Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 667 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nc’ 291

Kraków, Czwartek 30 Czerwca 1910.

Rocznik ŁX1X.

,C Z A B* w ythotił s wyjątkiem dnipo niedzieliilwiętach uroczyatychdwalaiy daianoia, a adaaawMa:

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 ha l.}

PRENUMERATA WYNOSI«

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krak * w ie w m i e j s c u ....................................................

koron

7kor.50b.|2kor.50hal.

z odnoszeniem dodomu......

86 koron

9kor. —

3kor. —

Pocztą w państwie Austryackiem

..................................................

koron

9kor. —

3 kor.

—

Z dwukrotną wysyłką pocztową

.................................

koron 10 kor. 50 h.

3 kor. 50 haL

Pocztą w państwie Niemieckiem

..................................................

koroa 10kor. 50n.

3 kor. 50 hak

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron 12kor. —

I4kor.

—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe)

16rb.20k. 4rb. 05k.II1rb.45kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w ]Mrtstwie rosyjskiem ,

abonamentCzasuprzyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu,W arszawie, Kijowie, Wilnie,

Moskwie 1 Od esie. Z innycii miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytoćć

do urzędu pocztowego najbliższegs z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie bisro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i fym,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w K ijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie bin,te^

dzienaików K. Taubera.

(Numer wieczorny)

*. SuMiwsklego,_ K. BuchztaM, n .

g(ńwnlejszych ,tac,ach u portyer«* kolejowych

Ceny ogłoszeń" ód wiersóL petitem za pierwszy raz 20 hak, za każdy następny po 10hal, 1 , ^ J ’

łajYczny cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal, następny po 10haL Nadesłane iNekroi*K

ou miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy iaz. Głosy publiczności po2kor, %ft

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym t. p. po 1 kor. odmiejsca

Oałoszenla 1prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Ol3zBw, . Ił—

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; »pjjl

myślu A. Juszyński księgarnia, D. Heszeles; w RzazowiLe M. U emtraub; w IStanisławowieJaju

ski i Sp.—

w Tarnowie M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski, w Paryżu wy}M

n. W. Raczkowski, 14Cite de Trevise; w Wiedniu Haasenstein ćtVogler, R.Mosse (także *« wst?1

k"ichfiliach)" H. Śchalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. GoS’

sćhmWt fiĆomp);w Frankfurcii n. M. G .L . Daube «S Comp., w Pradze czeskiej Fr. ^ Von

Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyjmuje AdmiDl8trJ^

Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. LiaUu

w ryraa

p?zyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

me»kk

HBSr Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI; ul. św. Tomasza Nr 32. — Telefon Wr Bo,

se obrady.

,lak

Jh-zymi trust n aftowy ainery

kii. ki.

Co. prowadzi za pomocą

-rsfc

filii swojej Vacuum Oil

:n ,_,

rzeciw przemysłow’i na

,i. ..iu w monarchii habsburskiej. Właściwym

przedmiotem walki jest targ europejski, w pierw

szej linii niemiecki, gdzie rafirierye austryackie

wystąpiły do konkurencyi z Amerykanami. Rząd

niemiecki, nie chcąc konsumentów swoich oddać

w wyłączną od trustu zawisłość, sprzyja usiłowa

niom austryackich producentów. Nosi się nawet bar

dzo na seryo z myślą zaprowadzenia monopolu

handlowego, któryby miał na celu wyrzucenie

Amerykanów z targu niemieckiego. Do tego je

dnak potrzebuje zapewnienia, że *b ok rosyj

skiej i rumuńskiej nafty będzj^. mógł liczyć na

austryaeką w dostateczne^ffości. Do lej strony

kwestyi odnosiły się Lyreflawno rokowania znaj

dującej się pod pa^Tnatem rządu Rzeszy i ,,Ban

ku uieniiec^j^g^^ t. zw .

,,Europejskiej Unii

naftowej "/(krótko: »Epu") z blokiem austro

węgierjrtfich rafineryj, rokowania, które narazie

pozofstaly bez rezultatu.

walce o eksport zewnętrzny, niemiecki,

wrażnem narzędziem są w rękach Standard Oil’u

dwie jego fabryki w Austro-Węgrzecli, w Dzie

dzicach i Aluias-FUsiló, tudzież sprzymierzona

z nimi francuska rafinerya w Limanowej. Zada

niem tych fabryk jest przez obniżanie cen pro

duktów naftowych do niemożliwości, zrujnować

targ wewnętrzny, naturalną i niezbędną podsta

wę w szelkiego eksportu, czyli uczynić rafinerye

austro-węgierskie niezdolnemi do wywozu, do

konkurowania z trustem w Niemczech.

Rzecz więc naturalna, że rząd anstiyacki, nie

mogąc bezpośrednio pomódz swoim fabrykom

w ich walce w Niemczech, chce im pomódz po

średnio przez sparaliżowanie Amerykanów i ich

sojuszników na targu wewnętrznym. Ten jest

cel całego szeregu zarządzeń administracyjnych,

które już częściowo weszły w życie, a z któ

rych główne i najskuteczniejsze wejdą w życie

w jesieni, zarządzeń skierowanych ku utrudnie

niu wrogim rafineryom produkcyi i zbytu. Już

pierwsze zarządzenia, odnoszące się tylko do

zaostrzenia kontroli finansowej i kolejowej mu

siały być bardzo skuteczne, skoro w ślad za

niemi pojawiły się — fałszywe czy przedwcze

sne — wiadomości o wstrzymaniu ruchu w Dzie

dzicach i Limanowej. Na Węgrzech bowiem

wpływ trustu okazał się na razie zbyt silnym,

by pozwolić rządowi na wydanie analogicznych

z auslryackiemi zarządzeń przeciw fabryce ame

rykańskiej w Almas- Fiisiló.

I)wie dotknięte fabryki same rozpuściły fał

szywe wieści o wstrzymaniu ruchu i wypowie

działy swoim robotnikom, aby z pomocą inter

wencyi posłów socyalistycznych wymódz na rzą

dzie cofnięcie wydanych zarządzeń. Przypusz

czać należy, że w razie rzeczywistego wstrzy

mania ruchu, znajdzie się sposób umieszczenia

robotników w innycii fabrykach, i to tak w pry

watnych jak i w rządowej w Drohobyczu -

że rząd nie da się tą^pffyalno-polityczną kome

dyą trustu sprowadzić z drogi, na jaką wstąpił.

Wstąpił na niąjednak pod pewnymi warun

kami, których wypełnienie leży już wyłącznie

w rękach produ,kcyi. Pierwszym z tych warun

ków jest zorganizowanie się rzeczywiste produk

cyi rafinerskioj w Austro-Węgrzech. Każdy bo

wiem outside?^,jest już eo ipso bezpośrednim lub

pośrednim §ajustfnikiem Standard Oil’u. Niewcią*

gnięcie znaczniejszego procentu produkcyi do

organiz?(cyi, czyni całą walkę bezskuteczną. P o

wtóre .zaś rząd ma obowiązek bronienia produk

cyi iiustryackiej jako takiej’, nie zaś pewnej

smćcyalnej organizaeyi fabrykantów powstałej na

odstawie, która nie jest zdatną do zjednoczenia

gros produkcyi, która może przeciwnie ma na

celu wykluczenie pewnej kategoryi fabryk z pod

ochrony rządu.

Drugim, równie waż.nym warunkiem jest doj

ście do skutku układu między taką. jaką być

inusi orgHiiizacyą rafinerów a producentami ro

py. Bez takiego układu, zapewniającego produ

centowi surowca racyonalną cenę, całe koszta

walki z Amerykanami spadłyby ua galicyjską

produkcyę ropy, gdyż walka ta powoduje oczy

wiście ograniczenie popytu za surowcem przez

sparaliżowanie fabryk amerykańsko-francuskich.

Rząd nie inoże dopuścić do tego, by w razie klęski

Amerykanów sanacya przemysłu rafinerskiego

udała się za cenę nowego ciężkiego przesilenia

w produkcyń ropy, tak jak sanacya tej ostatniej

udała się była za ceuę przesilenia w przemyśle

rafinerskim.

Nie może jednak dopuścić też do tego, by

przeprowadzona już sanacya produkcyi ropy i

podjęta obecnie sanacya przemysłu rafinerskie

go dokonały się kosztem konsumentów. I to

jest trzeci warunek akcyi rządowej. Rząd musi

inieć rękojmię, że po utrzymaniu dobrej ceny

ropy i po zdobyciu dobrej ceny dla rafinady

cena nafty en dćt(iil się nie podniesie. Przy

pewnej energii ze strouy rafinerów da się to

osiągnąć łatwo przez dobrą organizacyę sprze

daży, przez wykluczenie wielkich pośredników

handlowych. W tej mierze podobno organizacya

t, zw . bloku ina być bardzo dobrze obmyślana.

Z tego wszystkiego wynika, że podjęta obe

cnie przez rząd austryacki walka przeciw Ame

rykanom jest właściwie pewnego rodzaju próbą,

czy pod ochroną lej akcyi uda się wreszcie zje

dnoczyć i zorganizować na seryo obie gałęzie

produkcyi naftowej bez szkody dla konsumentów.

Złamiesz choć jed en waru nek

Już cała ugoda na nic.

Nie(lopisanie choćby jednego z trzech p ow y

żej określonych warunków musiałoby dla rządu

austryackiego być hasłem zaniechania walki

z Amerykanami i szukania rozwiązania proble

matu na innej, trudniejszej drodze.

Na tem tle zrozumiałą się staje ogromna do

niosłość nieustannych konferencyj, odbywają

cych się obecnie w ministerstwie handlu, roko

wań bloku rafinerów między sobą, z outsidera

mi i ze Związkiem producentów ropy, zrozumia

łym się staje wielki ciężar pracy, i odpowiedzial

ności, spoczywający na barkach świeżo utwo

rzonego naftowego komitetu ministeryahiego.

O solidarność Koła.

A§/u-deń 29 czerwca.

(§§) W komisyi budżetowej wniosek socyali

styczny o odroczenie dyskusyi nad ustawą o

podatku osobisto* dochodowym do czwartku, prze

szedł wre wtorek tylko dzięki głosowi p. KoIi

schera 11 głosami przeciw 10. Natomiast pp

Głąbiński i Lówenstein głosowali przeciw od

roczeniu, opierając się na tem, żc Koło pol

skie postanowiło na razie swego stanowiska nie

zmieniać.

Bez względu na meritum sprawy, nie można

przyjąć tej wiadomości bez ubolewania. Różnice

w Kole polskiem przenoszą się już na zewnątrz.

Gdyby tak dalej miało pójść, gdyby ten wypa

dek nie miał pozostać odosobnionym epizodem,

solidarność Koła stałaby się wspomuieniern. Ka

żdy uświadomiony obywotei naszego kraju wie,

jakieby stąd wyniknęło dla naszej polityki, dla

całej naszej przyszłości niebezpieczeństwo. Spra

wa jest tem przykrzejszą, żc zarzuty zwrócić

się muszą przeciwko posłowi Kolischerowi, któ

rego doświadczenie i fachowe znawstwo słusznie

zjednały mu powagę tak \/ Kole, jak i w pełnej

Izbie. Jesteśmy też skłonni do przypuszczenia,

że rozdźwięk w głosowaniu polskich członków

komisyi był raczej wynikiem braku porozumie

nia i informaeyi, aniżeli różnicą merytoryczną

zapatrywań i czynów W każdym razie wyra

zimy życzenie z pewnością powszechne i na

dzieję również ogólnie żywioną, że epizody tego

rodzaju nie powtórzą się i że nie będziemy na

rażeni na osłabienie wpływu i znaczenia naszej

reprezentacyi.

stwa. Do zakładania filij poza obrębem Ga i

cyi jest potrzebnem zezwolenie wydziału krajo

wego.

Kapitał akcyjny Banku wynosi dziś dziesięć

milionów kor., z których 7 milionów kor. sub

skrybował wydział krajowy, gminy m. Lwowa

i Krakowa i krajowi interesenci, zaś 3 miliony

kor. Towarzystwo eskontowe dolno-austryackie.

Walne zgromadzenie może po uprzedniem zezwo

leniu wydziału krajowego uchwalić podwyższe

nie kapitału w drodze emisyi nowych akcyj do

wysokości 25 milionów kor.

Akcye Banku przemysło’wego opiewają na 400

kor., a 10 akcyj daje prawo do jednego głosu

na walne:n zgromadzeniu.

Wypadająca w ciągu pięciu pierwszych lat na

akcye w wysokości 5 milionów kor., subskrybo

wane przez wydział krajowy, dywidenda lub su

perdywidenda w jakiejkolwiek wysokości, przy

pada wyłącznie na rzecz zwyczajnego funduszu

rezerwowego Banku.

Według uchwały Rady zawiadowczej, Bank

przemysłowy otwarty ma być najpóźniej z dniem

1 października br.

Bank przemysłowy.

Lwów 29 czerwca.

(X) W zeszłym tygodniu uchwaliło walne

zgromadzenie akcyonaryuszów założenie Banku

przemysłowego i uchwaliło statut tej instytucyi

finansowej. Przed tą uchwałą wydział krajowy

wspólnie z Dolno-austryackiem Towarzystwem

Eskontowem w Wiedniu, jako założyciele Banku

przemysłowego, uzyskali koncesyę na tę insty

tucyę, oraz zatwierdzenie statutu przez rząd.

W ostatecznej redakc:y.i s^itutu, przyjętej przez

walne zgromadzenie, Bank przemysłowy ma na

celu popieranie gospodarczego rozwoju Galicyi

na polach przemysłu wielkiego, domowego, rol

niczego, rękodzieła, górnictwa, handlu i koinuni

kacyi. Może eskontować weksle, kupować i

sprzedawać papiery wartościowe, udzielać poży

czek w rachunku bieżącym; udzielać pożyczek

hipotecznych na nieruchomościach, służących dla

przedsiębiorstw przemysłowych lub handlowych;

przyjmować książeczki wkładkowe; zakładać i

prowadzić przedsiębiorstwa przemysłowe, ko

mercyalne lub wogóle służące do celów popie

rania gospodarczego rozwoju Galicyi na polu

przem ysłu; urządzać i prowadzić publiczne do

my składowe; udzielać pożyczek państwu, kra

jom, powiatom i gminom i iunyra prawnym lub

zbiorowym osobom.

Bank przemysłowy uprawniony jest do wy

dawania bankowych zapisów długu (obligacyj)

na podstawie udzielonych różnego rodzaju po

życzek.

Towarzystwo ma siedzibę we Lwowie i jest

uprawnione tworzyć filie, ekspozytury, kantory

wymiany i ajencye w Galicyi, jak również w in

nych krajach państwa i poza granicami pań—

Gbchód grunwaldzki we Lwowie.

Lwów 29 czerwca.

Pięćsetną rocznicę zwycięstwa oręża polskie

go pod Giunwaldem święcił dziś Lwów obcho

dem, którego powaga świadczy pochlebnie o

zwrocie myśli polskiej, unikaniu demonstracyj

nych objawów. To też, jakkolwiek na obchód

wyznaczony był dzień dzisiejszy, to jednak zna

mienne jego tło wyraża silniej uroczyste posie

dzenie Rady miasta Lwowa, która wczoraj o

hradowała. Po przemówieniach wiceprezydenta

Eplera i r. m. Janika o bitwie pod Grunwal

dem, r. m. Stesłowicz odczytał akt fundacyi

grunwaldzkiej, ustanowionej przez Radę miasta.

Akt ten postanawia wznieść we Lwowie »Pa

tac sztuki, jako fundacyę miejską, poświęconą

sztuce polskiej na pożytek i godne jej schroni

sko, narodowi polskiemu na chwałę, wielkiej

chwili dziejowej na wspomnienie, a czasom po

tomnym na pamiątkę". Dalsze zaś wnioski ob

jęły odstąpienie gruntów pod grunwaldzkie do

my : oświatowy, rękodzielniczy i ludowy, uch

walone jednomyślnie wśród hucznych oklasków

z tern, by je prezydyum w drodze regulamino

wej przedstawiło Radzie miasta do końca wrze

śnia b. r. do załatwienia.

Taki był wstęp do uroczystości, godny wiel

kiego święta, rocznicy pamiątki zwycięstwa.

Dzisiaj od rana całe miasto odświętnie przy

strojone. Ze wszystkich prawie gmachów i ka

mienic powiewają chorągwie o barwach naro

dowych, pierwszy balkon ratuszowej wieży

ozdobiony lampkami elektrycznemu Niektóre

gmachy, jak Tow. kredyt, ziemskiego, Banku

hip , Kasy oezczędn. i inne ozdobiono pięknie

zielenią, draperyami o barwach narodowych i

emblematami. Znaczną część wystaw sklepo

wych ozdobiono popiersiem Jagiełły na tle kwia

tów, zieleni, zbroi i t. p. Z masztów lamp łu

kowych od ul. Czarnieckiego po gmach teatru

powiewiają chorągwie, nadto na środku masz

tów osadzono tarcze z herbami, ozdobione zie

lenią i chorągiewkami. Od wczesnego ranka na

ulicach ruch niezwykły. Tramwaje ozdobione

chorągiewkami i zielenią. O godz. 6 rano prze

ciągały ulicami miasta kapele ,,Czwartaków" i

»Kapeli narodowej" grając po’budkę, zaś o go

dzinie 7 odezwały się hejnały z wieży ratu

szowej.

Tymczasem całe procesye ciągnęły na boisko

sokole — na mszę połową. Już na godzinę

przed nabożeństwem olbrzymie boisko zaczęło

Król-słońce.

(Ernest Lavis.se: Ihstoire de France dnpuis les ori

gines jnsąu’a la revolulion. Tome septieme. I. Louis

XIV. La Frondę, l.e Roi. Colbert (1613-1C85). 11.

l.ouis XIV. La Religion. Les I.ettres et les Arts. La

Guerre (1C43-1685) par E. I .avisse de l’ Acaderuie

1ranęaise, professeur a la facultć des Iettres de

l’ universilć de l’aris. Puris Librairie Hachette et Cie,

1906--1907. Str. 400 i 414).

Pod kopułą Mazarin’a nieina esprit de corps.

Cóż łączyć mogło »nieśiiiierlelnych" , tak róż

nych od siebie, jak kardynał Mathieu i Anatol

France? A i liczna falanga historyków także

rozdwojona: wielki II:inotaitx i wpływow y La

visse bardzo

niechętncm patrzą na siebie

okiem. Mniejsza o to, jak wyglądało jabłko nie

’zgo(ly, które ich powaśniło; krytycznemu czy

telnikowi ich (lziet wystarczy stwierdzić, że są

to umysły całkiem odmienne i w tej sprzeczno

ści szukać przyczy’ny antagonizmu. Zdając, spra

ię ze wspanialej Histori)i współczesnej Fran

\i)i Ilanolaux’a, wskazałem na jego filozoficzny

:ąt patrzenia, tak rzadko spotykany u dzisiej

szych historyków. I w przeciwieństwie do nie

ęo Lavisse’a nazwałbym umysłem przedewszyst

kiem historycznym, mistrzem analogii dziejo

wych, których z szerokim rozmachem zestawił

tyle w swojej Vue generale dc Ihistoire poli

tajne de l ’ Europę.

Śladem VoItaire’a przystąpił obecnie Lavisse

do opracowania history’i »wielkiego wieku", naj

świetniejszej dla Francyi epoki. I choć podkre

śhł dodatnie strony rządów króla-słom-a, to prze

cież zamykając tom drugi, odnosi się wrażenie

ujemne, wrażenie, że wielkość wieku i Ludwika

stała na glinianych nogach.

»Dzięki igraszce miłości i przypadku (dwóch

;hilęg w histoiyi) monarchia francuska dostała

się w ręce Hiszpanki i Neapolitańczyka. Maza

rin, chociaż hył naturalizowany, podpisywał się

dalej: Mazarini; miał powody, ahy się nie zrze

kać swej narodowości, która mu mogła posłu

żyć n. p. (lo zostania papieżem".

Tymczasem

był kochankiem wnuki Karola V., a prowadził

politykę egoizmu narodowego, wskazaną przez

Richelieu’go. Francya, państwo katolickie i rno

nareliiczne, sprzymierzyło się z heretykami, nie

wiernymi, buntownikami flamandzkimi, niemie

ckimi, węgierskimi, neapolitańskimi. »Cesarz w y

szedł z kongresu westfalskiego, jako niemal

śmieszny monarcha, panujący nad

anarchią.

Francya przyczyniła się więcej, niż ktokolwiek

do unicestwienia pięknego a fałszywego pojęcia

imperium, które ją krępowało i sprzeciwiało

się jej zdrowemu rozsądkowi".

Na dworze panował nieporządek. Kiedy amba

sadorowie polscy przyjechali prosić o rękę Ma

ryi de Gonzague-Nevers dla swego króla, kró

Iowa chciała okazać tej »nacyi barbarzyńskiej"

za pomocą pięknej ceremonii wielkość Francyi

ale niezgody książąt, przypominające dzisiejsze

dąsy na urzędowych obiadach przeszkodziły te

mu. Te niezgody książąt między sobą, złączone

w ogólną opozycyę przeciw Mazarinowi, wywo

łały Frondę. Zgniecenie jej doprowadziło do ab

solutyzmu królewskiego, wyrażonego w fikcy’j

nej zresztą formule Ludwika : L ’Etat c’estm oi,

Drugą z kolei opozycyą był jansenizm.

,,W szy

scy się w nim odnajdywali: dobra dusza, która

czytała stary i nowy testament na muracli lub

na witrażach Kościoła, szukała ekstazy czy rozrywki

w obrzędach, słuchała z ambony opowieści

0 cudach i czarach i mistyczna dusza, w któ

icj zrod/.ił się poemat Naśladowania Chrystusa

1 doktór, który na górze św. Genowefy dysku

tował o noniinaliźmie i realizmie. W domu Ojca

niebieskiego (jansenistów). bylo istotnie kilko

uiieszknń" w przeciwieństwie do kościoła kato

lic.kiego, w którym wówczas rej wodził zimny

llossnet.

Bo zgnieceniu Frondy, w (lobie rozkwitu jan

seniznm umiera Mazarin, występuje na widow

nię młody Ludwik. Inteligencya jego była »pra

wie wyłącznie bierna, bez żadnej inicyatywy,

wcale nie ciekawa problematów". Fronda wyro

biła w nim krytycyzm wobec natury ludzkiej,

godny La Rochefoucauld’a. Był raczej Hiszpa

nem, niż Francuzem, zarówno przez ciągłą po

wagę» .ick wrodzoną sztywność, przez porządek

hieratyczny, zaprowadzony na dworze i odoso

bnienie swoje własne, przez mieszaninę rozpu

sty i pobożności, przez rządy gabinetowo-biuro*

kratyczne, przez atnbicyę hegemonii europejskiej

zianie się państwa z religią, przez podobień

stwo Wersalu z Eskuryalem. Jest pierwszym

królem nowoczesnym, królem na piedestale, kró

lem chwały. W tej pierwszej epoce jego pano

wania pierwszą figurą jest Colbert, twórca sy

stemu ekonomicznego, który mógł Franeyę zba

wić. Ale króla nowe hasła znacznie mniej ob

chodziły, niż ustalenie eoute que eonie au’okra

cyi. W tym celu musiał się rozprawić najpierw

jansenizmem i protestantyzmem, potem za

prządz do swego rydwanu francuską umysło

wość. Wytworzyła się doktryna, uznawana przez

państwo. »Nie chciała ona stosować się do na

tury ani do historyi, a była jednak naturalnym

wytwoiem historyi francuskiej, repliką polityki

królewskiej. Polityka i doktiyna w alczyły obok

siebie przeciw prowincyonalizmowi, partykuła

ryzmowi, niezależności indywiduów".

W miarę

jak utrwalał się autorytet królewski, rósł też

autorytet krytyki: wielcy twórcy klasycyzmu

Malherbe i Balzac, żyli współcześnie z Ricbe

lieu’m i Mazarinein. Dwie siły intelektualna i po

lityczna, złączyły się w Akademiach pod rzą

dem kardynałów.

Na tle przepychu i symetryi, wśród bogactwa

iużywania, pokazują się oznaki przyszłej ruiny

Francya jest odosobniona i znienawidzona, i’i

nansowo wyczerpana. P. Lavisse, który kształcił

się w Niemczech, a do analogii historycznych

jest skory, nieraz myśleć musiał, pisząc sw oje

dzieło, o dzisiejszych Niemczech. Ludwik XIV,

alto twórca militaryzmu i reprezentant sity

przed prawem, był poprzednikiem Bismarcka —

znienawidzona, arogancka i wyczerpana finanso

wo Francya jego czasów wyda.je nam się nieco

podobną do dzisiejszych Niemiec.

II.

Srnest Lavisse: Hisloiro de France VIII. I. Louis XIV.

],a fiu du regne (IG85-1715) par A. de Sainl-Leger,

l»rofesaeur a l’universitć de Lille, A. Rćbt.lli;m, bi

blictli»5c»-ire de I’Institut, P. Sngnae, professeiir a

’u niversile de Lille, E. T .avisse, prufes.se ur a l’uni

veisilć de Paris.

Paris, Libraiiie U aelietle 1908,

sir. 428.

Osiemnasty wiek zastał doin Bonrboński na

szczycie chwały i niesłychanej pomyślności, ()

tworzyły go symboliczne słowa ambasadora hi

szpańskiego w Wersalu, Castelldosriusa: ,Co za

radość! Nie masz jtiż Pirenei, zapadły się i od

ląd tworzymy jedność". A le zjednoczenie Fran

cyi z Hiszpanią nie było problemem łatwym, i

Ludwik XIV, dążąc do jego rozwiązania, spotka!

się z potężną koalicyą.

Nasuwa się nam z tego powodu pewna ana

logia dziejowa. Jakże przypomina ówczesna rola

Ludwika XIV o sto lat późniejszą rolę Napoleo

na; piętnaście lat walk z koalicyą, prowadzoną

przez Anglię - epopeję Marenga i Waterloo ; po

chód na Paryż Wielkiego Przymierza księcia

Eugeniusza sabaudzkiego - pochód na Paryż Św

Pizymierza Aleksandra!; kongres utrechtski

kongres wiedeński. Jak ten ostatni stworzy!

Euiopę ,,kongresową", tak ulreclitskl wyrzeźbi!

Europę osiemnastowieczną. Jak już w Wiedniu

poszukać należy kolebki zjednoczonych Niemiec

i Włoch, tak w Utrechcie, jak słusznie podnoś

p. e Saint-Leger, włożono pierwszy raz koronę

na skronie ks. sabaudzkiego, a udział w wojnie

sukcesyjnej hiszpańskiej dał berło królewskie

Brandenbiirczykowi. Tak więc z sześciu ino

carstw, które dziś znaczą w Europie, trzy t. j

Niemcy Hohenzollernów,

Włochy sabaudzkie

i nadto Kosy a Piotra Wielkiego, poczęły s:t

ł.Dl

zapełniać się drużynami sokolemi, młodz1

szkolną, stowarzyszeniami, korporacyamii

Ustawiono się w 6 grupach. Na tle tysięcy pn1

rozmaitych reprezentacyj powiewały setki t!

rągwi i sztandarów.

1’

O godz. 8 min. 30 X. arcybiskup Bile,

ski rozpoczął cichą mszę św . przed ołtarz*

ustawionym w pięknie przystrojonym namiocj1

W czasie mszy św. chór odśpiewał »Hein t«

,,Kto się w opiekę",

,,O Panie nasz* i

’

Rodzica",

oraz przygrywała orkiestra

zakładu OO. Zmartwychwstańców.

G(ly odezwały się faufary, które ogłosiły u

nabożeństwo skończone, wstąpił na mowńic

stojącą w środku boiska, ks. biskup B au dtu

s k i i wygłosił przepiękne kazanie okoliez^

ściowe.

Dostojny inowca zacząwszy od słów psal^

sty »łulc mocnych zwyciężon jest a słabi obie

o.żeni są mocą",

skreślił dzieje Polski dw

pierwszych okresów, walk z mongolstwem, któ.

re godziło w ciało i krzyżactwem, godzące:

w duszę narodu. Rzuciwszy następnie prz=

oczy słuchaczy wizyę boju grunwaldzkiego, l

biskup Bandurski w porywających słowach roli]

obrachunek naszego sumieniu narodowego, ze.

stawiając dzisiaj z przeszłością, nas z ryce’rzatui

z pod Grunwaldu i zakończył nadzieją nowej

wielkiej misyi Polski. Po kazaniu odśpiewano

pieśń »Z dymem pożarów".

Gdy umilkły tony pieśni, na mównicę wstąp

radny miejski, poseł prof. Dr Roszkowski,

i rozpoczął w te słowa: »Wielkie narodowe pj.

iniątki nietylko przynoszą na pamięć sławne

z historyi narodu wypadki, ale ponadto powinią

stanowić drogowskaz dla życia narodu w przyst.

!ośc.i. W tein w łaśnie, że w historyoznycl

wspomnieniach zawartą jest nauka dla prz s:—

tych pokoleń, spoczywa wielkie i podniosłe zna

czenie pamiątek historycznych. Te z nich, które

dziś obchodzimy, najżywszą powinny nas na

pełniać radością" .

Skreśliwszy następnie znaczenie bitwy grun

waldzkiej zakończył poseł Dr Roszkowski pne

mówienie swe w te słowa:

»Ze Lwuwa jako stolicy kraju, z tej starej

siedziby polskiej inteligencyi, rozumnego i pa

tryołycznego mieszczaństwa, powinien wyjść iro

zejść się po całym kraju gło3 naszej przysięgi,

że pragnijmy zapewnić ojczyźnie naszej oświa

tę i bogactwa, świetność i potęgę. Obywateli;

wiara w przyszłość narodu jest najsilniejs:i

dźwignią jego odrodzenia. Jeżeli tę wiarę uhm

limy niezachwianie w sercach naszych i Bercsji

potomnych, to będzie to od spiżowego trwalsi)

pomnik dzisiejsiej uroczystości narodowej".

Zaczęto szykować się do pochodu. Na czek

jego postępował oddział konny Sokoła, aii

nim liczne drużyny z Macierzą i Związkiea

z kapelą narodową i orkiestrą Sokoła IV. Szli

następnie szkoły ludowe żeńskie i męskie, z*

kłady naukowe, pensyonaty, młodzieży szkólśre

dnich tłumy nieprzeliczone, młodzież akadeni

cka, szkoły przemysłowe i zakłady sierot. Dale,

postępował długi szereg włościanek i włością«

rozmaitych kół T. S. L,, wśród których pięknu

wybijała się młodzież włościańska z Medyki odzie

na w konfederatki i amarantow’e koszulki soko

le i dziewczęta z Sokolnik jak maki i bławat)

oddziane w czerw’one i niebieskie sukienki. Szłj

dalej szeregi robotników zw’iązanych w organi

zacye narodowe i katolickie, a dalej organiza

cye zawodowe, niosące na czele olbrzymią czer

woną chorągiew ze znakami P. P. S. D. z wła

sną orkiestrą.

Postępowały w dalszych szeregach Btowarzy

szenia i korporacye ze sztandarami, stow. kup

ców, uczestnicy powstania z 1863 r., tow. strze

leckie w konluszach, Rada miasta i rozmaił«

v tein zaraniu XVIII wieku ; w tym czasie wy

:worzyła się hegemonia morska Anglii, a nat°’

niast spadły do drugiego rzędu: Hiszpania

rurcya, Holandya, Szwecya i Polska. I %ted.

akże stępiłsięantagonizmhabsbursko-burbońsk^

który po dalszem trzydziestoleciu wyda się Kat

nit/.owi anachronizmem.

Po surowej krytyce polityki ekonomiczny

Ludwika XIV.,

dokonanej przez prof. Sagns’

i równie surowej krytyce polityki religijnej to1

la pióra pana Rebel!iau, przystępuje ten osta’"

Jo charakterystyki kartezyanizmu.

,Filozof

wać — mówi kolo r. 1715 pani de Lambert

*o znaczy: strząsnąć jarzmo opinii i autor,1

odnieść każdą rzecz do jej właściwych P,e;

wiastków, wrócić rozumowi całą jego goiaP

i prawa".

A ksiądz Malebranche twierdzi,

,,swobody filozofowania i rozprawiania o P°r

ciach ogólnych nie powinno się odbierać ludzio

którzy mają do niej takie sam e przyrodzone pra*

jak do oddechania". Bayle, zbrojny w ciężką

Jvcyę i lekką guuloiserie staje się apostoł .

(olerancyi i wydaje podjazdową wojnę drago^

nadom. Jego propaganda sceptycyzmu s4ezy _’J

«lo erudycyi i zakaża nawet teologię* ) _

Simon stwarza eg/.egezę krytyczną Nowego

itatnenlu, arcybiskup Fćnelon okazuje t°1

;ye pauteistyezne i liberalne, które czynią z ^

go ojca duchowego duchowieństwa °siemiia

wiecznego liberałów i libertynów. Nas GL

perła całej książki, opis dworu: portret (

szki

d’Aubigne wdowy po poecie Scarr

żony Ludwika XIV.,

pani de Maintenou, ^

śiony przez Lavi3se’a. Na tle zakładu

wawczego w Saint-Cyr, prowadzonego

słynną markizę, rozgrywa się idylla m

skakróla-słońca. Król i mark iz a siedzą w

fotelach, po dwóch stronach komina,

"r^

zw ykle prac,uje z.ażarcie, jego małżon a

haftuje lub m odli się. Ale ta jej idy 1

ta jest spleen’em . «Czy uie widzicie

. art,

Iże umieram ze smutku w niem mes.

jszczęściu, i że tylko pomoc Hoża nie p

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction