Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 663 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

3r 103.

Kraków 4 Maja — Sobota.

Rok 1867.

wrw-rnwwtiiwai

Kraków 3 maja.

Zdawało nam się, cośmy też pisali zaraz

na początku sporu luxemburskiego, że aby

nie przyszło do wojny, a usiłowania dyploma

cyi pomyślny uwieńczyć mógł skutek, winny

mocarstwa, które podpisały traktaty z r. 1839,

a do których się strony sporne odwołały,

bardzo stanowczo oświadczyć, że widzą w

tój sprawie kwestyę europejską a nie ty

czącą się wyłącznie Francyi i Prus, i do ich

rozstrzygnięcia zostawioną. Pierwsze prowa

dziło do konferencyj, drugie niezbędnie do

wojny; jeżeli zaś jest co pewnego w tój

sprawie, która trapi, niepokoi i trwoży Eu

ropę od miesiąca, to podobno że w przy

szłym tygodniu otworzą się konferencye w

Londynie.

Na jakiój podstawie? Nie potrzeba mó

wić, że nie na dawniejszćj, nie na wspólno

ści zasad i solidarności interesów, którą

powtarzano do znudzenia, zapewne dla tego,

że nikt w nią nie wierzył, a wmówić ją

chciano we wszystkich. Nie wmówiono zaś

zaś w nikogo, a wypadki następne, jako to

wojny włoska, duńska i niemiecka aż nadto

dowiodły, że zasady były całkiem odmien

ne a interesa zupełnie sprzeczne. I teraz to

samo, pomimo niby uznania zasady naro

dowości, uszanowania życzeń ludności, przy

jęcia polityki aglomeratów, gdyby coś po

dobnego w zapowiedzianych konferencyach

postawiono, przekonanoby się wnet, że nie

ma dwóch mocarstw, któreby choć na j e

dną z tych trzech zasad się zgodziły i nie

tłómaczyły jój inaczćj, ma się rozumieć sto

sownie do swego interesu. O ile też domy

ślać się wolno, pole teoryi i szerokich wi

doków starannie będzie w naradach omija

ne. ’prawa ścieśniona do najszczuplej szych

i n praktyczniejszych rozmiarów. Skoro

Zwi. ok niemiecki istnieć przestał, zatem i

twie dzy związkowej już nie ma, a więc

ustaj prawo Prus do trzymania załogi w

Luxemburgu. Oto kwestyą ewakuacyi. Lecz

z drugićj strony kraj niemiecki nie zmienił

się z upadkiem Rzeszy, jeżeli Riemcy po

trzebowały dla bezpieczeństwa twierdzy lu

xemburskićj, to i dziś jćj potrzebują; Pru

sy mając sobie obronę Niemiec powierzoną,

w interesie tój obrony żądać muszą ekwi

walensu owój załogi w Luxemburgu. Oto

kwestyą neutralizacyi Luxemburga. Pisaliś

my zaraz gdy o neutralizacyi tćj mówić za

częto, że nastręczało to sposób wycofania

się tak dla Prus jak dla Francyi. Rozcho

dzić się tylko będzie o warunki neutraliza

c y i— chociaż jakakolwiek ona będzie, nie

zatrzyma nikogo i w razie danym Luxem

burg stanie się primi occupantis. Nie o to

atoli chodzi, ale aby wojny nie było.

Czy tylko o to ? bardzo wiele dzienników

zdaje się wątpić o rezultacie pokojowym

konferencyi« Konferencye po wojnie, pisze

Journal des Dóbats, uznając co się stało, do

wodzą, że wojna być musiała; konferencye

przed wojną kończą się z wykle wykazaniem,

że pokoju utrzymać nie można, bo strony

pogodzić się nie dadzą. Czy tak będzie i

tym razem? Jednakowoż, aby do konferen

cyj przyszło, bo termin oznaczony, przypu

ścić należy, że już wiele ustępstw obustron

nie poczyniono. Francya odstąpiła od myśli

zaboru, a Prusy oswoiły się z myślą ewa

kuacyi. Co więcej , Francya zdaje się już

nie kłaść ewakuacyi poprzedniej za warunek

dalszych układów, zgoła usposobienia po

kojowe okazują się wielkie w Tuleryach.

Wystawa i nieukończenie reorganizacyi ar

mii przyczyniają się niezawodnie do tej po

kojowej polityki. T e m trudniej więc hr. Bis

markowi upierać się bezwzględnie przy ma

ksymie swojej — siła przed prawem. W ielka

spadłaby na niego odpowiedzialność wobec

Europy, a nawet wobec Prus, gdyby przy

padkiem odwróciło się szczęście.

Ale zdaniem wielu różne w ciągu konfe

rencyj wystąpić mogą kwestye. Zapewne,

chociaż powtarzają na wszystkie strony, że

mocarstwa wymówiły sobie nawzajem, aby

wszelkie sprawy niezostające w bezpośre

dniej styczności z kwestyą luxemburską zu

pełnie wykluczyć z narad. To wystarczy,

jeżeli rzeczywiście konferencya spór ten ma

załatwić. Jeżeli zaś spór jest tylko pozo

rem, a wojny pragnie jedna lub druga stro

na, albo też obie, to wszelkie zastrzeżenia

na nic się nie przydadzą. Zyskanie czasu

najpewniejszym rezultatem konferencyi, a

korzyść ta podobno dla Francyi tak wyra

źna, iż niemal wnosilibyśmy, że Prusom nie

chodzi o wojnę, skoro na tę zwłokę zezwo

liły. Powie kto może, że oglądanie się na

Europę tak czynić nakazywało; ale wzgląd

ten mógłby zbyt drogo Prusy kosztować,

a hr. Bismark nie z w yk ł przychylność opinii

publicznej tak wysoko opłacać. Przychyl

ność tę umie on z resztą na innej jak się

zdaje zyskiwać drodze, a czasu tracić nie

lubi. Pomimo więc mniemania, iż antago

nizm Prus z Francyą do wojny doprowa

dzić musi, nie chcemy przesądzać chwilowe

go konferencyi wypadku. Prędzej lub pó

źniej przyjdzie do wojny między temi mo

carstwami , ale bardzo być może, iż konfe

rencya chwilowo sprawę załata, a rozprawa

o pierwszeństwo w Europie roztrzygnie się

później. Na sposobności nie braknie.

KORESPOHDEHCYA CZASO.

Lwów 1 maja.

-+- Dziennik tutejszy Słowo w jednym z osta

tnich numerów uczynił zw rot, o którym donieść

w ypada ale bez polemiki, bo w walce opinii są

pewne granice, po za które polemika nie sięga;

granicą tutaj jest przedewszystkiem dobra wiara,

która do pojedynku słownego jest tak niezbędną

jak jest wym agane do odpowiedzialności hono

rowej nieskażone imię przeciw nika; kiedy się tej

nie ma gwarancyi, ubliźaćby było sobie, występu

jąc do walki.

Aby usprawiedliwić zarzut, że w rzekomym or

ganię Rosi galicyjskiej nie znachodzi się dobrej

wiary, nie potrzebuję odwoływać się do dalekich

dowodów, w ystarczy odczytać ten ostatni artykuł

i jego twierdzenia porównać z świeżemi faktami.

Słowo czyni zarzut Polakom, że odstąpili Słowian

w Austryi, i zdradzili za sady federalistyczne, wy

bierając do Rady państwa, niepomne adresu X.

Paw likow a i swoich własnych wystąpień przeciw

federaliznnw i. Zżyma się na dualizm, któremu

niedawno przyklaskiwało, i apoteozuje federalizm,

skoro niedawno jeszcze marzyło o centralizacyi.

Tempora mutantur możnaby mu powiedzieć, gdy

by można wierzyć w jego zmianę. Artykułu atoli

ciekawa treść, a pouczająca dla wielu, którzy bez

rozwagi bliższej bezwzględaie przyjmują pew ne

szerokie teorye. Owa polityka aglomeratów, o któ

rej tak często przychodzi w waszym dzieaniku

mówić, a która zdaje się do siebie przyciągać

wielu z nieoględnych zwolenników zasady na ro

dowości, i tutaj znachodzi swoje zastósowanie.

Pięknym jest wstęp w tym artykule Słowa, jak

gdyby z Opinion Nationale wyjęty; nadeszła, mó

wi ono, e poka zwycięstwa idei narodowości, które

organizują Europę po upadłych i przeżytych trak

tatach. Widzieliśmy, jak zjednoczyły się Włochy;

a organ partyi pomawianej często o klerykalizm

dodaje, do wielkiego dzieła jedności włoskiej z a

w adą tylko państwo papiezkie, lecz i to ulegnie

niebawem. Dalej Germania za przewodem hr. Bis

marka w mgnieniu oka się jednoczy. Dziś w Eu

ropie są trzy kwestye: niemiecka to jest ostate

cznego dopełnienia rzuconych podstaw jedności,

słowiańska i kwestyą wschodnia. Nie lubi Słowo

opierać się na przedwczesnych marzeniach i z a

strzega się, że nie myśli występować przeciwko

rządowi austryackiemu — ale jeśli zostawia przy

szłości tę konieczność dziejową politycznego zje

dnoczenia słowiańszczyzny, to już dziś pow in

niśmy w sobie wyrobić jeduość duchową. Kwe

stya słow iańska jest na porządku dziennym; kto

ją podejmie? czy Austryą, któraby mogła być sło

wiańską, czy Rosya, która jest słow iańską? Nie

odpowiadając na to pytanie, stawia tylko ową wy

stawę słowiańską w Moskwie za przedsłannika

tego koniecznego w przyszłości połitycznego zje

dnoczenia.

Są tam obok tego nader dobitnie powtórzone

potylekroć już wypowiedziane wyznania, że Ruś

jest częścią wielkiej całej Rosyi; a przytem znów

ów ustęp o Słowianach w Austryi, którym ma

dziaryzm i giermanizm stają na zawadzie, a Po

lacy jak zawsze odszczepieńcy od wielkiego puia

słowiańskiego bratają się z niemi, wysyłając do

Rady Państwa.

J a k widzimy, nowem je st tylko federalistyczne

wyznanie w Słowie, bo wszystkie poprzednie pan*

slawistyczne dążenia równie ja skra w o po tylekroć

były już w nie m wypowiedzi ho.

Co właściwie w ywołało tę solistyczną deduk*

cyę federalistycznych zasad z ust najwierniej

szych obrońców centralizmu, łałwo zrozumieć. Trze

ba się ogłosić federalistami, a by się spotkać z

Czechami, których kierunek dualistyczny popchnął

ku etnograficznej wystawie moskiewskiej, gdzie

dążą zapewne i stronnicy świętojurscy. Przeto

zwalić na Polaków odstępstwo od federaliztnu, za

przeczyć własnym słowom i adresom przeciwko

niemu miotanych i jako malkontentom podążać ze

skargami na Austryą na wielkie słowiańskie ze

branie. Zwrót ten zapewne się powiedzie wobec

austryackich Słowian, którzy wyjeżdżają do Mo

skwy, i dla dobrej z nimi harmonii napisany zo

stał artykuł. T ak twierdzenia te zbijać jak tam

tych ostrzegać, przypominać Czechom, że nie mieli

w swych szrankach Rusinów w walce za federa

lizmem, kiedy im ochota wspólna w drogę do

Moskwy — nie naszą rzeczą.

Pojmowaliśmy całą ważność idei słowiańskiej

dla Austryi, zdawało nam się nieraz, że z ludów

tak długo biernych, a mających tradycyc gminne,

możnaby zbudować potężny gmach, jeśliby archi

tekt nżył stylu odpowiedniego, federacyi.

Dziś jeszcze te same mamy przekonania, zga

dzamy się z Słowem, że kwestyą słowiańska Ie

ży ua stole Europy, i gra tutaj jak w zasadach

odbywa się oddaw na między dwoma biegunami

Polską a Rosyą, politycznie mogłaby się dopeł

nić między Austryą a Rosyą,.

Różnica ta tylko

że słowiańska idea w Austryi, to prawo narodo

wości w edług rozwoju historycznego pojęte, i w

systemat federacyi wcielone; a idea słowiańska

w Rosyi to panslawizm zjednoczony, to ów sy

stem aglomeratów.

Tu równowaga części składowych, a tam za

borczość; tu poszanowanie partykularnych spraw

i tradycyj narodowych, a tam wielka otchłań, w

którą wszystkich pospołu chcą zepchnąć. P rz ekona

nia te jednak z dniem każdym tracić muszą na n a

dziei: tak Austryą nie pojmuje tego zadania w

Słowiańszczyznie, ta k Słowianie A ustryaccy albo

zbiegłszy z pola historycznego rozwoju wprost

pragną pochłonięcia w tej przepaści, albo też tak

słabo i nieoględnie zastrzegają swoją narodową

samoistność; a j ak widzimy na Czechach w chwi

lach niezadowolenia i złego humoru dla wzbu

dzenia może żalu za sobą, rzucają się w te ob

jęcia dążeń aglomeratu słowiańskiego. Gra podo

bna z centralistami lub dualizmem austryackim

na rzecz paaslawizmu rosyjskiego wydaje nam

się jeżeli nie szkodliwą, to bezskuteczną w każ

dym razie.

Z Wołynia 14 maja.

Dwa ciekawe szczegóły czytamy w dzienniku

Wołyńskie guberskie wiadomości. Pierwszy, że rząd

rozkazał uwolnić bezwarunkowo z Sybiru wię

źniów Francuzów, którzy walczyli w szeregach

ostatniego polskiego pow stania. W szyscy oni ma

ją być natychmiast odesłani do Fra ncyi kosztem

rządu. Zdaje nam się jednak, że rozkaz ten zo

stanie jak najdłużej tylko na papierze. Powrót

ich do Francyi przeciągnie się pewnie aż do u

kończenia wystawy, by na niej nie jako już obra

zy na płótnie ręką biegłego oddane artysty, lecz

jako żywi przedstawiciele moskiewskiego pastwie

nia się nad politycznymi więźniami, a którzy

z francuską werwą potrafiliby opowiadać szczegó

łowe epizody martyrologii polskiej. A wniosek

ten popieramy tem , że kiedy niektórzy Galicya

nie za wielkiem staraniem i wysoką protekcyą po

zyskali uwolnienie z Sybiru, o ezem rodziny ich

zamieszkałe w Galicyi od kilku już miesięcy z a

wiadomione zostały drogą urzędową, dotąd je

dnak ich powrotu doczekać się nie można.

Drugą ciekaw ą wiadomością w tymże dzienni

ku zamieszczoną jest, że pomiędzy dworem pe

tersburskim i greckim zawarty został układ o z a

ślubienie córki W. Ks. K onstantego królowi g re

ckiemu. Zarazem zrobiono Sułtanowi propozycyą

przez dwór petersburski odstąpienia K rety królo

wi Greckiemu.

Nie możemy w pobieżnej korespondencyi sta

wiać jakichkolwiek politycznych wniosków, ani

przesądzać wypadków na przyszłość. Zdaje nam

się jednak, że związek ten, jeżeli przyjdzie do

skutku wzmocni przeważnie Moskwę i otworzy jej

drogę do niezaprzeczonej w spraw ach Wschodu

przewagi, która prędzej lub później da się dotkli

wie uczuć całej Europie.

Trzecią wiadomość więcej jeszcze ciekawą czer

piemy z innych moskiewskich dzienników , że

Francya stara się o przywrócenie zerwanych sto

sunków dyplomatycznych pomiędzy dworami rzym

skim i petersburskim i już Moskale w nioskują, że

nie kto inny zajmie posadę ambasadora moskiew

skiego w Rzymie, jak hr. Strogonow zostający

przy dworze W . Ks. Leuchtenbergskiej, która naj

częściej przebyw a w Rzymie.

Nie możemy tego pojąć, na jakich warunkach

te nowe stosunki zawiązane byćby mogły, kiedy

system ucisku Polaków i Katolików powszechny

nie tylko, że nie ustaje, lecz coraz nowemi mo

skiewskiemi wymysłami umacnia się i powiększa.

Duchowieństwo katolickie ciągle prześladowane,

kościoły zabrane i złu (Monę, stoją dotąd pustkami.

Przymuszanie katolików do prawosławia nie usta

je. Sprawowanie obrządków katolickich doznaje

wielu przeszkód i ntrudzeń. Wątpimy więc bardzo,

aby Stolica Apostolska taki stan Kościoła k a

tolickiego pod panowaniem moskiewskiem z a

twierdzić mogła; jakoteż, aby Moskwa sfolgowa

ła w ucisku i prześladowaniu katolicyzmu w zie

miach polskich, i z rz ekła się swej idei politycznej

zjednokształtowaniem swej monarchji, do czego

obrządek katolicki jest dla niej niezwalczoną

tamą.

Wołyński cywilny gubernator wysłał po raz

drugi do Galicyi adjuta nta swego Sienickiego dla

siedzenia stosunków obywateli wołyńskich z Gali

cyą. Polecił mu, aby gdy już raz władze galicyj

skie niedozwoliły mu prowadzenia śledztw w nad

granicznych wioskach, postarał się sekretnie to

uskutecznić, a gdyby i takim sposobem mu się to

nieudało, ma się natychmiast udać do Wiednia i

tam przez posła wystarać się o rozkaz do władz

galicyjskich, by temu dały sposobność i dozw oli

ły dopełnić danego mu polecenia od w ołyńskiego

gubernatora. Siennicki zabrał z sobą w tę podróż

sekretarza policyi radziwiłowskiej dla pomocy w

swej urzędowej czynności.

Teraźniejszy marszałek gubernii Kijowskiej ks.

Wiaźiem8koj wydał rozkaz, aby do korpusu ka

detów w Kijowie wzniesionego kosztem obywateli

gubernii Wołyńskiej, Podolskiej i Kijow skiej, a na

utrzymanie którego wszystkie one składają poda

tek z dóbr szlacheckich, nie przyjmować odtąd

żadnego z młodzieży polskiej. Wielu z obywateli

zaskarżyło już do ministra rozkaz takowy. Powo

dem do niego być miało, że gdy jede n z profe

sorów korpusu na lekcyi historyi nietylko , że

wykładał fałszywie i przekręcał fakta historyczne,

lecz nadto nieszczędził obelg dla wszystkiego co

polskie, jeden z młodzieży Polak lepiej z nający

bistoryą swego kraju niżeli moskiewski profesor,

oburzony takiem bezczelnem kłamstwem zaprze

czył temu publicznie wobec młodzieży słuchającej

wykładanego kursu, profesor za taką zuchwałość

uderzył ucznia, który nawzajem dał policzek pro

fesorowi. Ten go natychmiast po solennem obda

rzeniu pałkami, po moskiewsku kazał związać,

wrzucić do stajni, i postawił koło więźnia wartę

wojenną. W szystka młodzież oburzona została ta

kim postępkiem profesora, nie tylko polska ale

nawet prawowierna moskiewska, której bardzo

już wiele rząd napakował do tej szlacheckiej insty*

tucyi, i zebrawszy się w liczbie 30, z których ro

dowitych Moskali 20 a 10 tylko Polaków, odpędziła

wartę i uwolniła więźnia. Władza wojenna kor

pusu oddała wszystkich pod sąd wojenny. Spo

dziewają się jednak, że do tego nie dopuści sam

rząd, gdy do tej spraw y więcej należy rodowitych

Moskali niż Polaków; i naznaczy koniisyą dla roz

trząśnieuia tej sprawy, której decyzya wpłynie

na złagodzenie wyroku.

Kraków 2 maja. Sprawozdanie z posiezdze

nia publicznego R ady miejskiej.

Odczytano protokóły z d. 4 i 6, i z 13 kwie

tnia nadzwyczajnego posiedzenia (o Sukiennicach),

przyjęte zostały. Sekretarz Piotrowski zawiada

mia, że Prezydynm D yrekcyi finansowej zwróciło

prośbę do N. Pana, o pozostawienie władz skar

bowych w Krakowie, gdyż już obie Dyrekcye we

Lwowie połączone zostały.

Bank hipoteczny z podziękowaniem przyjmuje

do wiadomości, że gmina zapisała się na 250 ak

cyj, czyli nominalnie 50,000 złr.

Statuta straży ogniowej ochotniczej niezostały

zatwierdzone. Prezydent miasta przedstawi tę rzecz

Namiestnikowi w celu wyjednania zatwierdzenia.

Radc a Chrzanowski stawia wniosek:

Prezydium ogłosi konkurs, skreślenie planu szcze

gółowego wraz z kosztorysem przebudowania Su

kiennic, wyznaczając 500 złr. za plan przez R a

dę miejską za najlepszy przyjęty. Współubiegać

mogą się nietylko obywatele austryaccy ale i in

nych krajów; termin 6 miesięcy. Nadesłane pla

ny z kosztorysami, okazane będą na wystawie

Towarzystwa sztuk pięknych, lnb w izbie ratu

sznej dla wywołania k rytyki pnblicznej. Plany te

przedłożone zostaną Komisyi złożonej i wybranej

przez Radę. Komisya ta zdanie Bwe umotywo—

Część literacko - artystyczna.

NASZE ZWYCZAJE, ZABOBONY I ZABAWY

czasu św iąt Bożego Narodzenia.

(Dokończenie.}

II.

Nie w iadomo mi, ażali prócz kolęd po śpiewni

kach kościelnych i w tak zwanej Kantyczce 13),

którą mienią krakowską, —- że mię do tego wła

ściwe znacznej części znachodzących się w niej

kolęd miejscowo-językowe cechy skłaniają — po

siadamy inne zbiory pieśni kolędowych, a mia

nowicie, jakie, czy i o ile też same powtarza Ind

polski w innych ziemi naszej częściach. Mówię ta

o kolędach naszych okolic tarnowsko-krakowskicb.

9 Jy°i!1 -n *e mo^ua ogólnie powiedzieć, żeby były

,,niechybnie pozostałością jakiegoś dialogu Bożego

Narodzenia, złożonego z kilku podobnych śpiewów,"

jak utrzymuje p. J . l , Kraszewski w swoich Ga

wędach (8tr. 144). Wprawdzie wiele z nich są wi

docznie tylko urywkami, a n. p . kolęda: ,,A ch!

biada , biada! mnie Herodowi, utrapionemu wielce

królow i" — je st bezwątpienia ułamkiem jakiegoś

drama tu re ligijnego: lecz_ wiele innych stanowi

każda dla siebie całość, ani się też jakiegoś związ

ku między niemi dopatrzyć można. Język ich

namacalnie zdradza czas tak zwanego w naszej

literaturze m akaronizm u 14). Widocznie na gruzach

już tylko średniow iecznych religijnych przedsta

w) Patrz pod 1. 9.

,4) Czy które z nich nie starsze, oznaczyć me mogę,

nie mając sposobności robienia poszukiwań po starych

śpiewnikach.

wień, przytłumionych do reszty urągowiskiem pro

te8tanckiem i6go wieku, powstały— w czasie zwy

cięskiego i odrodzonego u nas za sprawą Jezu

itów od czasów Zygmunta III katolicyzmu— te pie

śni kolędowe, które dni naszych doszły.

Jedna tylko: »A śpis Bartek? Symek? Woj

tek? " — jest właściwym i skończonym dyalogiem,

w którym w ystępujący pasterze na przemian głos

zabierają. Znaczną zresztą część naszych kolęd

stanowią opowiadania, tu i owdzie nieco dialogo

wane, włożone w usta jednego z pasterzy, niby

bacy góralskiego , który , niejako za powrotem

do domu, po spędzeniu trzód, zabaw ia swoich przy

godami , jakich doznał z swymi towarzyszami

owej nocy, gdy się w pobliżu nich w betleemskiej

stajence Zbaw iciel narodził i śpiew ich zbudził

anielski: n. p. »Na kopie siana leżałem z rana,

Ja, Wojtek, Maciek i Kuba;" — »Przy owej doli

nie, w Judzkiej krainie, Pasaliśmy owce w gęstej

krzewinie»Północ już była, gdy się zjawiła,

Nad niską doliną jasna łuna;" -

»Paśli pasterze

woły, U zielonej dąbrow y" i t. d. Więc nuż w y

stępują w nich pastuszkowie, nie już betleemscy,

lecz nasze Bartki, Symki, Wojtki, Maćki, Banki,

Grzesie, J urki, z fujarkami, z piszczałkami, w plą

sach, których wir i Najśw. Pannę i Józefa pory

wa starego, a nawet Boska Dziecina »tupta nóż

kami:" »Pląsali— hoc, hoc, hoc, mazurka, Aż

się z tej ochoty Dziecina śmiała, N a datki palu

szkiem pokazywała-"

Szczodrze sypią się dary:

»Dajmy mu ofiary, każdy swoje dary, Dasz ty

Kuba gumółkę, ja dam masła osołkę. A ja Grela

prosię, za raz mu zaniosę, I czubatą kokoszkę,

przyjmij śliczny Jezusie. J a Wojtal barana za

niosę do Pana, Weż odemnie chudego, barana tłu

ściuchnego." Wszystkie się stany garną do szopy:

»I my też przychodzim ubodzy ludzie, krawcy,

szewcy, cyrulicy, kuśmierz, piekarz, powrożnicy,

cieśla z kowalem!" Spieszą i narody: »0 narody

czajcie się, do Chrystusa spieszcie się, Mazur z In

dyany, Doń z B aktryany, stare Scyty z Mecha

bity, Grek z Ormiany, Afrykany, Pers z Arabą,

Murzyn z Sabą, Jedaym torem i z taborem wę

drujcie do Pana."

»Ptastwo się też dowiedziało,

Za królem swoim (orłem), na gody leciało. Spo

cząć chciały niebożęta, lecz zastąpiły zwierzęta,

bydlęta, robacy."

Inne znów pieśni kolędowe zastępują miejsce

kclędowych życzeń: »Życząc roku,fortunnego;"

,,Niech gospodarz wesół będzie, Że nas przyjął

po kolędzie;" — przymawiająe: »Rozkaż wina na

lewać, my śpiewać będziemy;" — »Zbaw frasun

ku, dodaj trunku, Co robią pszczoły" i. t. p.

—

W jednych widać rękę obeznanego z teologią,

świadomego obcych języków i innych umiejętuo

ści kapłana lnb klasztornego wychowańca; w in

nych — i to przeważnie — dowcipnego klechy,

lub orga nisty: więc brzmią multanki, piszczałki,

dudeczki, bandura i skrzypki, arfa, cymbał i fu

jara, organ i wdzięczny rogal, szałamaje i klawi

cymbały, puzon, cytra i wiola, klarnet, lntnia,

z kotłem tr ą b a ; wreszcie sam się Chrystusowi

Panu za instrument daje: »Ciągnij struny z ciała

dnszy mojej, Bij jak w bęben, choć tnbalne głosy,

Serce wyda, niech idą w niebiosy, Bij w serce

bij. Pomnij Jezu, żem ja jest Twój dutka, Dusza

moja jest Twoja chałupka."

—

Gdy jedne z nich

cechuje ciężkość i głębokość religijnych utworów

epoki Jezuickiej, niemniej stylistyczna napuszy

stośc i językowe skażenie makaronizmem: inne dzi

wnie lekkie, a niezrównanie wdzięcznej, serde

cznej prostoty, nie kazi właściwa im tn i owdzie

niewinna rubaszność.

Zapew ne daleko znaczniejszą liczbą tego ro

dzaju utworów zabawiali kle si 1J) naszych przod

16) Kościoły polskie bogato ponadawane, chowały

przy sobie wielką ilość sług różnego nazwiska, sta

ków l7goil8go wieku, nieznających jeszcze dzi

siejszych balów, teatrów, redut i tym podobnych

zabaw życia miastowego, obchodzących w rodzin

nem lub sąsiedzkiem kółku radośną rocznicę Na

rodzenia Bożego. Pozostałe są wyrazem i pa

miątką uczuć, serdeczną pobożnością i miłością

prawdziwie dziecęcą ku N ajdroższemu Zbawcy

pałającego ducha współczesnych, a z nich niektóre

tak istotnie piękne, że się nie waham nazwać

ich jedną z rzadkich pereł makaroniczuego okre

su naszej literatury. N a poparcie, następujące tyl

ko ustępy przytoczę: »Zbawienie jest twoje w rę

ku tej dzieciny, Tylko proś ze łzami, odpuści ci

winy. Wszak na rączkach ma powicie, Karać nie

może, bo dziecię, Tylko dawać życie. Jnż na

uóżki wstaje, pogląda ua ciebie, Rączki ci podaje,

wabi cię do siebie; Więc przybliż się do dzieciny,

Czyń za grzechy przeprosiny, Odpuści ci winy".

Z innej: »Jeszcze i kąpiołkę Mu nagotujemy, Na

kąpiel serdecznych łez nie żałujemy. O dziecino,

bul, hnl, hal, hal! J a już płaczę, Ty się utul,

bul, hnl, hul, hnl! J uż nie będzie płakać Dzieci

na dłużej, Ale ukojone oczęta mruży; Więc go

włóżmy wkolebe czkę, Zaśpiewajmy mu piosnecz

kę, lu, ln, lu, la!" .

Albo: ,Pozwólże mi Macien

ko szczęśliwa i święta, Wziąść na ręce Synaczka,

nowiących zupełnie osobną k!asę , pośrodkującą mię

dzy ludem a kapłany. Zwano ich klechami, także

żakami (wyłącznie młodszych), wreszcie rybałtami.

Dzielili się na dwie klasy głównie: żonatych i nieżo

natych, na wyświęconych (mających święcenia niższe)

i świeckich. Starszy klecha, zwany mistrzem, senio

rem lub rektorem, utrzymywał szkołę. W 17 wieku

zwano ich także su fleta mi . Ubierali się ciemno,

w giermki albo bekiesze długie, w kościele brali na

siebie komże. Prócz szczupłego myta, utrzymanie ich

stanowiła jałmużna, za którą po parafii chodzili.

Kraszewski — Gawędy; str. 177, 178 i 179.

aby te rączęta, Duszę moją zachęciły, I więzie

nie jej zruciły, Tej niewoli pęta. Coś - ci coś do

mnie Dziecię śliczne przemówiło, Ach do serca

pochodnie z oczu wyrzuciło, Nikt nie zgadnie,

jak mię kradnie, Duch nie władnie, węglem p a

dnie, A zgorzeć mu miło", itp....

Wtórym pomnikiem daw nych religijnych przed

stawień , nadmieniłem szopkę czyli ja s ełk a . Pod

tymi wyrazami rozumiemy dzisiaj przyrząd prze

nośny, mający niby przedstawiać betleemską sta

jenkę z Przenajświętszą Rodziną. Zapewne nie

gdyś przed tego rodzaju przyrządem, większych

jednakże rozmiarów, odbywały się dyalogi religij

ne Bożego Narodzenia. Później z ich upadkiem

skarłowaciały też i jasełka i zeszły do tego kształ

tu, jaki dzisiaj noszą, dziecinnej niemal zabawki.

Lekki ślad pierwotnego przedstawienia jasełek

Bożego Narodzenia napotykam u nas jeszcze tyl

ko w Przecławiu i Świątnikach dolnych koło Sta

niątek. Tow arzyszący przenośnej szopce, ustaw i

wszy ją za przybyciem w dom jakiś, rzucają się

na izbę i udają śpiących. Donośnem gloria budzi

ich anioł; zerwani ze snu odpowiadają pieśnią:

»Z agrzmiała, runęła w Betleem ziemia"; na stę

pnie zbliżają się przy śpiewie stósownej kolędy

pojedynczo do szopki, Dzieciątku pokłon oddają,

i niby dary przynoszą. W Świątnikach słychać

podczas snu pastuszków udany głos bydląt za

drzwiami; anioł wchodzi tz jasnością*.

Miejsce osób działających w daw nym religijnym

dramacie Bożego Narodzenia zajęły obecnie po

spolicie lalki (maryonetki), przesuwająca się po

scenie urządzonej w samej szopce, które ożywia

udawany głos pokazującego.

Mały ten teatrzyk ludowy jest ogólną okolic

naszych właściwością. Pokaznją go częstokroć

z muzyką, złożoną ze skrzypeów i basów, wie

czorami od św. Szczepana aż do uroczystości

Cmi wy ch od zi oodziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 oentów.

Prenumerat« wynosi:

Hlejacnws w Krakowie . . .

rocznie złr. 20 - kwartalnie zł r. 5 -

miesięcznie złr. 2

weLwowie....

»21

5c. 25

Voe*t* w państwie Austryackióm »

,24

»6

»2c.25

doPrus.--\

tal. 17 sgr. 2

tal. 4 sgr. 8

tal. 1 sr. 16

’

» Rzeszy. memieękiój . »

,21 ,10

5» 10

»1,25

05»

Francyi (Anglii_

» fran. 108

» frank. 27

frank. 10

SEf

Turcy i, Włoch i Szwajcaryi ,116

»10

Belgii / ................... .

»20

»7

l,i!ty z pieniędzmi przesyłane być winny fra n co do Administracyi »Czasu."

L is ty reklamacyjne

niezapieczętowane, nie ulegają frankowaniu.

L is tó w niefrankowanych nie przyjmuje się.

Prenumeratą przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi , C z a s u * przy ulicy Różanej w domu pod L. 4*3,

tudzież wszystkie Urzęda pocztowe anstryackie.

...

O g ł o s z e n i a (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego (petit) h i

iednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stępiowej

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

rrenaneratę t Ogłonzemla przyjmują: we Lwowie w Ajencyi ,C zasu* p. Aleksander

Piątkowski przy placu Katedralnym Nr. 31, w domu p. M ajewskiego.—

W Wiedniu p. A . UppellK,

Woilzeile 2 2 . -

Na Franeyę i Anglię w Paryżu Wny pułkownik Wincenty Raczkowski, Rue du pont

de Lodi N. 1 - Zaś tylko ogłoszenia: we Lwowie pp. - Hercok i Arnold ulica Halicka N r. 340 -

w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankfurcie nad Menem _pp. M aasenstein i Vogler - w Berlinie p. A .

Retemeger —w Frankfurcie nad Menem p. G. L . Daube « Comp, w Lipsku p. Henryk Engler

w Wrocławiu p. Jenke, B ial et JPreund.

H ę h o p li m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction