wystawa rozpocznie drogie dziesięciole

cie, nowy okres istnienia Towarzy stwa, warto się

zastanowić, jakich dążrn ści była odbiciem, jakie

go rodzajn dzialaloości d awała obraz.

Była ona wynikiem pracy koła lndzi złączo

oycb szeroką skalą ideałów estetycznych, az»ią

*anych zarazem pewnym ściśle przestrzeganym

poziomem wymag;ń artystycznych, którego w dół

wystawcom przekraczać nie wolno. Wystawa o

statnia, otwarta jeszcze dni kilka w Krakowie,

daje obraz działalności Towarzystwa może szczcr

»*y i prawdziwszy, niżby dać mogła wy stawa n

roczygta, wyśrubowana niejako do godności jubi

latki; jest jakby tym przejawem zwykłym, doro

cz°ym, normalnym bujnie rozwijającego się orga

oiztnu.

W każdej manif stacyi szczerze artystycznej,

w każdej więc wystawie, pojętej nie w komer

cyalnem słowa tego znaczen n, rzeczą ważną, o

farą osobistą i wysiłkiem, jest dać mniej niż wię

cej, inn’ej na il ść i n a szczegóły, a ich kasztem

ogólny rys i charakter całości zaznaczyć. Akcja

zbiór» wa polegać mn*i nie ca be?myślnem doda

Ttaniu bata’ogowem nazwisk i tytułów, lecz ns

odejmowaniu, segreg%cyi i cieniowaniu. Wystawa

**k selekcyjnie pojęta, która może niieó pretensye

i prawa do nazwy wystawy reprezentacyjnej, po

wstaje kosztem ofiar z *mb cyj c ałych, z codzien

nych zazdrości, na rzecz ogólnego obrazu synte

tycznego, ofiar jednostki c a rzecz ciała kollekty

wnego artysty na rze:z sztnki

W tej właś:iwoś i wystaw Tow. ,Sztuki" tkwi

zasadnicza pr?yczyna ich wyg’ąda; w niej uspra

wiedliwienie nazwy. ,Szlaka" powstawała w cza

sach, gdy po zamknięcia okresa gigantycznej

twórczości Matejki zabrakło w kwestyacb sztnki

jego bezwzględnie rozstrzygającej powsgi, a m!o

da sztuka z bezpośrednio poniat«jk wskiej epoki

z wyślą silą reakcyi rzuciła się w kierunku, prze

ciwoyrn historycznemu, do swojski ś i, do lado,

do swo jskiegi tematu, tematem oddziałując, sama

nim oczarowana.

Była to chwila, kiedy drugie jnż wydanie K ry

tyki i Sztuki u nas St. Witkiewicza starało s ę

wstępnym b jem wprowadzić jakiś stały punkt

oceny dia sztuki. Jakkolwiek owo odwrócenie i

zdemaskowanie wartości wszelkiego komunaln

w krytyce artystycznej (w zasadzie słnssne i ko

niec/ne, w szczegółach wówc?as nie/upełaie już

może aktualne) było dla naszej krytyki i jest do

dzisiaj wołaniem proroka na puszczy, dla twór

czego czynu jednak był ów głos zapowiedzą

ewangielitzną, po której czyn nastąp ć musiał.

Były to wie zce lata, w których z Zachodu pły

nęły do nas falą powrotną, echem walk dalekich

i dawnych jnż tam zwycięstw, tak zwane nowe,

w rzeczywistości, jak sztuka sama, stare - prą

dy. To znaczy: wieści o sztuce wiecznie, w:ęc i

wówczas wyzwalają°ej się z coraz to nowych for

muł, przechodzącej coraz to inne fazy rozwoju,

przejawiającej się w najrozmaitszej fakturze, im

bardziej uproszczonej w ostatecznym wyniku, tem

trudniejszej do oryeutacyi dla widza, malarsko

niewyrobionego.

Przybywa z Zachodu z końcem lat dziewięć

dziesiątych i następnych furmnlna o r g a najróż

norodniejszych teibnik, niecąc między »kraj *ą u

jednych anty paty ą do nowości wszelkiej, a bez

krjtycznem n drugich dla wszelkiego modernizmu

uwielbieniem, is ny _cbaos zdań i sądów, i zacin

ając w samej formie zewiętrznej latwie sze śla

dy orentacyi, odróżnienia elementów szczeryib,

krzepkich, własnych od cudzych przekładów i po

zornych głębi. W zagranicznych centrach artysty

cznego fycia ustalały się te pojęcia oddawna;

przypnś ić masimy, że sięgał po za szatę ze

wuętrzną dzieła wzrok tycb, dla których s ę osta

tecznie plastycznie tworzy: widza i nabyw:y.

Czas był ostatni przed laty dzies;ęcia na zde

finiowanie n nas w praktyce pojęć z dziedziny

sztuki, nie ze w(ględu na osobiste ,widzi mi się”,

*le ze stalee;o, wysokiego i mn tywowaneg: punk to

widzenia. Zwłaszcza, t e groziło sz’nce ha -łi po

pularyzacji, a więc sprowadzenie jej do firm n«j

latwiejszycb; zwłaszcza, że sztaba byla n nas

wlasnośc ą zaledwie drugiego p kolenia, ie była

uow ścią, która cieszyła się swem istoieniem ra

dośoie i bezkrytycznie. Odważny był ticzyn owo

mile zadowi lenie ze siebie zamącić, po rnę-ku

*lunąć do walki otwartej z uprzedzeniami i pi ję

ciarni lokalnemi, z wzajemną a falszvwą w gran

cie rzeczy ado racją, a przedewszystkiem wywie

sić sztanJar sztuki nie dla wszystkich, ale dla

tycb, któr?y dla niej cześć i sz cnoek i uwielbie

nie mieć nogą, a więc i sztuki n e prakt\kowa

nej przez wszystkich, lecz przez indywidual :ość

jednostek, które coś i na swój sposób mają do

powiedzenia.

Podjęto hasło takiej sztoki czystej, w tem prze

konania, że pierwiastek rodzimy wybije się wła

saą siłą, siłą s czerośti malarskiej, i że do tego

nie p trzeba żądny b ustępstw w imię popularno

ści, czy swojskości sz uki. By kryteryum stworzyć

poważoe, wyrabiano sobie sąd wspólny, kształco

no się wzajemnie ua tle tego ożywionego życia

literackiego, jakie przed kilku laty w Krakowie

zapanowało, łącznie ze świetną epoką krakowskie

go teatru. Zdania się ścierały, pojęcia wyjaśnia

ły ; wspólna akcja, wspólny czyn wypłynąć muł

biegiem rzeczy naturalnych. Osobniki niezgodne,

usposobienia dla akcyi wspólnej niechętne, lub do

uiej niezdolne, odpadały. Odpada! b a’ast kompro

migowy. Oswabadzano pojęcie nastroju, stimmun

gu, narzucanego sztncznie obrazowi, czy rzeźbie,

drogą rozpanoszonej wówczas w Niemcze( h sty

lizacyi szablonowe!; szczytem dąźoości bylo ma

lować jak najlepiej i przedewszystkiem malować,

rzeźbić, wierząc, że wyrażając się najlepszym ję

zjkiem, powie się nsjzupelaiej, co k tj ma do

powiedz.enia.

Tr-eba było nie lada odw?gi cywilnej, by po

stawić granicę i zdecydować bez wzg’ędu na sto

-n oki osobiste tę obnrzającą i zachwalą różnicę:

rzecz dobra, rzecz zła — i dlaczego. Trz.eba

było za to wziąć odpowiedziałaość na przyszłość.

Tę odwagę rudką, ten dar zgrupowania Dai

trudniejszego do działania wspólnego rodzaju lu

dzi: artystów, zgrupowania ich p d znakiem czci

i mił ści dla sztuki miat Jan Stanisławski, na

wiedział — jak mówi piękne wspomnienie po

śmiertne — jak nikt drogi, czem się sztokę czci,

a czem nie*. Wyrobiła się z czasem karność

w zwartej drużynie, ta właściwość tak nie po!

ska, karność, która umożliwiała odrzacanie przed

wystawą bez urazy, bez gniewa r?ęczy, nie lica

ją-ycb z cakś ią lab d ’ niej nie dociągniętych.

Tizeba było wiele wzajemnego zaufania, wiele

zaparcia się siebie, o-trego, wzajem nie szczędzą

cego się sądu, suroweg» i bezwzg ęd ego zdania,

oraz umie,ętuości bezstronnego na rzeczy pa

trzenia.

Warunki to ciężkie, do wytrzymania na dłuż

szy przeciąg czasu iradne; jak tradne przykła

dem wiedeńska nSecesyau, kilka miesięi-y od

nS ta k i" starsze Towarzystwo, które mio o gło

szonej z emfazą zasady przysłowiowej rząduośei

narodowej, różnicy zdań powstałej w ciąga lat

przebyć me mogła i z nagłem obaiżeuem pozio

mu *rtystyczneg) się rozpadła, bo ramy celów i

ideały zbyt ciasne byly i jednostronne. Tn prze

ciwstawić można w samem zbliżenia *Sztoki*

rys mądry i przezorny: postano ioao od purw

szej chwili jej istnienia czować bacznie, gdzie

błyśoie iskra szczerego talentu wśród pose-u

wschodzącego, który nieść miały lata. Trzeba

było s yszeć, jak trawa a w trawie kwiecie ro

śuie, by pęk rozkwitający zebrać, co rnł dego a

szczerego i nadzieję rokującego, jako przyszłą

silę bod wać.

To oko czujne bez wytcboieni% zmoknęło się

oa zawsze. Tym c?njnym pasterzem w ,,Sztuce"

był znów Ja a Stanisławski. Był jej spój u ą i opo

ką. Rzeczywisty twórca Towarzystwa przerażał

run w spuść żnie ten eninzyazm dopatrzenia się

każdego drgn ęcia szlachetnego prawdziwego t a

lentu w młodych i coraz młodszych siłach. W tem

zadatek dalszego rozwoju ,Sz tu k i”.

Masgue,

*CZAS** wychodzi z wyjątkie m dni po ni edzieli i świętach u roczystych dwa razy dzien nie , a mianowicie:

o godzinie 6 rano I o godzinie 6 wieczorem,

Ui Iwawle , . C m 1 jest do aabycła w biurach dzienników A. Olszewskiego, S. Sokołowskiego, K. Buchstaba

u sucyacb kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgarni kolejowe], tudzież

na innych główniejszych stacyach n portyerów kolejowych.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}

toL

PBBNUMBBATA WYNOSI:

Dna cały rok na kwartał na i miesiąc.

WKrakowie w miejscu

8 30 koron

7 kor.50h. 13 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie Austiyackiem .................................................. fl 86 koron

9kor. -

3kor. -

Z dwukrotną wysyłka p o c z t o w ą ....................................................

42 koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 60 hal.

pocztą w państwie N ie m ie c ki e m ............................................... 8 42 koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 50 haL

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego . J 48 koron 12 kor. -

4 kor.

Prenumeratę przyjmuje sif tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

L !a ty z pieniądzmi

i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Administracya C zas u w Krakowie.

Heklamacyt nteo p tsctfto w a n t nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopłaconych nie przyjmuje cię.

Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu