Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 644 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 26

JlWiPJWiqi

Kraków, Czwartek 31 Stycznia 1907.

Rocznik LX.

(Wydani«* wieesorne).

Prenumeratę przyjmująj Administracja Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

M i e j s c o w ą p r e n u m e r a t ę księgarnia S. A. Krzyżanowskiego, handle: St.Karlińskiezo H Kretzetanera

Biuro dzienników Hopor,sa f Salomonowej, Główna trafika.

Ceny o g ło s z e ń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny no 10 bal.—

układ

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 haL, następny po 10 haL

’

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wier,sza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Głosy publiczności po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po d.iaia ekonomi

cznym i t p. po 1 kor. od miejsGa wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna. A. Olszswskiero

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biurodzienników; w Podgórzu Poturalski* w P r,«

rnysiu A. Juszyński księgarnia,D. Heszeles; w R zeszow ie M. Weintraub; w Stanisławow)a

8Klw

Rockach, O. Huut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżuwyłącznie

P-, ) ^,.

°n !!J,V

Trevise; w W i e d n iu Haasenstein A Vogler, R. ko sse (także

aich filiach); H. Schalek, 1L Dukes, fe. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumerat* Ł GoM

schmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube AComp.

SiĘF" Za każdą zmianę adres* dopłaca się 40 bal.

AORES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr BO.

Odezwy

wyborcze.

Równocześnie z rozwiązaniem parlamentu po

jawiły się odezwy wyborcze poszczególnych stron

nictw. Dotychczas zanotować należy manifesty

wyborcze socyalistów i dwóch niemieckich stron

nictw, postępowego i Indowego.

Na program wyborczy socyalistów, ogłoszony

w Arb. Ztg., składają się następujące punkty:

Reforma ustawy prasowej, ustawy o małżeństwie

i ustawy karnej, uregulowanie stosunku państwa do

kościoła i uwolnienie szkolnictwa od opieki kościel

nej, uregulowanie spraw narodowych przez zaprowa

dzenie autonomii narodowej, uregulowanie stosunku

x Węgrami. Z programu socyalno-politycznego pod

nosi odezwa: ustawodawstwo o ochronie robotników,

nbezpieczenie robotników na starość, na wypadek

niezdolności do p ra cy, wreszcie zabezpieczenie prawa

zgromadzeń i stowarzyszeń,

Socyaliści, jak pisze krakowski N a p r z ó d , będą

w kampanii wyborczej osamotnieni. Jakkolwiek

wskutek tego przyjdzie im walczyć ze wszystkie

mi innemi stronnicwami, to jednak nie wątpią

w swój sakces, a w samej Galicyi spodziewają

aię zdobyć ośm mandatów. Że przepowiednia ta,

nie ulega wątpliwości, nie sprawdzi się, chara

kteryzuje jednak panującego w tem stronnictwie

ducha.

Odezwy stronnictw niemieckich uderzają w je

den ton. Skazana wedle ogólnego mniemania na

śmierć niemiecka partya postępowa stawia jako

kardynalny punkt kampanii wyborczej i dalszej

niemieckiej polityki w Austryi konieczność soju

szu wszystkich stronnictw niemieckich, stojących

na grancie wolnościowym. Doradza przeto^ zgo

dne postępowanie przy wyborach, względnie ta

kie prowadzenie walki, któreby nie czyniło nie

możliwem późniejszego połączenia się stronnictw.

Tosamo czytamy w manifeście niemieckiego stron

nictwa ludowego. ,,Niebezpieczeństwa dalszych

szkód niemieckości — opiewa manifest — mo

żemy uniknąć tylko przez jedność i roztropność.

Środkiem do tego powinno być wielkie niemieckie

stronnictwo w przyszłej Izbie. Pozostajemy wier

nymi naczelnej zasadzie naszego stronnictwa: za

sadzie zjednoczenia wszystkich Niemców austrya

ckich na narodowej podstawie".

Manifesty nawołują przeto do zjednoczenia

wszystkich Niemców, przeciwko komu jednak?

W tym względzie właściwa fizyonomia wyborów

w krajach niemieckich występuje wyraziście na

tle proroctw Nowej Pressy. Na drngi dzień po

sankcyonowanin reformy wyborczej uderzyła na

alarm w artykule pod tytułem ,Klerykalae nie

bezpieczeństwo w Austryi".

Obawy te eharakte

ryzuje kilka ustępów, zawierających obraz przy

szłości wedle mniemania dziennika, który szedł

w pierwszym rzędzie, gdy szło o zaprowadzenie

powszechnego i równego prawa głosowania i gdy

istniała nadzieja, że kto inny do reformy nie do

puści:

,Z tą sam% konsekwencyą, która w naszem tyle

kroć WBtrząsanem państwie tak często sprawiała, że

aię czyniło to, czemu się właśnie zapobiegać nale

żało, Austrya zapomocą polityki demokratycznej po

rucza wszystkie losy swoje stronnictwom jeszcze

bardziej reakcyjnym! Na każdy sposób kontrast to

bolesny, że ożywienie stronnictw liberalnych w Niem

czech w tej się właśnie odbywa chwili, kiedy w au

stryackiej Izbie posłów ostatni zanika ślad stronni

ctwa istotnie liberalnego. Parlament auslryacki bę

dzie jedynym na cały świat, jedynym na wszystkie

kraje kulturne, w którym stronnictwo liberalne miej

sca znaleść nie zdoła*.

O ile przewidzieć można — runą te oba stronni

ctwa, których walki zapełniały przez lat prawie 50

«ale życie konstytucyjne: liberalne i biskupio - kle

rykalne. Na miejsce tego ostatniego wstępuje obóz

chrześciańsko - socyalny, któremu starzy klerykali

teraz Bię poddali, a którzy stolicę monarchii zdobyli.

Ten nowy klerykalizm stanie się strasznem mocar

stwem w nowej Radzie państwa. Przyszłość w niej

należy do stronnictwa chrześciańsko-socyalnego i do

Słowian. A przeciw temu blokowi nie stanie żaden

blok narodowo-niemiecki, bo luzem, każde dla sie

bie, idą stronnictwa niemieckie ku walce wyborczej.

Nowa Presse podaje przeto ton, na który na

stroi się walka wyborcza. Jakiemi zaś zagadnie

niami zajmie się przyszła Izba, można wnosić

tak z tych obaw wiedeńskiego dziennika, jak i

z programu socyalistycznego, który na czoło przy

szłych prac wysuwa: uregulownnie stosunku Ko

ścioła do państwa i uwolnienie szkolnietwa od

opieki kościelnej.

Przegląd odezw wyborczych nie byłby zupel

nym, gdybyśmy nie wspomnieli o eouncyaeyi rzą

dowej, ogłoszonej w nieurzędowej części Wiener

Ztg. We wyborach nie odegra roli, bo wśród

stronniczych starć na posłuch liczyć mogą tylko

partyjne programy, rząd zaś staje w swojej odezwie,

jak to jest nalnralnem, ponad stronnictwami, na

rodowościami i interesami poszczególnych klas.

Pragnął zadowolnić wszystkich i wszystkim przy

szłość przedstawić w różowem świetle, rezerwa

jąe dla siebie możność wyboru dalszych dróg, sto

sownie do tego, co przyniosą rezultaty wyborów.

----—

Trzecia ustawa p. Brianda.

Rząd francuski zbiera w dalszym ciągu owooe

swej taktyki, aby urządzać stosunki Kościoła fran

cuskiego bez porozumienia z Watykanem. Ustawa

separacyjna nie weszła w życie co do stowarzy

szeń wyzDaniowych, bo katolicy ich nie przyjęli;

ustawa, poddająca nabożeństwa przepisom o zgro

madzeniach z roku 1881 podzieliła los pierwszej

z tego samego powodu; obecnie minister oświaty,

p, Briard, widział się zmuszonym do wniesienia

nowego projektu, który Izba wczoraj przyjęła.

Odnosi się on do nabożeństw, jako zgromadzeń

i ma za zadanie usunąć przeszkodę, jaką dla icb

wykonywania widzieli katolicy w obowiązku zgło

szenia Mszy św. jako zgromadzenia publicznego.

Tekst poprawki brzmi: ,,Zgromadzenia publiczne,

bez względu na przedmiot obrad mogą się odby

wać bez poprzedniego zgłoszenia i o każdej po

rze". Do tej chwili zgromadzenie musiało być

zgłoszone u władzy administracyjnej i nie mogło

przeciągać się poza jedenastą w nocy. Tekst, jak

widzimy, nie mówi zupełnie o nabożeństwach, nie

mniej przeto ustawodawca myślał wyłącznie onich

Że zaś przytem zyskał ogól, uwolniony od zgła

szania zgromadzeń, to już sprawa uboczna i go

dna zaznaczenia o tyle chyba, iż sprawy Kościoła

raz jeszcze i to rozstrzygająco wpłynęły na usta

wodawstwo francuskie, w kierunku... wolnościo

wym. Rząd przyznał wszystkim obywatelom pra

wo, które mnsiał przyznać katolikom.

Tym sposobem, jakby się zdawało, upada ost a

tnia przeszkoda sprawowania nabożeństw publicz

nie. Ale jak daleko odbiegł rząd francuski od

pierwotnych projektów! Zrazu grożoDO katolikom

zakazem nabożeństw, jeśli nie przyjmą obowiązku

tworzenia związków wyznaniowych, potem oświad

czano, że bez zgłoszenia u władzy nie odbędzie

się ani ;edna Msza św , nakoniec stawiano w per

spektywie zamykanie świątyń. Rezultat jest ten,

iż nabożeństwa odprawiają się jak dawniej i w tych

samych miejscach, katolicy nie przyjęli żadnego

z gwałcących wolność przepisów, a natomiast

rolą rządn stało się zmienianie po ho!ei wszyst

kiego, eo ze strony katolickiej odrzucono. — Po

dziennikach krąży też anegdota, dobrze eharakte

ryzująca te nieustanne poprawki ustawodawcze.

,Co Eminencja sądzi o trzeciej ustawie p.

Brianda?" — miał spytać pewien publicysta je

dnego z wybitnych kardynałó’w.

—

,,Nie mam

jeszcze zdania wyrobionego — brzmiała odpo

wiedź — muszę poczekać na czwartą". Praw

dziwa czy nie, opowieść ta trafnie przedstawia

spokój sfer kościelnych w przeciwstawieniu do

zamętu i pośpiechu, jaki panuje w rządzie frau

cuskisa cd czasu uchwalenia ustawy o rozdziale.

Szłoby teraz o stwierdzenie, czy najnowsza

ustawa p. Brianda będzie w istocie ostatnią? -

Wchodzi fu w grę sprawa używania kościołów

i sprzętów w nich się znajdujących i tu znów

przekonujemy się, że kgiaktbrzy rządowi nie u

mieją godzić pośpiechu z dofe^duością. Używanie

kościołów ,,z tytuła prawnego" jest ustawą z 2

stycznia 1907 zapewnione duchownym i katoli

kom o tyle, no ile nazwiska icb wymienione są

w zgłoszeniu, przepisane«* artykułem 25 ustawy

z 9 grudnia 1905".

Według uajnowszej ustawy,

zgłoszenia nie potrzeba, nabożeństwa mogą odby

wać się bez uprzedzania władzy, wszelako jeżeli

duchowny pragnie otrzymać cd prefekta lub od

mera prawo używania kościoła daimo, musi zgło

sić nabożeństwo. Wtedy bowiem pozwolenie bę

dzie wydane ,na nazwisko dotyczącego duchów

nego".

Słusznie przeciwstawia się temu opinia,

te pozwolenie może być wydane i w takim ra

zie, jeżeli nazwisko duchownego znanem nie bę

dzie. Kwestya to wszakże uboczna, skoro według

ustawy z 5 stycznia 1907 nabożeństwa mają od

bywać się w kościołach dalej. Nie zgłaszając ich,

księża będą mieli jeszcze tę korzyść, iż utrzyma

nie i naprawa budynków kościelnych spadnie ua

gminy lnb w!adze rządowe, jako właścicieli.

Inna rzecz z , przewodniczeniem* na zebrania

pablicznem. Każde zgromadzenie musi mieć pra

zydyum, zgłoszone w zapowiedzi, lub też otwo

rzone na miejscu przez wybór. Nabożeństwa nie

będą zgłaszaae, więc chyba wynikałoby z ustawy,

że każde będzie poprzedzone wyborem prezydyum!

Wprawdzie nowa ustawa twierdzi, że nabożeństwa

zostały wyjęte z pod tej regały ustawą z rtkn

1906 i 1907, lecz kodyfikatorzy popadli w b!ąd.

Ustawa z r. 1905 wyjęła z pod tego obowiązku

zgromadzenia, urządzane przez związki wyzna

niowe, których niema i nie będzie. Ustawa z r.

1907 uczyniła to samo d!a zgromadzeń zgłoszo

nych u władzy. Zgromadzenia natomiast nie zgła

szane pozostają nadal pod przepisami ogólnymi

z r. 1881, czyli powinny mieć prezydyum obrane

ua samem zgromadzeniu.

Zaszła tu omyłka legislacyjna, którą radykalui

a spieszący się ustawodawcy zgoła przeoczyli.

Kto wie, czy nie będzie trzebą osobnej ustawy,

aby błąd ten usunąć. W każdym razie telegramy

o obradach Izby nie przynoszą w tej sprawie

wyjaśnienia. Jeszcze jedna ustawa p. Brianda

może nie być ostatnią i tea daremny wysiłek

przerwania błędnego koła, w jakie rząd wszedł,

uie przewidziawszy następstw, charakteryzuje le

piej, niż cokolwiek innego powagę i produkty

wność radykalizmu w roli rządu.

Frawyfoory do Dumy.

Z dotychczasowego przebiega wyborów przy

chodzi się do przekonania, że prawybory z mniej

szej własności edznaczaią się niezwykłą apatyą,

której wyrazem jest abstynencja. Przedewszyst

kiem razi swym absenteizmem grupa drobnych

właścicieli ziemskich. Z 20 272 prawyborców bra

ło udział w wyborze tylko 2.917 osób, to jest 14%—

Zresztą podobny stosuDek zachodził i podczas

przeszłoroczoej kampanii wyborczej do Dumy

państwowej. W niektórych miejscowościach staty

styka wyborów przedstawia jaskrawe przeciwień

stwa. Tak np. w gobernii charkowskiej z og(luej

liczby 9 200 mniejszych właścicieli ziemskich

wzięło udział zaledwie 295. Natomiast w powiecie

małoarchangielskim gubernii orłowskiej z 696 wy

borców zgłosiło się do urny wyborczej 604 osób

Największą gorliwością odznaczają się wyborcy

włościańscy. Z liczby 56000 prawyborców tei

ernpy z praw swych obywatelskich korzystało

36 tysięcy, to jest 64°/0. Przy tej sposobności o

kazuje się, że włościanie w czysto rosyjskich gu

berniach dostarczają 77% wyborców, a w gu

berniach Królestwa Polskiego liczba ta

spada do 58*/«.

Absenteizm kuryi wyborczej robotniczej docho

dzi do wysokości 50°/o: z 18 tysięcy prawybor*

eów uczestniczyło w wyborach tylko 9 tysięcy.

Zsumowawszy wszystkie cyfry, odnoszące się

do prawyborów z trzech powyższych kuryj, otrzy

mujemy następujący wynik: z 94 800 prawybor

ców brało udział w wyborach tylko 48 tysięcy,

to jest 51°/9. Wyniki te wywołują niepokój w pra

sie rosyjskiej. Nie wiedzą widocznie o tam, że

w wielu państwach, żyjących oddawna życiem

konstytucyjnem, nawet korzystających z prawa

powszechnego glosowania, udział 40-45% uwa

ża się za całkiem dostateczny.

Konssrwacya zabytków.

Lwów 30 stycznia.

(X) Z subwencyj proponowanych przez wydział

krajowy w roku 1907 na cele konserwatorskie,

przypada - jak corocznie - przeważna część

na ochronę zabytków krakowskich.

Po restauracyi zamku królewskiego aa Wawelu,

wśród spraw konserwatorskich krakowskich wy

suwa się na pierwszy plan konserwacya kościoła

św. Anny. Badania przeprowadzone przez Grono

konserwatorów Galicyi zachodniej wykazały, ze

restauracyę tego kościoła, z powoda niebezpie

*zeństwa grożącego jego cennej, barokowej archi

tekturze, musiano rozpocząć jeszcze w leaie 1905 r.

Naprawiono wówczas część miedzianego dachu

i wymieniono zbutwiałe wiązania dachowe ko

sztem 12.000 kor. Roboty te, na które zarząd ko

ścioła miał niespełna 1.000 kor., wykonano za

pieniądze ofiarowane bezBwrotnie przez proboszcza

a . Dra Caputę. — Pozostały jednak do przepro

wadzenia dalsze jeszcze roboty restauracyjne, a mia

nowicie naprawa reszty dacha nad nawą główną

i na kopule, tudzież latarni nad nią, nadto spra

wieoie nowego dachu nad zakrystyą, oraz usn

pełnienie i wzmocnienie kamiennego gzymsu, ko

ronującego zewnątrz bęben kopały, aie licząc

mniejszych robót kamieniarskich. Według oblicze

nia Grona konserwatorów, koszt tej restauracyi

wyniesie 34.000 kor. — Z uwagi, że do kosztów

restauracji kościoła św. Aooy przyczynić się po

wiuieu rząd, a to tem bardziej, że kościół teu jest

uniwersyteckim i że w nim odbywają się nabo

żeństwa dla młodzieży szkół średnich — posta

nowił wydział krajowy wstawić do preliminarza

na rok 1907 subwencję na restauracyę kościoła

św. Anny w kwocie iO.OOO k,, a zarazem przed

stawić w swoim ezasie Sejmowi wniosek na przy

znanie na ten cel dalszej subwencyi w kwocie

8.000 kor., atoli pod warunkiem, że ze skarbu

państwa przyznaną zostanie subwencya w sumie

co najmniej równej subwencyi krajowej tj. w kwo

cie 18.000 kor.

W sprawie restauracyi kościoła św. Piotra

przeprowadzał wydział krajowy w abiegłym roku

dalsze rokowania z rządem celem wyjednania na

ten cel subwencyi państwowej. Ministerstwo wy

znań i oświaty nie powzięło jednak dotychczas

decyzji co do wysokości subwencyi, a tylko wya

sygnowało tr2y raty roczne w czasie od 1904

1906 w łącznej kwocie 8000 k. Z funduszu kra

jowego wydano po koniec roku 1906 na restau

racyę wymienionego kościoła ogółem 32.000 kor.

Na restauracyę krużganków klasztornych przy

kościele00.Franciszkanów nie wstawił wyda.

krajowy do preliminarza na rok 1907 żadnej

subwencyi, ponieważ rząd nie określił dotychczas

wys kości zasiłku, jaki ze skarbu państwa ma

być na ten cel przeznaczony. Powodem zwłoki

było zastrzeżenie ministerstwa, które udzielenie

subwencyi nczyuiło zawisłem od wykonania re

stauracyi ściśle według programu opracowanego

przez Centralną Komisyę Konserwatorską we

Wiedniu, co w swych konsekwencyach opóźniło

całą sprawę.

Re8tauracya kościoła św. Katarzyny od

bywa się przy pomocy subwencyi krajowej wkwo

cie 35.000 kor. uchwalonej w r. 1905 i subweu

cyi państwowej w tej samej wysokości. Po stwier

dzeniu, że rząd wypłacił już na cele tej restau

racyi 10.000 kor., a nadto dalsze dwie raty po

5000 kor. wstawił do preliminarzy budżetów pań

stwowych na rok 1906 i 1907, zarządził wydział

krajowy wypłatę pierwszej raty subwencyi w kwo

cie 7000 kor.

Z subwencyj przeznaczonych na konserwaeyę

zabytków w innych miejscowościach Galicyi za

chodniej, najważniejszą jest subwencya w kwocie

10.000 kor. (płatna w trzech ratach rocznych) na

restauracyę cennego kościoła w Starym Wi

śniczu, poch)dzącego z pierwszej połowy XVI

wieku Zasiłek ten pokryje zaledwie trzecią część

kwoty kosztorysowej, która wynosi, według obli

czeń architekty p. Hendla i konserwatora Dra Ko

pery, 30.000 kor. Resztę powinien — zdaniem

wydziału krajowego — pokryć skarb państwa i

konkurencya parafialna; ta ostatnia poniosła już

wydatek 25.000 kor. na roboty restauracyjne do

tychczas przeprowadzone pod kierownictwem p.

Hendla.

Wreszcie zaproponowało Grono konserwatorów

Galicyi za hoduiej udzielenie subwencyi sejmowej

w kwocie 1000 kor. na restauracyę tryptyku

z roku 1572 znajdującego się w drewnianym

kościółku w Sromowcach niższych (po

wiat nowotarski). Tryptyk ten przypisywany Wi

towi Stwoszowi jest drewniany, skrzydła otoczo

ne płaskim ornamentem na tle złotem grawirowa*

nem, wnętrze malowane na podkładzie kredowym

bardzo pięknie i stylowo.

Na propozycyę Grona konserwatorów Galicyi

wschodniej wstawił wydział krajowy do prelimi

narza budżetu na rok 1907 subweneyę w kwocie

3 000 kor. na restauracyę kościoła w Brzo

zdowcaoh. Kosztorys restauracyi, a zarazem

przebudowy i rozszerzenia tego kościoła wynosi,

według obliczeń fachowych, 57 000 kor. Subwen

cya krajowa ma służyć wyłącznie na pokrycie

kosztów robót o charakterze ściśle konserwa

cyjnym.

W uwzględnieniu dalszych wniosków Grona

konserwatorów Galicyi wschodniej postanowił wy

dział krajowy zaproponować Sejmowi udzielenie

subwencji w kwocie 2.000 kor. na częściowe po

krycie kosztów restauracyi kościoła 00. Kar

melitów we Lwowie, oraz subwencyi w kwo

cie 1.000 kor. na konserwaeyę drewnianej cer

kwi w Tłustem; co do tej ostatniej pod wa

runkiem, że będzie ona rzeczywiście albo w samem

Tłustem konserwowaną, albo też zostanie przenie

sioną do innej mniejszej gminy, gdzie może jesz

cze doskonale służyć calom religii. Pod tym samym

warunkiem zgodził się wydział krajowy na udzie

lenie subwencyi 500 kor. na restauracyę cer

kiewki drewnianej w Niohowicaoh (po

wiat rudecki).

Nadto wstawił wydział krajowy do preliminarza

na rok 1907 subweneyę 2 000 kor. na restauracyę

cerkwi parafialnej w Brodach, pochodzą

cej z XVII. wieku, a ciekawej z tego względu,

że w drugiej połowie XVIII. w. przerobioną zo

stsła z pierwotnego kościółka i że w konstrukcji

jej kopuły zaznacza się wpływ bndownictwa dre

wnianego na murowane. Subweucyę w kwocie

Z przeszłości Kota polskiego.

Niepodobna choćby w głównych datach i przej

ściach zakreślić tych długich lat, w których Ka

zimierz Grocholski był regimeutarzem i chorążym

jedynej polskiej reprezentacyi w państwie, wysu

niętej na Europę.

Co stanowi tę zdobycz i tę spuściznę; czy sa

me uzyskane korzyści, czy wpływ i znaczenie zdo

byte ? Większą jeszcze wartość ma poprawa du

cha publicznego w Polsce.

Jakie tej cnoty, którą z siebie wydobył, a w dru

gich obudził, są główne znamiona?

Najpierw solidarność narodowa, przeciwieństwo

starej polskich sejmów anarehii, którą zwiększać

mogły tylko nowoczesne prądy. Solidarności nie

znało dntąd żadne zbiorowe działanie w Polsce.

Widzieliśmy, że w roku 1848 posłowie galicyjscy

nie krępowali się nią w Wiedniu i Kromieryżu.

Pierwszy jej przykład dało Koło polskie w Ber!i

’) Niebawem ukaże się. na półkach księgarskich

trzeci tom Portretów i sylwetek z X I X wieku, pióra

Ludwika Dębickiego. Tom ten treści politycznej,

mieszczący wiele nieznanego dotąd materyału, za

wiera życiorysy następne: Agenor hr. Gołuchowski,

książę Leon Sapieha, Kazimierz hr. Krasicki, Mau

rycy Kraiński — z papierów i korespondencji Se

weryna Smarzewskiego: Smolka i Ziemiałkowski,

Kornel Krzeczunowicz, Kazimierz Grocholski, Miko

łaj Zyblikiewicz i Alfred hr. Potocki. Z życiorysu

pierwszego prezesa Koła polskiego w Wiedniu po

dajemy wyjątek, dotyczący bistoryi i charaktery

styki tego Koła, które dziś zamknęło pierwszy okres

awojej historycznej działalności.

nie za świetnych czasów, gdy w niem zasiadali:

August Cieszkowski, X. Janiszewski, Karol Li

belt, Żółtowscy, a przewodził mąt tak wybitny

Gustaw Potworowski. Solidarncść tam atoli bar

dziej wskazana i łatwiejsza, gdzie tylko stanowi

sko odporne i bierce. W Wiedniu zadania naszej

delegacyi miały być dodatnie i czynne. Potrzebę

solidarności uznawali wszyscy członkowie Kuła,

jakąkolwiek nosili barwę, ale ją utrzymać, rozwi

nąć, ustalić w dogmat narodowy zdołał jedynie

mąż tej siły charakteru, co Kazimierz Grocholski.

Nie przychodziło to łatwo, a bywały szemrania,

bywały nawet w pewnych chwilach akty wyła

mywania się kilku wybitnych jednostek. Nieraz

wymagało to ofiary, która bywała ciężką dla miło

ści własnej członków Koła, gdy w imię solidar

ności, okrom wyznaczonych mówców bez porożu

mienia z Kołem, nikt na własną rękę nie mógł

zabierać głosu. Nie każda indywidualność mogła

się zmieścić w tych ciasnych ramach, i to bywało

powodem chwilowych secesyj z Koła tak wybi

tnych jego członków, jak Ludwik Skrzyński lub

Otto Hausner. Bywały atoli i powody partyjne

secesji, jak posłów Ludwika Wolskiego i Ferdy

nanda Weigla. Do rozłamu Kola nie przyszło, a

ci, co chwilowo wyłamywali się ze solidarności,

powracali pod bezpieczne przewodnictwo Grochol

skiego przez samo poczucie narodowe.

Grocholski, ów regimentarz i chorąży Koła,

stał na straży i nie dopuszczał, aby szli luzem

ci, których znaczenie i siła zawisła tylko od je

dności. Zbyteczna dowodzić, że solidarn ść K ła,

to conditio sino qua non znaczenia i wpływu na

szej narodowej reprezentacyi, że jej to głównie

zawdzięczamy, cośmy przez te lata zdobyli i co

śmy obronili. Był i inDj skutek zbawiennej tej

zasady, wpływ na kraj i rozbieżne w nim kie

runki, kiedy społeczeństwo z wielu przyczyn zdo

zorganizowane uczuwało i uznać musiało, że ma

po nad sobą legalną narodową reprezentacyę. Bez

solidarności Koła polskiego mogą być posłowie

galicyjscy w różoyeh obozach i stronnictwach,

ale me byłoby reprezentacyi kraju i Polski.

Karność w zadośćuczynienie historycznej bez

karności, kto ją nał żył, zwalczał krewkość, buj

uy indywidualizm polski ujął w wojskowy rygor

i zakonny posłuch, kto z tej kupy sejmikowej

0 różDycb barwach i różnych myślach stworzył

szereg, aby iść zwarto wśród obcych żywiołów

1 przeciwnych prądów? Daremnie próbowali tego

w różnych momentach naszej historyi ci, co gó

rowali geniuszem; natura polska tak ej przewadze

n^e łatwo ulega i tej wyższości nie znosi. Silą

charakteru, czystością pobudek wolną od oaobi

stych widoków i względów Kazimierz Grocholski

utwierdź ł tę cnotę i stworzył tę siłę zaparcia się

siebie i zjednoczenia w wspólnej myśli,we wspol*

nem dziele w gronie Koła polskiego.

Cnota odwagi pnblicznej, to druga zdobycz cięż

kiej czterdziestoletniej praktyki życia parlamen

tarnego w Wiedniu. Na odwadze nigdy Polakom

nie brakowało wobee wrogów, czy ongi w boju

z mieczem w ręku, czy w czasach prześladowań,

gotowością na wyguauie, więzienie, lub śmierć

samą. Heroiczne są nasze dzieje rycerskie i nasza

dzieje męczeńskie. Lecz to męstwo na zewnątrz

nie szło razem z odwagą cywilną na wewnątrz,

wobec swoich, wobec owej popularitas, któ

rą Skarga zowie jednem z nieprzyjaciół mądr.?

ści. — Choćby na armaty z kijami ochoczo się

rzucano, ale się cofano przed lada pociskiem z za

płotu. Każda cnota indywidualna ezy zbiorowa

ma ioną sobie pozornie przeciwną, a która ją iście

uzupełń a. Kto jest szczodry, ten wiaien być także

oszczędny, inaczej straci miarę i stanie się mar

notrawcą Podobnie męstwo wymaga przezorności,

aby wiodło do zwycięstwa, nie do klęski. Tego

przymiotu przezorności, miary i rozwagi, tej poli

tycznej ostrożności brakło nam od lat stu we

wszystkich ważniejszych momentach. Za program

brano słowa poety: ,,mierz siły na zamiary* i

rzucono się w przepaść.

Na kierunek Koła polskiego w Wiedniu wy

warła bezpośredni wpływ katastrofa 1863 roku.

Gdy się tam wszystko waliło w gruzy, ta za

częto budować. Krwawym czynom Murawiewa,

słowom Katkowa odpowiadało z Berlina hasło:

ansrotten. Jedyna reprezentacya polska w Wie

dniu musiała mierzyć słowa i czyny, liczyć się

nietylko ze stronnictwami i prądami, często Dam

przeciwnemi w monarchii, ale także z wpływami

gabinetów z Anstryą sprzymierzonych, a dążą

cych do zagłady polskości. I tu nietylko o los

Galicyi chodziło, ale o rozpaczliwe położenie bra

ci zakordonowych, aby przez krewkość, z uczu

cia rozpaczy lub dla efektów nie rzucić słowa,

któreby ich dolę tylko pogorszyło i nowe sprowa

dziło katusze. I nie była to polityka galicyjska,

ale polityka polska, która nakładała, jeśli nie mil

czenie, to wieiką w s!owach, protestach i działaniu

miarę i oględność. Grocholski z gorącym patryoty

zmem, co pierś rozpierał, czuwał bacznie w Ra

dzie państwa i w delegacyach, kiedy i jak tych

ran dotknąć i wskazać na te zgliszcza. Pamiętne

są jego interpelacye w roku 1865 i 1866, róż

niące się wielce od owych protestów w paryskim

lnb londyńskim parlamencie przed laty, lub na

meetingaeh, wywołanych zabiegami polskiej emi

gracyi, a których skutkiem bywała odpowiedź

ministra Sebastianiego l ’ordre regne d Varsovie,

ilnb piłatowe słowa Palmerstona: nAnglia ma pra

wo, ale nie ma obowiązku interwencji i mięsza*

nia się w wewnętrzne sprawy obcych mocarstw".

Minęły te czasy polityki emigracyjnej, kiedy

powtarzano sobie: ,,im gorzej, tem lepiej", kiedy

,każde nowe prześladowanie i gwałt przyjmowano

z tem złudzeniem, że im więcej ich będzie, im

będą sroższe, tem prędzej wywołają oburzenie

Europy i zadośćuczynienie historycznej zbrodni.

Po roku 1863 rozpoczęliśmy politykę realną

zbyt późno, a głównym jej pionierem był prezes

Koła polskiego w Wiednia. Gdy od dwóch pół

nocnych mocarstw rozbiorowych szło zniszczenie,

a zamknął się dla nas Zachód, co nie cheiał już

o Polsce słyszeć, otwarła nam się ostatnia przy

stań w monarchii Habsburgów, ostatni grunt pod

cod nową budowę, ostatnia trybuna europejska,

dostępna Polakom.

W trójpolowem gospodarstwie porozbiorowem

zaczęła się erka i siew na tej niwie galicyjskiej,

gdy tamte dzielnice poszły na długo w ugór.

Polityka st pniowego dorobku nie była czysto

utylitarną. Zarzucano nieraz Kołu polskiemu, że

nie idzie na wyścigi z zachłannością i bezwzglę

dnością innych reprezentacyj krajowych, że nie

trzyma się praktyki do u t des, nie robi targu

z każdego swojego v ot u m w potrzebach państwa,

aby za nie odrazu otrzymać dla krajn zapłatę.

Egoizm narodowy, jako jedyny motyw, bez ża

dnych względów był łatwy Węgrom w wywal

czonej jaż odrębności, łatwz Czechom w polityce

absteocyi i biernej opozycyi, już z tego prostego

powodu, że te narody niepodzielone, wszystkich

narodowych interesów bronić mogły w obrębie

jednej monarchii. Inaczej d a Polaków, rozdartych

na trzy ćwierci Egoizm patryotyczny Polski wy

magał podporządkowania korzyści prowincjonal

nych dla sprawy i idei wyższej całości narodu

dotyczącej. Nie przez czczy sentyment, przeszło

ścią nieusprawiedliwiony, ani dla zładnych nadziei,

ale z zasady, z wyższego poczucia, Polacy w Ra

dzie państwa i w delegacyach przez czterdzieści

lat stali wiernie przy tronie i mocarstwowej potę

dze państwa, stawiając je wyżej ponad utylita

ryzm stronni( twa i prowincyi. -

,,Daremnie urzą

dzać wygodnie swój pokój w domu, którego pod

" C i f l o " wycnoazi z wyjątaiem ant po niedzteu i świętach uroczystysh dwa razy dziennie, a mlacowiolo:

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

We Lwowie ,.Cm i " J u t do nabycia w biurach dzienników A. Olszewskiego, S. Sokołowskiego, X. Bnchstaóa.

na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sąozu na peronie w księgarni kolejowej, tndzież

na innych główniejszych stacyach n portyerów kolejowych.

Humer wieczorny 10 hal.,

ranny 4 hal.} w ieci^łhLrSSJłehai.

PRENUMERATA WYNOSI:

na cały rok na kwartał na 1miesiąc

W Krakowie w m iej sc u....................................................................

30koron I 7 kor. 50 h. 2 kor. 50 hal.

pocztą w państwie A u stry a ck ie m ...................................................

36koron 9 kor.—

3kor. -

Z dwukrotną wysyłka p o c z t o w ą ...................................................

42koron 10 kor.50 h.

3 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie N ie m i e c k i e m ...................................................

42koron !10 kor. 50 h. 3 kor. 50 hal

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego .

48 koron 12 kor.—

4kor. —

Prenumeratę przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Listy z pieniądzmi

i p r z e k a zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Administracya Czas%i, w Krakowie.

R ekl a m a cy e nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. L istó w nieopłaconych nie przyjmuje się.

Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction