Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 645 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

r 117.

Kraków 22 Maja — Środa.

Rok 1867.

CZAS

Kraków 21 maja.

Dziennik Poznański z dnia 17go b. m. roz

bierając z powodu pewnej broszury wyszłej

we Lwowie kwestyę słowiańską w Austryi,

pisze w artykule wstępnym:

Czas zajął, jak zwykle, tak i w tej kwestyi,

stanowisko pośrednie, nie objawiając w niej jasno

i stanowczo własnego zdania.

Na zajęcie jakiegokolwiek stanowiska, a

zatem i pośredniego, potrzeba zdaniem na

szem objawić ,,jasno, stanowczo własne

zdanie". Jest tu więc zarzut, którego pomi

nąć nie możemy, zwłaszcza, żeśmy zdanie

nasze w tej kwestyi wyrazili i bardzo da

wno i nieraz. Lecz zanim do niej przyjdzie

my, musimy się zapytać: w jakich to kwe

styach widział Dziennik Poznański owo sta

nowisko pośrednie Czasu, co według niego

znaczy brak objawu ,,własnego zdania"?

Czy w kwestyach czysto krajowych, jako

to gminy, w ychowania, propinacyi i innych?

Czy w kwestyach sejmowych, adresu, kan

clerstwa, uchwały 2go marca itd.? Czy w

kwestyach z organizacyą monarchii związek

m ających, jako to odrębnego stanowiska

Galicyi, projektowanego połączenia jej z kró

lestwem węgierskiem, centralizacyi, federali

zmu, dualizmu? Mogą mu się zdania Czasu

nie podobać, może potępiać, może je uwa

żać za nie dość jasne lub stanowcze, ale

w każdym razie nie były one ,,pośrednie",

i takie, aby usprawiedliwić zdołał zarzut,

że pismo nasze zajęło ,,jak zwykle" stano

wisko pośrednie nie objawiając ,,własnego"

zdania.

Czy dla tego, żeśmy nie wystąpili z ar

tykułami przeciwko Czechom z powodu wy

stawy etnograficznej w Moskwie ? I tu na

wet powiedzieliśmy bardzo stanowczo nasze

zdanie o tyle, o ileśmy to za stósowne u

znali. Potępiliśmy bardzo wyraźnie wysłanie

deputacyi na wystawę, ale nie przywiązy

waliśmy do niej takiej wagi, bo nie każdy

co choe może być panslawistą, a Czesi bądż

co bądź być niemi nie mogą. Zdawało nam

się, że to zdanie jest nasze własne i jasne

i stanowcze. Zrozum iały to wybornie centra

listyczne dzienniki wiedeńskie, gdy pisały

powtarzając krótki nasz w tej mierze arty

kuł: ,,Czas jako prawdziwy federalista nie

chce zrywać z Czechami i odpowiada ironią

i Bismarkiem."

Lecz artykuły zrywające z

Czechami były im zanadto na rękę, aby się

niemi cieszyć nie miały; radość ich będzie atoli

krótko-trwałą, gdy przeczytają rzeczony ar

tykuł Dziennika Poznańskiego, gdzie jest o

świadczenie, ,,że przyszłość nasza wymaga,

abyśmy w łonie Rady państwa odzyskali u

tracone porozumienie się z Czechami, jako

z moralnymi przywódzcami całej austrya

ckiej Słowiańszczyzny".

To już będzie na

der trudno, bo nie ma Czechów w Radzie

państwa, a usiłowanie takie z góry powzię

te wprowadziłoby delegacyę naszą w kolej

całkiem niezgodną z warunkami, w jakich

w tem Zgromadzeniu zasiada.

Kwestya federacyi słowiańskiej nie jest

wcale nową, jak się to Dziennikowi Poznań

skiem u wydaje. Niechaj tylko zajrzy do roz

praw sejmu kromieryzkiego, a przekona się,

że objawiała się już tam w całej pełni. Pi

smo nasze już wtedy istniało i brało udział

w tej kwestyi. W szystkiego za każdym ra

zem powtarzać nie można. Czas był zawsze

za federacyą, i zasadę tę popierał stale i

stanowczo, ilekroć prawo drukowe na to

pozwalało. Nie było wolności prasy za rzą

dów Bacha, ale czyż nie pisaliśmy za u

kazaniem się patentów lutowych, że nieba

wem nadejdzie chwila, gdzie w sejmach

krajowych jedyna będzie dla konstytucyi w

Austi-yi rękojmia. *Federacyi atoli pragnęli

śmy i pragniemy w całej monarchii i dla

wszystkich ludów, a nie tylko dla Słowian,

i dla tego pisaliśmy nie dawno, że federa

cya li słowiańska byłaby bez znaczenia ja

ko organizacya monarchii. Mogłaby ona

stanowić silną opozycyę, ale jeszcze nie or

ganizm państwa, byłaby zawsze tylko kon

federacyą. Do federacyi trzeba koniecznie

dobrej woli wszystkich ludów w monarchii,

a tej nie było i nie masz jeszcze; przymuso

wej zaś federacyi nie znamy.

Mamy jednak tak silne przekonanie, że

systemat ten jako z natury rzeczy płynący,

jedynie pomyślność i potęgę Austryi przy

nieść m oże, iż nie wątpimy, że w końcu

zwycięży i zgoda nań nastąpi. Dla tego też

ograniczamy się w nim teraz do minimum,

to jest do autonomii krajów koronnych. F e

deracya jest prawdziwą podstawą i rękoj

mią autonomii — to pewna; wiemy, że do

skonałej autonomii bez federacyi być nie

może; ale i to wiemy, że dopóki zasada au

tonomii nie jest zaprzeczoną, żaden syste

mat przeciwny federacyi bezwzględnie roz

siąść się nie może. Zasadzie bowiem auto

nomicznej w sferze krajowej, żaden inny

systemat państwowy odpowiadać nie może

prócz federacyjnego.

Owóź zdanie nasze od lat dziewiętnastu

i obecnie. Raz jeszc ze powtarzamy, może

ono wydawać się Dziennikowi Poznańskiemu

mylnem lub niejasnem , ale nie dawać mu

powodu do mówienia, że Czas zdania «wła

snego" w tej kwestyi, ,,jak zwykle" nie

objawił. Dodamy zaś, że nie podnieśliśmy

wcale tego wyrażenia w zamiarze wywoła

nia polemiki. Przeciwnie, unikamy jej sta

rannie z dziennikami krajowemi: doświad

czenie bowiem nas nauczyło, że nie prowa

dzi ona do żadnego rezultatu, czego świeżo

dowodem polemika właśnie w tej samej

kwestyi między Dziennikiem Poznańskim a

Gazetą Narodową przeprowadzona. Ale uży

wając z wielką wstrzemięźliwością i oglę

dnością sądów o kolegach naszycb, zdaje

nam się, iż nabyliśmy prawa, aby i nam

taką samą odmierzano miarą.

Rzecz o projekcie nowej ustawy karnej.

(Cięg dalszy.)

Część szczególna.

Ustaw a k arna dotychczas obowiązująca (z r. 1852),

nie zna podziału na część ogólną i szczególną, lu

bo w rzeczy samej w pierwszych 5ciu rozdziałach

część ogólna, a w następnych część szczególna się

mieści.

Szósty rozd ział (§§ 56— 57) zawiera jako wstęp

do części szczególnej, podział zbrodni. Ustawa

rzeczona starała się w § 56 postawić jakiś podział

umiejętny, który się jednak nie powiódł, bo jest

to rzeczą nader trudną i prawie niemożebną,

wszystkie wydarzające się a ustawą objęte zbro

dnie, w tym celu wyzyskiwać, aby na zasadzie ja

kiegoś wspólnego im znamienia, ułożyć takowe

w system naukowy.

Projekt ustawy uznał te trudności i nie sta

wiając żadnego wyraźnego systemu, zestawia po

jedyncze czyny karygodne w tytuły, stosownie do

tego, czy jeden i ten sam przepis prawa nadwerę

żają, lub czy się do jc !nego i tego samego przed

miotu odnoszą, a w tytułach podaje znowu czyny

karygodne powinowate, bez względu czy one są

zbrodniami lub występkami.

W całem zestawieniu przebija się jed nak myśl,

że pojedyncze czyny karygodne, według uznania

karygodności tak umieszczone zostały, że część

szczególna poczynając od czynu najwięcej karygo

dnego, kończy się na czynie najmniejszą karą za

grożonym.

VII Tytuł. §§ 103-106.

Zdrada główna, obraza Majestatu i czci

Cesarza, tu dzież obraza członka domu

cesarskiego.

Dotychczasowy § 58 obowiązującej ustawy zu

pełnej uległ zmianie. Sekcya, jak a n a tem p a ra

grafie wykonaną została, pod względem czysto p ra

wniczym w zupełności teoryi odpowiada. Już bo

wiem w prawie rzymskiem odróżniano crim en con

tra principem od crimen contra rem publicam, a

projekt trzymając się zdania divide et imperabis,

przyswoił sobie ten podział, a tem samem już § 58

obowiązującej ustawy wzbogacony późniejszą u s ta

wą z 17go grudnia 1862 N. 8 D.P . P., która atoli

wedle przyjętej przez projekt zasady rozłączania

wszystkiego, do siebie nie należącego, połączoną

być nie mogła.

Tak więc opieka, jaką ta późniejsza ustawa nad

układem Państwa (Reichsverfassung) rozszerzała,

tudzież przepisy § 58 co do oderwania części od

jednolitego związku Państwa, albo co do wojny do

mowej, stanowiąc osobne czyny karygodne, wydzie

lane zostały, tak, że zbrodnia zdrady głównej ogra

nicza się tylko na osobę Cesarza.

a) Zdrada główna, której pojęcie omijając zmia

nę tylko słów, odpowiada § 58 lit. a, karana bę

dzie śmiercią, a zarazem wypowiedziano, że już

same przygotowania czyn dokonany stanowią.

Przyjęcie przygotowania, już za czyn dokonany,

jest za surowe; uznał to, już i referent Dr Hye,

który w projekcie swoim żądał, aby dopiero u siło

wanie (nie zaś już przygotowania) jako czyn do

konany uznanem było. Przyjęcie zdania D ra Hyego

odpowiadałoby więcej zasadom sprawiedliwości,

gdyż przy usiłowaniu musi być przynajmniej po

czątek czynu, którego jeszcze nie ma przy przy

gotowaniach.

W m iarę surowszego określenia zbrodni zdrady

głównej, trudniejsze są zarazem w projekcie wa

runki bezkarności. Projekt bowiem stanowi, że je

żeli ktoś zdradę główną przygotowuje, z innymi

się zmawia, albo z innymi do wspólnego wykona

nia (w spisek) się łączy, wtenczas może się stać

berkarnym , jeżeli jeszcze przed tem, nim się o tem

dowiedziała władza i przed początkiem wykonania

w pierwszym razie (tj. jeżeli sam zdradę główną

przygotowuje) wszystkie przygotowania niszczy, a

w dwóch ostatnich razach (tj. jeżeli się z innymi

zmawia lub łączy) swój udział odwołuje, a z ara

zem sprawia, że i inni uczestnicy od wykonania

odstępują.

Ten to ostatni warunek może być zbyt często

niewykonalnym pomimo wszelkiej usilności, i może

się stać za surowym dla tego, który nawet ze skru

chą bezskutecznie wszelkich używał środków, aby

wykonanie powstrzymać.

Współwina p rzy zdradzie głównej, ocenia się

jak i przy innych zbrodniach według zasad ogól

nych; nie masz ju ż więcej współwiny z powodu

nieprzeszkadzania, które oddzielną zbrodnię stano

wi i z powodu zaniechanego doniesienia, które nie

jes t więcej czynem karygodnym.

Zasługą wielką projektu jest zupełne wyklucze

nie § 61 i temu podobnych §§ obowiązującej u sta

wy, według której każdy był obowiązany do do

niesienia o zdradzie głównej, szpiegowaniu i fał

szywym werbunku.

Nie rozwodząc się nad zaletą tego przepisu,

przytoczę tylko słowa samego referen ta D ra Hyego,

który twierdzi (str. 81 motywów do swego p ro

jektu), że zobowiązywanie obywateli Państw a do

denuncyacyi nie da się usprawiedliwić ani ze sta

nowiska sprawiedliwości, ani ze stanowiska m oral

ności, że zatem § 61 obowiązującej ustawy jest

zupełnie niepraktycznym i sprzeciwiającym się za

sadom obyczajności.

Również z przyjemnością zapisać wypada, że

zatajenia nazwiska możebnego denuncyanta w pro

jekcie nie przyrzeczono, co referent Dr Hye w Ko

misyi minisleryalnej najusilniej popierał, twierdząc,

że rząd przez podobne przyrzeczenia uniemoźebnia

dowód, i czasami przez zbyt wielką gorliwość or

ganów policyjnych sam się w przykre położenie

wprowadza *)

Ö) Obraza Majestatu i czci Cesarza. Obadwa

te czyny karygodne, z których według projektu

pierwszy zbrodnię, drugi występek stanowi, nie

uzyskały jeszcze obywatelstwa w nauce prawa kar

nego, dla tego też są tylko utworami ustaw na

danych.

Świętość osoby Cesarza, jak się pobudki pro

jektu ministeryalnego wyrażają, wymaga wyższej

dla Niego czci, któ rą mu wszyscy obywatele P ań

stwa są winni.

Dotychczasowa ustawa karna zbyt obszerne da

w ała pojęcie obrazy Majestatu, a zapewne doświad

czenia, że zbrodnię tę częstokroć wywołano, i że

takowa po największej części nie z powodu słu

sznego oburzenia na czyn, ale z powodu jakiejś

nieprzyjaźni lub zemsty daleko później do wiado

mości sądów przychodziła, były powodem, że p ro

jek t ustawy ścieśniając pojęcie obrazy Majestatu,

obok tej zb rod ni, stawia występek obrażenia czci

Cesarza.

Według projektu, wtenczas tylko zachodzi zbro

dnia obrazy M:jest atu, jeżeli ktoś Cesarza osobi

ście obraża, lub publicznie taki czyn spełnia, który

do nienawiści i wzgardy ku Cesarzowi pobudza.

Treść tego ustępu ma przeto wiele podobieństwa

do dotychczasowego § 65 lit. a , traktującego o

zbrodni zaburzenia spokojności publicznej. Obraza

Majestatu k araną będzie domem poprawy od 1

do 4 lat.

*) Zgadzając się ze szanownym autorem tego arty

kułu co do zdania o części ogólnej projektu nowej

ustawy karnej, musimy wyznać, że ustęp części szcze

gólnej o zbrodniach politycznych żadną miarą zadar

walniać nas nie może.

Przyznajemy, że ustawy na zbrodnie polityczne za

wsze istniały, istnieją i istnieć będą, ależ zarówno

przyznajemy, że ustawy na czyny polityczne są mia

rą wolności obywatelskiej.

Tej wolności jednak projekt nowej ustawy niezu

pełnie zabezpiecza.

Dziwna rzecz, że jeszcze po dziś dzień występki

polityczne surowiej traktują niż zbrodnie zwykłe; —

żadną miarą nie da się usprawiedliwić, że już najod

leglejsze przygotowania jako czyn dokonany uważają,

że następnie wolne wyrażenia się zbytecznym podej

rzywaniom ulegają, i że wreszcie mogą istnieć takie

przepisy, jak n. p. § 128 projektu, który nosi napis

Bnieprzychylne rządowi postępowanie."

Takie ogólnikowe przepisy nastręczają tylko szero

kie pole popisywania się we wynajdywaniu niebezpie

czeństwa, mnożą podejrzywania i tamują wolne, a

szczerze obmyślane wnioski, które, gdyby je bez u

przedzenia wysłuchano, przekonałyby nieraz o zamia

rach zupełnie przychylnych.

Ze wszystkich stanowień, jak szydło z worka, wy

gląda oko policyjne, które widząc wszystko jak w ka

lejdoskopie, tworzy obrazy, rzuca «refleksye", łą

czy ze sobą w żadnym związku nie zostające fakta

i tworzy ztąd zbrodnie polityczne, o których się już

często rząd i sąd przekonał, że według zdania poli

cyi parturiunt tnontes, a według zdania sądu nasci

tur ridiculus mus.

Byłoby więc do życzenia, aby wszelkie ogólnikowe

wyrażenia, mogące nastręczyć dowolne tłumaczenia, zu

pełnie usunięte zostały. (P . R ed .)

Wszelkie zaś inne publicznie spełnione obraże

nia czci Cesarza, stanowią tylko występek k arą

aresztu (a zatem także karą hańbiącą) od 1 do

2 lat zagrożony.

Ponieważ w tym tytule po pierwszy raz przy

chodzi wyraz publicznie, przeto projekt usta

wy niechcąc doniosłości tego wyrazu, jak to do

tychczas było, dowolnemu pozostawić tłómaczeniu,

podaje ustawne znaczenie tego wyrazu, który jak

wiadomo, w ustawie karnej wielką rolę odgrywa.

Publicznem jest przeto działanie czy to uczyn

kowe, czy słowne, jeżeli się odbywa przed kilkom a

(z porównania różnych miejsc ustawy już przed

dwoma) do kółka familijnego nie należącemi oso

bami, i nadto jeszcze w sposób taki, że już ze

względu na miejsce, czas i okoliczności, jak o p o uf n e

uważanein być nie może. Zarazem projekt sta

nowi, że wszystko co tylko d r ukiem ogłoszono,

zawsze jako publiczne uchodzi; pisma zaś w ogóle

stają się publicznemi przez rozszerzanie między o

soby do kółka familijnego nie należące, w sposób

już niepoufny lub przez wystawianie, przybijanie i

tym podobne czynności.

c) Obraza członków domu Cesarskiego, stanowi

również albo zbrodnię albo występek.

Zbrodnię, jeżeli ktoś publicznie członka domu

Cesarskiego czynnie albo w taki sposób obraża, że

do nienawiści lub wzgardy ku Jego osobie pobu

dzić może.

Wszelkie zaś inne obrazy stanowią tylko wystę

pek. Kary na te czyny zagrożone są również albo

kara domu poprawy od 4cb miesięcy do Igo roku;

albo areszt od 4ch miesięcy do Igo roku, zawsze

jednak kary hańbiące.

Z pobudek do projektu ministeryalnego (str. 60)

okazuje się, że co do tej zbrodni albo w łonie k o

misyi nie panowała zgoda, albo, że już naprzód na

to liczono, że pozostawienie tego czynu karygodne

go w ustawie wywoła zaczepki; podano bowiem

przyczyny, z powodu których obrazę członków do

mu Cesarskiego pozostawiono, a między innemi

znachodzimy tak że i tę przyczynę, że związek ści

sły z osobą Cesarza i ekspektatywa do tronu wszy

stkich członków dynastyi stanowi zasadę prawną,

dla której obraza członków domu Cesarskiego oso

bliwemu skarceniu w ustawie karnej podlega.

(Dalszy ciąg nastąpi).

Sprostowanie.

We wczorajszym artykule: Rzecz o projekcie no

wej ustawy karnej — w tytule VI w ustępie 4tym

z góry zamiast: «Jakkolwiek i tego przejścia na spad

kobierców ze stanowiska prawniczego usprawiedliwić

u ie można"— powinno być: «Jakkolwiek to przej

ście etc.

—

usprawiedliwić można".

KORESPONDENCYA CZASU.

Lwów 18maja.

(BR .) Rada państwa zbiera się więc posłuszna

rozporządzeniu z 4go lntego r. b. w cela zapełnie

prostym i jasnym, to jest: aby jako reprezentacya

krajów do korony węgierskiej nienależącycb u

możliwić wspólne z krajami korony tejże zała

twianie najwyższych zadań p ań stw a w myśl u

kładów z sejmem m adziarskim zrobionych.

Pan bar. Beust, przyznać trzeba, ułożył karty

do gry konstytucyjnej bardzo oględnie a naw et

jeuialuie, a co więcej otworzył k arty; dziś już

rozpoczyna grę z otwartemi kartami, kryjąc mo

że tylko jeszcze jednego i drugiego atncika przed

okiem przeciwników, lecz i tego łatwo może się

domyśleć, kto cokolwiek grę roznmie.

Nie ma czasu suszyć sobie głowy, albowiem to

wszystko jedno, czy zbierająca się rada jest w po

jęcia pełną, czy szczuplejszą, czy lutową, czy

bądż jaką taką, czy inną jest ona jako reprezen*

tacya z krajów niewęgierskich niewątpliwie u

poważnioną do wyborn delegacyi do spraw wspól

nych i tego też kategorycznie, nie czego innego,

rząd od niej wymagać będzie; a wymagać będzie

Częśt literacka - artystyczna.

TYGODNIK PARYSKI.

Opuszczam na chwilę sprawy bieżące, żeby po

mówić o rzeczy dawniejszej, ale blisko z żywo

tnemi kwestyami związanej.

Od paru tygodni k rąży tu pomiędzy Polakami

książka przed kilku laty wydana u Zupańskiego,

a dotąd mało znana, cbociaż piśmiennictwo pol

skie nie tak bardzo w nowe plony obfite, żeby

się godziło przepuszczać w milczeniu utwór taki,

jakim jest dramat liryczny wierszem , pod tytułem

«Demokraci i Arystokraci11.

Uderzeni wysokością tego utworu, szukaliśmy

autora, i dowiedzieliśmy się, że je st nim Podola*

nio, pan Stefan Buszczyński, obecnie emigrant,

członek Towarzystwa Historycznego, autor wielu

pism politycznej lub poetycznej treści, któ re w p ol

skim i francuzkim języku wydawał bezimiennie.

W dramacie, o którym mowa, autor żyjący

czyunem życiem obywatelskiem, dotknął rany spó

łecznej w innych krajach już podgojonej, a w Pol—

Bce w najsilniejszym stanie rozjątrzenia pozosta

jącej - dotknął Arystokracyi i Demokracyi -

dwóch antagonizmów spółecznycb, _z których tar

cia wyjdzie kiedyś jedność prawdziwa.

Przedmiot jak świat stary! spór ustawicznie

podnoszony przez poziomych i podniebnych -

przez publicystów i poetów — spór dotąd nieroz

strzygnięty, chociaż już n azwa walczących spo

wszedniała, tak, że dziś krąży jako zdawkowa

moneta polemicznych załebków, a mało kto za

gląda w duszę tym słowom, jak zajrzał Zygmunt

Krasiński w Nieboskiej komedyi, a Słowacki w swo

jej do niego Odezwie.

Pan Baszczyński z kolei bad ał groźnego sfinksa

—

wydarł mu tajemnicę przyszłości — wskazał,

że Arystokraci i Demokraci są w równie grubym

błędzie, że dopiero ze zmięszanych popiołów dwóch

przeciwników wyjdzie prawda Boża, do której

drog a przez poświęcenie siebie n a rzecz ogółu.

Za godło dramatu autor wziął te słowa Zygmunta

z nDnia dzisiejszego11:

«A kto ofiar spełnił wiele,

«I n a ofiar poległ czele

«To mi (Arystokrata."

Dramat natchniony jak nKordianu wielką mi

łością Ojczyzny, poeta zagrał z dwóch tonów: to

nu powszedniego życia, i tonu podniebnego ideała,

dwóch nut sprzecznych, tworzących dysharmonią

ziemskiego istnienia, wielki gwar postępu, świa

tło-cień, bez którego obraz ludzkości nie może

być ani prawdziwy ani porywający.

Przed sta w ienie n arodu stąpającego po ciernistej

drodze do światła Boskiego, w czasie kiedy - jak

słusznie powiada autor - wszystko ebwieje się,

a więc i owe jednostki wyraźniej po nad tłumem

narodu gó rujące muszą chwiać się, gdyż pod niemi

drży podstawa, nie było rzeczą łatwą. Działauie,

akcya, ten zasadniczy żywioł dram atu, określenie

stosunków istniejących pomiędzy idealem a rze

czywistością, nie mogło być wyraźne. Taż sama

przyczyna, która sprawiła, że poezya polska do

biegająca szczytu liryzmu, zatrzym ała się na pro

gu jasnej, wyraźnej formy dramatycznej, i tą ra

żą stanęła na przeszkodzie piszącemu: zlawowa*

)a jego obrysy, a choć tam obowiązek wskazany

wyraźnie, dzieło nie m a kształtu krzyształowego

pałacu, jaki pisarze szczęśliwych narodów sta

wiają na ucztę ziomkom — ale raczej okrętu,

który jasno-widzący wieszcze wskazują z daleka,

walczącemu o byt swój narodowi jako arkę zba

wienia, stojącą na kotwicy wiary, miłości i nadziei.

Rzecz dzieje się za naszych czasów n a wsi.

W pierwszym akcie jesteśmy w domu majora 0 -

8trowickiego. Człek ten, niezłomnej cnoty, stoi jak

drogo skaz wśród obłędnym torem lecącej spółe

czności.

Obok m ajora, proletaryusz, marzyciel, poeta,

gotowy za prawdę swoich marzeń o ideale oddać

więcej niż życie. Konrad ten, syn d ucha od stepu,

jest młodszym ale nieodrodnym bratem Konrada

pierwowzoru, jest bliskim krewnym Kordiana i

wszystkich szczytnych szaleńców, których wielkie

go serca miód zapełnić nie może, jest bratem tych

wszystkich «co jak Chrystus na k rzyża ludzkość

w sercu czuli, i nie mogąc jej]zbawić, ludzkością

się struli."

Dwaj ci ludzie, dwa krańce wieku Męża, których

poeta na progu swojego dzieła postawił, tworzą

całość potężną. W rozmowie ich zdaje nam się

słyszeć strofę z p od wieży, tu rozłożoną na dwa

męzkie głosy i zmężniałą: znużenie Alfa podolski

poeta naciąga na wyższy ton. Jego Konrad, jak

tamten, za młodu poświęca szczęście dla sprawy

narodu, a obok niego stojący starzec wyniosły,

nie samolubny, nie zmordowany, siwą głową przo

duje młodzi, ,,życiem całem d aje świadectwo mo

wie."

Ci dwaj ladzie, to ani demokraci ani arysto

kraci, to dwa tomy jednego dzieła Stwórcy Po

laka,’ co już krótką ale stromą drogę ma do

Boga, więc zadaniem jego ofiara, od kolebki do

trumny.

Po tem podnoszącem malowidle czystego wscho

du i zachodu ducha, wyobrażonego w młodym i

starym — następuje mętny, trywialny i czarny

obraz zbłąkanej spółeczności.

Może tu cień zbyt czarny... m oże; wierzyć

chcemy, że jest w rzeczywistości jaśniej; ale ma

larzowi, poecie, a mianowicie dramaturgowi, pra

wo sztuki przysługuje w tym razie, a nawet

każe czarno podcieniowywać jasne barwy, żeby

grubszym zmysłom uwydatnić idee.

Akt pierwszy pełen gości, jaśnieoświeconych a

ciemnych sąsiadów — pełen czczych rozmów, gła

poty i kłamstwa — jest smatuą fotografią: sumie

nie tych uczciwych obywateli, ałbo nieme, albo

występne...

Czczość i niesm ak wzbudzony drugim aktem,

w trzecim wstrętem i wzgardą się staje: dnsze

skalane odsłaniają się do dna... charaktery

przedstawionych osób można określić monologiem,

który Pankracy rzuca ua głowę Hrabi w galeryi

portretów jego p rzodków:

...«Tak, chw ała dziadom twoim! Ten z pie

częcią w dłoni i podpisem — kanclerz — sfałszo

wał akta, spalił archiwa, przekupił sędziów, tru

cizną przyspieszył spadki — ztąd wsie tvoje, do

chody, potęga. Tamten cudzołożył po domach p rzy

jaciół, — ów, z runem złotem znać służył u cu

dzoziemców — a ta pani blada z ciemnemi pu

klami..." i tam dalej.

Dem okraci nie lepiej przedstawieni: niskie ich

pobndki — samolubne dążności — pycha nie mniej

sza, tylko mniej uzasadniona niż tych, co mają

tarcze herbowne.

Ale ostatniem słowem poety nie jest piętnowa

nie występnych — odrodzenie niem być musi.

Młoda latorośl sprnchniałego pnia, księżniczka

Matylda, ma odkupić szczep swój — m a go od

knpić wielką, ofiarną miłością dla Konrada, uoso

biciela cnoty. Konrad, p aria ubogi, który przy

padkiem ocalił życie księciu, przez niego przy

garnięty i wychowany jego kosztem, był nauczy

cielem jeg o córki. Matylda rozkwitła pod czystem

a gorącem tchnieniem młodzieńca, i pokochała go,

nie zuając nawet natury swojego u cz u cia ...

On wie, że ją kocha — ale sercu swojemu wie

czne n akazał milczenie.

Miłość Matyldy długo drzemie w jej łonie zię

biona i gnębiona przez wychowanie, jakie odbiera

od księżnej i rodziny. Aż przychodzi godzina,

w której chcą jej narzucić męża — sprzedać ją

dla polepszenia interesów familijnych. Dwie inte

resowane w tem zamęściu strony waśnią się

z sobą... kłótnia porusza brud ruchomy, co ustał

się na dnie... Matylda dowiaduje się o sfałszo

waniu dokumentów — dowiaduje się, że majątek

ojca zbrodnią nabyty — że wszystko, co około

niej, podłe!

Wśród tej bezdennej ciemni, Konrad sam stoi

czysty, niepokalany, p romienisty... Nieszczęście

daje samowiedzę księżniczce; rozpacz, wola Boża,

wypycha z dziewiczego serca tajemnicę m iłości...

cznje, że jego kocha, i rznca mn na pierś bijącą

wszystkie kwiaty swej duszy. . . On upojony ich

wonią, stoi jednak niemy, przerażony— kamie

niem woli crśnie własne uczucia — nie chce ścią

gać na córkę gromu ojcowskiego gniewu. N aj

wyższe zaparcie siebie każe mu odepchnąć tę

miłość, co go do otwartego nieba ciągnie — za

miast pić nektar, piołunowe czyni sobie wyrzuty;

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracjo «Czasu" przy ulicy Różanej w domu pod L. « » ,

tudzież w szy stkie U rzęda pooztowe aust ry ackie.

....

O g łu s z e n i a (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmuję się za opłatę: od wiersza drobnego (petit) za

jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatę należytości stęp!owej

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

l-renam erate I Ogło.zenła przyjmuję: we Lwowie w Ajencyi ,CzAStr* p. Aleksander

Piątkowski przy placu Katedralnym Nr. 31, w domu g. Majewskiego.- W

Wiedniu p. A. OppeliK,

Wollzeile 22. -

Na F rancyę i Anglię w Paryżu W ny pułk ow nik Wincenty Rac,zkowski, Rue du pont

deLodiN.1

Zaś tylko ogłoszenia: we Lwowie pp.- Hercok i Arnold ulica Halicka Nr. 240

w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankfurcie nad Menem pp. Haasenstein t_ Vogler — w Berlinie p. A. P

Retemeyer— w Frankfurcie nad Menem p. G. B. Daune «f Comp.— w Lipsku p. Henryk Engler

w Wrocławiu p. Jenke, Bial et Freund.

H ę k o p U ia a nadsyłane Redakcyi, nie zwracaję się i niszczone będę.

C - a . wychodzi codziennie wieczór (w yj,ws,y niedziele i dnie święteozne).

Numer pojedynczy w Krakowi, i we Lwowie kosztąje 10 oentów

Prenumerat« wynosi:

Miejscowa w Krakowie . . . rocznie złr.20

kwartalni» , j , c

w e L w o w i e ......................

**analnie złr- 5

m iesięcznie zl r. 2

F ocstą w państwie Austryackióm

”24

»5 o.25

?Sfeä-ä«:

: **’-S"*V»

*tV»

*-1S.5

. w fiiA«iiil.; (n,;.,s

fant»-10-fnu,k.,j.25

« Turcyi, Wi°oli iSzwajcaryi ,116

oó

» B ° i g » ............................................. ..

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction