Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 659 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 29

Kraków, Sobota 6 Lutego 1904.

Rocznik LYII.

’ftComenlaraEe

(Wydanie wieczorne).

Wzmogły się obawy wojny na dalekim Wscho

dzie. Dyplomatyczne koła rosyjskie, które dotąd

nie wierzyły w nią, okazują się mniej spokojne.

Prawdziwa treść odpowiedzi rosyjskiej, mimo nie

zliczonych domysłów, dotąd nie jest znaną. Jeżeli

jednak pomimo znacznych ustępstw, które zawie

rać ma, Japonia żądać będzie rękojmi — nie bę

dzie się to zgadzać z godnością i stanowiskiem

takiego, jak Rosya mocarstwa i może mieć naj

gorsze następstwa. Rosya opuścić Mandżuryi nie

może, albowiem jedynie przez jej zajęcie zabez

piecza swoje wielkie w Azyi dzieła: kolej żelazną

i porty oraz swoją światową politykę. Dla Japo

ni\ Rosyanie w Mandżnryi są, pomimo ustępstw

handlowych i kompromisu w Korei, wieczną groźbą

właśnie dla Korei, która jest placem zbytu, spicble

rzem Japonii. Dla Japonii Mandżurya nie jest

sprawą ekonomiczną, ale strategiczną. Stąd wno

szą o trudności zażegnania starcia, które przewi

dują zwłaszcza chińscy dyplomaci.

Zręczność hr. Lambsdorfa wystawioną jest na

próbę, aby pogodził wymagania polityki z poko

jowemi zobowiązaniami moralnemi cesarza Miko

łaja II. Inne względy i okoliczności każą wnosić,

że starcie, jeżeli ma nastąpić, odwlec się może

do początku wiosny, pory obydwom stronom le

piej sprzyjającej. Dalej wciąż jeszcze mniem ają,

te nie Rosya rozpocznie wojnę, lecz te raczej

zerwie się do niej Japonia. Siły Rosyi są bowiem

niewyczerpane i wciąż będą rosnąć; Japonii są

ograniczone, i jeżeli teraz zużytkowane nie zo

staną, wyczerpią się wobec wytrwałego i nieza

chwianego przeciwnika. Jeżeli Japończycy obsta

wać będą przy żądaniu, aby Rosyanie opuścili

Mandżuryę, to ci mogą bezpiecznie odpowiedzieć:

,,spróbujcie nas z niej wyprzeć”.

Taka jednak odpowiedź wymaga, aby przedtem

wszystko było do odporu gotowe. To też wiarę

w pokój osłabiają niewątpliwe z obydwóch stron

znaczne przygotowania wojenne. Z niemi łączy

się wieść: z Paryża, o mianowaniu minis ra woj

ny, Kuropatkina, naczelnym dowódcą wojsk azya

tyckich, z Warszawy, o powołaniu na to stano

wisko światłego i utalentowanego naczelnika szta

bu Puzyrewskiego. Żadna z nich dotąd nie zo

stała nrzędownie potwierdzoną.

—

W kołach

kompetentnych przypuszczają jednak, że w tym

wypadku dauoby pierwszeństwo jea.

Kuropatki

nowi, dla doskonałej jego znajomości stosunków

i terenu azyatyckiego, i dlatego, że w zeszłym

roku odbył tam inspekcyjną podróż. Wtedy to

miał we Władywostoku

wypowiedzieć słowa:

nJesteśmy gotowi”! Przecież, powróciwszy do

Petersburga, przyłączył się do stronnictwa pokojo

wego.

W sporze rosyjsko-japońskim mowa tronowa

angielska wyznacza znowu Anglii piękną rolę

słowy: ,,Każde poparcie w kiernnku pokojowego

załatwienia, które rząd mój z pożytkiem dać m o

że, danem zostanie z radością”.

—

Zresztą przed

miot jest spokojnie i z pewnym chłodem omówio

ny ; nie inaczej też dotkniętym został przez mi

nistrów w parlamencie.

—

W Izbie gmin pod

sekretarz Percy oświadczył, że Anglia częste

czyniła Rosyi uwagi z powodu opóźnienia przyo

biecanego opuszczenia Mandżuryi. Anglia miała

czoło wspominać o tem, pomimo usadowienia się

wbrew obietnicom w Egipcie ! Była to tradycyjna

próba przywłaszczenia sobie pięknej roli tanim

kosztem; lecz przyznać trzeba, że tym razem

mniej udana, niż inne.

Dyplomacya rosyjska nie

posądza jednak Anglii o pchanie Japonii do

wojny, właśnie dlatego, że ta piękna rola mo

głaby pociągnąć za sobą koszta; raczej przy

puszcza, że Stany Zjednocyone nie miałyby nic

przeciw wybuchowi wojny, z której ciąguąćby

mogły korzyśei, bez narażenia się ua niebezpie

czeństwa.

Król Edward VII lubi w uroczystych chwilach

otaczać się niezwykłym przepychem. Wspaniały

orszak, wśród ulewnego deszczu, który wciąż te

raz nawiedza Londyn, towarzyszył parze królew

skiej z pałacu do parlamentu w dniujego ponowne

go otwarcia 2 b. m.

—

Izba parów, gdzie król i

królowa zasiedli na tronach, przedstawiała barw

ny i stylowy widok, uosabiający łączność, zawsze

utrzymaną w Anglii, między przeszłością a tera

żniejszością. Król odczytał mowę tronową. Lecz

minęły czasy, w których mowa tronowa, oświad

czeuia ministrów i niebieskie, żółte lub czerwone

księgi’ stawały się wypadkami dnia i nowe od

słaniały w polityce zewnętrznej horyzonty. Pamię

tnemi pozostały w tej mierze i klasycznemi były

przemówienia Napoleona III, które rozpalały wy

obraźnię ludów a wstrząsały giełdy. Nie ma dziś

nic podobnego; sprzeczne depesze biura Reutera

większe zdolne są sprawić spustoszenia na tar

gach pieniężnych, niż słowa monarchów lub mi

nistrów. Są jednak te słowa, bądż co bądż, ze

stanowiska zawodowego, komentarzami — i chu

dą przyprawą chudej potrawy.

Angielska mowa tronowa, przemówienia podczas

rozpraw nad nią lorda Landsdown w Izbie wyż

szej, podsekretarza Percy w Izbie gmin, niebieska

księga o Macedonii, wszystkie te komentarze ze

wnętrznej polityki Anglii, świadczą, iż nie zagu

biła tradycyi przywłaszczania sobie w stosunkach

międzynarodowych pięknej roli — bez ponoszenia

jej kosztów. Komentarze powyższe przedstawiają

stosunek Anglii do Francyi i Włoch w świetle

zawartych z temi mocarstwami rozjemczych u

mów — jakoby szkic nowego zachodniego zwią

zku, *partego na czułej przyjaźni i idylicznej zgo

dzie, pod którą kryją się sprawy: egipska, maro

kańska i trypolitańska.

W zawikłaniach macedońskich Anglia okazuje

się w postaci naglącego do naprawy i pokuty

proroka. Nie chce ona przeszkadzać rozpoczętemu

przez dwa mocarstwa działaniu, ale ubolewa nad

ich zwlekaniem i oporem sułtana, zachowując so

bie, w razie niepowodzeniu reform, postawienie da

lej sięgających wniosków, które zjednałyby jej

poklask cywilizowanego »wiata i sympatye chrze

ścian bałkańskich.

Jednocześnie, w ponownie zebranej komisyi bu

dżetowej delegacyi węgierskiej, hr. Gołuchowski,

odpowiadając na dyskretnie zresztą postawione

pytanie referenta Falka, przyznał, że niema dotąd

nic umówionego między Wiedniem a Berlinem na

wypadek wznowienia rozruchów przed przeprowa

dzeniem reform; zarazem jednak dodał rzecz naj

w ażniejszą , i to z niezwykłym naciskiem i siłą,

iż we wszelkich zdarzeniach i okolicznościach po

rozumienie austryacko-rosyjskie utrzymanem zo

stanie na dotychczasowych podstawach. To, rdze

nia samego położenia dotyczące oświadczenie, na

brało zwłaszcza znaczenia wobec słów referenta

Falka, który, mówiąc o odnowieniu trójprzymierza,

przytoczył wieści, jakoby za warauek postawiono

zaniechanie porozumienia z Rosyą z 1897 r., pod

czas gdy znowu dla utrzymania tego porozumie

nia zażądać miano zerwania z trójprzymierzem.

Fakty i oświadczenia hr. Gołnchowskiego wyka

zały mylność tych wieści. Hr. Gołuchowski nie

przestaje żywić dobrej nadziei powodzenia reform

i słusznie kładzie główny nacisk na reorganizacyę

żandarmeryi i jej dowództwo, powierzone oficerom

mocarstw, albowiem będzie to jedyna wykonaw

cza władza, która nierównie skuteczniejszą musi

się okazać od kontrolującej. Jako postęp mógł

jednak hr. Gołuchowski przytoczyć tylko przyby

cie przyszłego dowódcy żandarmeryi, jenerała de

Giorgis, oraz jego międzynarodowych kolegów do

Konstantynopola. Lecz tam, jak zapewniają, to

czą się jeszcze nigdy nie kończące się układy o

jego zakres działania. Włochy i dwa mocarstwa

chcą, aby cała władza prze »*ła z rąk tureckiego

inspektora żandarmeryi w ręce jenerała de Gior

gis, Porta natomiast pragnie zachować ją dla swo

jego fnnkcyoni:ryusza.

Jenerał Klejgel«.

fiijów 2 lutego.

Proklamacye.

—

Nominacya jen. -gub. Klejgelsa.

—

Protest socyalnej demokracyi.

—

Jenerał Suchomli

now. —

Weljaminow -Ziernow.

Społeczeństwo tutejsze zazwyczaj zachowuje się

zgoła obojętnie wobec nominacyj urzędników na

wyższe stanowiska krajowe Nie można się dzi

wić, że w obecnych warunkach mało je obchodzi,

kto będzie stał na czele gubernii i kraju. Nie

bywa też agitacyi na korzyść tego lnb owego

kandydata, nie wyrażane jest zadowoleni* z tej

lub innej nominacyi. Ostatnimi dopiero czasy, od

lat pięciu czy sześciu, podniosła głos i głowę

partya socyalno-demokratyczna. Twierdzi ona, że

kieruje rozruchami robotniczymi i obstrukcyą stu

dencką, że skaząje na śmierć ministrów i guber

natorów. Obserwujący zbliska wewnętrzne życie

Rosyi, skłonni są ni* wierzyć w istnienie or

ganizacyi partyjnej we właściwem tego słowa

znaczeniu: jednej głowy, któraby planowała wy

buchy, rąk, któreby posłusznie wykonywały wolę

rządzącego komitetu. Raczej z różnych przyczyn

wybuchają zabarzenia lub zatargi z władzami;

,,partya* wszystkie objawy skrzętnie notuje i o

głasza potem drnkiem, jako swoicb rąk dzieło.

Faktem jest jedno: że ,,partya" od 5—6 lat po

siada swój organ, w którym walczy z rządem

i zapisuje wszelkie swoje czyny.

Wobec braku wolności prasy, wobec czujności

żandarmów, organ rewolucyjny niema charakteru

dziennika, pojawiającego się mniej więcej regu

larnie.

,,Partya" wyraża swoje myśli, publiknjc

ważne z jej punktu widzeuia wypadki, zazwyczaj

w proklamacyacb, rozrzucanych systematycznie

po mieście. Każda proklamacya jest zaopatrzona

w rosyjskie godło: ,,Robotnicy w szystkich krajów

łączcie się”, z czerwoną pieczątką związku robo

czego. Pieczęć ta jest na wszystkich proklama*

cyach jedua; proklamacye złożone są zawsze nmiej

więcej temi samemi czcionkami, wydrukowane na

tym samym papierze — co dowodziłoby, że po

mimo ciągłych a tak licznych aresztowań, uie

zdołano dotąd wykryć drukarni partyjnej. Zre

sztą, czy tak jest w istocie, orzec trudno. Żan

darmerya chwytała kilka razy drukarnię tajemną

a nawet czerwoną pieczątkę, a pomimo to za

parę tygodni znów się pojawiały proklamacye zwy

kłego typu. Jak feniks, odradza się wciąż organ par

tyi socyal. - demokratycznej, służąc sprawie rewo

lucyi, a zarazem — informując żandarmeryę o kro

kach i zamiarach partyi.

Na stanowisko jenerał-gnbernatora kijowskiego

został - jak wiadomo — mianowany jenerał Klej

gels. Społeczeństwo, jak zwyle, przyjęło wiado

mość b ernie, bez smutku i bez radości. Inaczej

socyalni demokraci. D. 18 stycznia, w dwóch tea

trach kijowskich, dramatycznym Sołowcowa i tea

trze Tow. oświaty ludowej, które tego wieczoru były

przepełnione publicznością, podczas antraktu z ga

leryi rzucono w parter setki proklamacyj. Policya

uie drzemała. Rozrzucających ujęto i odprowadzo

no do aresztu; służba teatralna pozbierała prokla

macye, których nawet obecni w teatrze bardzo

,,liberalni" nie śmieli się dotknąć. Aresztowano

w obydwóch teatrach po cztery osoby. Jak a treść

prokłamacyi? — Partya socyalno-demokratyczna

wzywa społeczeństwo do wyrażenia protestu prze

ciw nominacyi. Rząd — opiewa proklamacya —

nie liczy się z opinią publiczną, lecz nigdy nie

dochodził do takiego cynizmu, by na stanowisko

jenerał-gubernatora naznaczyć von Kleigelsa, nmi

strza sztuki bicia”.

Proklamacya przytacza dalej

biografię nowego naczelnika kraju— w części ra

czej reklamującą, niż kompromitującą.

jedyną jasną chwilą — powiada proklamacya

—

w życiu jen. Kleigelsa były czasy, gdy był

nauczycielem szkoły wyższej konnej jazdy (czy

taj : profesorem szkoły wojskowej). To była jedy

na jego pokojowa i pożyteczna działalność. Brał

potem udział w kampanii tureckiej, skąd wrócił

okryty wawrzynami (czy to zarzut?) i... nauczył

się od Turków barbarzyństwa.

Po powrocie z wojny był współpracownikiem

Hurki i uśmierzał niepokornych Polaków. (Mowa

0 pobycie v. Kleigelsa w W arszawie, gdzie był

oberpolicmajstrem, ale, jak to wiadomo z inuych

źródeł, nie zapisał swego imienia na czarnej ta

blicy ultra polakożerców). Został następnie na

czelnikiem miasta Petersburga, gdzie wsławił siy

jako idealny przedstawiciel systemu: ,,Bierz go!

Nie puszczaj go!" W języku urzędowym nazywa

się to nreorganizacyą służby śledczej" jak ironizuje

proklamacya. Zaczynają się czyny ,,bohaterskie*

Kleigelsa: w r. 1899 tłumi rozruchy studenckie,

wkrótce urządza rzeż robotuików w fabryce Obu

chowskiej, w r. 1901 i 1902 łamie demonstracye.

Podoficer policyjny dziś staje na czele kraju! Bę

dzie decydował o losach milionów ludności! To

już bachanalia! Proklamacya wzywa więc społe

czeństwo do wyrażenia protestu przeciw nomi

nacyi.

Jen. Kleigels rzeczywiście poskramiał w Peters

burgu ruchy uliczne aż nadto energicznie.

—

Nabajkowa kampania na Newskim prospekcie nie

przyniosła mu z pewnością zaszczytu. Praktyka

jednak wskazuje, że w stosunkach obecnych naj

gorszymi są w Rosyi ludzie, w rodzaju Bogdano

wicza, gubernatora, zabitego w Ufie. Gdy się de

monstracya zaczyna, są oni bardzo łagodni, pro

wadzą pertraktacye z tłumami, uspakajają, proszą

1kończy się na tem, że rozruchy przyjmują osta

tecznie rozmiary groźne, że trzeba sprowadzać

wojsko. W rezultacie: trupy, krew, sieroty, wdo

wy... Dlatego też w Kijowie nie przeraża bynaj

mniej nomiaacya jen. Kleigelsa, mającego opinię

energicznego administratora. Co to za człowiek —

czas pokaże.

Jeżeli nomiuacya Kleigelsa wywołała protest cho

ciażby ze strony partyi socyalno-rewolucyjnej, to

nomioacya drogiego najwyższego dostojnika, do

wodzącego wojskami okręgu kijowskiego, jene

rała Suchomlinowa, została przyjętą powszechnie

sympatycznie. Jenerał Dragomirow zajmował oby

dwa te urzędy jednocześnie; von Kleigels obej

muje tylko cywilny zarząd kraju.

—

Dowodzący

wojskami okręgu, naczelnik sztabu za Dragomirowa

jest osobistością w Kijowie nader popularną. Jest

to gentleman w całem znaczeniu tego wyrazu,

miły w obejściu, ludzki dla żołnierzy. Przyjemne

wrażenie zrobił jego pierwszy występ towarzyski.

Było to na obiedzie uroczystym, urządzanym co

rok przez resursę szlachecką. Pierwsze miejsce

zajął nowy dowódzca w ojsk; rozmowa się nie

kleiła, toasty były suche i niezręczne. Uproszono

wówczas adwokata K upernika, aby powiedział

przemowę okolicznościową. Adwokaci w Rosyi są

,,z u rzędu" rzecznikami wolności i postępu, a p.

Kupernik jest przytem człowiekiem, znanym z do

wcipu Więc w mowie swojej dotknął wszystkich

ważniejszych wypadków chwili: nominacyi Klei

gelsa, i prądów, płynących z Petersburga, i re

wolucyi studenckiej, i kwestyi roboczej. Uczynił

to w ten sposób, że dyrektor policyi, siedzący

w pobliżu, położył nóż i widelec, czekając hasła,

by odwieźć mówcę do cytadeli. Gdy jednak p.

Kupernik skończył swoją mowę, pierwszy uderzył

mu brawo nowy dowodzący wojskami i podzięko

wał za mowę tak serdecznie, że zrozumieli wszy—

StanisławaKoźmiana:Pismapolityczne.

(Ciąg dalszy).

Jak filozofia chrześciańska jest fundamentem,

na którym St. Kożmian buduje świat swych my

śli, a etyka chrystyanizmu Dajwyższena kryte

ryum, którem mierzy i osądza sprawy świata

tego; tak znowu Polska, jej byt dzisiejszy i przy

szłość, są ogniskiem, z którego czerpie moc swe

go posłannictwa, kn któremu odńosi wszystko i

stale. Nie jest to wcale czysto zewnętrznym zbie

giem okoliczności, czy przypadkowym trafem, iż

wszystkie większe prace St. Kożmiana są albo

wprost poświęcone sprawom Polski, jak dzieło

o powstaniu z r. 1863, lub też wypadkom prze

łomowego znaczenia dziejowego, które bardzo

zbliska obchodziły społeczeństwo polskie, jak woj

na Prus z Austryą w r. 1866 i wojna Niemiec

z Francyą w r. 1871, oraz zawikłania wschodnie

w r. 1876 i 1878 w pracach obszernych ,,o dzia

łaniu i dziełach Bismarcka" i ,,Monarchia austrya

cka i wojna wschodnia 1877-1878 r." W chwi

lach takich brał St, Kożmian pióro do ręki i pi

sał pod przymusem wewnętrznym, że się tak wy

rażę, uczucia i sumienia patryotycznego dla nauki

płynącej z|naszych błędów i nieszczęść lub dla prze

strogi, aby wśród zawiłości wypadków wielkich

nie zejść z właściwych dróg i nigdzie jako na

ród ,,nie narazić swoich dóbr, nie uro

nić nic z posiadanego w chwili mają

tku, nie stracić nic, a n i duchowo, ani

m ateryalnie, ani ze swej godności, ani

ze swego narodowego bytu, ani z do

brej swej sławy."

To uczucie patryotyczne

jest tak silne, że acz antor nasz ocenia bardzo

jasno, iż rok 1863, to ostatnia chwila, w której

można było jeszcze powstrzymać i odwrócić nie

jako bieg dziejów i ukształtować Europę w dn

chu zgodniejszym z sprawiedliw ością chrześciań

ską, gdyby nie ,,zaślepienie i nieudolność" dwóch

mocarstw Francyi i Austryi, nie poddaje się

zwątpieniu i nie traci wiary w przyszłość naro

dową.

,,Losy narodu polskiego, jego pomyśl*

ność-powtarza na wielu miejscach pism swych -

pomimo wielkich klęsk i wyjątkowo twardych o

kuliczności, pozostały jeszcze w jeg° rękach, byle

jasno, trzeźwo, z męskim hartem umiał zapatry

wać się na istotne swoje położenie." Dlatego lęka

się przedewszystkiem pesymizmn, aby w duszach

polskich nie rozsiadła się zmora zniechęcenia, nie

wiary w siły własne i obojętność, która bywa

najczęściej wygodną tarczą dla egoizmu. ,,Aby

od pesymizmn się uchronić, a mówimy tu o ca

łym narodzie polskim i o syntezie my

śli polskiej, dosyć jest dla serc prawych i

wzniosłych umysłów, dla wiernych synów Polski

i patryotów — (przytaczam dosłownie: ,,Pisma

polityczne" str. 397) — zauważyć, ?e jeżeli opty

mizm najczęściej marnuje i niszczy posiadane i

nagromadzone skarby narodowe, pesymizm nic

nie jest w stanie wytworzyć i zdolnym jest tylko

zjałowić ziemię ojczystą, choćby najżyżniejszą.

Oddziaływać przeciw pesymizmowi, jest pierw

szym w ogólnem gospodarstwie polskiem

obowiązkiem i zadaniem, jnż dlatego, le on zwy

kle pokrywa samolubstwo, że jest wymówką dla

obojętuości, w następstwie bezczynności, a nam

należy być zawsze czynnymi, bardziej czynnymi,

niż kiedykolwiek, gdy nas dotknie zawód, aie

rozumnie czynnymi”.

Tkwi też głęboki tragizm

w tej miłości wielkiej narodu, ciągle czujnej, na

czatach i ciągle raniącej się o zawody, krzywdy

i gorycz dziejów współczesnych! Istotnie, śledzić

z bólem w duszy i troską biegu zdarzeń świato

wych, widzieć i oceniać trzeźwo doniosłość euro

pejską sprawy polskiej, jej wchodzenie beznstan

ue w obręb duchowy i polityczny zdarzeń najwa

żniejszyeh w drugiej połowie XIX wieku; stwier

dzać bezustannie, że te wszystkie wielkie wy

padki polityczne poszły w kierunku wręcz od

wrotnym, niż się tego domagały, już uie Dasz in

teres narodowy, ale przyszłość cywilizacyi euro

pejskiej i względy wyższej sprawiedliwości i ludz

kości — stwierdzać to i... nie módz nic...

—

istotnie ,,bólów ból".

Spero contra spem, w ołało

upornie w autorze naszym uczucie i myśl nie

utrudzona szukała nowego wyjścia i nowych ży

cia żywiołów... I znajdywały się nowe wyjścia i

nowe podwaliny pod budowę przyszłości, bo dla

uczucia prawdziwego ,,na moc złego, jest jeszcze

większa moc dobrego" i tam, gdzie rozum sam

trwożliwie się już cofa, bo nic nie widzi, tam u

czucie w sparte sumieniem, podąża niezachwianie

naprzód. Kiedy po pogromie Francyi, tak przera

żającym dla wszystkich przyjaciół cywilizacyi za

chodniej, naród polski ujrzał się w położeniu stra

sznem między dwoma kolosami zaborczymi, jakby

pomiędzy dwoma młyńskimi kamieniami, na wie

czną przeznaczony zagładę, St. Kożmian idzie ze

wstrętem wewnętrznym przez dziedziny polityki

współczesnej — prawdziwa to dantejska za ży

cia wędrówka - i choć ,,polityka obrzydliwością"

mu sie staje, nie rzuca pracy, nie szuka ulgi

w odwróceniu myśli w inną sferę, lecz zbiera

z tego pola prawdy i doświadczenia, które mają

być nauką przyszłości i siłą na przetrwanie zła

dziejowego. Sedan, wedle pojęć autora, jest e:u

logiem z r. 1863 . Dawna polsko-francuska po!i

tyka z dniem tym ponosiła cios stanowczy, śmier

telny. Wychowany w jej tradycyach, z bólem roz

stawać się musiał St. Kożmian z temi wszystkie

mi świetnemi nadziejami, na których od rozbio

rów opierała się najpoważniejsza ctęść narodu.

Wyjść nagle z koła wyobrażeń, w którem obra

cal się przez wiek cały naród nasz, oderwać du

szę od ,,dziedzicznych" niejako pojęć i uczuć —

jest nietylko trudno, ale i nad wyraz boleśnie.

W całej pełni odczuwał to St. Kożmian, a jednak

choć ból był wielki i tylu w Polsce silnych mę

żów wtrącił w zwątpienie i rozpacz, autor nasz

pierwszy oddziera się myślą przenikliwą od świata

drogieh mu wyobrażeń i nawołuje z silą i sta

nowczością do nowej oryentacyi politycznej. Przy

znaje odważnie: ,,ja pierwszy wyznawałem poli

tykę francusko polską, ale skoro nie mogła, uie

zdołała się wcielić w czyn" zbawczy dla nas,

zrywam z nią. Choćbyśmy cierpieli bardzo — ko

nieczność wzywa do nawrotu. Zwątpienie i roz

pacz byłyby niegodne narodu, bo naród musi

mieć sam w sobie warunki do życia i własne

z siebie rozwinąć życie, a nie opierać wszystko

na pomocy obcej. Polityka ta mówi dosłownie —

npodtrzymywała u nas prawdziwego dacha i pod

niecała zgubne nadzieje, wstrzymywała czasem

wrogów naszych i zasłaniała nas przed ciosami,

lecz podniecała także ich do nas nienawiść, a

w stanowczych chwilach nie ochroniła nas. Byla

hasłem dla zdrowej i patryotycznej części narodu,

lecz była także przyczyną rozlicznych złudzeń,

zawodów, po części i tych krwawych a zabój

czych powstań, które bez rękojmi ze strony Fran

cyi, lecz pod godłem nadziei w jej pomoc, pory

wały najrozsądniejsze w krajn żywioły, a w co

raz w iększą popychały nas przepaść" .

,,Posłannictwo" nie zna zwątpień, nie grzeszy

małodusznością, bo wie dobrze, jak twórczą, bu

dującą jest potęga ,,słowa dobrego w dobrej po

wiedzianego chwili”. ,,Z upadkiem Francyi wpły

wowej zmieniło się znaczenie sprawy polskiej;

lecz uie npadł naród polski" -

poucza

St. Kożmian. ,,Pozostał naród polski między dwo

ma światami, między rosyjskim i niemieckim.

Sprowadziło go to na niebezpieczny, śliski, groźny,

ale więcej rzeczywistości odpowiedni grunt. "

Ale

w tem tkwi i otucha, w tem zapowiedź lepszego

jutra, bo ,,pierwszym tego skutkiem mu

siało być dla nas zdrowsze pojęcie na

szego położenia." Do zwątpień niema powo

du.

,,Czekać nas m ogą twarde chwile,

wielkie klęski, ale nie śmierć; znajdzie

się dla nas miejsce jako naród u, byleśmy

sprostali zadaniu, przedewszystkiem trzeźwością

poglądu na nas samych i nasze powołanie." Rzuca

przeto śmiało program rozległy dla przyszłej dzia

łalności narodu, program, na który każdy miłn

jący ojczyznę Polak, bez względu na swe zapa

tryw auia polityczne, zgodzić się musi. nŻywioł

polski — mówi (str. 6 l9)— pochodzenia słowiań

skiego, mający wiele jego zalet i wad, zarazem

więcej od innych szczepów słowiańskich, w ycho

wany na zachodniem wykształceniu, związany ze

Zachodem katolicyzm em , zbliżony geograficznie

do Wschodu i stykający się ze Słowianami, ma

silą rzeczy niemałe zoaczenie dla świata słowiań

skiego, ale jest może opatrznościowo pośrednim

czynnikiem między nim a światem zachodnim,

między dążeniami pierwszego a bezpieczeństwem

drugiego i jakby przeznaczonym na to, aby ochro

nić, co w pierwszym życia i rozwoju jest godnem

i zasłonić drugi przed tem, czem świat słowiański

staćby się mógł groźnym i niszczącym dla zacho

dniego."

Lecz nie powinmśmy przytem ani ua

chwilę zapomnieć, że całem naszem bogactwem

duchowem to cywilizacya zachodnia, katolicka. Na

uiej wyrosło nasze jestestwo narodowe, ona jest

najważniejszą podstawą naszego bytu. Dlatego

przestrzega St. Kożmian przed jednostronnością

pojęcia i błędnym wyzyskaniem naszego położe

nia pośredniego, łagodzącego zbyt ostre sprzeczno

ści Żaehodu ze Wschodem. Religią, literaturą, u

8posobieniem i wyobrażeniami przedstawiamy za

wsze, jak przedstawialiśmy od wieków, świat i!

kulturę Zachodu.

,Zaparcie się tego byłoby do-1

piero samobójstwem, wyparcie się wyobrażeń, za

sad, cywilizacyi romańskiej dla innej niższej i

dzikszej byłoby upadkiem upadków. Nie przesą

dzając też zawikłań politycznych w pielęgnowa

niu, w pozostaniu wiernymi cywilizacyi rom ań

skiej widzę nasz powód bytu i upatruję samo

istność narodową. Z tym objawem, stwierdzają

cym się pomiędzy światem rosyjskim a niemie

ckim, przyjdzie się zawsze porachować, jeśli sami

nie zabijemy w sobie tego, co stanowi rzeczywi

stą samodzielność i odrębność."

Wydobyte z głębin patryotycznego sumieuia

prawdy w pismach St. Kożmiana przechowają

w sobie ten życiodajny pierwiastek i wewnętrzny

ogień, u którego rozgrzewać się, z którego brać

nowe światło będą całe pokolenia polskie. Z wiel

kiej siły uczucia polskiego tryska wewnętrzna

moc ich krzepiąca. Jak prąd żywy nurtem swym

głębokim płynie ,,polskość" na dnie wszystkich

rozważań i rozmyślań naszego autora. Ta we

wnętrzna ich siła sprawia, że polski czytelnik ni*

może pism tych czytać na chłodno: porywają go

one całą silą, w strząsają i,... podnoszą. Nie zro

dzila dzieł tych mozolna erudycya, powstaniu ich

nie przewodniczyła skrupulatność uczonego, czy

jakiegoś szczegółu nie pominął, czy wszystko na

leżycie udokumentował — nie — one powstały

wprawdzie z wiedzy obszernej, są rezultatem wiel

kiej pracy myśli, ale żywej, z życia czerpanej i

życie na widoku mającej: zaklęty w nich czar

i żar uczucia i woli energicznej męża, spełniają

cego bonum officium.

Z tej wybitnej a tak pierwszorzędnej cechy

pism tych wynika również ich znaczenie i na

dzień dzisiejszy. Minęły lat dziesiątki, a one z a

wsze są aktualnością. Co więcej, ich wielka mą

drość, ich rozległość horyzontu, które obejmują,

wszechstronność i głębokość programu narodowe

go, który stawiają, sprawiają, że skutkiem pewnych

powrotnych pojawów polityczno-narodowych, wy

dobywających się dziś ponownie z hałasem na

widownię aaszego zewnętrzaego życia,! nauki i

wskazania ich w całej pełni, są znowu drogo

wskazem naszego działania, że program i zasady

ich po raz drugi mogą zbawiennie wpłynąć na

położenie nasze.

Dzięki nieśmiertelności naszych ,,niepopraw

nych”, stawiają się obecnie znowu programy rze

komo nowe, dyskutują rzekomo ,,wielkie" zasady

Łw,wJ?1"*!Pha!ZtaJMh!? t? * ^ 1 dz,8* "lk*w A* Ol««w*ki*flo, S. Sokolawtklaa«. K. Bactntabi , no

*taoyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgarni kolei.

wyioii:

IVir,.bn.i .

....

iM Ca-Vrok na kwartał na 1iiaesmc

WABU« Mn. ..........................................................

40 koron

10 koron 3 kor. «Oh:!.

Pooztą w p ań stwi e A u s t ry a c k i e m ....................................................

43 koron

12 koron 5 kor.

rtnWwh

AT-.’

...............................

56 koron

14koron 6kor. 60 h.i.

Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Turcyi

innych państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koron

16 koron 6 kor.

Osobna prenumerata ua wydanieporanne wynosi miesięcznie z przesyłką pocztowa 1 koronę

hal., w miejscu 1z odniesieniem do domu 1 koronę,

oaaeielny Nr wydania porannego w Krakowie po 4 bal,, a wieczora, po 20 hal.; z przesyłką pocztową 24 bal.

nennineratę przyjmuje się tylko od 1do ostatnieg;o dnia w miesiącu.

—

Listy z pie

°Jr_.

; 1 * P ? * J? * a ty pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (insoraty} uprasza się nadsyłać franco do

Mminiatracyi Czasu w Krakowie.

Reklamacye nieopieatftowane nie podległyą opłacie poozt-owej

LA8t6vj meprankowanycti nie przyjroiye

—

li%kopifntów nadsyłanych nie zwraca si§.

wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach nroozystych dwa raty dtiennie, a mianowicie

Kodr,ime 6 rano i o godzinie 6 wieozorem.

Prenumeratę przyjmuję1Adminiotraoya Czasu w K rakowie i urzędy pocztowe.

niejseowę prenum eratę księgarnia8.A.Krzyżanowskiego,handle:StKarlińskiego wSukiennicach

H. Kretschmera, Rynek 10, Biuro dzienników Hopoaaa i Salomonowej, Główna trafika w Rynku głównym.

O g ło s z e n i a przyjmuje się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 20 bal., za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, oyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal., n astępny po 10 hal.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drnkiem petitowym 60 halerzy ta każdy raz.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A.Olszew

skiego, St. Sokołowskiego, K. Bucbstaba; w J a r o s ł a w i a Biuro dzienników; w P o d g ó r z a Poturałskl,

Rynek; w Przemyślu A. Juszynski księgarnia kolej,, D.Heszeles; w Rzeszowie M,Weintraub,

w Stanisławowie Jasielski 1 Sp.—

w Tarnowie M. Bookaoh; w Tarnopolu O. Haliozer,

wyłąozme p. Adam rue deV aren ne 38, (prenumeratę p. W. Raozkowski, Courbevoi pod

\ *ryżem roe de Chemin de fer 44); w W i e d n i u Hałsenstein fr Vogler (także w Hamburgu, Frank

furcie n. M., Berlinie Łysk u , Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Hossę (takie w Berlinie, Hamburgu,

Monachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J. banneberg, H. Fri(dl (tylko prenumeratę H.

Ooldaohmidt fr Comp.); w Frankfurcie n. K . Q. L. Daube fr Oonp.

BOT Za każdą zmian§ adresu dopłaca się 40 hal. " W

Adres Bedakcyi: ul. iw. Tomasza Nr 82.

Telefon Br BO.

1 of 8 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu