Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 685 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 269

Kraków, l ’istek 23 Listopada 190 r%

’O»«

Rocznik LIX*

CZAS

(Wydanie wieezorne(.

prayjmujit: Admiaistraoya Czasu w Krakowi* i arafdy poestows.

Nlio ,a co wi, p r f c n u m e r a te księgarnia S. A. Krzyżanowskiego, handle: 8t. Karlińskiego, H. Krotaohmora,

Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika.

Ceny oyioKiOn: «u wiersza petitem za pierwszy raz 5*0 hal., za każdy następny po 10 hal.; nuaS

tabelaryczny, cyfrowy, »komplikowany pierwszy raz 40 hal,, następny po 10 hal.

N ad e sła n e 1 f.eki-oiogia od miejsca wier.sza drukiem petitowym 60 iialerzy za każdy rai.

Glosy p ubliczności po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomi

cznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratą przyjmuję: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buohstaha; wJarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Pra*»

myślu A. Juszyuski księgarnia,D. Hoszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowi* Jasiel

ski i Su.; w Tarnowie M. Rockach, 0. Haut; w Tarnopolu Komanicweki; w Paryżu wyłączni»

u. W. Raczkowski, 14 Citś de Treviee: w W ie d n i u liaasenstein A Vogler, U. Aloszę (także we wszyet

kich Otiaob); H. Óohalek, M. Dukes, E. Braun, J. Oaaacberg, H. Friedl (tylko prenumeratą B. Gol4

sefaiaidt A Comp.); w Frankfurei* ». M. ft. L. Daube A Comp.

H P I* hałd« lala*« sśrtsi Aeyłtm (tę 4t bal.

ADRESREDAKCYI1ul.św. T*miuiNrS2.- T*l*fonNr NO.

Rząd i dzieci.

Opór dziatwy szkolnej w zaborze praskim, o

pór rodziców, opór rodzin polskich przeciw nauce

religii w języku obcym, wytwarza we wschodnich

prowincyach państwa pruskiego sytuacyę, której

1 niczem nie można porównać, a której skutki

nieraz przypomną się tym, co w poczuciu siiy

lekceważyli pierwsze objawy niezadowolenia lud

ności.

Rząd chce przełamać opór. Widocznem jest, że

w Berlinie nie myślą o innem rozwiązania tego

przykrego problematu. W pojęcin tych, co rządzą

państwem, walka władzy, mającej na skinienie

wszystkie zasoby, jak im i państwo rozporządza,

%bezbronną dziatwą szkolną, ubogą, zahukaną i

przyzwyczajoną do posłuszeństwa, mnsi zakończyć

s ę rychlem i świetnem zwycięstwem idei praskiej

nad krnąbrnością polską, zwycięstwem wielkiej

organizacyi, bndzącej podziw świata, nad niezor

ganizowaną i pozbawioną jednolitego kierownictwa,

rzeszą dziecięcą.

Wbrew obliczeniom urzędników p-uskich, o zwy

cięstwie niema dotąd mowy. Opór się szerzy. Za

pał ogarnął całe Księstwo, a niepowstrzymany

granicami obwodów rejencyjnyeh i prowinoyj,

przerzucił się do Prns i Śląska. Dzieci modlą się

dla nabrania odwagi, odmawiają odpowiedzi na

pytania niemieckie — i cierpią

Bo rząd przy całej swej potędze i całym swym

rozomie zdobył się tylko na jeden środek. Umie

tylko barać, omie tylko mścić Bię, pastwić się i

znęcać.

Zrazu używano jedynie chłosty. Sposób to stary.

Chłostano więźniów na śledztwie w poklasztornycb

marach wileńskich, chłostano w cytadeli warszaw

skiej. Dawna pr :cedura anstryacka pozwalała bić,

gdy obwiniony odmawiał podczas śledztwa ze

znań, lnb zeznawał niezgodnie z prawdą. Dziś

biją po szkołach praskich. Wszystkie teorye o

szkodliwości k a ry cielesnej poszły w k ą t Rózga

była pierwszym orężem w tej wa’ce. Wysłano ją

jako straż przednią. Gdy zaś raz w niej zasma

kowano, nie porzucono jej, choć bój regularny za

ezął się jnż na całej linii.

Chwycono się potem sposobów innych. Zatrzy

mywano dzieci po godzinach szkolnych bądż na

nankę dopełniającą, bądż zamykając je w are

szcie. Dzień teraz krótki. Droga do domn nieraz

daleka. Dzieci b ją się wracać po ciernkn. Gdzie

jest w Polsce pióro, które zdołałoby odmalować

te lęki młodziatkiej dnszy, te walki wewnętrzne,

a przedewszystkiem tę duszę pedagoga, który wi

dzi, że mn się udało wymyślić karę dotkliwą,

wyciskającą łzy, przejmującą dreszczem.

Do nanki dopełniającej potrzeba nowych nan

czycieli. Za darmo nie będą nezyli: więc niech

rodzice płacą. Gminy, w którycb opór się krze

wi, obłożono opłatą dodatkową na naukę poza

godzinami zwykłemi.

I to nie pomogło. W ięc władze praskie poszły

oczywiście o k rok dalej. Rodzice obowiązani są

do kapowania dzieciom książek do nanki religii.

Kto niemieckiego katechizmn nie knpił, z tego

trzeba ściągnąć na!eżytość. Więo idą ua sprzedaż

publiczną pod okiem przedstawicieli rządn szafy,

stoły i maszyny do Bzycia! Prawdziwa zdobycz

wojenna, sprzedawana za bezcen. A szkoda. Ta

maszyna do szycia, zabrana matce opornego u

cznia, powinnaby być umieszczona w Mnzenm

pedagogicznem w Berlinie.

1 to się na nic nie zdało. Trzeba było zrobić

coś, czego Hie przewidzieli najlepsi znawcy Prns

Trzeba było zdobyć się na coś, o co nie podej

rzewali rządn nawet ci, którzy w swych opowia

dania* h i opisach nie zwykli go oszczędzać. Do

konał tego sąd okręgowy w Zabrzu. Postanawia

on, że dzieci dwóch rodzin polskich, trwające

w nieposłuszeństwie wobec władzy szkolnej, a

idące za rozkazem rodziców, mają być za!ranę

z domu rodzicielskiego. Wyroków takich nie czy

tnje się (odzień Warto się tu zatrzymać i zasta

nowić się trochę. Odbieranie dziecka ojca i mat

ce, odbieranie go przemocą nie odbywa się w ci

szy, w spokoju, w sposób zgodny z postanowie

niami nstawy. Przy wykonywania takich wyro

ków zdarzają się zazwyczaj niespodzianki. D zie

cko może niezrozamieć, że to się dzieje dla jego

dobra. Matce może się zdawać, że wyrok taki,

wydany w imienin monarchy, mnsi być chyba

sfałszowany. Lnd bywa taki; łatwowierny i za

bobonny...

A gdy i to nie poskutkuje ? Czy sądy pruskie

każą odebrać rodzicom wszystkie dzieci polskie?

Czy wzdłuż granicy Królestwa Polskiego m ają stanąć

szeregiem zakłady urzędowe dla zaniedbanej dzia

twy, mogące pomieścić «to tysięcy tych przestępców

nieletnich ? Czy cale młode pokolenie polskie ma

się wychowywać w więzieniu? Rząd kroczy przed

siebie z logiką maniaka. Nie pyta o to, że ci,

których w ten sposób zraża do wszystkiego, co

rządowe, do wszystkiego, co niemieckie, co pruskie,

to przyszli żołnierze, to przyszli wyborcy, że od

ich uczuć, od ich wierności, zależeć kiedyś może

całość państwa. W zględy te dotąd nie wchodzą

w rachubę. Cesarz Wilhelm odpowiedział Kapitale

gnieźnieńskiej i poznańskiej, że rozporządzenia

o nance religii w języka niemieckim, nie będą

zmienione.

Książę Bismarck lubił niegdyś stawiać chłopa

polskiego za wzór szlachcie polskiej, ona była

w jego oczach pierwiastkiem buntowniczym i nie

sfornym. Chłop natomiast był, wedłng kanclerza,

ideałem uległości i tego niezamąeonego zadowole

nia, które bywa znamieniem wzorowych objwa

teli prnskicb.

—

Vereinigen Sie »ich mit den pol

nisehen Bauern in der Theilnahm* an den Wohl

thaten der Ciuilisation die Ihnen der preussische

Staat biitet — wołał on do szlachty lat tema

czterdzieści w parlamencie Niemiec Północnych.

Ta san:a nota brzmiała w styczniu r. 1886 w pa

miętnej mowie, w

której szlachtę polską wysyłał

do Monaco, a jeszcze jako zadąsany wygnaniec

w parę lat po dymisyi, zapewniał Niemców po

znańskich w Warzinie, że die Massen unserer

polnischen Bevólkerung sind zufrieden mit der

gerechten preussischen B ehandlung

Niemcy lubią rozczytywać się w mowach Bis

marcka. Co im się dzieje, gdy to czytają?

Korzystając z bytności w Krakowie mecenasa

Dziembowskiego, posła do sejmn praskiego i je

dnego z kierowników ,Straży", redakcya Czasn

zwróciła się doń z prośbą o kilka wyjaśnień fa

ktycznych w sprawie nanki religii w szkołach

praskich. Iuformacye, których pos. Dziembowski

z całą uprzejmością udzielił naszemu współpraco

wnikowi, streszczają się w opinii, którą zatniesz

czarny poniżej.

—

Rach przeciw niemieckiej nauce religii —

mówił poseł Dziembowski — rozpoczął się samo

rzutnie, bez czyjegokolwiek wpływa, w miarę,

jak władze zaczęły tę naukę wprowadzać. Dla

zrozumienia stosanków i okoliczności trzeba bo

wiem wiedzieć, iż nanka niemiecka religii nie

została wprowadzoną we wszystkich szkołach pra

skich odraza. Przeciwnie; rozporządzenia władzy

szkolnej, gdy je wydawano, zasadniczo uznały,

iż religia ma być wykładaną dzieciom w jeżyku

ojczystym. Tam tylko, gdzie dzieci już ,,owładną

tak dobrze językiem niemieckim, aby wykład nie

miecki mogły najdok!adnie ,^pojąć i zeń korzystać",

tam tylko m:ała być pt-wkłi, sukcesywnie, wpro

wadzana nanka niemiecka.

—

Jednym z argumentów pism hakatystycznych

jest to, iż do niedawna nikt się nauce takiej nie

opierał. Wniosek stąd, że ruch został wywołany

,,sztucznie" i to ,,przez agitscyę wielkopolską".

—

Znana to metoda. Faktem jest, że nanka nie

miecka została wprowadź n% w większej ilości

szkól dopiero niedawno, a to dzięki systematycznej

presyi na nanczycieli. Władze szkolne ogłosiły

mianowicie, że nauczyciel, którego szkoła *p o

czyniła dość znaczne p stępy w niemieckim",

aby wprowadzić wykład niemiecki religii, ż«

nauczyciel taki otrzyma 100 marek rocznej

graty fi kacy i, prócz Ostmarkenzulage Wobec

tego setki szkół okazały sią nsgle sposobnemi do

niemieckiej nanki, a w nich tysiące dzieci. Jakim

jest stan nanki języka niemieckiego w istocie, w yja

śniać nie potrzebuję. Jest takim, jakim być może, gdy

rząd gwałtem język narzuca i stara się sam o

zdepopularyzowaaie go jak największe. Co do

mnie, zacząłem otrzymywać setki petycyj z róż

nych gmin, z doniesieniem, że dzieci wypisują i

wygadują w nauce religii najstraszniejsze berezys

i blnżnierstwa, nie nmiejąe wyrazić się po nie

miecku, ani nie mogąc pojąć niemieckiego w y

kładu pojęć abstrakcyjnych. Petycye zanosiłem do

ministerstwa oświaty; stamtąd wracały one po

parn miesiącach ze steoretypcwą odpowiedzią:

Ich bin nicht in der Lagę... etc. I nauka niemie

cka szła dalej z tym samym skutkiem. Rozgory

czeni rodzice paru gmin powiedzieli sobie wów

cras, że nie pozwolą, aby dzieci wbijały sobie

w pamięć takie blnżnierstwa mimowolne. N anka

religii po niemiecka, nie rozumiana przez nie,

pozbawia nadto podstaw moralnych, jakie z niej

wyciągać powinny na całe życie. Zakażemy im

odpowiadać po niemiecka, będziemy uczyć w do

mn, po polskn, a bezmyślności, wysnute po nie

niecka, nie będą in prząszkadzały w nabyciu

podstaw wiary św.

Z parn gmin rozszerzyło się to pojmowanie

rzeczy ua kilkanaście, p tem na kilkadziesiąt,

wreszcie objęło cały zabór. Do dziś doia są je

szcze nieliczne szkoły, w których religia wy la

da się po pclskn, g dyż nauczyciel nie wniósł

stosownego »berychtu" o przygotowaniu dzieci

z niemieckiego. Rnch w j wołany sztucznie! Jeżeli

jnż mamy o tem mówić, to jak niedołężnym był

by agitator, wzniecający rnch taki podczas zam

knięcia parlamentu i sejmn, w chwili najniedo

godniejszej z tylu innych względów! Nie. Ro

dzice njęli się za religijnem wychowaniem swycb

dzieci samorzutnie.

Powodowała nimi oba

wa o deprawaoyę moralną dzieci, pozbawio

cycb zasad katolicyzmu prsez w ykład znpełnie

niezrozumiały.

—

Jakie rozmiary przybrała ta walka o wiarę?

—

Cyfra dzieci zmienia się z dnia dzień. W jed

nej Dp. szkole srogie kary fizyczne doprowadzają

biedne dzieci do zmęczenia, w innej znown opór

zaczyna się na nowo. Liczba faluje Według źró

deł pewnych, s to tysięcy dzieci przeciętnie,

nie odpowiada teraz ua niemieckiej nance religii.

—

W jakim kiernnkn idą represye rządu? Nie

jest to przecież żaden ,,strajk szkolny" bo dzieci

do szkoły chodzą, nie jest także ,,strajk dzieci",

bo te wykonnją tylko wolę i rozkaz rodziców.

Jak rząd traktuje tę sprawę, czyli raczej: jakie

są legalne, ustawowe niejako podstawy zakazn

rodziców ?

—

Sprawa przedstawia się jasno: gdyby zaka

no dzieciom chodzić na nankę religii niemiecką,

byłoby to przekroczeniem przepisu ustawowego o

przymusie szkolnym. Rodzice byliby karani. N a

tomiast gdy zakazują odpowiadać, to postępowa

nie ich nie gwałci żadnego paragrafu kodeksu

karnego i pod żaden nie da się podciągnąć. Z tei

strony więc o żaduem prześladowania ni« może

być mowy. Ci tylko rodzice, którzy w jakikolwiek

sposób zależą od rządn praskiego lab są z nim

w stosunkach, ci tylko są karani w zakresie dy

scyplinarnym, jaki wynika z tego stosunku. Człon

kowie t zw. dozom szkolnego i sołtysi są skła

dani z urzędów drogą dyscyplinarną, robotnicy w war

sztatach rządowych otrzymują wypowiedzenia it.d .

Oto wszystko, co rząd może zrobić odnośnie do

rodziców. Co do dzieci, to wedłng ustawy, te mo

gą być karane jedynie aresztem. Nauczyciele sto

śnią go też bez litości w olbrzymich rozmiarach.

Bić za nankę religii, jak wiadomo, nie wolno.

Ale dzieci wracają do domn posiniaczone, zbite,

«chłostane... To nanka innych przedmiotów

odbywała się w taki sposób Otrzymają też kary

w postaci przepisywania, które zmusza ich do

praey nocnej. Niema kary szkolnej, któraby dzieci

nie spotkała ., za inne przedmioty.

—

Ale rząd wywiera presyę i na rodzieów od

siebie niezależnych. W jaki sposób?

—

Rząd ma dojrozporządzenia cały szereg szy

kan, przedewszystkiem finansowych Rozumnje on

tak: skoro we wsi dzieci nie umieją dość po

niemiecka — jak powiadają rodzice — aby u

czyć się religii w tym języku, to trzeba je nan

czyć. I nasyła canczyeieli dodatkowych, których

gmiDa mnsi utrzymywać! Ten sam skutek ma

skazywanie dzieci na areszt. Dziecko sam« w a

reszcie siedzieć nie może, tylko pod dozorem nan

czy cielą. Potrzeba więc zwiększonej liczby sił

naaczycielskicb, aby tej potrzebie . pedagogicznej

odpowiedzieć. Są to naaczyciele ,,karni", których

otrzymanie obciąża oporną gminę. Wymienię je

szcze przetrzymywanie dzieci w szkole po 14 ro

ba życia; chłosta biedactw jest równie śród

biem przeciw rodzicom, gdyż speknlaje się na li

iość ojca nad własnem dzieckiem. Osobny znów

szereg zajmują środki zapobiegawcze przeciw roz

szerzaniu się rnchn: więc rozwiązywanie wieców,

(dość wypowiedzieć słowo: strajk szkolny, aby

odebrano głos i rozwiązane obrady), dalej zaś

kary przeciw prasie.

—

Podsbno do stu procesów grozi pismem?

—

Jeżeli nie wiąoej. Redaktorzy są oskarżeni

o podburzanie do nieposłuszeństwa, władzy. Spra

wa jednak mnsi być rozstrzygnięta zasadnicze,

przez Reicbsgericht w Lipska: czy miaaowic:e

rozporządzenia w sprawie niemieckiej nanki reli

gii są legalne i obowiązujące, czy też nie są?

w stycznia, jak się zdaje, zapadnie taki wyrok,

którego oczekujemy w jednej ze spraw. Ta roz

strzygnie « innych.

—

Jeszcze jedno. Czy nieposy)anis dzieci na a

reszt jest przekroczeniem nstawy szkolnej, czy

też nie jest? Jak zapatrują się na to sądy pru

skie?

—

I taką sprawę rozstrzygnie wkrótce najwyż

sza instaneya, kammergericht berliński. Proces

taki wytoczono pewnemu ojcu i skazano go, więc

załiżył rewizyę do kamergerichtu.

Przed wyborami w Rosyi.

PetersburgT 21 listopada.

Blok npŁtryotyczBy* .

—

P,idzieraikowey.

—

Odno

wieńey.

—

Kadeci.

(S ) Roch przedwyborczy jnż się na dobre rozpo

czął, pomimo iż dotąd nis ogłoszono jeszeze urzę

dowego komanikatn o nowych wyborach, ani też

nie oznaczono ścisłego ich termion. Dotychczas

słycbać tylko było o mordach, grabieżach napa

dach, karach administracyjnych, sądowych i wo

jenno-polowycb, a teraz dzienniki zapełnione kom

binacyami i wiadomościami o reorganizacyi komi

tetów partyjnych, o zgromadzeniach stronnictw,

rokowaniach, projektach bloków i tym podobnych

akcesorysach kampanii wyborczej. Ogół społeczeń

stwa, który dotąd zdawał się spoglądać biernie,

prawie apatycznie na zapasy rządn p. Stołypina

z rewolnoyonistami i anarchistami, obecnie nie

tylko począł się ruszać, lecz ruszać się w przy

śpieszooem tempie, z pewną gorączkowością, pod

wpływem której pryskają lody apatyi.

Najwięcej ruchliwości przedwyborczej widać na

razie w stronnictwach centrum i na pra wicy; od

rodził się tak zwany *Związek świętya monar

chistów, stronnictwo ,,porządku prawnego" oka

zało zDaki życia, oraz stronnictwo npostępowo

ekonomiczne".

To ostatnie, odrzuciwszy drugą

część swej nazwy, zwać się odtąd będzie po pro

sta npostępowein" . Wszystkie powyższe organiza

cye, uzurpujące sobie epitet Bpatryotycznych", u -

two rzyły blok, w celn przeprowadzenia odpowie

dniej liczby swych kandydatów podczas przy

szłych wyborów do Dumy państwowej Wszelako

są to tylko pia desideria, którym — wedlng

wszelkiego prawdopodobieństwa — na srzeczy

wistnienie wypadnie czekać nie najbliższej, lecz dal

szych kampanij wyborczych.

Nader gorliwie agitnje stronnictwo pażdzierni

kowców, zarówno w oba stolicach, jak i po m ia

stach prowiccyonalnych, gdzie są komitety tego

stronnictwa. Oba ich komitety główne: petersbur

ski i moskiewski, mają obecnie jednego prezesa

w os /bie leadera stronnictwa, A. J . Gnczkowa,

który tym sposobem jest w ciąąłej podróży po

między oba stolicami państwa. N a ostatniem zgro

madzenia październikowców (w wielkiej sali zgro

madzenia szlacheckiego) wzięł« «dział około 5000

osób, co ncbodzi za wielki tryumf stronn etwa, li

czącego, podczas poprzednich wyborów, uczestni

ków swy«h zgromadzeń zaledwie za setki. Prasa

kadecka nie bez ironii konstatuje, że podziw o

gólny wy w oływ ały zarówno ,,powozy menerów

otronuictwa% ja k i »futra sobolowe nczestniczek"

owego zgromadzenia. Jednakże do minusów stron

nictwa zaliczyć należy bezowocni, ść składów Gncz

kowa z przedstawicielami stronnictwa nodnowień

ców", którycb główna siedziba w Moskwie, a wi

domą głową jest kniaź Eug. Trubeckij, profesor

tamecznego uniwersytet« Spójm;ą pomiędzy paż

dziernikowcami a odnowieńcami miął być p. M.

Stachowicz, który pragnął pozostać równocześnie

w obn stronnictwach. Skoro jednakże odnowieńcy

postawili kategoryczne: aut aut, wówczas p. M .

Stachowicz zdecydował się na wstąpienie do nod

nowieńców", o czem świeżo nadeszła z Moskwy

wiadomość.

»Odnowieńcy" organizują się w Moskwie z po

śpiechem. Po ntworzenia komitetu centralnego

tamże, przystąpili do tworzenia komitetów okrę

gowych. Dotychczasowy ergan kniazia Eng. Trn

beckiego Moskowskij Jażenitdielnik został nznany

za organ stronnictwa, które rząd jnż legalizował.

Rzeczą jest godDą uwagi, że nietylko nie przy

szło do bloku *odnowieńców" z npażdziernikow

cami",

lecz w ostatnim nnmerze swego organa

kniaź Eug. Trnbeckij podniósł nietylko potrzebę,

lecz i wykazywał możliwość porozumienia z ka

detami, jak o stronnictwem szczerze konstytacyj

nem. Nawet taktyka kadetów— zdaniem kniazia*

profesora - nic stanowi przeszkody dla wzajemne

go porozumienia na czas wyborów.

Kadeci dotychczas najmniej biorą udziału w ru

chu wyborczym dis tej prostej przyczyny, że nie

otrzymali dotąd legalizacyi. Odmowa tejże ucho

dzi tntaj powszechnie zs wielki b)ąd ze strony

rządn p Stołypina. Równowaga w kampanii wy

borczej została naruszoną z krzywdą jednego

stronnictwa, działającego dotąd jawnie i otwarcie,

a opozyeyjnie nastrojone społeczeństwo rosyjskie

skieruje tem silniej swe aympatye w stronę, do

tkniętą banicyą rządową. Bardzo być może, że

przy najbliższych wyborach powtórzy się ten sam

BŁYSKAWICE.

Fnwisić historyczna z czasów rewolucyi francuskiej.

przez

leodara Jenke-Cturlńnfciego.

(?fi)

- W*.---

(Ciąg dalszy).

XXVIII.

Pani de Bar dzwoniła po raz dziesiąty na po

kojową i pytała po raz dziesiąty:

—

Czy można jnż kazać zaprządz, Filipino?

I po raz dziesiąty odpowiadała Filipina:

—

Ani sposób wyjechać na miasto, pani bra

biao. Ulice pełne uzbrojonych lndzi, słychać wszę

dzie dzikie krzyki.

—

Ładnie się ta nasza upragniona wolność rozpo

czyna. Złodzieje i mordercy gospodarują w stolicy

Francyi, jak w bora. Okropnie.

Pani de Bar przybyła z panną de Laval z Wer

sala do Paryża, aby się widzieć z modystkami

Jnż trzeci dzień dusiła się w rozpalonem żarami

lipcowymi mieście, a nie mogła dotąd ^załatwić

swoich sprawunków. Przez dwa dni nie śmiała

się pokazać w oknacb, wychodzących na ulicę,

z obawy przed bandytami.

Na dole do bramy hotelu stukała jakaś ręka

niecierpliwa.

—

Bandyci! - zawołała hrabina, zrywając się

z fotelu. Nie wpuszczać nikogo.

Stukanie powtórzyło się niecierpliwsze, gwał

towniejsze.

—

Kto tam? - pytał z sieni głos szwajcara.

—

Wicehrabia de Clarac - odpowiedział głos

donośny. Czy panie są w domn?

—

Wyjrzyj przez okno, Filipino. Może to ja

kiś rabuś, podszywający się pod nazwisko wice

hrabiego.

Był to w istocie Gaston de Ciarac.

—

Przybyłem z Wersalu zobaczyć, 00 się z wa

mi dzieje — mówił Gaston, całując ręce kuzyn

ki.

—

Chwała Bogn, jeszcze żyjesz, ale gdzie

panna de Laral?

Wtem zabrzęczały szyby w oknacb hotelu. Ło

skot, jakby dudnienie oddalonych grzmotów prze

ciągnął nad miastem.

—

Tam, tam! — mówiła pani de Bar.

—

Gdzie?

—

Zabrała ją z sobą ta waryatka, ta opęta

na filozofka, księżna d’Anville ia Rocbefoncand.

Przyleciała z błyszczącemi oczyma, cała czer

wona, zziajana.

—

Spiesz się, jeżeli chcesz zo

baczyć najwspanialszy dramat naszego stdeeia -

mówiła głosem zdyszanym.

—

Naród zdobywa

Bastylię, symbol despotyzmu. Bierz kapelusz, la

skę. Słońce wolności wschodzi, w ielkie, promien

ne. Nie namyślaj się. Nie codziennie ma się spo

sobnośó wiedzieć zorzę wschodzącej wolnośei. Po

leciały obie, pojechały.

Po raz w tóry przeciągnął nad miastem głuchy

łoskot dalekich strzałów armatnich.

—

Nierozważna dziewczyna, nie wie, że wol

ność nlicy nie jest wolnością salonów, nie dyspn

tnje ona, lecz zabija Do widzenia, kuzynko.

—

Zostawiasz mnie samą w takiej ciężkiej

chwili ?

—

Wrócę natychmiast — odpowiedział Gaston.

Jesteś bezpieczniejszą wśród czterech ścian,

aniżeli panna de Laral na nlicy. Poszukam jej

i wrócę z nią. Tymczasem nie otwieraj nikomn,

nie przyjmuj nikogo nieznajomego.

Przed hotelem otaczał jego kabryolet tłum ob

dirtusów. Kiedy cbciał wsiadać, dwóch drabów

pochwyciło konie za cngle.

—

Piechotką arystokrato, piechotką! — zawo

łał jakiś wyrostek.

Widzicie go, służkę de

spoty, będzie się rozbijał kabryoletami po uli

cach, kiedy porządny naród chodzi pieszo. Krzycz

zaraz: niech żyje stan trzeci! Jeżeli ci żebra są

mile

Gaston spieszył się. Nie miał czasn do burdy

ulicznej. Dobywszy ze surduta pistolety, rzekł:

—

Co wolicie, szanowni patryoci, czy zrobić

znajomość z moimi pistoletami i ze szpadą, czy

też wypić lamkę dobrego wina? Możecie mi po

larnaćT żebra; ale zanim wam sięta sztnka nda,

pojcdzie kilk a z was na kosie śmierci, na smołę

do ojca Belzebuba. Mniemam więc, że wino fran

cuskie jest smaczniejsze od smoły piekieł. Jak są

dzicie ?

Wyjąwszy z kieszeni kamizelki kilka lnid:rów,

pokazał je oberwańcom.

W idok pistoletu i złota usposobił patryotów ży

czliwie dla arystokraty.

—

Mądry szlachcic, niech żyje! Takich nam

potrzeba. Rozumie się, te wino francuskie jest

smaczniejsze od smoły Belzebuba.

—

Pnszczać

go — zakomenderował jeden z drab7w, uzbrojony

w pikę.

Patryoci wydzierali sobie ze łbów włosy, pod

bijali sobie pięściami oczy, walcząc między sobą

o luidory, a Gaston jechał na przedmieście św.

Antoniego.

Kiedy się zbliżał do przedmieścia, doznał wra

żenia, jakby się znalazł w lesie w samo p *ładnie

dnia lipcowego. Zdawało mn się, że miliardy mu

szek i srebrnych pajączków wygrywają na har

fach niewidzialnych słodką, do snn usposabiającą

kołysankę doia npaloego.

Grało, brzęczało zcicha powietrze.

Im bliższym był przedmieścia, tem wyrażniej*

szem stawało się owe mouotonne brzęczenie. Na

zakręcie nlicy zmieniło się w przeciągły szam,

jakby uiatr przeleciał po wierzchołkach tysięcy

sosen.

Kabryolet zatrzymał się. Nie było możności po

sunąć się dalej. Głowa przy głowie, tłoczył się

na nlicy nieprzejrzany tinm, zwarty tak szczelnie,

iż zdawał się tworzyć masę jednolitą.

Wys/edłszy z kabryolętn, usiłował Gaston to

rować sobie drogę łokciami wzdłuż domów. Tro

dził się daremnie. Przepchawszy się kilka kroków,

awiązł w tłamie, jak w bagnie. Nie mógł się ru

szać ani w prawo ani w lewo, nie mógł się co

fnąć. Przykuty do miejsca, podnosił się na pal

cach nóg, chcąc zobaczyć, co się dzieje. Nie w i

dział nic oprócz kapelaszów, czapek, czepców, wa

chlarzów.

Bastylia zamilkła; nie było jnż słychać mswy

armat.

Gaston wytężył słoch. Nie mógł pochwycić ua

wet odgłosów strzałów karabinowych. Nagle do

leciał go z daleka niewyraźny szmer, jakby stła

miouy krzyk wielkiego mnóstwa spło3zonycti pta

ków. Szmer zbliżał Bię, pędził nad olbrzymią fa

lą głów łódzkich, rosnąc, zgęszczając się po dro

dza, aż wybuchnął tuż obok niego z łoskotem

grzmotu:

—

La Bastille est prise, La Bastille est prise!

Tłnm, dotąd zwarty, stłoczony, drgnął, zaczął

się rnszać, cofać. Ktoś parł widocznie z przodn,

od Bastylii, tego olbrzymiego węża, który zajmo

wał całą szerokość nlicy: Nie chcąc być wcią

gniętym w jego sploty, ndnszooym, zmiażdżonym,

trzeba było albo ei fać się z nim razem, albo

schronić się do sieni jakiego d«mn.

Gaston wybrał drngi środek ocalenia. Skoczył

na schody najbliższego domn, stanął na progn.

Będzie mógł z góry, bez przeszkody, ogarnąć ru

szający się tłnm. Jeżeli panna de Laval płynie

z falą hnrzliwą, dostrzeże ją łatwiej..

Z sznmem górskiego potoka, z okrzykami rado

ści i tryumfa, toczył się obok niego wąż hałaśliwy.

Jego zdnndone oczy poznawały znajomych, "osoby,

należące do najwytworniejszego towarzystwa sto

licy, zmieszane z nędzą przedmieść.

Ale nie było c?asu do powitań. Tłnm toczył

się z taką szybkością, iż Gaston musiał wytężyć

całą nwagę, by się jego wzrok nie zgnbił w tem

morzn głów. Szukał tylko jednej głowy, szukał jej

z zapartym oddechem, z bijącem sercem. W takim

tłokn aie trndno o wypadek nieszczęśliwy. Tłnm,

choćby najwytworniejszy, jest zawsze cielskiem

niesfornem, strachliwem Dość cienia niebezpie

czeństwa, jakiegoś niemądrego, niczem nieuzasa

dnionego hasła do ncieczki, by stracił przytom

ność, by stał się ślepem, ginchem z twogi zwie

rzęciem, powedowanem jedynie samolnbatwem in

stynktu samozachowawczego.

Gaston widział inwalidów, widział Szwajcarów,

policzkowanych, bitych przez drapichrastów, z gę

bami zbójów. Krew w nim zakipiała na ten widok,

aie był bezsilny. Cóż znaczyły jego pistolety, jego

szpada, wobec tysięcy pięści?

(Ciqg dalszy nastąpi)ą

" CZAS" wychodzit.wyjątkiemdniponiedzieliiświętachuroozyztyehdwarazydzianie artwzidii

Lamwi« Cmi"Imi a. ..tk,

?6r*a*"*» fodslnie6wteoeorem.

r,as«sur.tsr*

»*^«««1..* »«*»t«**.

Numer wieczorny 10 hal,, ranny 4 hal.}

PKENUMEKATA

WYNOSI:

WKrakowie

w miejsen. .

«na całyrofc nakwarterf n«tmiesiąc

Pocztę w państwie Austryackiem .

.....................................

?t J0*011

J k0r* *°

8* btł.

z dwukrotną wysyłka pocztowe .

.**

.................................

?S??" °

,? kor- "

3 kor- T"

Pocztą w pań*’

tniemieckietn

...................................

lot

ia*ov!"loP*-X

P!"

Do wzzyetkicn ^ * t w . należących do związku ’p o ^ w ’ego !

J k,ron\Xkor.

14 ko"r! -

rpr»*»kaay pienielńe^naiwenumerarl"1i*d?osłałnie9°dniawmiesiącu.

Listy zpieniądzaii

i P"TO”Hl*Admiuistracya Czasu%Krakowi..

jf*i % *4 °pławo pocztowej.Listównieopłaconychaiepnyimaie«ie.

Rękopisównadsyłanych nie zwraca aię.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu