Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 703 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 298

Kraków, Sooot? 15 Lipca *9*4.

Roczni K LXVIL

Wydaniepopołudniowe.

%żeli odpowiedzią Serbii.

Wiede/i, 24 lipca.

a*p Nota au8to-węgierska stanowczością tonu

przcszia wszelkie oczekiwania. Jut na samym

wstępie domaga się monarchia przyznania, że

serbscy oficerowie i urzędnicy brali udział w pro

pagandzie, Bkierowanej przeciwko Austro-Węgrom.

Do noty dołączony wynik śledztwa w Serajewie

jaskraw o ośw’ stla zbrodniczy ch arakter propa

gandy, a Serbia, jeśli się do noty zastosuje, tem

samem wynik śledztwa potwierdzi. To samo uczy

nie ma kroi, podając oświadczenie w rozkazie

dziennym do wiadomości armii Z dziesięciu żą

dań, w dalszym ciągu wyszczególnionych, nie

które rozumieją się parne przez fię, bo są raczej

tylko im ezystem potwierdzeniem tego zobowią

zania które Serb:a jeszcze w marcu roku 1909

objęła. Do tego rodzaju żądań należy: s,łumie

nie publikacyj, skierowanych przeciw całości mo

n arch ii; rozwiązanie *Narodnej Obrany11 i podo

bnych zw iązków; usunięcie ze szkół serbskich

antynustryackiej propagandy; wdrożenie śledztwa

przeciw uczestnikom zamachu, a w!’ęszcie też

wydanie zarządzeń przaciwko przemytnictwu bro

ni i bomb no Austro-Węgier. Wszystkie te żąda

nia mogłaby Serbia spełnić bez zbytniego upo

korzenia się, ile że — jak już wspumniałem —

byłyby tylko stwierdzeniem dekiaracyi, złozonej

przez serbskiego posła w Wiedniu dnia 31 mar

ca 1909 r.

Aie °ą inne, o wiele do spełnienia trudniej

sze, które przedstawiają się prawie, jako kara

za niedotrzym anie owej dekiaracyi. Serbia zob -

wiązaćby się miała do wydalenia z armii i ad

m inistracji wszyBtkich oficerów, względnie wszyst

kich urzędników, których wskaże rząd austro

węgierski, ja!ko winnych. Kiokolwitk zn,°. domi

nującą rolę korpu=u oficerskiego w Serbii, łatwo

ocenić mole następstwa takiego krosu. Jeszcze

trudniejszem dla ambicyi serbskiej jest żądanie,

ażeby organa rządu acstro-węgiersl:iego współ

działały w Serbii przy tłumieniu antyaustryao,kiej

propagandy, jak niemniej, by urzędnicy austro

węgierscy współdziałali przy sądów em śledztwie

w Serbii przeciwko uczestnikom zamachu. Żąda

nie, by rząd serbski aresztował natychmiast ma

jora Tankosića i urzędnika kolejowego Cigano*

vića, wydaie się ze wz?lęau na wynik śledztwa

aż nadto usprawiedliwionem, ale i w tym wy

padku rząd serbski, który z czelnością twierdził,

jakoby żaden Ciganović nie istniał, wykonując żą

danie, przyznałby się pośrednio do b zydkiego

czynu.

Zważyw’szy, że tylko kilkanaście godzin dzieli

nas od decyzyi, nie uważan.y za stosowne ba

wić S’ę w proroctwa, a ograniczymy się do

stwierdzenia uiektórych faktycznych okoliczno

ści. Przedewszystkiem nota w ięczorą zostali

w Belgradzie w chwili, kiedy król bawi u wód,

a p. Pasić w głębi kraju. W jego zastępstwie

notę nj?zyjął minister skarbu p. Paczu. Zanim Pa

sić zdoła porozumieć się osobiście z królem, po

stanowiony termin już minie. Dalei ma nota naj

wyraźniejszy charakter ultimatum. Takie u: imała

według międzynarodowego zwyczaju zawierają

czase n na wypadek odm"owy wyraźną groźbę

wojenną, czasem tak a groźba znajduje się tylko

między wierszami. W ostatnich czasach np. nota

włoskiego rządu do Turcyi z w rześnia 1911 r.

taką groźbę zawierała, nie zawierała zaś jej nota

bułgarska do Turcyi, wystosowana tuż przed

wybuchem ’wojny. A jednak jedna i druga *mała

111 raktei ultimatum. Insp rowany komeutarz do

noty wyraźnie powiada, że wjkluczone jesł

wszelkie przjrdłużenie terminu, a dalej, że także

wszelka iuterwencya innego mocarstwa byłaby

z góry beznadziejna. Auslrc-Węgry wykluczają

przeto wszelkie, jakiegokolwiekbądź rodzaju roko

wania.

Osobistości wegierskie, zajmujące wysokie sta

nowiska, stanowczo stwierdzają brak wszelkich

zaborczych zamiarów7 ze strony Austryi, w szcze

gólności zaś zaprzeczają rozszerzonej w Serbii

ODinii, jakoby monarchia zdobyć .chciała drogę

do Saloniki. Kroków wojskowych doiąd nie

przedsięwzięte, ażeby okazać wobec Serbii, że

Austro-Węgry zawsze jeszcze liczą na jej ustę

pliwość.

Samo przez Bię nasuwa się pytanie, co zyskać

może monarchia po zwycięskiej wojnie przeciw

ko Serbii. Mówię o ewentualności zlokaliz,owa

nej, w której zwycięstwo Austro-Węgier byłcbj’

oczj’wiście z góry zapewnione. A jednak w tej

formie postawione pytanie n"ema uprawnienia,

bo monarchia nie szuka z góry zysków i zdo

byczy, a jeśli chwyci za broń, to tylko we w ła

snej koniecznej obronie. Z tego w’ięc wynika

jasno, że Austrya wojny nie chce, a jeśli mimo

to ją rozpocznie, to w obronie własnych granic

i w obronie wewnętrznego pokoju. W zamian za

pizelaną k°ew, w zamian za ciężkie materyalne

ofiary, zyskać może jedynie większe bezpieczeń

stwo tego, co już dziś posiada.

Zgoła inaczej i bynajmniej nie tak jasuo przed

stawiają się szanse wojny w razie udziału in

ny’ch mocarstw. Nie o bałkańskie p aństwa idzie.

Niewątpliwie istniejący sojusz z Grecyą i Ru

munią nie miałby dla Serbii vuele wart« ści, bo

Grocya ueieiuchomiona jest przez Włochy, a u

dział Rumunii w wojnie z jednej strony wywo

łałby z drugiej strony udział Bułgaryi. Gdyby

ratojiiss1 do wojny wmieszać się chciała Rosya,

to w tej samej chwili wmieszałyby się też Ni?m -

ej’ i powstałaby wojna europejska, jakiej może

drugiej niema w historyi, wojna, której na—

Btępstw nikt poważny obliczyć się nie poiejmie.

N. fr . Pressa przechodzi jedno mocarstwo po

drugiem, ażeby dojść do rezultatu, że żadne nie

pospieszy Serbii z pomocą. Tiuuno brać te kom

binacj’e zbyt na seryo; świadczą one raczej tyl

ko o ogólnej z pewnością aż nadto usprawie

dliwionej, Diechęci do wielkiej wojny. N tr .

Presse wylicza: Włochy z pewnością .,pełnią o

bc wlązek, nałożony przez tró j przymierze; zresztą

Serbia utraciła tam wszelkie sympa:ye przez o

kazane ambicye morskie. Z głosó w polityków

angielskich wynika, że Anglia raczej domagać

się będzie zupełnego upokorzenia się Serbii.

Frarcy a dostosuje się zupełnie do polityki ro

syjskiej, wewnętrzna jednak opinia jest stano

w:czo pokojowa Ostra k rytyka armii wr senacie

miała, według N . f r . Presse, na celu raczej za

znaczenie, że F rancy a niem r ochoty do ’wojny

w obronie w:elkoserhshiej myśli. Co do P.osyi.

za prawdopodobieństwem neutralności przema

wia: pokojowe nsp sobienie cara; fakt, że Au

strya bynajmniej nie dąży do pi zesunięcia ró

wnowagi sił na Bałkanach; a wreszce *hydne

morderstwo, jako geneza zatargu. Są to kombi

nacye bez głębszei waitości, jednak odp »wiaaa

jące opinii w Wiedniu najbardziej rozpowszech

nionej; dlategoteż tylko je zacytowałem.

Wspomniałem już, że rząd austro-węgierski

wstrzymał się dotąd od widocznych wojskowj’i h

przygotowań, ażeby zadokumentować, że iiczj’

do ostatniej chwili na ustępliwość Serbii. Mógł

uczjmić to tem śmielej, że óeśvriadczenle osta

tniego czasu okazało, jak znakomicie funkcjm*

Duje austro-węgiersl:i ap arat mobilizacyjny. Wszak

że np. w Galicyi do 48 godzin 98°/0 pow’ota

njch było już pod b ’onią Natomiast przedsię

wziął rząd dobrze obmyślane przygotowania na

tury gospodarczej. Wczesn** uprzedzenie banków

wiedeńskich i budapeszteńskich sprawiło, że mi

mo ogr mncgo wrażenia uliim atułit, giełda za

chow uje w zględny spokój. Za to przygotowanie

należy się rządów’ wdzię*ozuość i zupełne u

znanie.

Cjfry

Wiedeń, 24 lipca.

W poprzednich 1 -tach k lkaKrotnie wspo

minałem, że za nieprawdopodobne uważam, bv

Serbia bez asekura”yl ze strony innego mooai—

Rtwa, odważyć się coctała na wojnę z austro-wę

gierską monarchią. Prawda, ześlepieme i mania

wielkości doszły tam po zwycięskiej wojnie do

szczytu; jednak nie m igły obałamucić kierują

cych osobistości do tago stopnia, by *ż zatra

ciły zrozumienie wymownego ięzyka cyfr Mogą

politycy kawiarniani, mogą studenci i gimnazya

liści marzyć chociażby o zatknięciu sztandaru

serbskiego, jeśli nie na kościele św. Szczepana,

to eonajmniej na ratuszu w Zagrzebiu, ale nie

mogą tych dziecinnych złudzeń podzielać ani

król, ani ministrowie, ani szczególnie dowódcy

jego armii.

O ile parna magnis comparare lictł chciał

bym kilka tylko cyfr dla porównania przyto

czyć, przyczem opieram się na półurzędowej pu

blikacyi Oeltzego Internationales Armee Alma

nach za r. 1914.

Austro-Węgry’ wraz z Bośnią i Hercogowiną

mają 676.060 kil. kw. przestrzeni, a 51 390.223

mieszkańców. Budżet obu państw razem wyno

sił w wydatkach 5,289 492.477 kor,, z czego na

armię, obie obrony krajow e i m arynarkę wojen

ną przypadało 733174.926 kor, czyli 14 kor

na głowę mieszkańca. Kontyngent rekruta wy

nosi w pierw szym roku ustawy wojskow’ej ro

cznie 136.000 i ćochod’,i stopn owo do 159.500

dla samej armii, oprócz obu obron krajowych i

kontyngentu d’a Bośni i Hercogn”iny. W cza

sie pokoju siła zbrojna liczy 414.679 ludzi czyli

0’8 °/0 ludni ści; ra stopie wojennej armia bez

pospołńego ruszenia i n ze°wy uzupełniającej li

czy 2,000.000 ludzi. Dodrć należy, że wojsko

wo wyszkolona rezerwa uzupełniająca stanowi

bardzo znaczny7 rezerwo ar dla uzupełniania bra

kęw’ w armii

Serbia, która miała pr-zed wojną około 48.000

kil. kw. przestrzeni, zyskała w wojnie jeszcze

około 39 000 kil.; mieszkańców liczyła 2,957.207,

obecnie liczy ich coś ponad 4 miliony. Budżet

wynosi około 124 miliony, z czego przypada na

arm ię okrągło 30 milionów, czyli 23 proc. całe

go budżetu. Armia na stopie pokojowej liczyła

około 30.U00 ludzi; dziś odpowiednio więcej.

Efektywna siła armii w ostatniej wojnie wraz

z po8potitem ruszeniem wynosiła około 300.000

ludzi; obecnie utworzono w anektowanych kra

jach pięć okręgów dywizyjnych i 20 uzupełnia

jących okręgów dla piecbriv tak, że siła zbroj

na zwięUszy się o jakie 70.000 ludzi, ale —

powtarzam — już wraz z pospolitem rurze-ueoi.

Przytem dodać należy, że orgaiiizacya wojskowa

w nowych krajach istnieje dopiero aa papierze,

a co więcej, że wobec usposobienia mieszkań

ców raczej odPczyć należy a dawniejszej siły

ztirojnej sporo pułków na konieczne tain zeługi

W najlepszym dla Serbii ramo s!osuuek jednej

armii do drugiej przedstawiałby się w razie wo -

ny jak 300.000 do dwóch milionów, przyczem

już po stronie auEtryackiej nie wliczam ani po

spolitego ruszenia, ani uzupełniającej rezerwy.

Wobec tych cyfr oczekiwana na jutro odpo

wiedź na notę austro-węgiarską nie powinna być

wątpliwa, rozumie s:ę, o ile Serbia nie ma z in

nej struny zapewnionej pomocy. U ltim atum o

ptewa na 48 godzin, n ;e pozostawia więc Serbii

czasu do nowych dyplomatycznych rokowań. Kto

wie, czy właśnie !a krótkość czasu niebezpie

czeństwo wojny nie zaostrz\. Gdyby rząd serb

ski miał dość czasu do przeprowadzenia rokowań

z mocarstwami trójpo-ozumicnia, a w szczegól

ności z Rosyą, a gdyby także przeprowadzić

mógł odpowiednie pertraktscye z państwami bał

kańEkiemi, może przekonałby się, że znikąd na

pomoc licz; ć nie może

nie pozostaje mu nic

innego, jak warunki r,ustio węgierskie przyjąć.

Ale czas do takich rokowań jest stanowczo za

k°ótki, tembardziej, ile że nota doręczoną zosta

ła w chwili, kiedy p. Pasić bawił w Monastyrze,

a król u wód. Nie mając, czasu na zgłębienie

opinii mocarstw, Serbia uledz może złudnej n a

dziei i odrzuciw?zy altim alitm, wywołać z naj

większa dla siebie szkodą wojnę.

Pogranicze aus°ro-węgiersko-sephskie.

Granica między. Austro-Węgrami a Serbią jest

długa, w linii powietrznej bowiem dochodzi do

400 kim. Terytoryum ausłro-węgierskie otacza

Serbię z dwóch stron: na północy i na zacho

dzie. Na północy styka się z królestwem serb

skiem wschodnia część Sławonii, tak zw. Smy’r

n)a, a w dalszym ciągu terytoryum czterei h po

łudniowych komitatów węgierskich: Torootal,

TeineB, Kras?o i Szoreoy. Na zachodzie przylega

do Serbii Bośnia i Hercogowina. Na przestrzeni

niemal 5/6 swej długości dzieli Austro Węgry od

Serbii tak zw. granica mckra, którą na północy

Btarow’ Sawa i Dunaj, na zachodzie Dryna. ,.Su

chątt, lądową jest tylko granica między Herco

gowiną a Serbią i rozdzielonym obecnie między

Serbię a Czarnogórę dawniejszym Sandżakiem

Nowobazarskim Anstryackie korpusy zmuszone

by w’ięc były przeprawić s;ę przez trzy wymie

niona rzeki.

Austro-Węgry od strony Serbi: nie posiadają

większych fortec. Stara twierdza Pntrowarażdyń

ska nad Dunajem oddalona jest od granicy serb

skiej o blisko 46 kilometrów. Serbia ma na pół

nocnej granicy, wzdłuż Dunaju i Sawy, trzy

twierdze: Setnej dryę (Smederovo), Belgrad — i co

prawda tylko na niektórych mapach, jako twier

dza oznaczoną miejscowość Racza. p rzy ujściu

Driny do Sawy. Akcya zbrojna Austro-Węgier

zw racałaby się przedewszystk em przeciwko sto

licy Serbii — Belgradowi, oddzielonemu od tery

toryum austro węgierskiego tylko korytem Sawy

i Dunaju. Miasto Belgrad położone jest przy uj

ściu Sawy do Dunaju. Przed dwoma laty liczyło

przeszło 80.000 mieszkańców; dziś posiada może

!udność o kilka tysięcy większą. Od strony rzek

bronią go dwie twierdze, górna na wzgórzu, któ

re ku Dunajowi spada łagodnie, a ku Sawie stro

mo, oraz forteca dolna. Górna posiada jeszcze

m ury, baszty i wały z czasów’ tureckich, dolna

urządzona jest podobno w’ięcej nowocześnie, a

jej działa panują nad wodami obu w tem miej

scu bardzo szerokich rzek. Ani jedna, ani druga

atoli, nie Dosiadając wysun;ętvcb ku północy for

tyfikacj’i n;e zdołałaby ochronić miasta przed bom

bardowaniem , a temsamem przed kapitulacją.

Austro-Węgry mają, j°k wiadomo, na Dunaiu

monitory wojenne, którym w walce o Belgrad

nie mcła przypa’lłiby w udziale rola. Ud strouy

lądowej jest Belgrad miastem otwartem. Na prze

ciwległym brzegu Sawy, a właściwie na prawym

brzegu Dunaju położone jest miasto slawońskie

Zemuń (Semlin), liczące dziś około 18.000 miesz

końców a połączone z Belgradem mostem kole

jowym.

Serbia jest krajem prawie wyłącznie górzystym.

Większe doliny i płaszczyzny rozciągają się je

dynie na prawym brzegu Sawy i nad Morawą,

główną wewnętrzną rzeką S°rbii, wpadającą do

Dunaju na wschód od Semendryi.

Zapisk? polityczne.

Wystąpienie A ustro-W ’ęgier w Belgradzie.

—

nwwna nota i ostra warunki.

Pięść i wsrli dnie

ludy

—

Konkretne żądania, inne niewykonalne

Dylemat.

—

Wojna Czy zlokalizowana ? — Powód

i powody wystąpienia.

—

Niedozwolone priymir’zcze

nie lekkomyślność

—

Godzina trójprzymierzą.

—

Trzebaby sięgnąć do źródła.

—

Caby priys’ło zrobić

po zwycięzkiej z Serbią wojnie.

—

Hr. Tiaza i po

s°ł b ’Hgenhan o chwil .

—

Znaki na europejskim

w idnokręgu

—

Wkład, który może się nie opłacić.

Po ponownym pobycie 1r. Berchtolda w Iscbl,

aii8tryacko-węgierski poseł w Belgradzie w rę

czył tamtejszemu rządowi notę i szereg żądań,

które obwieszczają, co Austro -Węgry przedsię

wzięły dla ,,wyjaśnienia stosunków z Serbią" .

Przedstawienie istotnego stanu rzeczy i uzasa

dnienie wystąpienia, tak w nocie, jak w komen

tarzu Fremdenblałtu, są jasre, dobitne, znako

mite ; wszystko tam prawdziwe, żywotne, w oczy

b’"ące. Nota i żądania skreślone są żelazną ręką

bez aksamitnej rękawicy, w przekonaniu za

pewne, iż wschodnie ludy, zwłaszcza Serbowie,

rozum ieją tylko wymowę pięści opancerzonej.

D”ść, że ma się wrażenie, iż nie żartuje się.

Rozkaz, dany monarsze obcego pańBtwa nietylko

co i jak ma zrobić, ale, że ma to ogłosić i pod

pisać. je°t ponoś nieznanem w stOBunkach mię

dzynarodowych zdarzeniem Żądania sa jedne

konkretne, określone, inne z dziedziny idealnej.

Objetnica spełnieni i ich nie byłaby żadną rękoj

m ią; spełnienie konkretnych, określonych byłoby

zadośćuczynieniem urokowi monarchii i jej dy

plomatyczn j miłości własnej, ale bynajmniej

trwałą rękojmią i zabezpieczeniem, właśnie dla

tego, że żądania z ldea’nej dziedziny nie są wy

konalne.

Powstaje alternatywa nietylko odmowy, lecz

ta- że bezskuteczności lub wojny; altern?tywa,

która wytworzyć może gorzki niesmak lub gro

zę. Bezskuteczność byłaby dowodem uorawnio*

r,ego, ale niepotrzebnego wysilenia, a zaostrzy

łaby stosunki; wojna byłaby nieodpo *iedniem

zdarzeniu przedsięwzięciem, i zaraz powstałoby

pytanie: czy dałaby się zlokalizować? Kancler

ska fiord. Alg Ztg wyraziła nadzieję że wcze

snem zachowaniem się Serbii poważne przesile

nie z ’ żegnanem zostanie i poc,zytała za pożąda

ne, ,,żeby rozprawy, k ’óre powstać mogą mię

dzy Austro-Węgrami i Serbią, pozostały zlokali

zowane".

Jest więc przypuszczenie, iż nie były

by może umiejscowione. Bez poprzedniej na to

kapitalne pytanie odpowiedzi nie przedsiębrałoby

się zapewne czegokolwiek. Były w monarchii

niejedre irredcntyczne zamachy; gdyby chciała

za każdy zewnętrznego zadośćuciynienia, gdyby

za każdym razem miała uciekać się do — jak

rzekł hr. Tisza — ultima ratio, miałaby woinę

z kilkoma frontami. Jeden najboleśmejszy wy

padek nie rozstrzyga o całości polityki, ani po

służyć może za powód wojny, chyba gdyby go

u żyto za pozór.

Pizyczyną powinncby być wielka polityka, me

odosobnione zdarzenie, choćby najtragiczniejsze,

w następstwie którego igrałoby’ się z ogniem dla

uroku l»b zadośćuczynienia dyplomatycznej mi

łości własnej. Widzimy z noty, że nie idzie tu

jedynie o serajews!d zamach, ale o cały kom

pleks irredentycznych serbskich kuowan przeciw

monarchii w Belgradzie i Serbii. Te były znane,

a przynajmniej powinny były być znane. Dziś

jest się pod psj’cbologiczno uczuciowym wpły

wem scrajewskiej zbrodni. I jest jadeui serb

skich dzienników zaostrzone podniecenie. Droga,

którą się cbiera, okazać się może niewdzięczną

lub riężką. Niepodobna przypuścić, aby nie zda

wano sobi;e sprawy, dokąd zawieść może, była

by to bowiem lekkomyślność, o którą nie wolno

posądzać. Zresztą upoważnienia, dane przez ce

sarza, są niezawodnie roztropne.

Rzecz byłaby zupełnie zrozumiałą i uzasad

nioną, gdyby obrana przez trójprzymierze go

dzina — bez wątpienia nia zawozesna — wybiła,

dla p’-zejścia z odpornego stanowiska do zaczep

nego działania. Aby złe zwalczyć, niabozpieczeń*

stwo zażegnać, tizebaby sięgnąć dalej, niż Bel

grad, do ich źródła, a nie jest cno w belgradzie,

lecz w Pelersburgii. Belgrad, me oparty o Pe

tersburg, byłby złem małem a żadnem niebez

pieczeństwem. Dopóki nie dotrze się dalej, niż

Belgrad, nie usunie się przyczyny i będzie się mia

ło do czynienia z jej następstwami.

Po wystąpienia w Belgiaazie, po nocie i żą

daniach, jakakolwiek będzie serbska udpowiedz,

IIENRYK SIENKIEWICZ.

LEGIONY

(4 ’)

(Ci*g *shwy).

III

Szli dalej. Niektóre bataliony w ideiuuka

srm. Przybył z Ankony dowódca trzeciego ba

lionu Grabiński i objął komendę, w której za

gpowat go dotychczas Małachowski. Słonce

pogodne dni dogrzewało już dobize i gr7tna

n e kurty płowiały w jego promieniach, w nocy

itomiast oa wysokościach dokuczało zimno,

;wien czj s padały obfite dżdze Fouhody były’

udne i nien. z o głodzie, gdyż tz;,d Rzeczy

ispolitej Rzymskiej n*e przygotował ża myc

utów po drodze i wogóle nie myślał o za

rowiantowaniu w ojsk, zbliżającymi R’§ do sto

ry. Rekwizycje nie przynosiły tyle, ile był"

zeba do wyżywienia żołnierza, żyw ność i u

iż dla koni iraao siłą, albowiem tuier,zkr.msc

ie chciał przyjmować republinaf skich bonow.

)użo koni od arm at AkBauiitowskiego odpadło,

3 zaś które zajmowano wieśniakom )j’ły mdłe

do s ł u ż b y artyleryjskie* niezdatne. W miesi, eh

winnych duchem republikań-k m, witano żołnie

zy radośnie, natomiast w małych burgadac i

o wioskach patrzono na nich jak na wrogów,

m dalej zaś szli w głąb państwa kościelne o.

m bardziei wzrastała niechęć, tem więcej było

nsępnego milczenia, (em więcej ognia i nicna—

L’iści w chłopskich oczach. Wieśniak ś a lowal

i;ipieża, żałował swych księży, żałował daw nych

ządów, Francuzów uważai za dyablow i za

zbliżeniem sięwoiskr uciekał w góry, a gdńen e

gdzie stawiał nawel zbrojny opór. Żołnierze, którzy

w czasie postojow odłączali się nieostrożnie

w pogoni za dziewczętami od swych plutonów,

poczęli ginąć W jednej z wiosek pod Git!a

della Pieve znaleziono dwóch z poderzniętem

gardłem, za co rozstizelrno na miejscu pięciu

podejrzanych chłopów. B .eda dawała się we

zn aki z każdym dniem większa. Zeszłoroczne

kasztany stanowiły podstawę pożywienia, a

w wielu miejscach brakło i kasztanów. Gdzie

żołnierz znaiazr wino, pił bez miary. W ciągłych

pochodach obdarł się też znacznie. W niektó

rych kompaniach podeszwy poodpadały całkiem

od bntów i naw et oficerowie maszerowali boso.

Żołd miał być zapłacony dopiero w Rzymie.

Ale oni szli naprzód, nie zważając na b’ę

dę, jedząc byle co, śpsąe byle gdzie, krze

piąc się kto fajką, kto winem, kto pieśnią.

Na posLojach pytał przy ognisku jeden dłu

giego:

Gobyś zjadł? Kiełbasy łokieć byś zjadł?

Grochu ze słoniną byś zjadł? — to Daści!

I rzucał w niego zmurszałym kasztanem, albo

w’yschłym włoskim orzechem.

Powiedziano im, że bieda skończy się w Rzy

mie, więc wesołość panowała w kompanii.ch

Ducba dodawała im też mj’śl, że dą do stolicy

świata, w której nigdy nie postało je?zcze woj

sko polskie. Oficerów podtrzymywała również

chęć zobaczenia wiecznego miasta, ala zarazem

i marzema o piękności Rzymianek. Wieddanu

już z doświadczenia, że płowe czupryny’ synów’

Połnocy mają szczególny dla Włoszek urok, ki -

§dy przeto sprdsiewał się, że tembai dziej t k

bęlzie w R/ymie, gdj ż żadne oczv niewieśc.ie

nie o ;ląd,°}y tam dotychczas polskich wojowni

ków Nadzieja ta kołysała w szyst’:ich, bez g |

’

żnicy s opnia i wieku. Sam Kniaziewicz, który

wówczas nosił jeszcze wą*y, począł je czernić

codziennie, t o widząc, uśmiechali się młodzi o

ficerow ie i m owif między sobą, ża gdzie po

jawi się olbrzym a postać jenerała i lo z ’egnie

ssę jego tubał-iy głos, tam prędzej strach niż

miłość wzbudzić może. Jeonakże już przy łę

czowym wodospadzie w Terni znalazł jenerał

swoją ,,Pandolf.nę", którą zresztą z miejsca zba

łamucił mu adjutant Drzewiec’ki.

Marek w czasie pierwszych pochodów my

ślał, że Rzymu nigdy nie zobaczy, gdyż od

parzenia na nogach zmieniły mu się w bąble,

bąble w rany — i musiał iść do ambulansu,

a inaczej mówiąc, wlec się podw’odą za woi

skiem. Ale zajął Bię nim szczerze chirurg bata

lionowy Otelli, a i sierżant Tw’ardek leczył go

na swój sposób, okładając mu stopy maścią,

sporządzoną z oliwy i tartego prochu. Gryzło

ło, ale pomagało, tak, że po tygodniu staną! znów

,paniczyk" w szeregu

W dalszych pochodach było mu. wbrew ocze

kiwaniu, coraz lepiej. Nog’ wczwyczaiły się zwol

na do butów, na dłoniach porobiły się twarde

jak kamień odd s ’ci, dzięki którym karabin prze

stał go urażać; ciężka torba, którą przed wpro

wadzeniem tornistrów nosili legioniści, nie cią

gnęła mu w dół ramienia. Słmce powlokło mu

twarz złotawa barwą. W marszu szedt lekko, al

bo naw et lżej od starszych żołnierzy. Trud po

czął w nim mnożyć sity — młodość przezwycię

żała trudy Cyw.liski zapewniał go, że wkrótce

będzie z niego żołnierz całą gębą. Ja°oż, zanim

doszli do T’azymenu, pełnił już sluzhę, jakpier

wszy lepszy sreregcwiec.

Twaidek, lustra%tor balalionow y i wielki mistrz

na bagnety, uczy t go rob ć tą bronią, ale prócz

tego nauczył go wielu innych r,zeczy, które żoł

nicrz wiedzieć powinien. On to pokazał mu, jak

trzeba trzymać koszulę nad rozżarzonymi węgla

mi. aby ,,gad" oczadzlat i wysypał się na zarze

wie. Oddał mu też nieocenioną przysługę, poka

zuiąc sposób, w jaki należało obwijać nogi onu

cami, by nie uwierały w pochodzie. Marek słu

chał go pilnie i korzystał z jego rad. Po nieja

kim czasie począł udawać wiarusa; marszczył

brwi bez żadnego powodu, przem awiał krótkie

mu dobitnemi słowy, spoglądał groźnie na kozy,

pasące się na zboczach, na bieliznę, porozw’i e

szaną na sznurach przed domami — i wzdy’chał

do bitew, chociaż obawiał się w głębi duszy

czy w pierwszy m ogniu potrafi Bię dość boha

tersko zachować.

Nauczył się także palić fajkę. Twardek uciął

krótki, w.erzbinowy patyk, zdjął z niego korę,

lak, jakby chciał zrobić fujarkę, rozłupał wzdłuż

patyk, wydłubał rdzeń, potem złożył obie poło

wy, naciągnął napow°ót korę i cybuch był go

tow-y. Opowiadał przytem Markowi, iak niegdyś

pod Weroną włoscy żołnierze, widząc u naszych

takie cybuszki, pytali ich, jak się to robi? ,,A

my im na to : trzeba w patyk dmuchać, póki

z niego dusza nie wyleci, No, to jak winem, pa

niczku, dmuchać, to tak dmuchali i dmuchali,

»że się tiza bylo po 1wiatę’ od nich trzym ać,—

i dziwowali się, że żaden nie wskórał, a my’ im

mówili, że dobrego tchu nie m ają" .

—

Maiek

nie ł atwo przywykł do żołnierek :ego ,,tabaku",

ale się przemógł i wkrótce przekonał się, że faj

ka często m oże żołnierzowi chleb zastąpić.

Bogusławski, po załatwieniu rozmaitych spraw,

z któremi był wysłany, dogonił swój batalion

pod Orte i objął komendę rad tą kompanią. \v

której służyli Cywinski i Marek, Kapitan, czyniąc

przegląd swych żołnierzy, zatrzymał na mi h chwi

lowo sw e kamienne, zimne oczy, jakby je zatrzy

mał na każdym innym nowozaciętuym żołnierzu.

Najmuiejszem słowem, najmniejszym giestem nie

dar poznać, że ich widział p( przednio i że w

dziwnych okolicznościach zaw iązały się między

nim a nimi bliskie stosunki towarzyBkie. T eraz

byli to dla niego dwaj żołnieize i nic więcej.

Dotknęło to ich obu, a szczególniej Marka, któ

ry pamiętał, jak w Weronie kapitan przyciskał

go ao piersi i mówił mu zdławionym głosem .

Bfrzeba wytrzym ać!" Lecz dotknięta miłość wła

sna nakazała chłopcu zachowywać się względem

ka]"tana również tak, jakby go przedtem nie

znal Obaj z Cywińskim poczęli jednak bacznie

przyglądać się kapitanowi, albowiem dz’wny ten

człowiek zaciekawiał ich coraz bardziei.

Dostrzegli więc, że w śród kolegów ot merów

Y’ięcej ceniono Bogusławskiego, niż lubiono. Żoł

nierze szanowali go tak, jau żadnego innego

zwier/chnika, ale także nie otaczali go przywią

zaniem, albowiem głównem uczuciem jakie w

nich wzbudzał, by’ła obaw’a. Przez pewien in

stynkt, który trafnie odgaduje duszę ludzką,

przezwali go *Pustelnikiem1* i straszyli się nim

wzajemme. Dość było sierża itowi powiedzieć:

*Pustelnik cię obaczy", by powściągnąć każdy

wybryk, lub zapobiedz niedbalstwu żołnierza.

Jakoż trzecia kompania, którą dowodził Bogu

sławski, była wzorem dla całego batalionu. W ża

dnej innej bagnety, lufy karabinów i guziki nie

poły’skiwały tak świetn’.e, w żadnej granat rnun

durów nie zachował się lepiej, w żadnej żołnierz

nie okazywał tyle sprawności w mustrze i — jak

się to okazało przy szturmie Werony — tyle u

porczywości w? boju.

JG. d. n,)

. %» -%%i

wychodzi,wyjątkiem^.p .oleiliUwd^h uroczystychdn.r*zydworna, . roUnowteU:

o godzinie b rano i o godzin:ę 3 popołudniu.

» i 2r wieciorny jOM, ranny 4 hal.J!L ;= ta ^ p»S°Jii

PRENUMERATA WYNOSI:

W Kra ’iw i«» faoi*

1na cały roki na k-paital nra t miesiąc

’

r8.°A167

Ł-yA

...............................

30 ko*°"

kor. 53 5. li i! kor. 50 hal.

z o dnoszeniem do dom u

*ic

\ni

ai,AB

Pocztą v państwie Anstnackieni . .

........................

o,°

Lov°

7 dw ukrotni ,,ro..,.n,n

*******

koron

9kor. -

3kor. -

P o iz ti w i -n’i . : - 1 i» v p o c z t o w ą ...........................................

42 koron 10 kor. T

.Oh. 1 kor. 50 hal.

bow s/^stkńh* - i ^SlSSSt!1u - ’

.............................

4? koron !Okor.teOn. 3kor.50haL

L, naństwie r!L - lf

’ f ^ fW ch do*wiązku pocztowego

43*koroi 12k ,r.

4kor. -

PylTw.e

v» k .em (’ahona.nent przez urzędy pocztowi ) | l8rb.80k.

arb. 70k. 11 rb. 60kop.

»hfin t.y, ź°}°."’* ’°

jykazu pism zagranicznych, im,ąeyeli debit w państwie rosyjskiem ,

Moskwi

urz?,1Yp^c.:iov«: w P?ie-sburgu, Warszawie,Kijowie,Witnie

winny ch miast i wsi można pre num erow ać Czas, posyłając poczty na] eżytość

o i ę u p? -z .owego n ajbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

1c**oszep,a P-^imują w Warszawie biuro ogłoszeń Unm,L iK.Met*iRyn,

,ł,

,ioi

n iro ogłoszeń — w Kiiowie ksieaarma L. Idzik.owskiego - W Wilnie biorę

dzienników K, Taubera.

prenum erdtę Drzyjrru)ą: \on.inisuai ya r-za.w -? Krakowie i urzędy po«-Ttow«*- Miejscową pre*

m n n e ra tę hsięg. S. A. *»r/yza,,fp;*kiego, h*»rdliv *?ł. KarM^nki/sgi Trafika w riukierni’*.rhl di:-ro djiun.

Ho;,ra «,

1’kilom ,p ,, vey fi! Trafka i% Lwowie ,Tih" )e*» dł nkjrt wMsracb dlMk. K rjtcr«wrklefa,

8 . Sokołowskiego, 5C. Buc!is’aha, nr *Tar-ach kolc;owych w Terno1-ie, R?ej70-vie, Jrile, Nowym S?cri m pr-Mia

w księgarni kolajows), Judzisz na innych główniejszych stacyach u porTyerów kolt|owyck.

Ceny ogłoszeń: nil wier-zn |iet.lem za pierwszy r,.z 20 ha!,, za każdy nasienny po 15 hal,: układ tabo

laryo/.ny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 10hal,, następni po15hal. N adosłane 1Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem pe!n. 00 hal. za każdy raz.Glosy publicznościpo2kor ,komunikatyhandlowe

pokroniceipodziale ekonomicznyiii;komunikatyprywatuc,śint)j,zaręczyny « po1kor.od miejscawiersz».

Ogłoszenia_ i pre um c/.t ;przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plolina, A.Ulszewakiegw,

8t. Sokołowskiego, K. linriistaiia

Jarosławiu !im odz.ieniiikuw; w Podgórzu Poturaleki; wPrze

myślu A. .Tuszyńskik_.,ięgan]i:i iE.i!iIe1 w Rzerzow-e M.We,ntr;uib;wStanisławowieJasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Kockneli, O. lian(: w TarMonolu Koman,ewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Kaczkowski, 1l f it’ de rrevise; w Wi*.dr.iu ll.iasenstein fi lo-;ler, i(. Mosse (także w* wszyst

kich łiliaoiil U. Schalek, M Dr.!;es, E. Uranii, ,l. iiaimeberg, łioek fi Herzfeld, H. Friedl (tylko ir*

niiineratę II. Go)dschinidt fi Comp.); w Frankturcie n. |l. G. L,Daube fi Comp., w Pr;dze « Ł

Skiej łr. Hovoika. Listy z, pieinądznii . przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyj«

niuje Adin nistr:icya Czasu w Krakowie. Rikiamncye nicopieczęlowane nie podlegają opłacie pocztow ej

Listów nieopłaconych rrfe przyjmuje s.ę . Rękopisów nadsyłanych nie zwraci się,

fłe"*

J« kafdą zmianę adresu dopłaca sio 20 !tal.

-X

ADRES REDAKCYI: ut. św. Tomasza Nf32.

Telefon Nr M.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction