Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 661 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner56.

Kraków, Sobota 7 Marca

1896.

Rocznik XLIX.

CZAS

Przegląd polityczny.

Kraków 6 marca.

Wybory do Rady gminnej wiedeńskiej

z ostały wczoraj zakończone. Jak czytelnikom wia

domo z depesz pomieszczonych w porannym do

datku, nowa rada gminna składa się z 96 anty

semitów i 42 liberalnych. W rozwiązanej radzie

gminnej mieli antysemici 92 mandaty, a w ięc o

becnie zdobyli cztery nowe mandaty. Stosunek

mandatów w drągiem i trzeciem kole wyborczem

pozostał niezmieniony; natomiast przy wczorajszym

wyborze z pierwszego koła wyborczego, stosunek

zmienił się na korzyść antysemitów. Przy wybo

rach odbytych w e wrześniu z. r., wyszło z tego

koła 32 kandydatów liberalnych , a 14 aDtysemi

tów, obecnie 28 kandydatów liberalnych, a 18

antysem itów. W nowej radzie mają antysemici 4

głosy ponad kwalifikowaną większość, która wy

nosi 92 głosy.

Zachodzi teraz pytanie, jakie postanowienia po

wezmą antysemici co do dalszego swego postępo

wania, od którego naturalnie zależeć będzie, czy

w gm inie wiedeńskiej po długiej przerwie zapa

nują rządy autonomiczne, czy też sprawami sto

licy monarchii zawiadywać będzie nadal komisarz

rządowy. Do odpowiedzi na to pytanie nie ma

dotąd pozytywnych wskazówek. Istnieją tylko do

mysły. I tak krążyła pogłoska, iż antysemici od

stąpią od kandydatury Lnegera na burmistrza, że

w ysuną kandydaturę Strohbacha łnb też innej

osobistości ze sw ego obozu, a Lnegera wybiorą

wiceburmistrzem. Istnieje jednak także przypu

szczenie, może nawet prawdopodobniejsze, że an

tysem ici stanowczo przy wyborze burmistrza, od

dadzą swoje głosy Luegerowi. W takim razie za

chodziłoby pytanie, czy rząd zaraz po wyborze

Lnegera rozwiąże radę gminną (do czego orzecze

nie trybunału administracyjnego przyznaje mn wy

raźne prawo), czy też uczyni to dopiero wtedy,

jeśli rada po ponownem niezatwierdzenin Lnegera,

aapow rót burmistrzem go wybierze. Są także przy

puszczenia, iż antysem ici, po niepotwierdzenin

Lnegera, przy wyborze drugim oddadzą głosy in

nemu kandydatowi, który mógłby liczyć na za

twierdzenie i że w ten sposób przy ndziałe Lne

gera jako wiceburmistrza, rządy gminy wiedeń

skiej zechcą objąć w swoje ręce.

Ekspedycya włoska w Abisynii w rozsypce.

Jenerał Baratieri ma stanąć przed sądem wojen

nym. N ow y komendant Baldissera jeszcze nie ob

jął dowództwa. Gabinet Grispiego w dymisyi. I«ba

odroczona. Now y gabinet nieutworzony. W kraju

tlemoustracye. W zagranicznej prasie głnche po

głosk i i domysły, że stanowisko Włoch w trój

przymierzu nie jest obecnie »równowartościowe".

Wszystko rozpoczęte, poruszone, splątane; nic je

szc ze niewyjaśnione, nieobrysowane stanowczemi

konturami. Sytuacyę, jak zwykle w pierwszych

dniach po pogromie, zdaje się jakby zasłaniać dym

prochu z pola bitwy pod Adną. Najszybciej w y

stąpić mnsi likw id acja na afrykańskim terenie

walki. Strategiczna doniosłość klęski przedstawia

aię dość jasno: Włosi, opuszczając torty Adigrat

i A d i-U g ei, obsadzić mnszą niedobitkami armii

linię fortów Asmara-Saganeiti-Halai. W Kassali

nie może również pozostać załoga, wówczas tylko

racyonalna, g dy każdej chwili istnieje możliwość

wzmocnienia jej posiłkami. Obecnie jest to w y

kluczone, a z drogiej strony, po rozejściu się wie

ści o porażce Baratierego, oczekiwać należy no

w ego ruchu derwiszów w Atbara. Stracono więc

wszystko, co Włochy zyskały od r. 1889 w Ery

trei, z ofiarą krwi i z nadmiernym wysiłkiem

skarbn. Menełik okaże zapewne teraz skłonność

do zawarcia — oczywiście korzystnego dla sie

bie — pokojn. Ale nastrój patryotyzmu czy szo

winizmn w całych Włoszech wyklucza pakta.

—

Ekspedycya zamieni się w wojnę. Armia w Ery

trei składała się z 30 000 żołnierzy; stan jej ma

być podniesiony do 60 tysięcy, a nawet, jak po

dobno żąda Baldissera, do 100.000 . Kredyt na

koszta, w ynoszący teraz 60 milionów, ma wzróść

do 200 mil., bez względu, że długi Włoch dosię

gają ogromnej cyfry 14 miliardów. Nowym czyn

nikiem, ważnym dla przyszłych losów armii pod

Asmarą, jest komendant Baldissera. Baratieri i

Baldissera — to dwa kontrasty. Łączy ich jedno:

obaj są nrodzeni w krajach irredenty: Baldissera

w weneckiej Udine, Baratieri w Trydencie. Bal

dissera pełnił służbę w armii anstryackiej aż do

rokn 1 8 6 6 ; w szeregach anstryackich brał odział

w bitwie pod Sadową i pod Solferino; Baratieri

uciekł przed służbą wojskową w Anstryi do par

tyzanckicb oddziałów Garibałdego. Baldissera po

stępował stopniowo w rangach i karyerze woj

skowej, jak żołnierz karny i doświadczony; Ba

ratieri w awanturniczych wyprawach zyskał sobie

imię odważnego oficera, który chętnie chwyta

także pióro, aby zabierać głos w polemikach prasy.

Baldissara, kiedy między 1888 a 1889 rokiem ob

jął dowództwo nad armią włoską w Afryce, sta

rał się w pierwszym rzędzie o uzyskanie sojusz

ników w derwiszach; Baratierego pierwszym kro

kiem było zdobycie Kassali, a tem samem uczy

nienie derwiszów wrogami Włoch, jeśli nie sprzy

mierzeńcami Menelika. Czy kontrast posunie się

dalej? Czy tam, gdzie był zwyciężonym Baratieri,

będzie Baldissera zwycięzcą?

Po dymisyi Crispiego i odroczenia Izby jest

chwila niepewności i oczekiwania. Jako następcy

Crispiego wymieniani są Rudini i Ricotti. Nazwi

sko Rndiniego, jako byłego prezesa ministrów, a

obecnie przywódcy opozycyi przeciw Crispiemo,

jest oddawna dobrze znane. Ricotti był kilkakro

tnie ministrem wojny. Odbywał jeszcze kampanię

w rokn 1848 i uczestniczył w wojnie krymskiej.

Zwolennicy Rndiniego otrzymują, że lista jego

gabinetu jest jnż gotowa. Następca Crispiego ma

pod tym warunkiem objąć rządy, iż doprowadzi

do ostatecznego rezultatu wyprawę afrykańską.

T aka ma być osobista wola króla Hnmberta. Don

Chisciotte pisze, że Crispi nie ustąpił, ale złożony

został z urzędu. Figaro mniema, że teraz na

Monte Citorio rozstrzygną się losy trój przymierza.

Organ Crispiego R iform a rznca najostrzejsze

słowa potępienia przeciw Baratierema.

Times donosi z Madrytu: Hiszpania zwróciła

się do Francyi o poparcie operacyj pożyczkowych

do dalszego prowadzenia wojny kubańskiej. Wy

nikły ztąd polityczne rokowania, które objęły także

kw estyę marokańską. Hiszpania zgodziła się na

obsadzenie francuską załogą Taratn i wzmocnię

nie wspólności interesów w Marokkn. Francuski

ambasador w Madrycie powrócił z Paryża z pro

jektami znacznych pożyczek i ewentualnego d y

plomatycznego poparcia Hiszpanii przez Francyę

w kwesty i kubańskiej. W zamian ma poczynić

Hiszpania bandlowo-polityczne ustępstwa, przyrzec

uie^awieranle żadnych innych sojuszów i udzielić

zezwolenia na ewentualne operacye francuskiej

floty przy brzegach hiszpańskich. Canovas obra

dował z przywódcami opozycyi, których zgoda

jest potrzebna do zawarcia traktatu. Operacya

finansowa jest w zasadzie nłożona. Paryskie kon

sorcynm knpnje 25 milionów kubańskich bonów,

a Hiszpania przyznaje francuskiej grnpie, posiada

jącej koncesyę kolei żelaznych, przedłużenie przy

wileju.

Korespondencya ,,Czasić!

Lwów 5 marca.

(Kwe stya podniesienia oświaty ludowej).

(X ) W stycznia 1895 r. przy sposobności roz

prawy nad sprawozdaniem Rady szkolnej kraj. o

stanie szkół Indowych, uchwalił Sejm rezolncyę

do Rady szkolnej kraj., ażeby w drodze admini

stracyjnej zarządziła, iżby inspektorowie okręgowi

nawiązywali z reprezentantami gmin i obszarów

dworskich stosunki wspólności, w cela popierania

oświaty ludowej, tak co do środków podniesienia

tej oświaty (op. przez ochronki, czytelnie, nanki

robót ręcznych itp.), oraz co do wyszukania żró

deł potrzebnych na opędzenie kosztów, ztąd wy

nikającycb.

Na tę rezolucyę Rada szkolna kraj. zawiado

miła Wydział krajowy, iż w instrnkcyi z dnia 21

stycznia 1872 r. włożono już na inspektorów szkol

nych okręgowych między innemi obowiązek, ażeby

calem postępowaniem swem starali się zjednać

Ind dla szkoły i dźwignąć stan jego oświaty, a

tem samem aby użyczali poparcia usiłowaniom

nauczycieli, tudzież innych osób, zmierzającym do

tego celu. Instrnkcya poleca nadto inspektorom

okręgowym, ażeby przy wizytacyach szkół baczną

zwracali na to uwagę, jaki wpływ wywierają nau

czyciele na młodzież i na rodziców, tudzież jaki

jest ich stosunek do gminy, plebana, właściciela

obszarn dworskiego itp.

Okólnikiem z dnia 28 stycznia 1891 r. z ezwo

liła Rada szkolna krajowa na podstawie wnio

sków Rad szkolnych okręgowych, aby, gdzie tego

warunki dopuszczają, w budynkach szkolnych

umieszczone były czytelr:e Indowe, a nanczyciele

sprawowali zarząd tychże. Radom szkolnym okrę

gowym, a w szczególności inspektorom szkolnym

okręgowym polecono zarazem czuwać nad tem,

aby te prywatne instytncye, zostające niejako pod

opieką szkoły, rozwijały się prawidłowo i nie siały

niezdrowego ziarna pomiędzy Ind. Kontrolnjąc

w ten sposób działanie nauczycieli w czytelniach

1 tym podobnych instytncyacb, inspektorowie mn

szą — zdaniem Rady szkolnej krajowej — czę

ściej wchodzić w styczność z nadzorem miejsco

wym, z gminą i obszarem dworskim. Również i

krajowi inspektorowie wizytując szkoły, zwracają

na tę działalność nanczycieli baczną nwagę, zw ie

dzają ochronki i czytelnie, zostające pod tych nau

czycieli zarządem łnb nadzorem, i ndzielają nau

czycielom, tudzież inspektorom szkolnym okręgo

wym rad i wskazówek co do środków popierania

oświaty Indowej, dążąc do tego, ażeby szkoła na

wsi stała się właściwem ogniskiem oświaty, a nan

czyciele głównym jej czynnikiem.

Ponieważ usiłowania władz szkolnych, w tym

kierunku podjęte, odnoszą coraz lepsze skatki,

przeto Rada szkolna krajowa na razie nie uważa

za potrzebne wydanie osobnego w tej sprawie za

rządzenia, czuwać jednak będzie nad tem, aby ż y

czenia Sejmu, wyrażonemu w rezolucyi, na wstę

pie podanej, w znpełności stało się zadość.

Mowa posła X. prałata Chotkowskiego

wypowiedziana dnia 2 marca b. r. w Izbie poseł

skiej, podczas rozpraw nad budżetem ministerstwa

oświaty, p r zy tytule nszkoły ludowe"’.

(Dokończenie).

Jeśli jednak przedział, o którym mówiłem, rze

czywiście w naszem szkolnem wychowania za

cbodzi, a przeto katechecie pozostawione jest całe

wychowanie religijne, w takim razie powinien też

przynajmniej odpowiednie stanowisko zajmować

Ale niestety tak nie jest. J.*Eks. p. minister oświaty

wniósł w roku 1889, gdy był wówczas także mi

nistrem oświaty, w Izbie panów nowelę, przez

którą miały być zmienione zasady wychowania,

dotyczące szkół Indowych, wyrażone w ustawie

z dnia 14 maja 1869 rokn, względnie z dnia

2 maja 1883. W motywach do tego projektu,

który niestety wcale nie przyszedł pod obrady,

czytamy: »Jak nanka religii należy do istotnych

zadań szkoły Indowej i nie powinna stać niżej od

innych przedmiotów nankowych pod żadnym wzglę

dem, tak też i stanowisko nauczyciela religii nie

może być odmiennem od stanowiska świeckiego

nauczyciela pod względem nanki i wychowania. Po

żytecznem będzie wyrazić już wnstawie tę zasadę,

której bliższe wykonanie mnsi być zastrzeżone władzy

szkolnej i wychowawczej. Paragr. 5, o który tn chodzi,

brzmi (czyta): »Przy układaniu porządku nauki i wy

chowania powinno się trzymać tej zasady, że nau

czycielom religii należy we wszystkiem, co doty

czy nanki i wychowania, przyznać równe stano

wisko ze świeckimi nauczycielami."

A zatem to, co miało nastąpić wskntek tej no

weli, jeszcze się nie stało. R zeczywiście zajmnje

nanczyciel religii w szkole Indowej stanowisko

podrzędne (Tak jest!) i jnż przy innej sposobno

ści przytoczyłem tutaj przykład, że pewien nau

czyciel pozwolił sobie zakazywać wikarynszowi

wykładania pewnych dogmatów, które mn się dla

szkoły mniej stósowne widziały. (Sinchajcie).

Tem się też dzieje, że proboszcz, przychodzący

do szkoły, jest właściwie podwładnym swojego

parafianina, nauczyciela, ponieważ tenże jest kie

rownikiem szkoły Indowej. W ten sposób jest

najważniejszy czynnik wychowania religijnego

przez stanowisko katechety osłabiony i może X X .

katecheci na zjezdzie w Krakowie mieli racyę,

stawiając żądanie, żeby katecheta miał przynaj

mniej tyle powagi, ile ma ordynarynsz klasy, czyli

tak zw. gospodarz. Zważywszy, że wszyscy ka

toliccy nanczyciele religii mają wykształcenie ak a

demickie, zapewne nikt tego nie nazwie klery

kaluą zarozumiałością, jeśli żądamy dla nauczy

cielą religii przynajmniej tyle powagi i znaczenia

ile jej posiada nanczyciel lodowy, niemający ta

kiego samego wykształcenia. (Brawo!).

Najważniejszy jednak i główny punkt moich

wywodów stanowi liczba godzin nanki religii. Od

szkoły Indowej, aż do gimnazynm, przepisane są

dwie godziny. Jest to liczba godzin, która w szkole

Indowej absolatnie nie wystarcza. Ale nanka re

ligii traci na znaczenia jeszcze bardziej priez to,

że na najwyższym stopnin w gimnazynm przy

egzaminie wcale z niej nie pytają. Przy egzaminie

dojrzałości poznaje się wi§c dopiero na prawdę,

jak mało wagi się kładzie na ten religijny czyn

nik wychowania.

Nie mogę się tntaj wdawać w obszerniejszy wy

wód nad tym przedmiotem, ponieważ mówię tylko

0 szkołach Indowych i bałbym się cierpliwości

panów nadnżywać; to jedno tylko chciałbym przy

toczyć, że stanowisko nauczyciela religii w pro

skiem gimnazyum ma więcej znaczenia i powagi,

bo skoro tenże oświadczy, że abitnryent jest mo

ralnie niedojrzały, wtedy nie dadzą mu świadectwa

dojrzałości. Katecheta nietylko wpieoje do świa

dectwa abituryenckiego predykat z egzaminu, lecz

przedstawia w temże świadectwie całe prowadze

nie w czasie lat gimnazyalDycb, pełnienie obo

wiązków i całe religijne wykształcenie.

Co się zaś tyczy liczby godzin nanki religii przy

szkołach Indowych, to przedmiot ten postawiony

jest rzeczywiście przez liczbę dwóch godzin na

koniec piana szkolnego; bo n. p. dla nanki języka

wykładowego przeznacza się 13 do 14 godzin, dla

gimnastyki 2 godziny, dla robót ręcznych przy

szkołach dziewcząt 4 godziny, tylko dla relign

mamy dwie godziny. Przytem jeszcze otoczony

jest każdy inny przedmiot jak największą troskli

wością i inspekcyą. Środki podręczne naaki i wszel

kie okazy mają nauczyciele na zawołanie, jedy

nie dla naaki religi można chyba starą mapę Pa

lestyny zobaczyć. (Bardzo dobrze!). Zdarza się

nawet, że w szkołach, w których katolickie dzieci

się wychowują, niemasz żadnego obraza religijnego

1 że wnoszą mały krucyfiks, gdy wchodzi kate

cheta, ale tenże zaraz znika, z chwilą, gdy nau

czyciel religii klasę opuszcza.

Przy dwóch godzinach przypadają więc na naukę

religii w każdej klasie zaledwie 64 godziny;

a więc jeśli się dzień szkolny weźmie po 6 go

dzin, to dzięci widzą katechetę właściwie tylko

przez 12 dni w rokn. Przez to samo niema ka

techeta możności działania skutecznie na dncha

dzieci i wszczepiania religii w ich serca.

Pomijam tntaj drażliwą kwestyę, że nanka re

ligi w szkołach lodowych po wsiacb często za

pełnie wypada, ponieważ ma jej udzielać proboszcz

i ponieważ są tacy proboszczowie, którzy w pa

rafiach swoich mają po 4 i 5 szkół (wołania:

jeszcze więcej!) — a przez cura animarum wo

góle mają tyle przeszkód, że do szkoły chodzić

nie mogą, tak, że dzieci w rzeczywistości wcale

nanki religii nie pobierają. Dlatego też potrzeba

zastępstwa przy nauce religii przez nanczycieli

staje się z dnia na dzień gwałtowniejszą. Oczy

wiście jednak, jeśli nauczyciel ma zastępować

księdza, wtedy mnszą też nanczyciele w semina

ryacb pobierać więcej, niż dwie godziny nauki

religii, żeby mogli skutecznie duchownego zastę

pować. (Bardzo słusznie!).

Nauka religii udzielana bywa jednak i w tycb

szkołach, przy których są ustanowieni katecheci,

nie tylko za skąpo i traktowana jest po macosze

mu, ale nawet czasami nważa ją się za przedmiot

pożyteczny do ćwiczenia w mowie ojczystej. Zda

rzył się bowiem taki przypadek, że pewien in

spektor wszedł na godzinę rełigii, aby się prze

konać, jak dzieci potrafią w języku ojczystym się

wyrażać i jakie w tej mierze postępy zrobiły. Ale

ja znam jeszcze jeden przypadek, przy którym

może mi panowie nie dacie wiary; powierzono bo

wiem żydowskiemu nauczycielowi, w zastępstwie,

naakę religii i uczył chrześciańskie i żydowskie

dzieci religii. (Słuchajcie! Słuchajcie!). Prawda, że

tylko uczył historyi biblijnej i chwalono go nawet,

że umiał omijać wszelkie drażliwe kwestye i że

to była przyjemna nauka. Co prawda, posiadamy

z Izraelitami jeden wspólny Stary Testament, o

jednem tylko zapomniano, że objaśnianie i zrozu

mienie Starego Testamentu o całe niebo się różni.

Jeśli jednak ma być mowa o religijnem wychowa

nia, a żyd uczy chrześciańskie dzieci religii, to

zachodzi wtedy taka piramidalna pedagogiczna

monstrnalność, jaką trudno nawet sobie wymarzyć.

Postanowiłem sobie, ponieważ mam zaszczyt

przemawiania w imieniu Koła, nie tykać żadoych

zasadniczych kwestyj; nie będę przeto mówił o

przykrych stosunkach, jakie wywołuje nasza szkoła

parytetyczna. Jeśliby panowie mieli sposobność

)rzeczytać książkę, o której mówię, znaleźliby tam

skargi na to, jakie przykre stosunki w takich szko

łach zachodzą. Blnżnierstwa są na porządku dzień

nym; innycb skarg nie będę już przytaczał. Przy

tem musi nauka religii być odkładana na ostatnie

godziny plann szkolnego, albo na soboty, kiedy

żydowskie dzieci do szkoły nie przychodzą. Są

i takie szkoły, do których muszą dzieci uczę

szczać w niedziele dlatego, że w soboty nauka

wypada.

Mieliśmy przecież w Anstryi przed 28 laty pięć

godzin religii i czułbym się szczęśliwym , gdyby

moje wywody potrafiły wywołać oświadczenie, że

JE. minister oświaty jest skłonny do pomnożenia

liczby godzin nanki religii. Inne bowiem kraje za

chowały tę sarnę liczbę godzin. Tak n. p. w Ba

waryi przeznaczone są dla 1 i II klasy 4 godziny

tygodniowo, d!a III i IV klasy 6 godzin, dla V

do VII klasy 6 godzin. W Prusiech wyznaczono

w regulaminie z d. 15 października 1872 r. 4 g o

dziny dla najniższego stopnia, a 5 godzin dla śre

dniego i najwyższego stopnia. Przyczem jeszcze

i to trzeba wziąść na uwagę, że w szkołach, któ

rych nazwy tntaj nawet nie chcę wymówić, w któ

rych się mieszczą dzieci tylko jednego wyznania,

udziela się nadto jeszcze nauki śpiewu kościelnego,

co się nie zdarza w szkołach parytetycznycb, boć

w takich szkołach dzieci nie mogą śpiewać kościel

nych pieśni.

Uczeń szkół Indowych, opuszczający szkołę, na

uczył się wiełn rzeczy: z literatury, historyi, jeo

grafii, fizyki, planimetryi, nawet anatomii. Opo

wiadano mi świeżo u nas w Kole, że pewien na

nczyciel egzaminował dziewczę: co jest rnra Eu

stachinszowa, bo i to należy do wykształcenia n

cznia. Tylko to jedno, co mn służyć ma za gwia

dzę przewodnią w całem życiu i co ma stanowić

jego siłę we wszelkie!) poknascb i nieszczęściach,

tego się nie nanczył. Jeden z katechetów, którego

referat znajdnje się w tej oto książce, zakończył

sprawozdanie swoje słow y, które moszę panom

w niemieckiem tłomaczeniu odczytać (czyta): »Sam

jestem katechetą; pracuję sumiennnie i gorliwie;

z uderzeniem dzwonka do klasy wchodzę, pilnie

z każdej minuty korzystam; godzin nigdy nie

tracę, owszem, przy sposobności obce biorę; mimo

to wyuczyć dzieci zasad wiary, zasad dobrego

życia nie jestem w stanie. I czy moi uczniowie

będą religijni — za to ręczyć nie mogę".

»Z boleścią i ze wstydem czynię to wyznanie,

jednakże cboć w ten sposób sumieniu memu niech

alżę" w tej nadziei, że to wyznanie moje dojdzie

do uszn tycb, którzy mogą temu wszystkiemu za

radzić.

Słowa tego kapłana głęboko wstrząsnęły mi

sercem. Jest to bowiem mój uczeń uniwersytecki,

a przeto korzystam ze sposobności, aby wystoso

wać te słowa pod adresem J. Eicel. p. ministra

wyznań. Mniemam bowiem, że jnż największy czas

na tem pola podjąć naprawę. Bo słusznie podniósł

to br. Badeni, że różne zjawiska w politycznem

i społecznem życin muszą każdego człowieka który

przewodniczy ładowi i każdy rząd przejąć pewne*

mi obawami. To pokolenie, któro wyszło z szkół,

jakie mamy od lat 28, dosyć nastręcza powodów

do troski o przyszłość, o pokój i utrzymanie po

rządku. (Przytakiwanie).

Jego Ekscelencya zmierzał też już do tego w r.

1889. Projekt rządowy, przedłożony wówczas Izbie

panów, miał układ paragrafu 5 ustępu 2 nstawy

z d. 2 maja 1883 r., który obecnie brzmi (czyta):

»liczbę godzin, która się ma przeznaczyć na naa

kę religii, określa plan naukowy" — zmienić o

PRZED LATY

J5)

SZKIC

przez Tadeusza Grabowskiego.

(Z konkursu literackiego Czasu).

(Gi§g dalszy).

Gdy stary Mateusz wyszedł n a tylną werandę

dworu, różow a, okolona wieńcem białych włosów

twarz jego zachmurzyła się mocno.^

Cały dziedziniec, cichy zw ykle i pusty, pełny

był chłopstwa, w którem przeważały kobiety i

dzieci. Mężczyźni gromadzili się pod szopami,

szepcąc coś tajemniczo, baby z dzieciakami na

^kach lub przy boku cisnęły się do werandy,

krzez otwartą bramę wsuwały się ciągle nowe

gromadki, twarze mało z na ne, z za puszczy...

Mateusz osłonił dłonią oczy od słońca, które

w tej chwili tonęło w rubinowem przeźroczu chmur

j udając, że szuka czego ś, podreptał starczym

krokiem ku schodom, wiodącym na dziedziniec.

Mimo, że serce miał ściśnione bardzo i z prze

strachem myślał o bliskiem opuszczeniu kątów,

gdzie służył od dziecka Dachnowieckim i miał

służyć gdzieś daleko jeszcze do śm ierci, uczuł

numo zgryzoty ulgę jakąś; rad był, że przyszli.

Jui dziś rano słyszał coś o tem od gajowego;

czekał w ięc, co będzie dalej i dreptał ciągle...

Tymczasem słońce nie myślało jeszcze zniknąć

w świetlanej mgle obłocznej i promieniowało sil

nie, rozlewając po niebiosach blaski silne, różo

we. Podczas gdy środek sklepienia miał refleks

szmaragdu, brzegi św ieciły kolorem lapis lazuli,

lub przechodziły w ton blady, niezabudkowy. Tu

i owdzie wędrowały szare, kłębiaste obłoki, a

w powietrzu duszno było i cicho. Na dziedzińcu

zaś robiło się tłumniej, ciaśniej. Chłopstwo przy

sunęło się teraz bliżej do werandy, zgodnie, po

woli, jakby je ożywiała myśl jed na, uczucie. Lu

dzie ci w szarych, płóciennych kurtach, w sze

rokich baj da werach i w łykowych łapciach, z woj

łokowemi czapkam i, w ciemnych, spracowanych

dłoniach, szeptali coś kobietom, które potakiwały

im z otwartemi ustami. Twarze ich surowe, bru

natne, o zwojach włosów długich, lnianych, czę

sto zwiniętych w kołtun, wyrażały jednak myśl

jakąś, gorączkową żądzę, zamiar. Wszystkie zaś

pełne były smutku.

Słońce z gasło, ale łuna purpurowa świeciła na

obłokach jaskrawo. Atmosfera stawała się też par

ną prawie duszącą mimo wiatru, który zrywał

się ’ niekiedy, zrzucając chmury śnieżnego kwiatu

na głow y tłumu, grupującego się w zwartych ko

lumnach pod koronami lip dziedzińca. Za ogro

dzeniem szumiała też puszcza głucho, monotonnie.

Tłum na dziedzińcu począł się ruszać jak olbrzy

mie ciało szare, m ilczące, a kilku odważniejszych

wstąpiło nawet na schody. Szmer jakiś przelaty

wał nad m asą, oczy wszystkieh poruszały się nie

spokojnie, niemowlęta nawet popłakiwały żałośnie.

Mateusz począł się gniewać. Czemu przyszli bez

wezwania? Mają wolność i myślą, że równi, do

dworu się sami wpraszają. Czego chcą wreszcie,

czy nie dosyć ma przykrości pan marszałek, aby

mu jeszcze chłopstwo kwasu swą wizytą doda

w ało? Bez pożegnania także się obejdzie. Myślał

już gromko rzucić im rozkaz oddalenia s ię, ale

przypomniał sobie, że to jakoś nie po ludzku.

Możeby też i nie usłuchali, bo od czasu uwolnie

nia z poddaństwa zhardzieli ogromnie. Było icb

też wielu, niektórzy nawet z dawnych włości Da

chnowieckiego klucza.

Krążąc tedy i mrucząc ciągle, zdecydował się

wejść do sieni, zamknąwszy drzwi za sobą. Do

chodził tu przez na pół otwarte drzwi salonu ni

s k i, lekko drżący głos marszałka, rozprawiają

cego z prawnikiem, przybyłym wczoraj z Wilna.

Panna Alina krzątała się koło komody, zbierając

jakieś miniatury do w’yplatanej kasetki i przysłu

chując się pilnie rozmowie. Marszałek, siedząc na

zwyczajnem miejscu, mówił:

Panie Ałtuchow, to moje postanowienie nie

odmienne. Czuję się zresztą zdrowszym, spałem

lepiej i rozdrażnienie ustało. Córka też chce mi

oszczędzić chwil przykrych. Wiem , że pan spra

w ę nioję za własną uważa i czekam od niego tej

przysługi. Daję panu zupełne pełnomocnictwo...

Siedzimy na przeciwległym fotelu Rosyanin skło

nił się lekko i przecierając chustką zamglone lekko

złote okulary, zaczął:

—

Wasza wola, trzeba jednak pisma, dowodu...

Marszałek spojrzał na córkę i wnet wszystkie przy

bory znalazły się na stole. Za kilka minut pełno

mocnictwo było gotowe.

Teraz marszałek pogrążył się w zadumę, a ja

sne , niebieskie oczy Ałtuchowa utkwiły w twa

rzyczce panny Aliny, która myślała o opuszczeniu

pokoju. Była bladą, przeźroczystą prawie, ale oczy

czarne błyszczały jak brylanty, a usta były tak

różowe, jak listki róży polnej lub orchidei.

—

Pani — rzekł po chwili, zanurzywszy palce

w dużej, o złotawym połysku brodzie — możesz

wpłynąć na ojca, by zmienił postanowienie. Z kup

cem można nawiązać jakieś układy i pozostać

jeszcze kilka tygodni w Dachnówce. Ojciec jest

silnie rozstrojony i podróż wpłynie na niego nie

korzystnie. Gubernator nie określił terminu w y

jazdu...

Ona milczała, oddychając ciężko. Wreszcie sze

pnęła cicho:

—

Nie, nie mogę, nie powinnam...

—

Czy to ostatnie słowo pani?

—

Tak, ostatnie.

Milczenie. Ałtuchow zmierzył ją uważnie z za

szkieł i zrozumieć jej nie mógł. Był przekonany,

że jego rada była zupełnie na miejscu.

Zachmurzył się nieco i rzekł surowo:

—

Będąc wczoraj w miasteczku, słyszałem od

kilka osób, że sprawnik Wirowkin ma chęć kupna.

Jest to dobry człowiek i z ochotą zgodzi się na

warunki...

Na jej twarzy zarysowało się niezadowolenie

jakieś. Ściągnęła lekko nsta, a pierś poczęła się

mocniej poruszać. Marszałek zdawał się drzemać

w wygodnem krześle. Rzekła tedy cicho, ale to

nem stanowczym:

Panie Ałtuchow, proszę, byś nie robił ża

dnych kroków...

Na twarzy adwokata odbiło się zadziwienie.

Nie dając jednak za wygraną, rzekł z żywością:

Zdrowie ojca pani zrujnowane, rozstrój ner

wowy, a siły prawie żadne. Tydzień lub dwa mogą

wiele zaważyć. Potem pojedziecie.

Ona milczała, ukazując teraz na twarzy pewien

niepokój i lęk. Wreszcie odezwała się głosem nie

pewnym:

Nie mogę... Ojciec oporu nie znosi. Zrobię,

jak zechce.

Ałtuchow zasępił się i marszcząc czoło, począł

rozpatrywać papiery, leżące na stole. I)achnowie

cki poruszył się w krześle, rzucił wzrokiem do

° koła i szybko, jakby przypomniał sobie coś na

gle, odwrócił się do córki, m ówiąc;

Wiesz, Alinko, że zmieniłem projekt. Jedzie

my zaraz, za godzinę. Nie chcę tu dłużej zosta

wać, duszno mi, a jutro oni... tu będą.

Zdawał się bardziej ożywiony, blade policzki

nabierały blasków, kończył bez oddechu:

W miasteczku zanocujemy. Każ zaprzęgać

Alinko. Pana Ałtuchowa czekam y w hotelu...

To mówiąc, lekkim, elastycznym krokiem szedł

do swego pokoju, gdy nisk a, zgarbiona postać

Mateusza zjawiła się w pokoju. Sługa wyglądał

zafrasowany, strwożony prawie.

Włościanie - rzekł zwolna — są na dzie

dzińcu i chcą mówić z panem marszałkiem.

(Ciąg dalszy nastąpi).

:r::t ^r,,j

"f» * w*..

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie nn 1n «ł

-.c

«, l...,. c,,,., i,,,,. ,,,,a»bta,s.w,,er,K ; jrrxe*.v ,2,ŁDń,ek3ct

Prenumerata wraz * dodatkiem wynosi:

f f m i e j a o a ........................

*a caty rok Mnrartai||uinim ,-e

*m*wpańatwi.»»^gr’:---:::::

sSS:

l 2: IS:SSl

do wńooh, F rancyi, Anglii, Belgii, Szwajoiiryi, T ur

28 *fc’

1**

2tłr80ct

n.a

.%0y0h do Iwi»*Rn pocztowego

32 *łr.

b *ir.

8 *łr.

siadami i

al^ t,lh8 0,111,0 ert*t«le*o dnia w miesi%ou.- L!aty *pie

l ? Adminiatranvi fV«»« « ir ° 6., n a -prean? * ra t9 * ogłoszenia (inaeraty) uprasza się nadsyłać franco

Mstowei -

K^akowle

reklamacyjne nieopieczftowcne nie podlegaj% opłacie

^ * fra nkow a n ych tubprzyjmujesię. — Rękopismównadsyłanychnie*wracasię.

V *taautiraif pirzyjniią:

AdmiustraoyaCzasu w Hrakawla | urzędypocztowe. Hlejuowa rreaaaeiat* księgarnia

it"

’

Niemojewakłego w Sukiennicach, biuro dzienników Heraa. handel Ba

lJr,i g!ówna trafika, handel Kretaohmen, biurodzienn. Hopoaaa i 8alomonowej , binro Mańkowskiei

(Sukiennice).

O g ło r , . e z U (inseraty) przyjmuje się za opłat% od miejsca wiersza drobnym dru

kiem (petitem) aa pierwszy rat 16 ent., za kaidy następny po 10 ont.

—

kateiłaae(na3stronią

ed miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ont. *a kaidy rai.

0Vło..e

. la1freamerate

Srzyjmaj%: w n Lwowie biuro dzienników ulica Karol* Ludwika 1. 9 . oentralne biuro ogłoszeń uli(a

topermka 1. li; w Pm ryŚK wył%omie p. Adim rue deVarenne 38, (prenumeratę p.W .Raczkowski

Oourbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer ii): w Wiednia pp. Haasenstew A Yogler (takie

w Hamburgu, Fraakfuroie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i W roeławiuj, A. OppeUk, B . Mosse (takie

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. 8ohalek, M. Dukea, J . Danneberg, H . Friedl

(tylkoprenumeratę no. H.GoldsohmidAComo.); w Traakraiłlw m.u . O .L .DaubeAComp

Pojedyncze Nra (12 ct.) i dodatki (4 ct.) sprzedaje w Bochni handel A. / .iętkiewicza.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction