Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 599 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 267.

oi do,

«f!}

Kraków 20 Listopada — Czwartek.

Rok 1862.

rocsnle *

półrocznie"

kwartalnie

miesięcznie

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałki i dni poświątecztć.

Prenumerata:*

w krakowte

p o c z t ą (w państwie AnBtryackiem)

zł. anstr. 20

n10

r o c z n i e ..................................zl . a nstr.

półrocznie.....................

kwartalnie.................. 0

m iesięcznie

0 *y*

2 cent. 26

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

FBENUKEBATf PRZYJMUJĄ:.

Bióro Administracyi BC*asau w rynku pod L. 89 w domn p. Kirchmajera na dole,

tndziei wscystkie Urzędy pocztowe anstryackie.

Przyjmująsię:

OGŁOSZENIA, ODEZWY, dwiadomienia, DONIESIENIA wszelkiego rodzajn, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe nmieszczenie 8 centów, sa następne po 6 oeatów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 80 ćeńtów ńa opłatę Btęplową za każdorazowe

umieszczenia

listy z pieniędzmi przesyłane być winny frańko do bióra Administracyi BOzasn*.

l i s t y reklamacyjne riezapieczętowane nie nlegają frankowania.

l i s t y niofrankowane nieprzyjmqją się.

b; kofi8ma nadsyłane Redakcyi nie zwraćąją się i niszczone będą.

Kraków 19 listopada.

!"-,r

Skoro tylko otrzymano w Paryżu noty

angielską i rosyjską jako odpowiedź odraó

wną na propozycyę gabinetu francuskiego,

aby skłonić obie strony wałczące w Ame

ryc e do zawieszenia broni, natychmiast Moni

t or pośpieszył z ogłoszeniem tój propozycyi

francuskiej. Skąd taki pośpiech w przyzna

niu się do porażki dyplomatyoznój? Pytanie

to nasuwa się na m yśl, bo w niem spoczy*

w ą niezawodnie więcćj niż w samćj propo

zyeyi pokojowśj tajemnicą stosunku wzaje

mnego mocarstw europejskich do siebie i do

obu stron nie przyjacielskich w Ameryce. Nie

podobna bowiem przypuścić, aby w Paryżu

nie wiedziano z góry, jaki rezultat otrzyma

nota p. Drouyn de Lhuys z dnia 30 paź

dziernika. W stosunkach przyjacielskich,

w jakich Francya i Anglia z sobą żyją, p.

Drouyn de Lhuys to jest Cesarz Napoleon

mógł był poprzednio poufnie wyrozumieć

czy za pośrednictwem posła swego w Lon

dynie, czy to za pośrednictwem posła an

gielskiego w Paryżu, jak też gabinet St.

James zapatruje się na tę sprawę, i czy

można licz yć na jego przystąpienie do pro

pozycyi zawieszenia broni? Mimo tego, zary

zykowano notę i odmówną na nią odpo

wiedź. Potrzeba więc było rządowi francu

skiemu urzędowego stwierdzenia, że czynił

propozycye względem zawieszenia broni i że

propozycye te odrzucono w Londynie. Na

co mu to wszakże ma posłużyć? Raz mo

żna przypuścić, że mu tego było potrzeba

z przyczyn wewnętrznych, drugi raz, że z za

granicznych. W jednym czy w drugim przy

padku rzeczą jest niewątpliwą, iż gabinet

tuilleryjski chciał przed opinią publiczną wy

tłumaczyć się, iż usiłowania jego pokojo

w e i pojednawcze napotkały opór ze strony

Anglii.

Mnićjjużtomaznaczenia, żetakażsa

ma nota jaką przesłano do Londynu, poT

szła również do Petersburgu, i że z małą

różnicą co do formy, odpowiedź Rosyi była

również odmowną. Ależ nota francuska w

Petersburgu była aktem prostćj grzeczności,

podobnie jak byłaby nim, gdyby takież sa

me propozycye postawiono w Wiedniu lub

w Berlinie. Gdyby Francyi szło o nic innego

jak o zagodzenie sporu amerykańskiego lub

0 położenie tamy dalszemu rozlewowi krwi,

byłaby propozycyom swoim nadała ogólną

cechę europejską i zawezwała wszystkie

mocarstwa a nawet wszystkie państwa euro

pejskie do moralnśj chociaż interwencyi w

Ameryce. Nie poprzestała zaś na zrobieniu

propozycyi samemu tylko gabinetowi lon

dyńskiemu, dla tego, że mnićj niby upoka

rzającą jest odm owa dwóch niż odmowa

jednego rządu. Wbrew Anglii i Rosyi tru

dno aby sama jedna Francya mogła za

miary swoje przeprowadzić w Washingtonie

1 Richmondzie; trzeba ją mieć przeto za

usprawiedliwioną.

Zwracając uwagę na domniemane pow o

dy noty gabinetu francuskiego, tudzież na

powody ogłoszenia jej w Monitorze natych

miast po nadejściu odpowiedzi angielskiej

z dnia 13 listopada, nadmieniamy, że dzien

niki angielskie pospieszyły się z o głosze

niem Tzeczonej odpowiedzi swojego rządu,

niezawodnie dla tego, aby osłabić wrażenie

iprawione ogłoszoną w Monitorze notą fran

cuską i okazać, że projekt rządu francu

skiego dla tego tylko nie zyskał poparcia

w Anglii, iż nie mógł liczyć ną dobre przy

jęcie w Washingtonie, a przeto, że odrzu

cenie go dzisiaj ze strony Ameryki, stanę

łoby na przeszkodzie krokom państw euro

pejskich w stósowniejszej chwili. Nie szło

więc Anglii o to, aby pized opinią publi

czną pochlubić się, że stara się o zagodze

nie stron walczących, bo w takim razie by

łaby przystała, aby wraz z Francyą i Ro

syą wy słać noty do Washingtonu i Rich

mondu, a po odrzuceniu ich, wytłumaczyć

się przed światem, jak to uczyniła Francya,

że nie jej wina, iż zawieszenie broni nie

przyszło do skutku.

Ale jakież mogły być powody, które skło

niły gabinet francuski do czynienia propo

zycyi Anglii i Rosyi bez poprzedniego wy

wiedzenia się, źe nie dozna zawodu? tu

dzież , dla czego Monitor wbrew zwyczajo

wi ogłosił notę swojego rządu? Powody te,

jak powiedzieliśmy, mogą być tylko domyśl

ne, a prawdę tych domysłów, przyszłość

dopiero przyzna lub też im zaprzeczy. Nie

powiadamy też, jakie są te powody, lecz

tylko jakie być m ogą, albowiem zwrócić

na nie uwagę potrzeba, bo z niemi zosta

wać będzie w związku dalsza polityka na

poleońska.

Powody te są i wewnętrzne i zewnętrzne.

Pierwsze odnoszą się zapewne do stagnacyi

handlu i przemysłu we Francyi w skutek

wojny amerykańskiej; drugie wskazują sto

sunek przyszły Francyi do Anglii.

Jeżeli upadek fabryk, mianowicie baw eł

nianych w Anglii jest skutkiem wojny ame

rykańskiej, to we Francyi nie sam tylko

brak bawełny przyniósł szkodę handlowi i

przemysłowi. Francya wielki prowadzi do

Ameryki handel przedmiotami zbytkowemi,

a w ogóle galanteryjnemi, tudzież winem.

Upadek tego handlu i smutne widoki na zi

mę dla robotników francuskich, czynią rząd

francuski bardziej drażliwym niż Anglię u

padek fabryk bawełnianych, albowiem ro

botnik francuski nauczył się szukać u rzą

du sw*ego ratunku przed biedą, i czyni jego

samego odpowiedzialnym za z łe lub dobre

szanse zarobku swego. Nota Monitora ma

przeto okazać, że rząd francuski nie winien,

iż wojna amerykańska trwa jeszcze, lecz że

wina tego ciąży na Anglii. Takie mniema

nie zwróci niechęć robotnika francuskiego

przeciw Anglii, a n a w e t w samejże Anglii

łalwo znaleźć może wiarę. Rząd francuski

zrzuci tem samem ze siebie odpowiedzialność

za smutne następstwa wojny amerykańskiej, a

zwali takową na Anglię i nie dopuści szerze

nia się nieukontentowania po swoich miastach

fabrycznych. W odpowiedzi angielskiej, któ

rą znają już czytelnicy Csasu, w idać usiło

wanie złagodzenia przykrego wrażenia, ja

kie odpowiedź ta mogłaby sprawić we Fran

cyi, niemniej jednak w ,;ółurzędowych dzien

nikach francuskich zaczyna się już szermier

ka przeciw polityce angielskiej.

Nota francuska ma również pobudki swoje

w zewnętrznćj polityce francuskićj naprzeciw

Anglii. Jeśli gabinet francuski zechce przez

odmowę tę sprowadzić oziębienie stosunków

z Anglią, to będzie można wnosić, iż nota

owa była napisaną właśnie w pomienionym

celu. Głoszą od niejakiego czasu o zamia

rze zwalenia gabinetu whigów i wprowadze

nia napowrót torysów do w ładzy. Cesarz

Napoleon m a być tćj zmianie przychylnym

z powodu, że mu gabinet lorda Palmer

stona zbyt mocne stawia zapory w polityce

zewnętrznćj. Gabinet więc Palmerstona, który

znaczną czerpał siłę w przyjaznych stosun

kach z Francyą,. stracić może tę podporę.

Korespondencya dyplomatyczna o Amerykę

wielce posłuży Cesarzowi Napoleonowi do

usunięcia się od związków przyjaźni z te

raźniejszym gabinetem angielskim; a czy

Cesarz Napoleon chce naprawdę widzieć

torysów u steru rządu, czy tylko zamierza

okazać lordowi Palmerstonowi, iż zdolny

jest obalić go gdy pię z jego przeciwnika*

mi złączy, zawsze pptraeba było dla Fran

cyi usprawiedliwić zmianę stosunków swych

z Anglią, a nota z d. 30 października i od

powiedź z d 13 listopada posłuży ku temu

celowi.

Taką wydaje nam się być właściwa dą

żność publikacyi Monitora-, sprawa rzeczy

wiście pokoju i wojny w Aijaeryce na drugim

dopiero mieści się planie.

W iedeń 16 listopad«. *)

Q Potaiuio ca’yeh usiłowań i dotychczas ua

dzioi, aby ukończyć prace parlamentarne tak, iżby

sejmy krajowe 10gi grndnia zebrać się mogły,

zdaj,e się, ż s dopięcie trgo celn będzie tru ne.

Sprawozdanie %bndżetn ministerstwa wojny do

piero pozawczoraj p. Giskra złożył wydziałowi fi

nansowemu. Obejmować ono będzie do 3Q arkuszy

drako. Wydział pi święcić ma parę tygodni dyBkn

syi. Sprawozdawca propounje zamknąć bndżet zwy

czajny mjnisterstwa wojny ns r. 1863 w 86 mi

lionach złr. a nadzwyczany w 10 milionach. Mi i

8ttr wojny jene-rał br. Degcnfeld żąda razem 118

milionów, lecz okazuje przy tem całą gotowość szu

kania wspólnie z wydziałem, czyby jeszcze nowe

oszczędności zaprowadzić s:ę dały. Jenerał Schmer

ling brat Ministra Stann będzie przy bokn i do

pomocy ministrowi w*jny, w czasie dysknsyi tak

w wydziale jak w Izbie. Konferencys, którą mi

*) LiBt ten doszedł nas prze* Lwó«. Niedawno te

mn odebraliśmy list z Wiednia, który wprzódy do

Czerniowiec się dostał i tam się dobrze przeleżał.

(Red. Cz.)

nister Stann odbył z 16tn posłami pozawczoraj,

miała na celn ten przedmiot. Byli tam posłowie,

którzy się nie znajdowali na pierwszej konferen

cyi. Usposobienia z obn stron są odpowiednie sy

tuacyi, która nakaznje robić co można, żeby wyjść

z dłngów i zaprowadzić w fiaansach porządek.

Bndżet wojny nie da przeto powodn do gwałtow

nych sporów. Izba zapewne przyjmie co koniecznie

przyjąć będzie musiała. Ale kiedy przystąpi do

dysknsyi bndżetn na r. 1863 jeszeze nie wiadomo.

Ministeryum Stanu na podanie marszałka sejmn

czeskiego, żeby sejm czeski zwołanym był dopie

ro w styczniu, po części przez wzgląd na oszczę

dzenie kosztów podróży nie potrzebnej z powodn

świąt, nic nie odpowiedziało. Rząd czeka na obrót

rozpraw w parlamencie i podług tego utrzyma lnb

odroczy epokę zwołania sejmów prowincyonalnych.

Z pesztn mało nadziei, żeby sejm tam się mógł

prędko żebrać. Stronnictwo Deaka nie chce zrobić

pierwBzego krokn. Chce ono, żeby rząd przedsta

wił B«ncje warnnki. P. Schmerling dał się słyszeć

znown, źe nie ma powodów śpieszyć się. Wszakże

pośrednicy nie przestają pracować nad zbliże

niem.

Bank czeka na postanowienie Izby wyższej,

gdzie ma zabrać głos w tej sprawie, jak twiordzą,

baron Rotszyld.

Dziś krążyła bankierska depesza z Frankfurtu

o zamacha na życie Cesarza Napoleona. W amba

sadzie francnzkiej nważano ją za zmyślouą dla

speknkcyi.

. rt”’l!uli)« .

W iedeń 18 listopada.

O Pomiędzy wszystkiemi ustawami tyczącemi

się kwestyj finansowych, które pozostają jeszcze

do załatwienia w parlamencie, najwięcćj zajmowała

nwagę publiczną nstawa o podniesienia podatków,

jako odnosząca się bezpośrednio do bytn matery*

alnego Wszystkich mieszkańców w monarchii. Rząd

pierwszy projekt do tćj nstawy wniósł jeszcze w

maren, i unlazł wó wczi s w komisyi Izby niższćj

opozyyę tak silaą przeciw powiększenia podat

ków sUłycb, iż cofnął całe podanie, licząc, jak się

zdawało, na inne opcraęye finansowe, do pokrycia

snmy, którąby tą drogą otrzymał, albo na zmianę

usposobień w Izbie. Pokazało się następnie, że p.

Plener na żadną kombinaoyę, mogącą z zstąpić pod

niesienie p .datków, trafić nie mógł, i źe Izba w

zasadzie przyznawała Ministrowi smutną konie*

czność zawezwania opodatkowanyeh, do nowćj o*

fi*ry. Z tych powodów wrócił w przeszłym mie.

siącn projekt ministeryalny z pewnemi matemi

zmianami, do Izby. P. Minister żądał w nim pod

niesienia podatków stałych z S/Ia na 3/ , a, i podwo

jenia dawniejszego nadzwyczajnego doaatku do po

datków .niestałych. Pierwsza z tych operacyj za

pewniała skarbowi 11,817,000 *łr,; drnga przy*

czyniała nm 1,750,000 zł. ». prócz podatku zarób*

kow(jgo, który dałby 979,000 złr. i podatkn z do*

chodów oszacowany przez powyższe podniesienie

nadzwyczajnego dodatku na 3,824,000 złr. P- Mi

nist r żądał dalćj, iżby podatek od knponów pod*

niesionym został z5°0 na 7% dochodu. Przy dy*

okasj i którą,ta kwestya wywołała w wydziale finan

sowi m na r. 1862, większość wydziałn odrznciła

zn;eluie powiększenie podatków stałych; mniej

szość i świadczyła się za icb podniesieniem z fi/1B

na 3/ta- Wydział żądał przytem, iżby podatek do

mowy wyjętym był od podwyższenia, i na inne

podatki i iest ile przyznawał podwojenie nadzwy

czuju, go dodatku z 1859 r.

Wydział finansowy na r. 1863 nie poszedł w tćj

kwestyi za powyższem postanowieniem, lecz przy

jął nn osek swego referenta p, Hopfena, nakłada

jący na wszystkie podatki, tak stałe j ak niestałe,

podwójny nadzwyczajny dodatek z 1859 r. i u

cbv?alil podwyższenie podatków na kupony z 5 na

7°/0. Przed rokiem teu sam p. H i; fen był znpełaie

przeciwny podniesienia podatków stałych i domo

wych. Vaterland powstaje na tę zmianę opinii, i

utrzymuje, że postanowienie wydzkłn jest niespra

wiedliwością dla wszystkich. Izba zrobi zapewne

potrzebne poprawki, lecz nie będzie mogła odrzu

cić csłego projekta, który daje Bkarbowi przeszło

30 milionów złr.

Wydział finansowy na r. 1863 złożył Izbie dal

szy ciąg sprawozdań z rozmaitych bndżetów. Mię

dzy niemi jest budżet marynarki, który wynosi

9,263,658 złr. W tych wydatkach objętą jest ba

dowa trzech fregat pancernych, i zamienienie dwóch

okrętów żaglowych na parowe. Wydział przyznał

nadto osobną snmę 408,000 zlr. na bndowę nowćj

fregaty pancernćj.

Wydatki indemnizacyi wydział poleca nrządzió

w następny sposób: dia Galicyi zachodnićj i Kra

kowa 1,002,258 złr. zamiast 1,031,757 złr.; dla

Galicyi wscbodniój trochę mnićj jak w przeszłym

rokn; a odmówić znpełnie zaBiłkn Chorwacyi i

Sławonii.

Z tytnnin rząd ma czystego docbodn 30 901,470

zlr. Z poczt będzie miał w 1863 r. o 639,325 złr.

więcćj docbodn, niż w rokn przeszłym przez same

oszczędności w administracyi.

Baron Pipitz, dyrektor Bsnkn i członek Izby

wyższćj, złożył dziś (ćj Izbie prośbę wydziałn ban*

kowego o odrzncenie siedmiu rozmaitych punktów

w ustawie ugody z Bankiem, zawotowanój przez

Izbę niższą. Podpisani na tćj prośbie oświadczają*

żc Bank tćj nstawy przyjąć nie może. Chcą om

głównie przywilejn na lat 15; procenta od 80 mi

l i o n ó w złr., innych terminów do ściągnienia ban

k n o t ó w z cyrknlacyi itp. Komisya Izby wyższćj,

mająca zająć B ię t% nstawą, zbierze Bię dopiero

jniro. Sprawozdawcą jest książę Jabłonowski.

Izba wyższa przystąpiła dziś do dysknsyi nad

u stawą o ngodnem postępowania w upadłościach

Komisya przedstawiła małe zmiany. Ustawa przeto

przejdzie, i otrzyma sankcyę.

N. Pan na radzie ministrów, gdzie szło o bu

dź-.1 wojny i marynarki, oświadczył się za oszczę

dnością, juku najwyższą zasadą. Ministerynm ma

rynarki jnż się organiznje. Prowadzi tę pracę bar.

Burger, który potem wróci jeszcze do Tryestn na

dni kilka. Naczelnikiem bióra prezydyalnego jest

bar. Hohenbrnck.

Z Podola 15 listopada.

Wszystkich naszych marszałków powiatowych

wywieziono do Petersburga i to tak szybko porwa

ni) icb z miast powiatowych, w których byli inter

nowani, iź niemioli czasn pożegnać się z żonami

i rodzicami. Lecz marszałek gnbernialny Sadowski,

złożony ciężką chorobą, został pozostawiony j e

szcze w Kamieńca na dni 10, po odniesienia się

telegrafem gnbernatora Braunschweiga do ministra

spraw wewnętrznych, co ma w takim razie czynić

i pu nadejścia tą samą drogą rozkazn od ministra.

Urzędowanie i czynność marszałków powiatowych

kazano pełnić sędziom powiatowym, a do sprawowa

nia czynności marszałka gnbernialnego polecił mi

nister gubernatorom naznaczyć osobę za porozu

mieniem się z obywatelami. Gubernator jednak

arbitralnie z własnego ramienia naznaczył zastępcę

marszałka, ale na wszystkie pisma tego zastępcy

do obywateli przesyłane, nikt nieodpowiada niemo

gąc nznać tak bezprawnego krokn. Obywatela

Leonarda Sowińskiego nwięzioąo i siedzi w twier

dzy, gdyż go rząd obwinia o redakcyę adresn.

Porwaui do Petersburga marszałkowie, mają być

tain stawieni przed sąd senatu i sądzeni o zbro

dnię stann, gdyż rząd wprzód jnż rodzaj prze

stępstwa oznaczył, zanim sąd przystąpił do roz

poznania sprawy. Przypomnieć ta należy, iż w po

d boy sposób w rokn zeszłym porwani zostali z gn

bcrnii twerskiej 13 pośredników mirowych, gdy

Część Literacko-Artystyczna.

Z PRZESZŁOŚCI.

Gniezno, Trzemeszno.

(Dalszy ciąg, patrz Nra 264 i 266)

*,ii*

tt kVlii

Prowadząc dalej rzecz naszą u pomnikach ka

tedry gnieźnieńskiej, przychodzi nam nowe jesz

cze wymienić źródło, mogące dostarczyć wiado

mości, temn, kto się zechce zająć szczegółowem

owych zabytków badaniem. Chcę tu wspomnieć o

rozprawie _wyświecającej historyą zaprowadzenia

przy polskich katedralnych kościołach kanonika

tu Doktora medycyny. Pracę tę ogłosił Dr Lndwik

Gąsiorowski, w świeżo wydanym pełnym warto

ści poznańskim Roczniku Towarzystwa przyjaciół

Nauk. Po wstępie wykazującym przyczyny usta

nowienia owej lekarsko-duchownej posady, poda

je Gąsiorowski szereg kanoników-medyków mia

nowanych w kapitule gnieźnieńskiej począwszy

od połowy XV wieku. Przytaczając napisy nad

grobków, tych którzy w tamtejszej pochowani ka

tedrze, załącza w wizerunkach pomniki: X. Dra

Wincentego Oczka synowca słynnego Wojciecha,

i X. Tomasza Jozicyusza fundatora katedralnej

kaplicy świętego Łazarza, przeznaczonej na

groby doktorów. Zwała się też capella docto

»u,m, dopóki nie stanął w niej ołtarz śgo Jana

Nepomucena. Załącza jeszcze Gąsiorowski do roz

prawy swojej, wizerunki nagrobków: X. Dra Ja

kóbaZagórskiego i Andrzeja Grodzickiego ( f 1633).

Ten ostatni brązowy. W Raczyńskiego nadto

Wspomnieniach Wielkopolskich znajdujemy przeiy*

sy ślicznych brązowych nagrobków: Jana Grota

z Rudy Dybowskiej (f 1532) i Jabóba z Senna

(t 1480).

Przypomniawszy tutaj spiżowe także, poznań

skie pomniki: Łukasza Górki i Bernarda Lubrań

skiego, nadto krakowskie i cały szereg i podo

bnych rozrzuconych po kościołach polskich, zadzi

wić się potrzeba nad wielkieca bogactwem prze

ślicznych brązowych monumentów jakie posiada

my z XV, XVI i XVU wieku. Śmiało rzec moż

na, że cała środkowa Europa pozazdrościć nam

powinna skarbów takich. Przypatrując się tak wiel

kiej ilości owych pięknych zabytków, jako pew

nik postawić można: że istnieli w Polsce znako

mici odlewacze monumentów, chrzcielnic, dzwo

nów i ornamentów zdobiących dotąd kościoły.

Byliż to koniecznie Niemcy lub Włosi, sprowadze

ni do Polski? Któż zdoła z pewnością przyznać

te utwory niemieckim rękom; jeśli znamy ’edwo

kilka nazwisk majstrów owych, a tak wielka

ilość tego rodzaju dzieł u nas się znajdnje? Gdy

by tn chodziło o prostych rzemieślników, rozu

miem, że łatwo imiona ich zapomniane byćby

mogły, tak w Niemczech skąd wyszli, jak i u nas

gdzie pracę znaleźli—przecież, że tu sprawa o

artystów, trndno więc przypuścić: aby Niemcy nie pa

miętaii nazwisk znakomitości swoich wychodzą

cych za granic§. Niepodobna też mniemać, aby

oni co tak skrzętnie poszukują nawet urojonych

własności swoich, nie mieli nam okazać, że to

ich mistrzowie nasze ozdobili świątynie. Tymcza

sem uczeni niemieccy oglądając i opisając brązo

we zabytki u nas dochowane, podziwiają je tyl

ko; ale nie wskazują nawet bliższego powinowa

ctwa owych utworów sztuki że swemi, prócz

cech tych, jakiemi wiek każdy piętnuje czasów

swoich dzieła, Więc z tego, że p tak ważnym a

bogatym u nas oddziale rzeźby niezmiernie małe

posiadamy wiadomości, wynika przedewszystkiem

konieczność badań pilnych, do których nasze du

chowieństwo największą przynieść może przysłu

świętego rzymskiego kościoła; więc w Chersone

zie ani Kijowie, ani też w żadnym greckim ko

ściele taka treść odlewu cierpianą być nie mogła,

a tem mniej wykonywaną dla wyznawców wscho

dniego obrządku. Wreszcie jak skoro na podwo

jach owych przedstawiono spełnione życie śgo.,

aż po chwilę podniesienia i uczczenia zwłok je

go, -

więc naturalnie że anticipando robione być

nie mogły, ale decursive w każdym razie.

Wielu uczonych zagranicznych zastanawiało się

nad temi wrotami gnieźnieńskiej katedry. Wspo

mnę że Berndt budowniczy rządów]’ pruski badał

je z polecenia władzy; zdejmował on tak zwaną

patinę i studyowal składowe części metalu. Przy

szedł wreszcie do tego rezultatu, że obie połowy

nie są jednoczesne; a rzeźby w stylu bizantyń

skim wykonane są przez trzech artystów, z któ

rych jeden mógł żyć w XVI stóleciu i być wło

skim majstrem. Domyśla się p. Berndt, że Cesarz

Otton sprawił te drzwi - że tylko lewa połowa

z tych czasów została, a prawą zabrali Czesi ra

bując Gniezno w 1039 roku: więc ją potem

w XVI wieku dopiero na wzór dawnej zrobiono.

Obejrzawszy wrota owe, sądzę: że te i tym po

dobne opinie z prawdą się nie zgadzają zaś

Lelewela zdanie jest niewątpliwe. Przytoczę je

w streszczeniu jaknajkrótszem, odsyłając _badaczy

do rozprawy ogłoszonej w tym przedmiocie w IY

tomie Polski wieków śred nich.

Z wzmianek historycznych wyszukał Lelewel

60 prawie drzwi w Europie, z czasów od IX do

XIV wieku; z których ledwo połowa dotąd do

trwała. Zastanawiając się nad zabytkami sztuki n

nas z epoki bliskiej wprowadzeniu Chrześciaństwa,

opisuje drzwi kościoła NM Panny w Płocku, spra

wione przez biskupa Alexandra z rodu Dołęgów,

żyjącego w pierwszej połowie XII wieku. Robili

je: Rykwin, Waismut i Abraham. Drzwi te podaje

Lelewel w rysunku, a opis ich dokonany przez

Adelunga porównywa z innemi. Dowodzi: iż w wie

ku XIV dostały się do Nowogrodu, tam się do

chowały, w ramy oprawione, nadpisami opatrzo

ne i pomieszczone w sofijskiej cerkwi. Uczeni Ro

syanie zwią je korsuńskiemi.

Przechodząc do badania drzwi gnieźnieńskich,

żali się najpierw Lelewel na milczenie o tym ar

cystarym zabytku, które pierwsi Niemcy w 1837

roku przerysowali, zwracając nań uwagę. Po nich

dopiero Edward hr. Raczyński i Dr Karol Nej

opisywać je poczęli. Następnie studyuje Lelewel

szczegółowo, bada i oznacza treść 18tu scen z ży

cia śgo Wojciecha, na tych podwojach wyrobio

nych; a porównywając rysunek, kompozycyą i

akcessorya owych wyobrażeń z monetami i obra

zowemi zabytkami XII wiekn, przychodzi do nie

wątpliwego twierdzenia: iż obie połowy są jedno

lite, w Polsce i przez Polaka za czasów Krzywo

ustego wykonane. Pomijając wymienienie mnó

stwa kombinacyj i logicznych a zasadnie posta

wionych dowodzeń Lelewela, tyczących się jedno

litości połów obu; powtórzę piękne spojrzenie jego

na całość kompozycyi, której jednolitość, pomi

mo już stylu romańskiego i cbaraktern wykonania

nie pozwala mniemać iżby różne czasy na to dzie

ło składać się miały. Jedna połać mówi Lelewel

obejmuje szereg scen z życia śgo Wojciecha w po

rządku z dołu do góry, wystawiając wznoszenie

się bogobojnego ducha do zakonnego żywota, a

postolstwa, które było ostatecznym celem śgo*Bi

skupa. Na drugiej połaci szykują się obrazy scen

z góry na dół, jako owo apostolstwo które go

drogą męczeńską do grobu zawiodło. Rozkład o

brazów tak w wstępie jako i zstępowaniu, wyko

nany widocznie wedle jednego pomysłu.

Podwoje o których piszemy, są zawieszone

w kruchcie na wejściu do katcdiy od strony po

łudniowej. Wysokość ich wynosi 5 łokci i 4 cale

(czyli 9a/ls stopy paryzkiej). Szerokość każdego

skrzydła wynosi 1 łokieć, cali 8. Grubość odlewn

z wypukłościami zmierzona, w różnych miejscach

nierówna, wynosi prawie 1 cal. Głowy lwie z o

gniwami ułatwiały dawniej przywieranie — te zo

gę. Chciejmy tylko, a obliczymy się z sobą: cc

polskie, a co nam obcy dali. Ci nawet co wierzą

i twierdzą: iż nie było, nie ma i nie będzie sztu

ki polskiej, pomogą w tej pracy; jak skoro nie

ulega wątpliwości, że w Polsce sztuki piękne ce

niono, a w zabytkach na to dowody zostały. Czy

zaś te pomniki ręka rodaka, lub obca nam stwo

rzyła?, w tem pytanie właśnie, na które golem

słowem, bez dowodów, odpowiedzieć trudno.

Też same prawie uwagi spotykamy w study

ach Lelewela, nad brązowemi podwojami plockie

mi i podobnemi do nich wrotami katedry gnież

nieńskiej. Arcy to znakomite zabytki—więc z ko

lei przeglądu naszego, nad niemi zastanowić się

wypada.

Jak w herbarzach stare rody szlacheckie wy

wodziły się koniecznie od Greków i Rzymian, a

wielce był pożądanym splendor z Kwirynału; tak

znowu to co bogate lub starożytne, zwykle we

die tradycyj z Bizancyum lub z Kijowa pocho

dzić miało. Podanie bierze tu często wschodnią

szkołę wykonania zabytku jakiego, za samo źród

ło materyalnego pochodzeniajego.

Tak się rzecz ma i z podwojami katedry

gnieźnieńskiej. M ają one bąjeczne dzieje swoje,

które nawet u poważnych pisarzy wiarę znala

zły. Marcin Broniewski opowiada w swoim opisie

podróży do Tataryi (wydanym roku 1595 w Ko

ionii) jako drzwi te po różnych przygodach do

stały się do Kijowa, zkąd je Bolesław wziął i do

Gniezna przywiózł. To powtarza Michajło Litwin

na początku XVII wiekn żyjący; przywodząc w

książce o zwyczajach Tatarów, że podwoje do

Kijowa z Chersonezu się dostały. Współczesny

owemu Miehajłowi francuzki historyk Thuan, ta

koż podaje, żp Włodzimierz Wielki drzwi te za

brał w 998 roku z Korsunia i do Kijowaje prze

niósł.

Nie będziemy dalej powtarzać historyek takich.

Dość powiedzieć: że jak skoro na drzwiach wy

stawione sceny z życia arcybiskupa Wojciecha,

3ltzacia: mbc.maloDOi

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu