Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 615 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N- 22.

Kraków 27 Kwietnia — Środa.

Rok 1864.

CZAS

Prenumeratę prsssdmiają:

Bióro Administracyi *Czasu" w Synku pöd L. 39 w domu p. Kirchmayera na dole,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie,

OGŁOSZENIA (inseraty) wszelkiego rodzaju przyjmuj% się za opłat%: od wiersza drobnego sa

jednorazowe umieszczenie 8 centów, sa następne po 5 centów, oraz za opłatę należy

tości stęplowej po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę i ogłoszenia prayjmują: w Wiedniu: p. A. Oppelik, W ollżeile 22.

Na całą Francy§: w Paiyżu, p. M, Weintemberger Faubourg St. Denis, 12.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane byó winny franco do Administracyi *Czasu*. l i s t y reklam a

cyjne niezapiecsętowane nie ulegaj% frankowaniu, l i s t y niefrankowane nie przyjmuj% się.

aąKOPiSMA nadsyłane Redakcyi nie zwracaj% się i niszczone b§d%.

Kraków 36 kwietnia.

Niedawno zamieściła Gazeta Kotońska list

z Londynu, który się zastanawia nad zu

pełną rewolucyą jaka zagraża dotychczaso

wemu obrotowi handlowemu i przemysłowi,

i sprowadzić nieomieszka całkowitego prze

obraź *«ia wszystkich stósunków materyal*

nycb. Przemiana takowa odpowiada zupeł

nie nowszym dążeniom socyalnym, i dla te

go nie należy brać jćj oderwanie bez. związ

ku z politycznym i Bpółecznym światem, bo

owszem wchodzi ona weń po cz§ści jako je

dna z przyczyn, po części też jako jeden ze

skutków. Nietylko przeto pod handlowym

i politycznym względem zasługują na nwa

gę spostrzeżenia w tym przedmiocie czynio

ne, lecz służą one zarazem do oświecenia i

wskazania dróg,’ jakiemi ludzkość postępuje.

Oto co piszą do Gazety Kotońskiej z Lon

dynu :

Kto tylko niedotknięty ślepotą , ten nie zdoła

zataió przed sobą przekonania, że żyjemy wśród

pokojowój rewolucyi w handlowym i przemysło

wym obrocie, a którój następstw jeszcze przewi

dzieć niepodobna, i zapewne nie na samćj ona

ograniczy się Anglii. Mówimy tu o wie: imprz»

obrażeniu, jakie powstało skutkiem tworzenia się l

zliczonych stowarzyszeń akcyjnych i jakie ciągle Si

wzmaga i rozszerza. Od pół roku nie mija tydz

żeby się podobne stowarzyszenia nie zawięzy

ły. Początkowo były to stowarzyszenia na wzór

paryskiego Kredytu Ruchomego, banki, ?^cyjne,

zabezpieczenia od ognia i na życie, tov

siwa

żeglugi parowój, jakich od dawna wiele tu . gdzie

indzićj istnieje. Ale nowszemi czasy właściciele

także wielkich, słynnych w świecie zakładów

przedsiębiorczych zw ijają swoje czynności, przeno

szą je na towarzystwa akcyjne, a w nich zni

kną może zwolna najstarsze naw et firmy. Przy

padków tego rodzaju coraz jest więcćj. Jedua z

największych na całym świecie rękodzielni *Morri

so n, DilJon i Spółka" przeszła w ręce towarzy

stwa akcyj uego. Armatorowie, których imiona zna

ne wszędzie, gdzie tylko jest żegluga, j ak np.

*Marę Sp., Brown i Sp.,"

cofnęli swoje firmy i

są tylko zarządzcami albo kierownikami swoich

,,akJadów, które stały się własnością wielkich

stowarzyszeń akcyjnych. W tych dniach znikła

nawet firma *John Lloyd et comp.," jedna z naj

znakomitszych, najbogatszych i najstarszych firm

bankierskich w Anglii. Od daw na też żaden wy

padek nie sprawił tak powszechnego zdziwienia

w City, jak dobrowolne zwinięcie banku Lloyda.

M, j4tek bowiem jego był niezmierny, sława usta

lona, a zw iązki po całej kuli ziem skićj się rozcią

gały. Jeżeli już takie d o m y - daje się słyszeć po

wszechnie— przenoszą swoje czynności n a stowa

rzyszenia akcyjne, to niezawodnie stoimy na progu

nowego i nieznanego okresu obrotowego, to już

niebawem malo co wielkich firm prywatnych po

zostanie, to wcześnićj lub późnićj wszystkie zna

czniejsze czynności, wszystkie banki i większe

przedsiębiorstwa przemysłowe przejdą z rąk osób

pojedynczych w ręce stowarzyszeń. Jednem sło

wem, system asocyacyi takiój nabierze rozciągło

ści, j ak a dotąd zaledwie w głowach teoretyków

i idealistów zrodzić się mogła. I jakież ztąd wy

płyną następstwa ? Nikt nie umie dziś już dać na

to odpowiedzi. Zwolna znikać zaczyna obawa, aby

cały ten ruch nie rozwiał się w oszustwie i czę

ściowój ruinie, jak to było wtedy, gdy wszystkich

opanował szał kolei żelaznych i wypraw na mo

rze południowe. Na czele bowiem tych stowarzy

szeń stawają ludzie zuakr

yo imienia, przezor

ni, odpowiedzialni i z rozległym poglądem.

Cóż jednak wyniknie ze zwinięcia wielkich

firm prywatnych ? Jest to pytanie ogromne, w któ

rem niepodobna dzisiaj już jasno się rozpatrzeć.

Czyż wielkie przedsiębiorstwo rękodzielne (Morri

son i Dillon mieli wykazać się w ostatnim roku

czystym zyskiem 30,000 f. ster.) lepiej lub też gorzej

prowadzonem będzie przez towarzystwo akcyona

ryuszów, aniżeli m ając jednego nad sobą naczel

nika ? Czy asocyacya zdoła gospodarować równie

oględnie j ak indywiduum? Czy pojedyncze iatere

sa jako takie zyskają w tym nowym systemie lnb

też stracą? Czy przemysł i handel w istocie swo

jego powołania będą robić postępy lub nie ? Wszy

stko to są ważne pytania, których na nieszczęście

sama tylko teoretyka nie obejmie. To jedno atoli

jest już lewnem: że pod względem finansowym

spółki akcyjne łatwiej pracować będą, niż dotych

czasowe firmy prywatne. Mało trudności napotka

ją one w postaraniu się o pieniądze, gdyż kredyt

stowarzyszenia dobrze ufundowanego w każdym

razie dalej sięga, aniżeli kredyt jednej osoby,

choćby też miała ona ogromne zasoby i źródła.

W kwestyi więc kapitała i kredytu, każde stowa

rzyszenie akcyjne ogromną ma wyższość w poró

wnaniu z indywiduum; czy zaś w zakresie dro

bnego rnehu taki sam okaże się stosunek, to mu

si dopiero ’

-«rawdzonem, a nawet nigdy nie

da się oct

’owo, albowiem w każdym z o

sobna przy

skutek zależeć będzie od roztro

pności każdorazowego kierownika. Jeżeli przemia

na ta w takiej mierze rozszerzać się będzie jak

zaczęła — a rzeczywiście zdaje się ca to zanosić

to z czasem jednemu człowiekowi niepodobna prą

”"’« będzie wytrzymać współzawodnictwa z różne

" waizyszeniami w jego sferze interesów. A

.j nowy system okaże się korzystnym, to

wątpienia rozpowszechni się ztąd po Europie, i

znajdzie tam przyjaźną rolę, jak to już bylo z ban

iami spółkowemi i zakładami zabezpieczeń za ży

cie. To co dotąd w tym zakresie w Niemczech zro

biono, jest tylko początkiem. Asocyacya w postaci

spółek akcyjnych jeszcze dotąd niewystąpiła jako

prawidło na polu działalności przemysłowej. Jak

się na to tutaj zanosi, zdaje się, że stanie się ona

prawidłem — i w tem właśnie leży znaczenie tego

ruchu, którego doniosłości nigdy się m e obliczy.

Owa rewolucya w stosunkach obrotu prze

mysłowego i przedsiębiorczego, o której mó

wi pow’yżej korespondent londyński w Ga

zecie Kotońskiej, nowem jest zaiste zjawi

skiem , nie jest jednak nieprzewidzianem.

Wzięła ona początek przed lat dziesiątkiem

we Francyi. Sprawozdawca nasz z wysta

wy powszechnej paryskiej r. 1855 poprze

dził był w Dodatku do Czasu opis pomiecio

nej wystawy swój uwagami i spostrzeżenia

mi o stanie spółecznym , ekonomicznym i

politycznym Francyi, i w demokratycznym

duchu spółeczności francuskiej upatrywał

powody tego przeobrażenia, jakie dostrze

ga powyżej londyński korespondent w naj

nowszych zdarzeniach na polu przemysło

wem i handlowem. Powtórzymy tu więc sło

wa naszego sprawozdawcy z styczniowego

zeszytu Dodatku do Czasu na rok 1856 , jako

premissę, że tak powiemy, tego, cośmy wy

żej z Gazety Kotońskiej podali. Sprawozdaw

ca nasz paryski mówiąc o dziale wystawy,

przeznaczonym dla przedmiotów codzien

nego użycia i o głównych zaletach ich, ja

kiemi są taniość i wygoda, upatruje w tycb

warunkach najważniejsze zadanie ekonomi:

spółecznej nowszych czasów, a po części

nawet ekonomii politycznej. A dalej tak

rzecz prowadzi:

Odbiciem tego zadania, wyrazem tej myśli, a

duszą wystawy był oddział wspomniany. Przed

stawił on zapewne ciekawe fakta ekonomiczne i

przemysłowe, ale kwestyi rozwiązania nieposu*

nąl naprzód. Był to raczej brzask nowego wiel

kiego płomienia, który z czasem cały świat stary

ogarnąć zagraża.

Podstawą tego procesu ekonomicznego, w któ

rym wielu upatruje lekarstwo na stan dzisiejszy,

zdaje się być asocyacya. Jest to także płód osta

tnich czasów , w dzisiejszej spółeczności wielki

działacz, a który jnż wielkie osiągnął cele. W za

sadzie myśl demokratyczna, w zastosowaniu so

cyalna, bo zabijająca wszelką indywidualność na

korzyść ogółu, dla wszystkich przystępna a boga

cąca tylko bogatych, w wynikach zatem swoich

raczej komplikująca niż ’ecząca dzisiejszy stan

rzeczy,— bo obok wielkich rezultatów spółeeznycb,

których jej odmówić niemożna, prowadzi ona za

sobą w csraz wyższym stopniu aglomeracyę pie

niężną a zarazem wzrost proletaryatu. Skutki te

go widoczniejsze dziś we Francyi niż gdzieindziej,

bo tam kilkakrotne rewolucye daw ną równowagę

spółeczną zachwiały i zostawiły otwarte niejako

pole dla nowej formacyi spółeczeństwa. P rzed

tym prądem asocyacyi, który często niwelacyj

nym nazwaćby wypadło, ustąpić muszą dawne za

kłady przemysłowe lub inne znakomite specyal

ności; w obec takiej organizacyi kredytu, konku

ren cy a, główny działacz przemysłowy ostatnich

czasów, staje się niepodobną. Należy ustąpić z po

la albo przyjąć warunki nowego bytu: stać się

z właściciela akcyonaryuszem, z przedsiębiorcy u

rzędnikiem asocyacyi....

Cóż dzisiaj dodaćby można do słów po

w’yższych? chyba to jedno, iż istotnie zasta

nowienia godną jest rzeczą, jak ten ruch

finansowy, czysto francuzki wynalazek, tak

prędko opanował arystokratyczną i korpo

racyjną Anglię. Jest to niezawodną oznaką,

iż nierównie szybciej i gwałtowniej opanuje

on inne kraje, w których reakcya lokalna

mniej potężna, zasoby prywatne mniej wiel

kie aniżeli w Anglii, jednem słowem, kraje,

które niemal na codzienne potrzeby swoje

sm kać muszą pomocy pieniężnej na targach

londyńskim lub paryzkim .

Jakie dalsze skutki wywrze ta zawisłość

pieniężna krajów ubogich od bogatszych, ja

kie rezultata z tego wynikną, to zaledwie

odgadywać .wolno, nigdy jednak oznaczyć

i oraec niepodobna. Będą one w swoim roz

woju, w pojęciu kosmopólitycznem cywiliza

cyjne, lecz zbezwładnią sił§ pojedynczych

narodowości lub krajów wszędzie, gdziekol

wiek energiczua praca wewnętrzna, oszczę

dność, zabiegliwość, a nawet porządna lokal

na organizacya zespolone zaniechają sprostać

lub nie podołają zespolonej potężnej dzia

łalności kapitałów. Kraje takie lub narodo

wości zostaną naprzód materyalnie złamane,

z zasobów ogołocone, a następnie przez bo

gatszą spółeczność pochłonięte, i to na dro

dze najspokojniejszego, najlegalniejszego pro

cesu spółecznego.

Wskazując niebezpieczeństwo, wskazuje

my oraz środki; rozwinięcie zaś szczegółów

tego przedmiotu przechodzi zakres artykułu

dziennikarskiego i musi być zadaniem, że

tak powiemy, edukacyi gospodarczej naro

du; tu zwróciliśmy tylko uwagę czytelni

ków na stronę tego objawu więcej polity

cznej natury. Przy innej sposobności wró

cimy do tego samego przedmiotu, aby przed

stawić stronę onego łatwiej namacalną, stro

nę realną, finansową.

!OBESPOIDBHCYA CZASU.

W iedeń 25 kwietaia.

—

r. Chociaż doniesienie zawarte w Mśmorial

diplorn., że mocarstwa zachodnie zamierzają uważać

aieuznanie ze strony sprzymierzonych mocarstw

niemieckich uchwały konferencyjnej względem za

wieszenia broni za casus belli, brać można tylko

za pogróżkę; jed nak zawsze sytuacya pozostanie

bardzo g roźną, a tem groźaiejszą dla tutejszego

gabinetu, że nie ustają pogłoski o ekscentrycznych

projektach p. Bismarka. W celu lepszego poinfor

mowania się co do stosunków i projektów berliń

skiego gabinetu, powołał hr. Rechberg do Wiednia

posła austryackiego przy dworze pruskim. Według

nadeszłej tu depeszy, wyjechał on wczoraj z Ber

lina, a dziś wieczorem stanie w Wiedniu.

Nowemu węgierskiemu kanclerzowi przedsta

wiali się dziś urzędnicy jego wydziału. Na prze

mowę, w której silny nacisk położono na poje

dnanie się z Węgrami i załatwienie sporu konsty

tucyjnego, kanclerz nic stanowczo nie odpowie

dział, raczej starał się punkt ten ominąć. Odrzekł

tylko, że wykonywać będzie rozkazy JCMości, nie

objawił żadnej myśli, którąby można uważać za

jego program i dodał tylko, że *zdania jego są

znane". Tym sposobem hr. Ziczy wymaga po opi

nii publicznej więcej, aniżeli mu się wymagać

godzi; gdyż zdań jego o środkach i drogach, któ

reby poprowadziły do rozwiązania sprawy wę

gierskiej , nikt prawie nie zna, czego dowodzą

najsprzeczniejsze tłómaczenia powodów jego za

mianowania.

Powątpiewano tu i owdzie, czy hr. Ziczy mia

nowany został także członkiem rady ministeryal

nej, o czem w piśmie cesarskiem wyraźnej nie

było wzmianki. Otóż co do tego punktu nie masz

w sferach właściwych żadnej wątpliwości; hr Ziczy

tak jak i jego poprzednik zasiadać będzie jako

członek w radzie ministrów.

Pary* 23 kwietnia.

Nie ulega wątpliwości, że lord Clarendon ułożył

się z Cesarzem tylko o konferencyą w sprawie

szlezwiekiej. Inne sprawy usunął i z tera się wea

le nie taił. Konferencyą zbierze się w komplecie

pojutrze. F rancya i Anglia m ają zaproponować

zawieszenie broni i starać się o !wystąpienie w

roli rozejmczej między Prusami i Danią. O pora

dzeniu się Szlezwiku nic nie mówią. Rola Francyi

jest przykra, sprawę bowiem szlezwicką wzięła

na siebie w gruncie sama Anglia. Prusy dążą do

zajęcia całej Jutlandyi, odrzucają traktat z r. 1852

i up ajają się wielkiem zwycięztwem, które odnio

sły. Pod pozorem, że Anglia pogodziła się z F ran

cyą, torysi nie myślą już o uderzeniu na gabinet

whigowski. Garibaldi opuszcza jutro Londyn po

odebraniu wizyty księcia Walii, przez wzgląd na

szacunek dla konferencyi i na przyjacielskie rady

p. Gladstona. Zgrzybiały lord Palmerston dyktato

ruje w parlamentarskiej Anglii, wolnej o tyle, o

ile to zgadza się z widokami gabinetu i klasy

rządzącej. Dwór tuileryjski czuje swe położenie.

Twierdzi on, że nie mógł go uniknąć. Zbliżenie

się jego do Anglii na warunkach niemal ujemnych

było według mego nieodzownem. Baron Budberg

trzyma się na boku, pamiętny na mowę tronową

i odmówienie pożyczki. Hr. Kisielew, jego poprze

dnik, bawiący ciągle w Paryżu, nie uleczył się

z daw nych obietnic i obiecuje znowu w imię swe

go rządu najbajeczniejsze ustępstwa. Włosi, Któ

rzy zakupili N ation i którzy byli zawsze przeciw

Polsce, w obawie, aby Francya nie była z Au

stryą, spostrzegli się dopiero dzisiaj na swem błę

dzie, j ak margrabia Pepoli. Przyszło do tego, że

książę Persigny miał powinszować Emilowi Girar

dinowi, iż jeg o polityka przemogła. Emil Girardin

ma wierzyć w długie utrzymanie pokoju i... wol

ność Francyi.

Pomimo żądzy pokoju, opinia uczula położenie

kraju; ale rząd jest silny, a interesa materyalne

są nieubłagane. Z kolei Temps dostała drugie o

strzeżenie, a L ’E urope została wstrzymana. Nie

będzie ani francuzkiego ani angielskiego obchodu

3001etniej rocznicy urodzin Szekspira. Cesarz nie

wyjeżdża do St. Cloud, baczny n a Ciało prawoda

wcze, które zabiera się do ważnych rozpraw nad

koalicyami i budżetem. Uważają, że pokojowy

Thiers jest lepiej z rządem i że z nim w Izbie

głosuje. Opozycya chciałaby dać robotnikom zu

pełne prawo do koalicyi, j ak w Anglii, a tego nie

życzy sobie rząd, choć stara się o pozyskanie

klasy roboczej. W budżecie dwu miliardowym o

pozycya chciałaby zaprowadzić równowagę, choć

by kosztem armii i marynarki. Trzeba oddać spra

wiedliwość rządowi, iż najmocniej temu się opiera.

Miesiąc maj będzie miesiącem konferencyj. W

Londynie będzie się toczyć sp raw a szlezwicką, a

w Stambule rumuńska; o innych sprawach nie

mówią. Sprawa rzymska toczy się tylko między

Paryżem i Turynem, i nic w niej, jak dotąd, wa

żnego nie zaszło, ale powrót Garibaldego do Włoch

może ją ożywić. Zapewniają ciągle, że w sprawie

rumuńskiej Anglia idzie dość zgodnie z Franeyą,

w chęci zmniejszenia przewagi Rosyi na morzu

Czarnera, i miarkuje centralizacyjną politykę Tar

cyi. Na perswazyejej Porta nie podjęła się zajęcia

Rumunii przez swe wojska, doradzanego jej przez

trzy mocarstwa. Język księcia Kuzy brany jest

za dowód, iż Rumunia nie zostanie opuszczoną

przez Anglię i Francyę. Ajent rumuński w Pary

żu ma ciężką misyę. Jeździ oa często do Londy

nu. Dzienniki paryżkie popierają z całej siły Ru

mnnię.

Opinion Nationale napisała gorzki artykuł o tak

zwanych liberalistach rosyjskich. Wyznała ona, że

ci ludzie nie ocalili nawet swego honoru. Jeden

Rosyanin, może liberalista, rzucał w teatrze wło

skim bukiety z diameutami pod nogi panny Patti.

Śpiewaczka ta dała mn naukę, odsyłając diamen

ty na cele dobroczynne.

Dzienniki rządowe st arają się spokoić opozycyę

0 złe usposobienie kongresu washingtońskiego w

sprawie uznania Makymiliana Igo. Zapewniają one,

że zdanie kongresu nie ma tej wagi, co zdanie

senatu i że nie krępuje polityki prezydenta Sta

nów Zjednoczonych. Cesarz Maksymilian I opuścił

Rzym i płynie do Vera-Cruz. Pożyczka meksykań

idzie dobrze, ale nie wiele dostanie się z niej Me

ksykowi i kraj ten będzie musiał ponieść niema

łe ciężary, aby opędzić wewnętrzne potrzeby i ui

ścić się względem Francyi. Sądzą, że Francya ma

obecnie w Meksyku około 30,000 wojska. Skoro

uorganizuje legion 8,000ezny, co m a nastąpić w

końcu roku, będzie mogła ściągnąć 13,000 ludzi.

Szczęściem jest dla Francyi, żc sam interes Me

ksyku przyśpieszy epokę wycofania jej wojsk.

Giełda rad aby się rzucić z właściwą sobie za

żartością w spekulacye, ale jak aś skryta trwoga

ją przejmuje i sprowadza spadek papierów. Gieł

da nie może uwierzyć w pokój, patrząc na to, co

się dzieje zewnątrz Francyi. Minister Fould stara

się jednak z całej siły, aby renta się podniosła

1 aby w chwili, kiedy Anglia robi oszczędaości,

Francya pokazała przynajmniej, iż jest bogatą.

Bogactwo, do którego od lat 14 dąży Francya z

całą materyalną namiętnością, wywiera tu wp!yw,

który daje do myślenia. U padają dawne podniosłe

nczncia; żądza używania zastępuje miłość wolno

ści; charaktery, które stanowiły ozdobę kraju po

roku 1830 znikają; geueracya nowa ma coś znu

żonego i twardego, jak angielska; pierwsze jej po

budki są jeszcze sz’lachetne, ale krótkotwałe; a r

mia jest dzielna, ale coraz więcej kosztuje i wy

magalności jej zwiększają się. Może co piszę jest

skutkiem mizantropii, łatwej w tej epoce. Obym

się mylił.

K r a k ó w 26 kwietnia. Czytamy w Krakau,er

Zeitung:

Jnż przed kilkoma laty Arcybiskup i Metropo

lita Warszawski dla ułatwienia biegu czynności

Część literacko-artystyczna=

FOTOGRAFIA

I ZASTÓSOWANIE J E J DO CELÓW PRAKTYCZNYCH.

Podobnie jak machiny parowe i koleje żelazne,

dwa największe wynalazki współczesne— tak sa

mo telegraf elektryczny i fotografia zostały w naj

obszerniejszy sposób zastósowane w dwóch k ra

jach sławnych z upraktyczniania wszelkich pomy

słów, to jest w Anglii i w Ameryce północnej. Co

najosobliwsza, że zastósowanie to dało się przepro

wadzić w takich celach, do jakich, jak się zdawa

ło, nie były z razu stworzone, bo i dziś jeszcze

na europejskim kontynencie fotografia obraca się

w sferze więcej artystycznej.

Nie tyle naukowe, co rękodzielnicze traktowanie

fotografii odbywa się głównie w Ameryce w spo

sób nader zadziwiający. W Wiedniu, Berlinie, Dre

źnie, P aryżu fotografia służy do reprodukoyi two

rów malarskich z różnych epok sztuki— w Ame

ry ce zaś do fizyonomicznyeh studiów potrzebnych

dla kupca, lub fabrykanta, który w przysposobio

nem dla siebie album portretów uczy się trudnej

sztuki poznawania z fizyonomii swych praktyk, z któ

remi ma do czynienia. Oprócz tego Amerykanie zapu

ścili się z Camerą obscurą na pole bitew, bujali

z nią w powietrzu na balonach, wprowadzili na

obserwatorya, a naw et w świat duchów.

Ażeby mieć wyobrażenie o kolosalnych rozmia

rach czynności fotografów amerykańskich, opowie

my, ile różnego m ateryału rok rocznie wychodzi.

Ilość fotograficznego papieru sprowadzonego tam

z Francyi i Niemiec, wynosi w ciągu roku pię

tnaście tysięcy ryz. Potrzeba dziesięć tysięcy k ra

jowych kur, aby mogły dostarczyć białka używa

nego do przyklejania papierń. Cośmy powiedzieli

dotąd, jeszcze nie tak bardzo przeraża wyobra

źnię, ale niezawodnie w zdumienie wprawi każde

go, gdy się dowie, że Zjednoczone Stany Amery

ki północnej potrzebnją rocznie do preparatów foto

graficznych dziesięć tonnów sreb ra a pól tonny

złota. Niemniej n a tenże cel wychodzi niezliczona

ilość podsiarkanu sody.

Kto chce się dowiedzieć, j ak wyglądają fotogra

ficzne zakłady, opiszemy jeden z nich należący do

p. Anthony, na Broadway w Nowym Jorku.

Robota w tym niezmiernym zakładzie, gdzie za

sada podziału pracy przeprowadzona na wielką

skalę, odbywa się bardzo szybko i bardzo zrę

cznie. Jest to fabryka w całem słowa znaczeniu.

Jedna z młodych dziewcząt, których obowiązkiem

przez cały dzień przyklejać fotografie na kartonie,

zapewniała, że od czasu j ak weszła do zakładu nie

widziała ani razu chemicznego procesu, za pomo

cą którego otrzymuje się obraz negacyjny, cho

ciaż od kilku lat o parę tylko kroków oddaloną

jest od ciemnej izby, gdzie się ten proces odbywa.

Modele siedzące w fotograficznej pracowni, mo

gą być przedmiotem bardzo zajmujących studiów

moralnych i psychologicznych. Znajdziesz tam o

soby wszelkiego wieku od niemowlęcia na ręku

piastunki aż do patryarchalnego starca; znajdziesz

młode dziewczęta uśmiechające się wiosną i pode

szłe matrony, których uśmiech tyle zmarszczków

robi na twarzy, ile brózd na korze dębowej. Słoń

ce w swoim sposobie jest także Rembrantem ubie

gającym się o to, aby wszystkie choćby najdro

bniejsze nierówności starych twarzy ze skrupulatną

dokładnością powtórzyć. Fotografia z takiego ory

ginału podobną bywa do owych fossilicznych brze

gów morskich, na których znać wydrążenia kro

pel deszczu, i ślady skorupiaków i różnego pta

stwa — toż i tam łzy, troski i zgryzoty zostawi

wszy swój odcisk, odbijają się na płycie meta

licznej.

Zresztą czyż postawa, ubiór, rysy twarzy, ręce,

nogi nie zdradzają stanu, wychowania, charakteru

w modelu służącym do fotografii ? portret nie mo

że być powtórzeniem kłamstwa. Nastrojone miny,

harde, przymilające się, jenialne lnb dyplom aty

czne postawy aktorsko ułożone, nie ujdą za rze

czywiste. Pozorny dobry ton, czy to u mężczyzny,

czy n kobiety, przybrany n a chwilę pozowania

przed fotografem, inaczej wyglądać będzie n a pa

pierze, niż prawdziwy. Mierność sam a się wyda,

co warta, choćby się nadstawiała i sprzedawała

za coś lepszego. Skwaszony śledziennik napróźuo

okrasi obliezne wzdzięcznem przymileniero. Impe

tyk żółciowy, oszczerca i zawistnik tak samo zdra

dzą się fotografią, jak dźwiękiem swej mowy. P ró

żność zarozumiała nastawi czuba, podgoli czoła,

żeby świat wziął je za siedlisko jenialnej myśli

ale niech co chce robi, wyrazu płytkiej pospolito

ści nie zetrze z całej postaci. Wewnętrzna niemoc

właściwa istotom bez woli i myśli, nie ukryje się

łatwo nawet pod najsumiastszym wąsem zakrywa

jącym wyraz ust.

Wszystkie części twarzy mają bez Wątpienia w za

jemny stosunek między sob% i łączą się z chara

kterem osoby, do której twarz należy. Wszelako

jest jeden ry s , a raczej część tego rysn, która

więcej niż wszystko inne zdradza naturę osoby.

Rys ten leży w ustach, i w kątach ust. Ponieważ

najwięcej muskulów twarzy zbiega się w nich,

przeto wewnętrzne działanie uczuć, i namiejętuości

odbijające się zewnątrz człowieka, najliczniejsze

tu przez ciąg długich lat zostawiło ślady. Obwód

półtora cala średnicy, którego środkiem jest po

łączenie dwóch warg, tworzy główne ognisko tego

wyrazu.

Z fotograficznych portretów można się wiele cie

kawych rzeczy nauczyć i daleko prędzej, niż ro

biąc studia na żywych twarzach. Wielkie ułatwie

nie daje w tym względzie ta okoliczność, że je

dnę osobę można mieć w kilkunastu pozycyach i

z rozmajtego czasu. Jeżeli patrzemy na jeden por

tret, zdaje się nam, że to właśnie jest twarz zna

nej nam osoby, i że ona tak a nie inaczej wyglą

da. Tymezasem inna fotografia tej samej osoby,

pokazuje ją z zupełnie innym wyrazem, którymi

mo tego równie będzie charakterystycznym jak

pierwszy. Trzeci i czwarty portret przekona, że

znajomy nasz nie zawsze był jeden i ten sam,

tylko że jego powierzchowny wyraz zmieniał się

wielorako, podług wewnętrznego nastroju myśli i

uczuć odkrywających jego naturę.

Po pewnym lat przec:ągu niezawodnie za po

mocą fotografii osiągnięte zostaną nowe rezultaty,

mogące mieć niepośledni interes dla fizyologa i

moralisty. Potrzeba jed nak na to dłuższego czasu,

bo żeby dać podstawę ściślejszą tym studiom, wy

padałoby całe jeduo pokolenie od kolebki do gro

bu w fotograficznych portretach zakonserwować.

Przytem można mieć dotykalnie przedstawione

działanie wieku na rysy twarzy. Szereg portretów

z jednej i tej samej osoby zdjętych co lat kilka,

a mianowicie w ważniejszych chwilach i przemia

nach życia, gdy przyjdzie przed oczy ścisłego ba

dacza, niezawodnie przekona go, że natura b ar

dzo jest dokładną w kreśleniu tych znaków i śla

dów, jakie bieg czasu na twarzy zostawia.

Inny szereg postrzeżeń da się jeszcze robić nad

działaniem charakteru o ile tenże wpływa na zmia

nę rysów. Niechaj kto zwiedzi g aleryę łotrów

wszelkiego gatunku, i tam, przypatrując się ba

cznie, odkryje, jaki rys jest wspólny najzatwar

dzialszym zbrodniarzom. Przecież wszystkie te naj

zakazańsze fizyonomie wymodelowały się z nie

winnych rysów dziecięcia. Ajenci policyjni w wiel

kich stolicach dokładnie znają wyraz nałogowej

zbrodni i występku. Owoż gdyby szereg twarzy

portretowanych od lat niewinności, aż do chwili

zdeterminowanej winy, poddany był studiom by

strego fizyonomisty, ani wątpić, że tenże mógłby

wyśledzić w zmianie wyrazu twarzy pierwszą złą

pokusę, pierwsze pogrążenie się w występku; a

przynajmniej znalazłby cechy znamionujące naj

ważniejsze m om enta moralnych przewrotów i wstrzą

śnięć. W odwrotny sposób — a byłoby to daleko

przyjemuiejsz studium — gdyby zdarzyło się ba

dać charakter zaniedbanego i zepsutego dziecka,

jak pod opiek% rozumnego kierunku i pieczoło

witości prawie rodzicielskiej, z popraw% wewnętrz

nego stanu, odmienia się sama jego powierzcho

wność. Tw arz coraz się wypogadza, czoło podnosi

się do góry, oko pozwala patrzyć w siebie i prze

nikać się do głębi, wesołość igra na ustach. . . .

Doświadczono tego w dobroczynnych zakładach,

że nic bardziej nie dowodzi cudownych wpływów

moralnego i religijnego wychowania, j ak owe ham

letyczne porównanie dwóch wizerunków: *Patrz

na ten obraz, a potem spojrzyj na drugi . . . .«

Patrz na wizerunek chłopca wprowadzonego do

zakłada, w stanie, w jakiem go policyant z!apal

na ulicy, gdy bezwstydnie żebrał, lub kom u rękę

kładł do kieszeni - a n a portret przyzwoitego

młodzieńca opuszczającego zakład, aby w spóle

czeństwie zajął miejsce, do jakiego d aje mu pra

wo uczciwość i u silna praca.

Wychodzi codziennie rano o godzinie 7ej.

prenumerata wynosi:

rocznie

kwartalnie

miesięcznie

m i e j s c o w a w Krakowie . . . . złr. 2 0 ............................. złr.5

.................................. zł r. 2

po "?:tą Wpaństwie Ausiryackiem B 2 4 ....................... . .

B 6 ................................

2c.25

do P r u s ........................... tal. 16 sgr. 20 . . . tai. 4 sgr. 5

tal. 1sgr. 15

Rzeszy niemieckiej . B 21 B10 . . .

B5 B10...

B1n25

Francyi .... frank. 1 0 8 ...................... frank.2 7 ..................... frank. 10

Włoch i Szwajcaryi B 1 1 6 ...................

B 2 9 ................... B 10

8 Belgii i Anglii . .

8 0 ....................

» 2 0 ..................

Numer pojedynczy kosatuje 10 centów.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction