Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 655 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

RocznikLY.

CZAS

(Wydanie wieczorne).

0 czerwonej prasie.

Galicyjska codzieuna sjcyalistyezua prasa jest

bardzo ubogą w talenty. Pod względem Bgocya

lizmu" nie przyczyniła się w niczem do wyrobie

nia programu partyjnego. Żyje i żywi się najzu

pełniej prasą niemiecką, w szczegółu ści wiedeń

ską. Na gruncie galicyjskim specyalnością jej jest

tylko skandal. Niema dnia, aby nie wywleczono

tam jakid^oś brudu, a niema taż prawie ani je

dnego wybitniejszego przeciwnika, któryby uni

knął posądzeń

Skandalem też tylko ta prasa stoi. We war

stwach nieoświeconych wywieta przez to przera

żające spustoszenie, bo sieje i wszcz?pia nieprze

jedn an ą zawiść, nieufność i niewiarę. Natomiast

w kołach inteligencyi nie powinna wywierać

wpływn. Gubi ją przesada i nieprawdopodobień

stwo, u derzające w oczy nawet bardzo łatwowier

nych. Zdobyczą mogą być cbyba niektórzy pod

władni, którzy szukają w dziennika napaści na

przełożonego, ale takich nie zazdrości socyalistom

żadne stronnictwo.

Jeat rzeczą charakterystyczną, że przez tea sze

reg lat, przez które wyobodzi n. p. Naprzód

w Krakowie, nie wyłoniła się stamtąd ani jedna

myśl, któraby mogła przetrwać powszednią, co

dzienną robotę i zaświadczyła o jakimś nowym

prądzie. Wśród setek artykułów zaplącze się

gdzieś kiedyś jeden, który świadczy o uczuciu

dla lndzkiej niedoli. Ginie jednak wśród całego

morza innycb, z których wieje nie współczucie

dla swoich, ale zacięta nienawiść dla nie-awoicb.

Pióra , które mają stamtąd codziennie wysyłać

między masy światło, radę i nlgę, tak aię jnż za

prawiły w krytyce, że prawdziwe nawet nieszczę

ście nie wywołuje tam współczucia, ale tylko o

bjawy gniewu.

Nap rzód pełni tylko służbę informacyjną, a

zresztą wykonywa cele partyjne wyłącznie prsez

krytykę powyższego rodzaju. Nie wiemy, czy i

jaką pomoc otrzymuje krakowski orgau socyali

stów od związków zakrajowycb, ale jeżeii ją o

trzymuje, to prawdopodobnie tylko dla utrzymauia

posterunku w Galicyi, dla zaznaczenia uniwersal

ności stronnictwa. Jakąż bo politykę oprawia tn

taj Naprzód l

Stroanietwo socyalistów jest n n i s słabe licze

bnie, materyalnie, i słabe pod względem talentu

przewódców. Dotychczasowa polityka polegała

przeto na szukaniu *przymierzeń )ów. Marzono

tam przecież o koncentracji wszystkich stronnictw

opozycyjnych. Próba się nie ndała. Dziś już mo

żna stwicrezić, że socyalistom przychodzi z p o

mocą tylko pewna część izraelitów i że łączność

swoją z nimi zaznacza stronnictwo ludowe, któ

rego organami są Kuryer Lwowski i Przyjaciel

ludu. Jak się rozwinie stosunek socyalistów do

,uiezamisłych żydów’* trudno p zewidzi. ć. O ile

zaś ludowcy są odrębnem stronnictwem, zbliżo

cem tylko i zapizyjażnionem ze socyalistami,

okaże się, g dy i jeżeli socyalistom uda się za

puścić korzenie wśród ludności wiejskiej.

Dotychczas są to wszystko raczej próby, które

wymagają wypróbowania. Niewykończona akcya

praktyczna i zupełny brak samodzielnej myśli

polityiznej w codziennej socyal stycznej prasie

galicyjskiej sprawia, że wię’ej nie podobna o niej

powiedzieć, mimo szcrerycb chęci dokładność

w zdawania sprawy. Gdyby siło także o wrażenia,

a nietylko o fakty, to możnaby j?szcza jpodnieść,

że krakowski dziennik niejednokrotnie tak późno

zajmuje stanowiska wobeo niejednej kwestyi lab

przeciwnie, tak nagle je zmienia, że niepodobna

oprzeć się przypuszczeniu, że dzieje się to albo

wskatek braku oryentacyi, albo wskutek zawisło

ści skądinąd.

Lepiej poznamy polityczne stanowisko galicyj

skich socyalistów z miesięcznika K ry tyka . W czę

ści literackiej szukają tam przytułku różne pióra,

jakkolwiek red akey a ma pewne predylekcye.

—

W części politycznej odiwierciedla się obecny

program partyi socjalistycznej w spos ibio, w jaki

musiał aię przystosować do naszych sb sanków.

Jest on tam przynajmniej tak ujęty, że możua go

ocenić i omówić. Codzienne pisma, w których po

przez *szeehw!adnio pannjący skandal rozeznać

można tylko wołanie o powszechne, bezpośrednie

i tajne prawo głosowania, nie d ają obraza so

cjalistycznej 1teratury, pisanej w języ ka polskim.

W Krytyce ujawniają się wszystkie te cechy

charakterystyczne czerwonej prasy, któreśmy

wczoraj podnieśli. Za przykład niechaj posłużą

główne ustępy ostatniego a rtyk ałn politycznego

pod tytułem: ,,Niebezpieczeństwo polskie." Przy

toczone ustępy są także próbą politycznego styln,

którego pretensjonalność pokrywa tylko brak do

statecznego przemyślenia.

Antor stara się wykazać wzrost siiy narodu

polskiego, ale zarazom i potrzebę rewizyi progra

mu narodowego. Rezultaty tej rewizyi szkicnje

w następujący sposób:

. Czy mamy p?wtórzyć, cośmy na tem miejscu jaż

nieraz pisali, o potrzebie wyrwania naszego bytu

z objęć typu feudalno-rolniczego i opierania go na

wytwórcaości przemysłowej przy najdalej idących

prawach społecznych i ekonomicznych ludu pracują

cego? Teraz powinna ta prawda każdema bić w oasy,

teras powinien każdy zrozumieć, że niegcduem jest

mówić o ludzie, jako o najtęższym fundamencie na

rodowym, żądać odeń sentymentów i płacić mu nę

dzą i politycznym wyzyskiem, że niepodobieństwem

jest, by ów fundament istotnie był tęgim, skoro

nstrój gospodarczy pozbawia go miąższu i powietrza

i samowiedzy ..

. Na dwa pierwszoraędne punkty programu prze

dewszystkiem uwagę chcemy zwrócić: na etyczny

i zewoętrsno - politycaoy.

.Moment etyczny — to siła wewnętrzna człowie

ka, to ogień rozjaśniający i prący martwą materyę,

to wyższość duchowa, w ohwiiach walki mnożąca

słabe §iły dzieaięćkrotnie i stokrotnie. Mały Dawid,

zabijający olbrsyma-Goliata nie jest mytem. Moment

etyczny — to idea, nadająca instynktowi samozacho

wawczemu sankcyę, prawo i zapał, działający cuda.

Jako materya, masa ognmna potrafimy — trwać;

działaś w obliczu historyi — duchem. Nie tak nie

rozprzęga, jak nieizczerość wewnętrzna; potrafią nią

żyć jednostki, nie naród. Od dziejów i lu iów żąda

my sprawiedliwości — i oua szczerością naszą, siłą

naszą, syntezą naszą. Ons jest jedyną negacyą na

szych ciemięzców. Sprawiedliwość względom jedno

stek, klas i ludów. Sprawiedliwość nazawnąt z i na

wewnątrs. Sprawiedliwość, jako siła, tworząca je

docść, a osyuiąca naród wolnym od wrogów najgro

żniejszych: hrsywdeonych mniejszości. Sprawiedli

wość wśród poświęceń niemałych — dla rezultatów

największych. Sprawiedliwość, od której serca uam

samym urosną i dadzą świad mość swojej wyższości,

gloryę misyi wezeehludzkiej i która uczyni nas sy

nonimem dla wszystkich, wpatrzonych w jutrznię

ludzkości. Sprawiedliwi ść — ideologia, która pod

biła ongi cały świat starotytny, pedb;ła nadludzki

geniusz Napoleona, iskra, oo ja t r j wybuchnie w po

lar p tężny, a pionie już pod tronem każdego z Bal

tazarów dzisiejszych. Trudno, trudno wznieść się do

wyżyny, z której z duchem świata mówili wielcy

wieszcze polscy i gdzie króluje wiecznie uśmiechnię

ta Miłość. Na sprawiedliwość kaśdy się sdobyć mo

że — na cnot§ tę, która nie popada nigdy w sła

bość i rezygnaeyę, której nie opuszcza nigdy miecz

karzący i która zawsze idzie naprzód, cboćby aię

zdawało, śe zachwiana. W nią zbrojne — Bniebez

pieczeństwo polskie" będsie tą ideą, która zabłyśnie

na szczytach walczącej ludzkości — aieswalczona...

W potęgę nam wzróść mora!ną, ale takie w fi

zyctną. Możemy i powinniśmy siłę naszą ilościową

*dwoić, potroić — przez zyskiwanie sprzymierzeń

ców.

—

W smutnej sytuaeyi, w której zimny wiatr

nam dmie w orzy a psy do kolan besnst.nnie przy

padają — tem bardziej powinniśmy dłonie wy

ciągać kn tym, którsy zawsze mają dla nas u

czucia sympatyi i obrony — ku stronnictwom ro

botniczym wszystkich krajów. Nie se stanowiska so

cjalizmu przemawiamy, lecz — polityki polskiej.

Trseba doprawdy dzikiego wp ost bałwochwalstwa

względem światów oficyalnych, jakie p m.ją u nas,

aby spoglądać wiecznie w .g ó rę 1, a przeoczsć t*

wspaniałe manifestaoye na rzecz polską, jakim dali

wyraz socyaliści niemieccy w Berlinie, włoscy —

w parlamencie rzymskim, reprezetttnci wsteęhasro

dowcści na sjeżdiie w Antwerpii. Trzeba całego

barbarzyństwa i kultu dla siły brutalnej, jaki w na*

wszczepiają tryumfy niemiecki«, aby taki Dr Oehoro*

wicz mógł głosić, że jedynymi uczciwymi Niemca

mi — są hakatyści. Więc ci posłowie niemieccy,

którzy stanowią trzecią eo do wielkośei pa tyę

w parlamencie berlińskim, a mają sa s -bą miliony

obywateli, ci posłowie socyalistycsui, którzy s be*

prsyhładną odwagą rzucili swym rodakom w twarz

słowa wzgardy i potępienia aa politykę germanizu

ją ą , dal»j ei ,szlachetni" wolnimyślni, którzy ró

wnież wierzą jeszcze w ludskość — ei int taie t,ie

istnieją ?

Dziwne zaślepienie, każące prze,ć ać tak ży*e,

tak głębokie i silne żródla pomocy. ,Europa" stsra

jest pojęciem tylko gecgraficzuem, bindoa, egoisty

czna, jak zwykle starcy — za nią idzie młoda E u

ropa, reprezentująca już d iii dziesiątki milionów, a

te są z natury eałego swego światopoglą In, ale ta

kże z konieczności materyalnej naszymi sprzym e

rzeńcami. Nie z hnmanitarności, nie dis abstrakcji,

nie z sentymentu — e h ’ć i te uczuci* nie są k?.pi

tałem martwym — lecz w debrze zrozumianym, naj

głębszym interesie witanym. Ta ,,Młoda Europa"

wie dobrze, ża Prusy i Moskwa — to śmiertelni a

najniebezpieczniejsi jej wrogowie. Już raz Rosya oh

cemu mocarstwu podała dłoń dla stłumienia rewo’a*

cyi ludu — nshajki i pikielhauby do takich usług

sawsze gotowe. Są one najs-lniójszą ostoją obecnego

,,porządku" w Europie, o którego ładzie i wartośc-i

etycznej dobrze chyb» wiemy. Z niemi też młoda

Europa na śmierć i życie walczyć muai. Jest ona

z natury swej naBzą sojussuicą, nas zaś z nią łą

czyć powin!en jeśli nie wspólny ideał — to racya

stanu, intereB polityczny. Myśl polityczna każe ca

rowi-aut *kracie z odkrytą głową siu bać Marsylian

ki — ona też każdemu polski»mu patryocie każe

wyciągi ąć dh ń do sztandaru, na którym uapizano:

In tyrannosl Będziemy zasibą mieć uie bohaterów

salonowych tchórzliwych lub dyplomatów zimnych,

l-e* miliony ludu, któryeh wpływ na r ią ly i ka

żdym dn em wzrastać musi i które idee zwoje umie

ją krwią przypieczętować.

Owa rewizya przeto, do której się autor za

t-rał, wypadła w kierunku rewolucyjnym. Rewo

lucyjną bowiem jest filozofia społeczna autora,

którą gdzieindziej tajemniczo określa: ,,Tak jest,

rewolncyą tn permanentia jest stan, w którym

najazd zmusza naród polski żyć, ostami kłamać

myślom, siłą Uumić uczucia."

Rewelacyjną jest

polityka autora, rzucająca calą Polskę w objęcia

międzynarodowego socyalizmn. Rewolucyjnym jest

wreszeie oel, do którego każe nam dążyć owo

bezlitośne zgładzenie typu (znowu apokaliptycznie

określonego) feudaloc-roluiciego i przeniesienie

kraju do typa przemysłowego.

Nie myślimy na tem miejscn przeprowadzać

autorem dysknsyi o socjalizmie, której to na

zwy zresztą unika autor starannie, mówiąc tylko

stronnictwach robotniczych. T a rezerwa dobro

wolna wykazuje, i e niechętnie sluchanoby tam

op )Wieści o bankructwie socyalizmn, który powoli

tracił i swoją filozofię i swoje państwo przyszło

ści, a przemieniał się w stronnictwo robotniczo,

a do tego nawet narodowe.

Nio będziemy się

także pytali autora, jakiej to sprawiedliwości jest

wyznawcą i ezy inną zna sprawiedliwość na ze

wnątrz,a inną na wewnątrz, gdy , zapatrzony w swój

typ przemysłowy, zapomniał o miejscn w nim dla

wszystkich tycb, którzy nie są robotnikami prze

mysłowymi, uposażonymi prze.eń Bw najdalej

idące prawa społeczne i (praw a!) ekonomiczne*.

Cały |:odkł»d artyknło, tak tego, jak i innycb

w Krytyce, nie atcbęca do takiej dyskusyi. Pra

gniemy tylko rozwiązać psychologiczną aagadkę,

skąd się to bierze, ie pisarz, który, jak widać,

niejedno czyta!, dichodzi do takiego programu

politycznego, każe weń innym wierzyć i, niestety,

znajduje wiarę, jest już nawet wyrazem opinii

pewnych kół.

Pozornie jest ten program zlepkiem wszystkich

kierunkó w , które się pojawiły w ostatnich cza

sach i które dlatego noszą nazwę ,młodych", czy

Buowożjtnych".

Autor jakby się obawiał któryś

pominąć i narazić się na zarzut, że nie jest dość

modem, Taką jest jednak tylko szata zewnętrzna

owego programu. Odarty z narodowych ozdób,

% któremi socyalizmowi tak nie do twarzy, pro

gram jego jest bardzo prosty, zamyka się bowiem

w krótkiej formułce, ale zawsze formułce. Okre

śla ją autor ozdobnie słowami nin tyrannos."

—

Przetłómaczona na język popularny, oznacza:

,wa lk ę przeciwko każdej władzy".

Skąd autor doszedł do tej formułki? Nie chce

my się domyślać, l e mu j% podsanięto z zewnątrz,

że w artykule jego przybrało tylko iuną , zasto

sowaną do naszych stosunków, formę to, eo w ca

łej Enr pic rozbrzmiewa tą samą notą. Natomiast

możemy stwierdzić, że, jeżeli własną pracą umy

słową d szedł do tej formułki, to złożył tylko

jedi-n więcej dowód, jak szkodliwym jest polityk,

który swą mądrość ezerpie tylko z książki i pro

gramy buda e tak, jakby rozwiązywał zagadnie

nia logiczne Autor bowiem, oczytany i literat,

podziela przec-ież wia-ę tych wszystkich naiwnych

codziennych polityków, którzy od rządu oczekują

wszystkiego, bo go za wszystko winią, a z drn

giej strony walczą, aby go osunąć. Ta tylko za

chodzi tutaj różnica, że ci naiwni politycy tylko

w słowach prowadzą tę walkę z rządami, a an

tor jest wyrazem opinii tych polityków, któ

rzy organizują czynną walkę przeciwko każdej

władzy.

Chwila jednak, w k:órcj cel tej walki będzie

osiągniętym, widoczni: nie jest bliską, gdy auto

rowi nie nasunęło się pytanie, co postawić na

miejsce obal mych rządów, czy inne rsądy, a wte

dy jakie, czy też wszechwladztwo pracującego

lada?

Zreasumujmy jednak i zapytajmy, co warte

stronnictwo, którego program streszcza się n a

co dzień w pisania i głoszenia skandalów, ma

jących poniżyć i osłabić każdego, mająeego j ak i

kolwiek związek z władzą, a o d święta

w teoryi tego pokroju, jaką nam przynosi Kry

tyka. Gdyby to miał być postęp, to smutuie wy

glądałaby wówczas owa ,młoda Europa", do

której auUr omawianego artykułu tak wzdyehat

Korespondencya ,,Czasu".

Poznań 2 lutego.

Zjazdy rolnicze, swykle naznaczaec na marzec,

w tym roku odbyły się o półtora miesiąca wcze

śniej. Na pozór mniej ltezne i mniej świetne —

w gruncie rzeczy bodaj były treściwsze. Po na

bożeństwie w kościele farnym, obrady zagaił pre

zes centralnego Towarzystwa gospodarskiego, hr.

Stanisław Żółtowski. Nie nlega wątpliwości, ie

odkąd stanął on na czele naszych rolników, w ich

związek wlał nowe życie, dał nowy impuls poży

tecznym naradom i dyskusjom. Pulityka zupełnie

jest wykluczoną z obrad Towarzystwa rolniesego.

Całą pi lityką jest: bronić pracą ziemi w ciężkich

obecnych warnnkach. A przyznać należy, że nie

małą snmę tej pracy stwierdził trzechdniowy, pod

laską ks. Zdzisława Czartoryskiego, wiec rolni

ków. Poraszono wiele kwestyj szerszych, wycho

dzących poza granice gospodarskich tylko zajęć.

Dość wspomnieć dyskusyę nad podniesieniem ceł

w stosunku do mniejszej własności, przyczem de

legaci kółek włościańskich oświadczyli się stano

wczo za cłami. Do najciekawszych referatów na

leżała wyczerpująca odpowiedź Dra Witolda Skar

żyńskiego na pytanie, jakie wnioski agronomiczne

i finansowe wyciągnąć należy z ostatniej klęski

rolniczej. Klęska U jest bezprzykładną: obliczono

straty w Prasach Zachodnich na 80 milionów ma

rek, w Księstwie Poznańskiem na 50 milionów,

w Prusach Wschodnich na 30 mil.,

w Górnym

Śląsku na mało oo mniej. Zdaniem prelrgents,

należy zawsze być na klęski elementarne przy

gotowanym, a umiejętnie im stawiać ezoło, nie

zmuszać ziemi do wydawania pledów, na które

daremnie się wysila, lecz stosować zasiewy do

odpowiedniej gleby. Prelegent powtarzał hasła,

ibyt często przez naszych ziemian zapominane:

aby nie gospodarować za drogo; ostrzegał przed

oadmiernem stosowaniem sztucznych nawozów;

radził działy familijne wypłacać raczej w formie

rent; nareszcie poleca! parcelacyę dzierżawcą, o

której hr. Adam Żółtowski wygłosił także pou

czający referat.

Punktem kulminacyjnym walnego zgromadzenia

Tow. gospodarczego bywa zawsze sprawozdanie

z czynności kółek rolniczych, tego najpiękniejszs

go dowodn wielkopolskiej pracy społecznej. Im

to w znacznej części zawdzięczać należy, iż w Po

zna ńskim , w ostatnim rekn, wedle sprawozdania

urzędowego, polscy chłopi nietylko tyle wykupili

ziemi z rąk niemieckicb, ile jej straciła większa

własność, ale nadto o 16 000 morgów pomnożyli

obszar, znajdujący się w polskim posiadaniu.

—

Następca założyriela kółek, p. Jackowskiego, dzi -

ZTEATRU.

,,Cymbelin" W. Szekspira.

,,Cymbelin" powstał w ciągu ostatnich lat żyei«

poety. Dni płynęły mn wówczas stosunkowo cicho,

raczej w rodzinnem mieście, niż w Londynie, bar

dziej w domu, niż za knlisami. Był to, jak się

zdaje, pogodny zachód dnia upalnego, pełnego

szamotania się, walki i troski, wypoczynek w do

biobycie, ładzie i spokojn. Do tej samej epoki,

co ,,Cymbelin", należy ,,Zimowa powieść", od tak

dawna w Krakowie nie grana i nBurza", przed

rokiem pięknie u nas wystawiona.

,,Cymbelina"

oglądał na scenie astronom Dr Forman w zimo

wym sezonie teatralnym między rokiem 1610

a 1611. Oto najdawniejsza znana wiadomość

0 sztuce, któ ra nas dziś obchodzi.

We wszystkich trzech dziełach widnieje jakby

ta sama chęć opowiadania baśni bardzo cieka

wych, bardzo poplątanych, pełnych strachu i okro

poych zawikłań, bsśni, które się kończą, jak przy

stało, k a rą niegodziwców i wyswobodzeniem, wiel

ką , pełną radością prześladowanych, a nawet,

jak w nCymbelinie", wyrazem: Bprzebaczenie".

Najniemożliwsze sytuacye bawią i poc ągają au

tora, szafuje i cieszy się niemi tem silniej, im

bardziej są fantastyczne. Frospero w nBurzy"

wychowuje aEielską swą córkę Mirandę zdała od

świata, od lodzi, n a wyspie niezamieszkałej przez

marny ród człowieczy, pełnej natomiast potworów

1 widzeń, złych i dobrych dnchów. Podobnie Be

laryusz z nCymbelina" chowa przybranych swych

synów w grotach, po pustkowiach, w nieznajo

mości życia, jego lichoty i podłości, a zato -

w męskich trudach i zabawach. W ,,Zimowej po

wieści" Hermiona jest posągiem, przez długie

lata niby martwym posągiem z kamienia, w nCym

bełinie" Imogens, sztucznie uśpiona, leży długi

czas, jak martwa i o mało, że sennej, dziwnie

pięknej kobiety ręce przyjazne n.e złożyły do

grebu. Lekarze na dworze ,,Cymbelina", j ak du

chowni w *Romeo i Julii", posiadają dar usy

piania na dingo, a jednak nie na wieczność, wy

woływacia tylko pozoru śmierei.

Prospero z monarchy został czarnoksiężnikiem

i rozkazuje żywiołom, jak niegdyś nzk azy wa ł

ludziom, swym poddanym.

—

Wieley dostojnicy

opuszczają dwory królewsk e, zdradne, przewrot

ne dworactwo, idą zamieszkać w paszczach,

w ciemnych pieczarach, a wróg zawistny nie

umie ich tam wyśledzić Wiodą żywot twardy,

ale szczęśliwy i wolny. Kobiety w męskiem prze

braniu, a bez opieki Zagłoby czy Maćka z Bog

dańca, jak Helena lub Jagienka, wędrują po

świecie i natrafiają na samych dobrych lndzi —

wśród pustelników bezdroża i wśród orszaku,

któremu świecą nieprzyjacielskie złote orły legij

rzymskich. Miłość, nieświadoma siebie, najmłod

sza, najczystsza, najpierwotniejsza, ig a rnia ludzi

za pierwszem wejrzeniem. W Zimowej powieści

między jedną a drugą odsłoną ukazu;e się po

stać ,,Czasn" i na zegarze stulecia przesuwa ska

zówki, bieg ich przyspieszając. U stóp Mirandy

leży Ka!iban, raczej bydlę niż człowiek. Ponad

jej głową unosi się duch, lotny, kapryśny anio

łek, któremu nieraz k arą grozić trzeba... I lu

dzie, i nawpół ludzie. Nasz świat i obce świtty.

I cuda, dziwy, coraz większe cuda.

Nsjwiększemi z nich są jed nak Hermina, Mi

randa a zwłaszcza Imogena.

Kiedy Szekspir two rzjł Cymbelina, nie posia

dał może wnuków, albo też maleńka Elżbieta

Hall leżała jeszcze w kołysce. Mimo to doznaje

się chwilami wrażenia, ie stary autor Romea i

Julii, pisząc teraz dramaća, myślał — nie o mi

łości syna familii Montague i córki z rodn Ca

pulet, nie o zalotach Benedykta i Beatricy, a!e

o pięknych, dziwnych i przedziwnych bajkach,

które kiedyś swym wnnkom, siedzącym mn na

kolanach, opowie Im częściej zabraknie dzieciom

tchu, tem więcej się dziadek-poeta w sercu u ra

duje. Bo dzieci, to bardzo szlachetua, bardzo

świeża publiczność, może poważniejsza od legea

darnej kucharki Moliera. Testament Szekspira

z dnia 5 lutego 1616 rokn jest wymownym do

wodem, że troszczył się cn o całą duszę i o tę

wnuczkę, którą już miał, i o wnuczęta, których

się spodziewał.

Więc i w Cymbelinie mamy to wszystko, bez

ezego s:ę dobra b ajka nie obejdzie: złą maco

ehę, zaślepionego ojca, dzieci porwane z królew

skiego dworu i wychowane na puszczy, napoje

aa pozór zabójcze, podziw dwóch cbłop ów wo

bec piękności kobiecej, podziw, który się potem

zacienia na miłość braterską do siostry. Chcąc

opowieści nadać życie, barwncść, rozmaitość, uie

waha się Szekspir w wyborze środków, mięsza

ze sobą kraje i ep ’ki.

—

Motywa, zaczerpnięte

z kroniki Holinshed’a, spotykają się z p mysła

mi Boccaccia, a nawet z reminisoencyami powie

ści BEnpheu8u, której autor, John Lilly, stał się

mniej więcej tem d!a Anglii, czem dl* Włocb

byl Marini, dla Hiszpanii Gong r a : ojcem zma

nierowanego, sztncsnego, nadmiernie kwiecis’eg.

stylu. I Szekspir, który się, niestety, lubował

w tej modnej przesadzie, nie za w s ’e o niej za

pomniał w Cymbelinie.

Świat, który poeta tym razem zgromadził na

d:skseb, jest równie różnorodny, jak źródła, z któ

rych czerpał. Stary Cymbelin, władca Brytanii,

staje przed wyobraźnią jak monarcba z indowej

powieści, jak król z brodą białą, d!ugą, » i do

pa*a wyrosłą, owiany mghs’ą poezyą drasdycsaej

epoki. Obok niego rzymski przywódca leg onów

w złoty m hełmie i todze czerwonej. A dalej?

Dalej !udzie z Boeeaccia, florenccy rozpustnicy,

jak ten Jacbimo, wielki w przechwałkach, mniej

szy w miłosnych zdobyczach, na pozór rycerski

kawaler, trochę zanadto śmiały, ale prawy, zdol

ny sobie zyskiwać słabe serca niewieście, w rze

czywistości zaś marny chłystek, pozbawiony ho

nora nikczemnik, który ładzi obcjej pici mógł

zwodzić, ale szlachetnej kobiety nie uwodzi.

—

Zmiana czasów, przebieg stuleci nie hamują twór

czej, romansowo nastrojonej wyobraźni Szekspira:

wodzowie rzymscy z epoki Augusta i łotry z nDe

csmeri ne’a" przedstawiają dla niego jedn aką war

tość psychologicznego materyałn. I ci i tamci są

ula mego Włochami.

Nie znajdę zapewne już dziś sposobności, by

chwalić dyrekcję krakowskiego teatrn: chwytam

więc tę, może jedyną, która się nadarza. Uc-zy

niono, mojem zdaniem, slnsznie i wybornie, ze

stawiając ze sobą chronologicznie najsprzeczniej

sze Bzaty i najróżnorodniejsze dekoracye. Mło

dzieńcy w strojach renesansowych potrącali ra

mieniem rzymskich legionistów, po ogrodach, któ

rych ustrój i układ przypominał daleko bliższe

nam czasy, następowały, jako tło, świątynie dory

ckie. W tej mądrej gospodarce było coś, było

wiele t Szekspira. Było go 2 aś nadto ma!o w in

terpretacji s!ów, które on jednak napisał.

Jnż afisz, jakkolwiek świadczył o bardzo tra

fne m rozdania ról, badził pewnego rodsaja zda

mienie. «Cynibelin", nazwany słusznie «dramatem

romantycznym" liczy tam nie pięć aktów, ale je

denaście ob ar.ów, którycb tytuły wydrukowano

na czele większemi czcionkami. Niegdyś, przy

inscenizowania «Kordyana", popełniono ten sam

błąd; pr testy, podniesione podówczas z najpo

ważniejszej strony, pozostały widocznie bez wpły

wa. A jednak ta praktyka, bardzo stosowna wo

hec melodramatów autora «Dwóch sierot" i «Ma

ryi Joanny czyli kobiety z gmina", nie licaje

% naszą czcią dla Słowackiego czy Szekspira i

przypomina zbyt natrętnie napisy, widywane ca

.fi zacb sztnk, które z paryskiego «Theatre de

i’Ambiga C miąue" przechodzą na nasze sceny:

w ,pałacu rozkoszy", w «jaskini zbrodni*, albo

w «domu pokuty". Jeżeli chodziło o geograficzne

wskazówki, można było je umieścić pod spisem

osób — rzeczywistych. I można było opuścić tę

w Krak( wie niabioną formułę: ,Osoby fantasty

czue", f rmułę, bez której, jak to niedawno pod

niosłem, żadna sztuka poważniejszego pokroju nie

może teiae przejść przez na^ze deski.

Pod pozoiem, że w jednej scenie «Cymbelina,

w scenie lożaie związanej s całością, w scenie,

którą bez njmy dzielą należało skreślić, wprowa

dza Szekspir senne widziadła, stwórz ino znów

odręboą kategoryę osób fantastycznych, ucząc

wytrwale młode pokolenia, a więc i przyszłych

nolskich autorów dramatycznych, że niemasz do

brego, głębszego dramatu bez figar, bk atających

się za transparentem. Kiedy Goethe wprowadził

na końcu swego «Egmonta" promienną postać

Cllirchen, schodzącą w chmurach do kochanka,

Szyller tak określił pomysł przyjaciela: nSalto

morłale w świat operowy." Coby dziś powiedzia

wobec całego zastępu widziadeł, gospodarujących

stale na na%zjj scenie, pojawiających się zresztą

za siatką, która illuzyi nie wywoła? Moteby uży

słów Mickiewiczowskich: «A kysz, a kyszl* a

potem, zwracając się do artystów — słów współ

czesnego mu polskiego aroybisknpa, włożonych

w nsta lotnej jaskółki:

Pierwej, niżeli bitg*ń, nauczcie się chodaić.

Mówiłem, że, apo;rtawszy przed przedstawie

niem na afisz, uznałem szczęśliwą obsadę ról. Bo

chociaż scena krakowska utraciła nie mało pierw

szorzędnych arty st(w, posiada jeszrae liczny ich

sze’eg, a dużo młodych sił, szczęśliwie odkrytych

pozyskanych przez dyrekcyę, wzmocniło dawne,

zdziesiątkowane zastępy. Natomiast odcznwa aię

nieraz brak dowództwa, brak tej komendy, pod

ttórej okiem la-)ki feldmarszałków mogą się wy

dostać z tornistrów. Weźmy, jako przykład, panią

Wysocką. Miałem zaledwie parę razy sposobność

)isania o niej, ale t a każdym razem znalazłem

okazyę do chwalenia artystki, która może i po

winna być wielką ozdobą scen polskich. Ma pię

kność rysów, postawę szlachetną, ma głos, idący

do głębi dnszy, chociaż dotychczas dyk cji jeszcze

nie ma. Ma zapał, zdolność wnikania w zamiar

»nety, podkreślania jego złów, odcieni stosownie

do jego myśli.

Nikt mnie nie może posądzić o lekceważenie ta

eutn p. Wysockiej, a - dodaję te z radością —

ilekroć przyjaciele naszego teatrn poczną ze sobą

mówić o obecnych krakowskich aktorach, nazwi

sko aitystki wysuwa się zawsze na pierwszy plan.

Pokładamy w niej wielkie nadzieje, jeżeli się

wielo, bardzo wieln rzeczy nanczy i - oduczy.

W rolach kob’et współczesnych bywa już ona

ehwilami znpełną panią swego głosn, ruchu, syl

wety. Nat?miast w takich postaciach, jak Imo

gena, potrzeba cregoś więcej, potrzeba większej

pewności na deskach, mowy wyrazistszej i mniej

jednostajnej, większej swobody ruchów, w histo

rycznym, kobiecym ezy t e l męskim stroją. Otóż

nikt nie nauczył p. Wysockiej, j ak się mówi, jak

się chodti w rolach, gdzie zwykła obserwacya

nie wystarcza, w rolach, »tworzonych przez ge

nialnego pisarza, który, będąc niejako obserwato

rem z zawodu, pozwala sobie niekiedy podnieść

orle źrenice ku posta iom, nad wyraz pięknym,

a prawdopodobnym. Skoro o nich zamarzył, skoro je

ujrzał, musi je przedstawić, postawić na deskaeh,

wszelakim oczom ludzkim uprzytomnić. Tu k ażdy

°***"**w»wgm^

We Lwtwłu ,,Cm »** jot! ds nabycia w b!iracb dzliaslkbw A. B ltztw akii|i , I . Sekełowsklsge,

Preamersta

wjmoał:

ff Krakowie w miejscu

..........................................................

^ kwartałn aj mieńąc

P o « * w ptotatwie A , d k i e m .......................... i;;;

}Jk°”°

’

d0!^h—

Szwajo^, Turayi I *

i6kor’60haL

innyeh naństw, należących do związku pocztowego . . .

ąą koroa \ 1« koro*

6kor -

Osobna prenumerata «»wydanie poranne wynosi miesięcznie w. prceaTtk» poeBtowa 1 korom«

,..

kul,, w miejscu z odniesieniemdo domu1 koroae.

Oddłiolny Kr wydania porannego w Krakowie po 4 h al, a wiedzom, po 20 hal.; z przesyłka nocatowa !la h*i

i m prłsEUE1,erate 1 ogłoszenia (inseraty) upraszasię nadsyłać franco i o

Aomhiwtraoyi Chat% w Krako wie.

Reklamacye meopiectttowane nie podlegają opłacie pocstowei

Lutów mcfrankowanych me przyjmuj» *fę.

Ńtkopum6w nadsyłanych ife swraoa

PrcauM erate przjrjmą!fi Administraeya (J%aru w Krakowie i urzędy pocztowe.

lli(Jaeow ą prem uaaerat« księgarnia S,A. Krzytanowskiego, handle; Bt. Karlłńskiego wSnkiennieaeh,

H. Kretschm era Rynek, 10, Binro daiennikćw Hopoasa i Salomonowej, Główna trafika, w Rynk u głównym.

Offloasem ia przyjmuje się u opłatą od wiersza petitem u pierwszy raz 90 haL, ta katdy następny

po 10 hal,; układ tabełaryesny, cyfrowy, skomplikowany, pierwzzy raz po 40 ha!., na stępny po 10 nia,

N a d e s ł u e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 50 halerzy za katdy raz.

Or(oHeaia 1preium eratę przyjmuję: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszew

skiego, St Sokołowskiego, A. Ho!lendra, K .Bg hstaba; w Jarosław ia Binro dzienników; w Nowym

S ąc z u H. Bachner; w P r z e m yślu A. Jnszyński księgarnia kolej_ D. Heszelos, księgarnia fUngleru,

w Rzeszowie M.Waintraub; w Stanisławowie Jagielski i Sp.; w Tarnowie M.Rockach,

w Tarnopola C. Haliczer; w P aryiu wyłącznie n. Adam rue de Yaronne 38, (prenumeratę p. W

Raotkowzkf Courbevoi pod Paryżem rue de Ghemin de fer 44); w W led m ln Haasenstein A Vogles

(takie w Hamburga, Frankfurcie n. M, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mossa

(także w Berlinie, Hamburgu, s4on»ehium ji NoiymWdze), H. Schalek, M. Dukos, f . Danneberg, a ,

Frfsdl (tylko prenumeratę 3. (^oldsthmidt AOomp.); w Framfcforc(e tu H. 9. L. Dacbe A Comp.

ftfĘT 2* . a żdą zmianę adresu d opła ca się 40 hal.

Adrer Rcdskeyi: uL łw. Tom asza Nr 32.

-—

Telefon Nr 60.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction