Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 659 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Net 134.

Kraków, Czwartek 15 Czerwca 1899.

Rocznik LII.

CZAS

Preaaaeratę priyjBlją:

AdministracyaCzaru w Hrakowie i nriędy pocztowe. Mlejieową prenameratę księgarnia

S. A. Krzyżanowskiego, handel Stanisława K arlińskiego w Sukie nnic ach , ha ndel Kretschmera,

biuro dzienników Uopcaaa i Salomonowej, głów na trafika.

Ofłonesla przyjmuje sio za opłata

od miejsca wiersza drobnym drukiem za pierwszy raz 20 bal., za każdy następny po 10 hal., nk łaa

tabelaryczny, oytrowy, skomplikowany pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 hal. — K a d e s ł a a e (na

3 stronie) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 60hal. za każdyraz. — O g:łossenl» i pre«m

a a e rm tę przyjmują: w e L w o w i e biura dzienników L. Plobna, A. Olszewskiego, centr. biuro ogłoszeń

u l Kopernika I. li; w P a r y ż e wyłącznie p. Adam rue de Yarenne 38, (prenumeratę p. W. Bączkowski

Courbevoi pod Paryżem rue du Cbemin a e fer 44); w W i e d n i a Haasenstein A Vogler (także

w Hamburgu, Frankfur cie u. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, B. Slosse (tokze

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J . Danneberg, H. F n ed

(tylko prenumeratę H. Ooldschmid A Comp.); w S rankfwrrte n. M . G. L. Daube A Comp.

W * Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal. " V I

Kraków 14 czerwca.

Rada miejska dokona jutro w połndnie wyboru

prezydenta miasta. Jak już donosiliśmy, postano

wiło ,,Koło radzieckie," przedstawiające najlicz

niejszą w Radzie grnpę, popierać solidarnie kan

dydaturę hr. Andrzeja Potockiego, a kandy

datura ta także ze strony wielu radców po za

,,Kołem" stojących, doznała sympatycznego przy

jęcia. Nie możemy jednak z drugiej strony zataić

że kandydatura ta spotyka się z bardzo zaciętą

opozycyą, która nie szczędzi wszelkich możliwych

zabiegów, aby do wyboru hr. Potockiego nie do

puścić. Opozycyę, o ileby się kierowała tylko rze

czowemi lab nawet politycznemi pobudkami, ro

zumiemy i możemy ją często uważać za uspra

wiedliwioną, ale ubolewalibyśmy bardzo i ostrze

gamy przed tem wyraźnie, ażeby przy obecnym

wyborze prezydenta, po raz pierwszy nie zdarzył

się ten smutny fakt, iżby wśród akcyi wyborczej

wchodziły w grę antagonizmy wyznaniowe i spo

łeczne. Walkę bowiem na tem tle wszczętą, musi

każdy obywatel szczerze dbały o dobro miasta, naj

surowiej potępić, bo zarzewie takiej walki do

Rady wniesione, musiałoby się najszkodliwiej od

bić na wszystkich stosunkach miejskich i do

prowadzić do ostrych a tak niepożądanych kon

fliktów, mogących przynieść niemały uszczerbek

powadze i żywotnym interesom miasta, które w y

magają równej ochrony ze strony wszystkich czyn

ników, powołanych zaufaniem współobywateli do

reprezentacyi miejskiej.

Tą zasadą kierowaliśmy się zawsze i dlatego,

jeżeli zwycięztwo hr. Potockiego powitamy jako

zwycięztwo naszego przyjaciela politycznego, to

z drugiej strony nie możemy pragnąć tego, aby

hr. Potocki na wysokiem, zaszczytnem i tak od

powiedzialnem stanowisku prezydenta miasta był

wyłącznie mężem jednego politycznego stronnic

twa, lnb jednej grupy radzieckiej, do której na

leży, owszem żądać musimy, aby był głową i na

czelnikiem całego miasta, aby ogarnął i popierał

interesa wszystkich jego sfer i warstw społecz

nych, aby nie patrzył, zkąd wychodzi inicyatywa

w tej lnb owej sprawie, ale aby każdą inicyaty*

wę zdrową i pożyteczną chętnie podjął i wprowa

dził w życie. Nie wątpimy też, że hr. Potocki tak

pojmuje zadania i obowiązki prezydenta miasta,

a energicznem i skntecznem spełnianiem ich w tym

kierunku, zdoła swoje stanowisko bardziej wzmo

cnić i rozbroić także swoich dzisiejszych przeci

wników.

Wybór prezydenta winien naznaczyć nowy o

kres w rozwoju miasta, okres zgodny z przeszło

ścią Krakowa, wolną od ciasnych rozdziałów i

waśni, a dążący śmiało naprzód. Projekt zmiany

statutn miejskiego naznacza tę myśl, aby naczel

nik miasta, znajdujący w dwóch wiceprezyden

tach zastępstwo i pomoc w czynnościach biuro

wych, zajął stanowisko kierownicze i obejmować

zdołał te zadania dodatnie i szerszego znaczę ia,

w których od czasów Dietla i Zyblikiewicza, za

przeczyć się nie da, nastąpiła dotkliwa przerwa.

Zgoda znacznej części radców miejskich na kan

dydaturę hr. Andrzeja Potockiego wypłynęła z te

go właśnie poczucia. Obok osobistych przymio

tów, dobrej woli, naukowego uzdolnienia, stanów

czości i gorliwości o dobro publiczne, nie chcemy

zaprzeczać, że wchodzą tn w rachubę warunki

niezawisłości i środków materyalnych, domowej

tradycyi i społecznego stanowiska.

Uznając zasadę zupełnej równości w służbie

publicznej, nie należy jednak lekceważyć takich

danych, jakie w tym znajdnją się wypadku. Dom

Potockich, jakby w odwrotnem zastosowania sta

rego godła civis cracoviensis nobili par — za

jął miejsce wybitne wśród znikającego patrycyatu

miasta Krakowa. Dlatego ta kandydatura jest na

wskróś krakowską, rzec można mieszczańską, a

wyklucza tem samem wszystko to, co nas dzielić

może. Nie jest to kandydatura stronnictwa polity

cznego - Potoccy w Krakowie wolni byli zawsze

od wszelkiej wyłączności, a czyny ich znamiono*

Młodość Puszkina.

(Cięg dalszy).

Jeżeli ani od rodziców, ani od stryjaszka, ani

)d nauczycieli nie mógł wiele skorzystać mały

Puszkin, z wyjątkiem władania językiem francu

ikim, to jednak nie brakło w domu rodzicielskim

nnych sposobności do kształcenia się. A naprzód

)baj Puszkinowie, ojciec i stryj, ubiegali się o to,

iby miewać w swoim domn znakomitości, czy to

)bce (rozmaitych przyjezdnych emigrantów fran

;nskich, turystów i artystów), czy też swoje

Do stałych gości należeli Dmitnew i Żakowski,

Indzie, z którymi później łączyły poetę ścisłe sto

sunki, a którzy niewątpliwie górowali wykształ

ceniem i talentem literackim nad współczesnem

pokoleniem. Malcowi pozwalano bywać przy go

ściach i przysłuchiwać się rozmowie. Ale więcej

i silniej od gości oddziałała na

Puszkina biblioteka ojcowska. Ponieważ nikt nie

dbał o chłopca, o jego rozwój mora ny, f

nie zwracał uwagi na to, że chłopiec ....

do biblioteki i tam myszkuje między książkami,

wybierając to, co mu więcej przypadało jg *

Dobra znajomość języka francuskiego p

mu korzystać z nagromadzonej tam literat y

°"skutki tego wczytywania się były róŻD°rakie:

widnokrąg pojęć ciekawego chłopca rozszerzał się

nadzwyczaj szybko, chociaż jednostronnie; zaf° I

uczuć religijnych, jakie mogły być w duszy us

kina, pod szyderczym powiewem tej lektury, m

uiały doszczętnie; wreszcie ta lektura oddzia y

wała zgubnie na zapalny temperament

Prz7

nosiła jego wyobraźni cały zapas tchnących zmy

wał duch poświęcenia i duch inicyatywy Tem

sfery °** ^

t0 kandydatura koteryi lnb pewnej

Gdy społeczeństwo starej stolicy ulega przeo

brażeniom, gdy słabnie silny niegdyś stan mie

szczański, gdy szerzą się prądy waśni wyznanio

wych lub społecznych przeciwieństw, należy nie

tylko u dołn wzmacniać podwalinę, ale także ba

czyć na to, co stanowiło wiązanie całej budowli,

aby je utwierdzić nowymi ankrami.

Sięgając po zaszczyt wyboru burmistrza miasta

Krakowa, Andrzej Potocki znajdzie zachętę i sze

rokie pole otwarte, aby poświęcić swe siły ku

podżwignieniu Krakowa tak w rzeczach dobro

bytu, jak i wyższych cywilizacyjnych i narodo

wych zadań.

-----—

Korespondencya ,,Czasu"

Wiedeń 13 czerwca.

(==) Koloman Szell poda jutro do wiadomości

Sejmu węgierskiego treść kompromisu, zawartego

pomiędzy obn rządami, a nie ulega wątpliwości,

że i rząd austryacki, w braku parlamentu, za po

średnictwem prasy powiadomi ludność o szcze

gółach tego kompromisu. W ślad za tem spodzie

wać się można w prasie opozycyjnej austryackiej

raczej powodzi ogólników o nzwycięztwie Wę

grów" i ,,poświęceniu interesów anstryackich" i t. p.

Główny organ lewicy, jak już pisałem, przypu

szczając u swoich czytelników więcej cokolwiek

krytycznego zmysłn, cotnął się już wcale niedwu

znacznie i ogranicza się do wyrzutów pod adre

sem p. Bilińskiego, ale za to prasa prowincyo

nalna, nie mając takich względów, używa Bobie

do woli i to dziś już, kiedy szczegóły kompro

misu przedstawiają się — jej przynajmuiej -

jeszcze nader bałamutnie. Zresztą zawikłana spra

wa ugodowa ma tę właściwość, te im mniej kto

na niej się rozumie, tem łatwiej mu przychodzi kry

tyka. Znany z naiwności politycznej wiedeński

korespondent Berliner Tagblattu — wczytawszy

się widocznie w owe pełne aostryacko patryo

tycznego oburzenia głosy prasy niemieckiej, do

niósł już nawet swemn pisma, że hr. Than przy

płaci zawarcie kompromisn dymisyą.

Wobec tego nie od rzeczy będzie rozważyć zu

pełnie bezstronnie — po czyjej stronie jest zwy

cięztwo, bo walnego zwycięztwa przy kompromi

sie żadna strona spodziewać się nie może, ale

tylko, czy koncesye, poczynione przez rząd an

stryacki, nie są zbyt wysokie w stosunku do

ustępstw ze strony węgierskiej.

W tym względzie z całym naciskiem raz jeszcze

zaznaczyć należy, że formnła Szella znpełnie opa

dła. Formuła ta, którą rząd węgierski bez poro

zumienia się z rządem austryackim jednostronnie

ustanowił, była już dlatego samego dla Austryi

w wysokim stopniu upokarzającą. Pod względem

politycznym odniósł więc rząd austryacki po raz

pierwszy istotnie walne zwycięztwo, bo dotąd

w kwestyach, gdzie angażowaną bywała do pe

wnego stopnia ambicya państwowa lub narodowa

Węgier, z reguły ustępować musiała Anstrya. Są

to wprawdzie imponderabilia, ale z takich im

ponderabiliów wyrabia się z czasem większy lub

mniejszy wpływ tego albo tamtego państwa.

W rzeczy samej żądanie węgierskie opiewału:

odnowienie ugody tylko do roku 1903, zaś odno

wienie przywileju bankowego na lat dziesięć —

i to na podstawie nowego statutu. Z austrya

ckiej strony zaś żądano: albo odnowienia ugody

i przywileju bankowego na podstawie dotych

czasowego statutu do roku 1903, albo odno

wienia ugody na lat 1 0 , przy równoterminowym

odnowieniu przywileju na podstawie nowego

statutn. Dziś wiadomo, że kompromis opiera

się na drugiej ewentualności austryackiej alter

natywy.

słowością obrazów, budziła lnbieżność, wtajemni

czała w najobrzydliwszy cynizm XVIII wieku, -

Do skutków dodatnich tego myszkowania w bi

bliotece trzeba zaliczyć to, że miał tam Puszkin

sposobność zaznajomić się z arcydziełami litera

tury starożytnej w przekładzie francuskim, n. p.

z Iliadą, z Odysseą, z Plutarchem i że ta lek

tura, jak w każdym autodydakcie, rozwijała w nim

wielką sprężystość umysłn i czyniła go zdolnym

do asymilowania mnóstwa wiadomości, chociaż

bez ładu i składu. Dalej była ona dla niego

szkołą wersyfikacyi; Puszkin bardzo wcześnie za

czął pisać wiersze i to zaczął od francuskich. Co

zaś uważam za najważniejszy wpływ tej lektury

na formę poetycką Puszkina, to mianowicie, że

wykształciła w nim pewną zdolność, która stała

się charakterystycznym rysem niemal całej jego

poezyi: zdolność epigramatyzmu. Wiadomo, jak tą

zdolnością celują Francuzi, jak styl epigramaty*

czny jest ich ulubioną formą, nietylko w poezyi,

ale i w prozie. Wolter był mistrzem w epigrama

cie i znalazł genialnego ucznia w Puszkinie, który

też lubił, jak go porównywano z Wolterem. Dzi

wię się, że krytycy rosyjscy, o ile mi wiadomo,

nie zwrócili uwagi na to, it epigramatyzm, do

którego Puszkin zaprawiał się w latach dziecin

nych na lektorze, czerpanej z biblioteki ojcow*

skiej, wyraził się u niego nietylko w jego licz

nych, niezmiernie silnych i ostrych epigramatach,

w których nie miał sobie równego i które się naj

więcej przyczyniały do jego popularności - ale

zostawił ślady na wieln większych utworach a

między innymi na największym : Onieginie. Mo

żna powiedzieć, że obraz społeczeństwa rosyjskie

go w tym poemacie jest traktowany epigrama

t y Łatwo zrozumieć, te otoczenie domowe Puszki

na które miało pokost kosmopolityczny, nie mog o

kształcić poczucia narodowego w dziecku. Jak,i

Zarzucają dalej kompromisowi, że konceduje

Węgrom dawne ich żądanie, by terminy trakta

tów handlowych z obcemi mocarstwami nie się

gały po za termin ugody handlowo-cłowej, zawar

tej pomiędzy obydwiema połowami monarchii. —

Zarzut ten należy do najbardziej naiwnych, skoro

się zważy, le Węgry i bez tego mają zawsze

prawo każdy traktat handlowy z obcem mocar

stwem przyjąć lub odrzucić, że więc Austrya sa

moistnie traktatów takich zawierać nie może.

—

Wiadomość zaś podana przez dzienniki niemie

ckie, jakoby hr. Goluchowski wprzód npewnił się

0 tem, że większe mocarstwa na taką zmianę

traktatów handlowych się zgodzą, jest znpełnie

bezpodstawnym wymysłem,*

Bardzo ważnem jest postanowienie kompro

misu, że oba rządy czynić mają starania, aby do

rokn 1903, w drodze parlamentarnej n

chwalony został nowy traktat handlowo cłowy,

obowiązujący a ł do roku 1913. Na tę ewentual

ność samo z siebie odpada, i tak od dobrej woli

mocarstw zależne — zastrzeżone przez Węgry za

warcie traktatów zewnętrznych tylko do roku 1907.

Opozycya węgierska zobowiązała się wobec rządu

nie czyuić trudności przy parlamenlarnem uchwa

laniu traktatu, sięgającego do roku 1913, idzie

więc tylko o to, co w tym wypadku uczyni par

lament austryacki. W tym kiernoku tyle tylko

powiedzieć można, że smatnem byłoby położenie

Aostryi, gdyby do roku 1903 nie zdołały rządy

przełamać obstrnkcyi, lob wreszcie usunąć jej te

renu. Nadzieja zawarcia trwałej ugody handlowo

cłowej aż do rokn 1913 jest więc w każdym ra

zie znaczną.

Tak przedstawia się w głównych zarysach owo

,zaprzedanie interesów austryackich", o którem

tak pięknie w ogólnikach piszą organa obstruk

cyi. Nie da się jednak zaprzeczyć, że Węgrzy

zdobyli wielkie, może i bardzo wielkie korzyści,

nie przez kompromis wprawdzie, ale przez samą

istotę nowej ugody. Rozprawiano i pisano o tem

wiele, w czasie, kiedy br. Badeni i Dr Biliński

tę ugodę z rządem węgierskim umówili, ale każ

dy bezstronny znawca stosunków wiedział, że ga

binet austryacki miał tylko alternatywę: zawrzeć

ugodę ze znacznemi na korzyść Węgier nstęp

stwami, albo dopnżcić do zerwania wszelkiej łą

czności pomiędzy Anstryą a Węgrami. Ani baron

Chlnmecky, ani p. von Plener nie byliby w sta

nie uzyskać ngody korzystniejszej, tylko że w o

czach prasy liberalnej: *i duo faciunt idem, non

est idem. Wreszcie, jakkolwiek rząd anstryacki ze

względu na drażliwość węgierską, pomija w or

ganach swoich najzupełniej kwestyę kwoty, zdaje

się nie ulegać wątpliwości, te nastąpi dość zna

czne podwyższenie udziain Węgierskiego, które

w części powetuje poczynione w ugodzie ustęp

stwa.

(Telefonem).

Do znanych jnż warunków kompromisn przyta

cza dziś Neue fr. Presse jeszcze następujący:

Jak wiadomo, ustanawia nowa ngoda nowy sy

stem w rozdziale podatków konsnmcyjnycb pomię

dzy Anstryą a Węgrami, a to według ilości ar

tykułów w każdem państwie spożytych, a podle

gających opłacie spożywczej.

Zmiana ta, według N. fr. Press«, przeprowa

dzoną będzie, w dwócb etapach, mianowicie jnż

od 1 września nowy system zastosowany będzie do

cnkru. Podatek od cukrn podwyższonym zostanie

w Austryi z 13 złr. na 19 złr. W Węgrzech pod

wyższenie to de facto weszło jnż w życie, bo obok

podatkn 13 zlr. pobiera się tam tak zw. podatek

od sprzedaży (Verschleisssteuer) , wynoszący 6

złr. W razie więc eksportu cukrn anstryackiego

do Węgier, Austrya zwrócić ma Węgrom odpo

wiedni podatek, przypadający na eksportowaną

iloić.

Do piwa i nafty zastosowany będzie nowy sy

stem dopiero po ustanowienia wysokości kwoty

1 w tym czasie wejdzie też w tycie podwyższę

nie cla na surowiec naftowy o 3 złr. 50 c.

był węzeł pomiędzy tą małpujueą Francuzów

szlachtą rosyjską a ludem, w którym się taiły

narodowe od wieków odziedziczone tradycye i

usposobienia? Łączność polegała tylko na tem,

że ze wsi brano służbę do sfrancuziałycb dwo

rów stołecznych, naturalnie do posług niższych.

Jedną z takich sług w domu Puszkinów była

sławna Arina Rodionówna, niańka poety. W jego

otoczeniu domowem stanowiła ona żywioł naj

dodatniejszy, a w życiu poety odegrała niezmier

nie zaszczytną rolę, ważniejszą, aniżeli Gąsiew

ska w życin Mickiewicza. Służyła ona jeszcze

u matki Puszkinowej i kiedy ta jeden z mająt

ków pod Petersburgiem sprzedawała (w tym ro

ku, kiedy się poeta urodził), Arinę za jej za

sługi uwolniono wraz z dziećmi z poddaństwa;

ale ona nie chciała korzystać s wolności, służyła

ciągle n Puszkinów i wyniańczyła wszystko

troje dzieci. Była do domu, do tych dzieci szcze

rze przywiązana, a Puszkin umiał ocenić to przy

wiązanie tem więcej, im mniej cznł nad sobą mi

łości rodzicielskiej. Naturalnie umiał to ocenić

w całej pełni dopiero później, gdy wyszedł z dzie

ciństwa i w poezyi swojej zaszczytne wyznaczył

jej miejsce.

Ważniejszą rzeczą od przywiązania niańki było

dla przyszłej twórczości poety to, że w kosmopo

litycznej atmosferze, w której żył Puszkin, Arina

była przedstawicielką żywiołu ludowego, narodo

wości rosyjskiej, była pośredniczką pomiędzy ży

wym umysłem dziecka a sferą ludowych wyobra

żeń, pojęć i ludowej poezyi. Ona przemawiała do

niego jędrnym ludowym językiem, pełnym przy

słowiów i zwrotów oryginalnych, z jej ust zazna

jomił się z baśniami, bylinami i pieśniami ludo

wemi, z całym światem fantazyi ludowej. To

wszystko padało ua grunt niezmiernie bogaty, na

świeżą wyobraźnię dziecinną niezmiernie żywą;

więc choć bardzo prędko zaorane zostało wpły—

Vaterland rejestruje pogłoskę, dotyczącą kon

ferencyi p. Szella z baronem Chlnmeckym. We

dług tej pogłoski, miał Chlnmecky wyraźnie o

świadczyć p. Szellowi, że liberalne ministerstwo

pod jego n. p. kierownictwem jest obecnie w Au

stryi niemożliwem.

N. fr. Presse przewiduje, że przywódcy stron

nictw opozycyjnych wystąpią wobec kompromisn

z jakąś enaucyacyą.

Przemysł austryacki wobec unii celnej.

W czasie zawierania pierwszej ugody pomię

dzy obn połowami monarchii, unia cłowa musiała

się uśmiechać dwom wówczas najpotężniejszym czyu

uikom: Niemcom i Węgrom. Przemysł czesko-nie

miecki pragnął zmonopolizować dla siebie targ

węgierski; Węgrom, którzy nie posiadali prawie

zupełnie ani przemysłu, ani górnictwa i drobną

tylko mieli sieó kolejową, chodziło o pewny zbyt

swych ziemiopłodów w przemysłowych prowiu

cyach monarchii. Korzystając przeto z panującej

wówczas doktryny wolno handlowej, poświęcono

interesy rolniczych krajów przedlitawskich i za

warto ugodę, polegąjącąna zasadzie jednolitości ar

mii, dyplomacyi i handlu. Przyjęcie jednak, jakiego

doznała ngoda z tej i z tamtej strony Litawy,

było znpełnie odmienne W Węgrzech, dzięki pe

wnym postulatom prawno-państwowym, silna opc

zycya rozpoczęła ją zwalczać natychmiast w imię

unii personalnej; w Przedlitawii częścią z obawy

przed nowymi sporami, częścią dla chwilowych

korzyści, uzyskanych przez przemysł, tak skute

cznie zachwalano i propagowano doskonałość i

niewzruszalność zasadniczych myśli ugody, że

wkrótce uie bylo żadnego szanującego się strou

nnictwa, któreby miało odwagę przeciw niej

wystąpić.

Te głęboko zakorzenione poglądy przedlitaw

*kie sprawiły, że przy każdem odnawiania ugo

dy zarysowuje się coraz silniej przewaga Wę

gier. Brak jednolitości politycznej Przedlitawii

odgrywa tn, wbrew powszechnie przyjętym po

glądom, co najwyżej drugorzędną rolę; głównym

powodem słabości rządn anstryackiego, a siły wę

gierskiego, jest właśnie jednomyślność anstryac

ka co do konieczności ugody z całym jej pierwo

tnym aparatem, a opozycya w Sejmie węgier

skim — rzeczywista czy sztuczna — przeciw jej

odnawianiu. Nie ze swej jedności, lecz ze swych

wewnętrznych sporów, umieją reprezentanoi Wę

gier doskonale korzystać, i stając na stanowisku,

npozorowancm odmienną polityką obn połów mo

narchii — konieczności ugody dla Austryi, przed

stawiają ją jako nkład, zawierany przedewszyst

kiem w interesie Przedlitawii, za który część za

chodnia powinna zapłacić odpowiednią cenę.

Nic więc dziwnego, że od chwili, gdy przed

laty dwudziesu należało po raz pierwszy odnowić

ugodę, obraz dni dzisiejszych nie schodzi z poli

tycznej widowni: Węgrzy wracają z układów

z nowemi zdobyczami, Austrya robi coraz dalej

idące ustępstwa. Niezależnie od kaźdoczesnycb

gabinetów, bez względu na chwilowe położenie

polityczne, zachodnia połowa monarchii, ekono

micznie bezwarnnkowo silniejsza, zajmnje przy

układach stanowisko strony,

znajdnjącej się

w rozpaczliwem położenia, która musi się zgo

dzić na wszystkie żądania bezwzględnego prze

ciwnika; Węgry, jakkolwiek gospodarczo słab

sze, odgrywają rolę zwycięzcy, dyktującego swo

je warunki.

Od łat trzydziesta przeto poświęca się syste

matycznie — świadomie czy nieświadomie — in

teresy ogólne dla otrzymania nnii cłowoj, niezbę

dnej jakoby dla austryackiego przemyśla, po

święca się cale społeczeństwo, dla jednej tylko

jego warstwy. Lecz i te korzyści wielkiego prze

myśla, ewentualnie szkody, któreby poniósł w ra

zie wprowadzenia granicy celnej, są bardzo pro

blematycznej natury. Węgrzy godząc się na zwią

wami francuszczyzny, żyło jednak w ukrycia, aby

później, przy sprzyjających okolicznościach, wy

dobyć się na wierzch i zbogacać faotazyę i język

poety. Oprócz Ariny Puszkin mial w dzieciństwie

jeszcze inną sposobność zbliżenia się do Indu;

z Moskwy latem często jeździł z rodzicami do

ich wsi pobliskiej Zacharowa, gdzie przysłuchi

wał się pieśniom, przypatrywał się tańcom In

dowym.

Szkolne wychowanie Puszkina odegrało także

niemałą rolę w historyi jego twórczości, a zaczęło

się od dwunastego roku jego życia. Z początku

rodzice chcieli go oddać do jezuickiego kolleginm,

które było wówczas w Petersburgu i w którem

kształcił się jedeu z późniejszych przyjaciół poe

ty, ks. Wiaziemski. Ale znaleźli się doradcy, któ

rzy namówili rodziców, ażeby oddali syna do no

wego zakłada naukowego w Carskiem Siole, któ

ry właśnie wtedy bardzo uroczyście się otwierał.

Miał nazwę liceom, chciał naśladować licea za

grauiczue, francuskie, przywiązywano do niego

bardzo wielkie nadzieje, zgromadzono w niem

najlepszych pedagogów, jakich można było wów

czas znaleźć w Rosyi. Nadzieje zawiodły. Z po

czątku nauczyciele bardzo gorliwie zabierali się

do nauczania, ale bardzo prędko ostygli w za

pale. Tak np. Kunicyn, profesor logiki i nank

moralnych, najbardziej ceniony przez Puszkina,

z początku, wykładając psychologię, starał się

młodych sincbaczy zjednać sobie ożywionym wy

kładem, potem żądał tylko, aby mo dosłownie

knli jego notatki i to bez zmiany słów, więc czy

sto mechanicznie: widocznie czuł, że go nie rozu

mieją dobrze.

Prof. matematyki Karcow z początku także był

gorliwy, ale spostrzegłszy, że uczniowie nie oka

znją najmniejszej ochoty do jego przedmiotu, spę

dzał czas szkolny na rozmowie z nimi, na słu

chaniu anegdot licealnych (zakład był zamknięty)

zek celny, nie wyrzekali się bynajmniej myśli

stworzenia rodzimego przemysłu, pragnęli tylko

zyskać na czasie, ażeby wzmocniwszy się ekono

micznie i finansowo, przygotować grnnt dia nowo

czesnej wielkiej proankcyi fabrycznej. Lat już

przeszło dwadzieścia pracuje się tam wytrwale,

systematycznie i wszechstronnie nad wytworze

niem przemyśla w kraju i nchyleniem konkuren

cyi obcej we wszystkich tych gałęziach, które

znajdując odpowiednie warnnki, mogły się już

rozwinąć, lub mają przyszłość przed sobą. Ure

gulowaniem finansów pnblicznycb i beznstannem

zwiększaniem swego wpływa na najpotężniejszą

instytncyę finansową monarchii, Bank anstro-wę

gierski, zyskano brakujące w kraju kapitały; —

swem znaczeniem politycznem przeprowadzono po

stulaty węgierskie we wszystkich traktatach han

dlowych, zawartych w początku bieżącego dzie

sięciolecia, wreszcie upaństwowieniem kolei zy

skano możność dowolnego nchylenia tej tak za

chwalanej wolności handlowej.

—

Podczas gdy

w Przedlitawii, pomimo znacznego wzrostu kolei

państwowych, wszystkie niemal główne arterye

handlowe znajdnją się w ręka prywatncm, rząd

węgierski rozporządza od r. 1891, t. j. od dnia

upaństwowienia Towarzystwa anstro-węgierskich

kolei państwowych, wszystkiemi Kolejami ogól

niejszego znaczenia, z wyjątkiem nielicznych linii

kolei południowej i koszycko-bognmińskiej. Mini

ster komnnikacyi jest więc w Węgrzech wszech

władnym panem taryf kolejowych i należy przy

znać, że nklada je nie w interesie fiskalnym, lecz

według narodowego, przedewszystkiem przemy

słowego gospodarstwa. Wiadomo, że przy osta

tnim traktacie handlowym z Niemcami powstały

trudności przy ratyfikacyi, gdyż rząd węgierski

swemi taryfami różniczkowemi sprowadził prawie

do zera doniosłość nlg cłowycb, zapewnionych

Niemcom; cóż dopiero powiedzieć o przemyśle an

stryackim, który nie może się bronić odmową ra

tyfikacyi, a w znacznie wyższym stopnia jest za

interesowany w ntrzymaniu targa węgierskiego,

niż przemysł cesarstwa niemieckiego. Nasz gali

cyjski przemysł młynarski, drzewny i naftowy,

mógłby wiele powiedzieć o tej wolności handlo

wej, która jest jedynie wolnością dla Węgier, dla

Anstryi zaś przedstawia się jako zastąpienie ceł

ochronnych przez taryfy kolejowe, a więc zawsze

jako protekcya — tylko pod odmienną nazwą.

Do taryf kolejowych przyłączają się jeszcze

bardzo daleko idące algi podatkowe, ustawowe

lub administracyjne, jakoteż zupełny brak, lnb

przynajmniej odmienna organizacya ustawodaw

stwa socyalnego. Doniosłość nlg podatkowych o

znaczyć się nie da, natomiast wiemy, o ile usta

wy ochronne podnoszą koszta prodnkcyi przędli -

tawskiej. Zupełnie slnsznie domagano się w Izbie

austryackiej, ażeby ngodą zobowiązać Węgrów do

wprowadzenia ubezpieczenia od wypadków, które

na przemysł anstryacki nakłada ciężar przeszło

siedmiomilionowy; należałoby także zrównać zo

bowiązania z tytnin ubezpieczenia od choroby,

które w Anstryi są mniej więcej o 13*3% uciąż

liwsze, t. zn. że roczna wkładka jest wyższą o

2 złr. od każdego ubezpieczonego.

Rezultaty tycn różnic są aż nadto widoczne

w gwałtownom wzmagania się przemyśla węgier

skiego. Wzrastająca nader szybko konsnmcya wę

gla, która w roku 1892 wynosiła 4-58, w roku

1897: 6 ’60 milionów ton, dowodzi tego ogólnie,

węgierska statystyka handlowa wskazuje gałę

zie, w których produkcya rozwija się najprędzej.

Dla ilnstracyi przytaczamy kilka cyfr najdrastycz

niejszych, które oznaczają wartość przywozn do

Węgier Mianowicie przywieziono:

wr.1892 wr.1897

Wyrobów jedwabnych

l" wszelkiego rodzajn 28.659 tys. zł. 17.871 tys. zł.

Wyrobów ze złota i srebra 20.627 n 6.072 n

Nici bawełnianych

11.036 n 8.679 n

Maszyn i części składów. 8.960 n 4.920 n

Piwa

4.051 n 2.847 n

Zegarków kieszonkowych 2.678 n 1.702 n

na robienia humorystycznych uwag nad niemi.

Inny profesor języków starożytnych i literatury

rosyjskiej (Galin), był jeszcze pobłażliwszy dla

nczniów; jako dojeżdżający, miał dla siebie prze

znaczony pokój w licenm, w którym nie mieszkał

i oddawał go uczniom, aby tam urządzali sobie

tajemne libacye. Najwięcej zajęcia obudzał w ucz

niach swoim wykładem nauczyciel francuskiego

języka, który się nazywał de Bondry, a był ro

dzonym bratem sławnego z rewolncyi francuskiej

Marata. Katarzyna II na prośbę jego zmieniła mu

nazwisko na de Bondry, co nie przeszkadzało je

dnak, że de Bondry mówił swoim uczniom z obu

rzeniem o Charlotte Corday, która uwolniła Fran

cyę od Marata.

—

Jak niedbałem było kierowni

ctwo zakładu, dość jest powiedzieć, że między

dozorcami niższego rzędu znalazł się człowiek,

który miał kilka zabójstw na sobie. Kierownicy

zakłada przez kilka lat początkowych ciągle się

zmieniali, co dawało sposobność liceistom do wy

jednywania sobie coraz większej swobody. Wolno

im było w swoich mundurach ze złotymi lnb srebr

nymi galonami brać ndział nietylko we wszyst

kich zabawach w mieście, ale i w hulankach hu

zarów, którzy tam kwaterowali i naśladować ich

we włóczenin się za pokojówkami i aktorkami

prywatnego teatru w Carskiem Siole.

Przy takiera życia, które się odżwierciedliło

w obfitej licealnej poezyi Puszkina, nauka scho

dziła na plan dalszy. Uczył się tylko, kto chciał,

czego chciał i jak chciał, dla parady zaś radzono

sobie w ten sposób, że przed egzaminami profe

sorowie umawiali się z uczniami, jakie im pyta

nia będą zadawali. Puszkin spostrzegł potem,

jak mało wyniósł gruntownej wieczy z liceum i

w jednej ze strof Oniegina pisał: ,,Myśmy się wszy

scy uczyli potroBzę — co się trafiło i jak się tra

fiło," a w notatkach swoich wspominając o pe

wnym studencie z Dorpatu, robił uwagę: _On

,,C*»»** wychodzi codziennie z wvintkiom

....

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapaa starczy, w Krakowie* po

° g od zinie 6 wioozorem.

« Lwa"" ł« t -.Ci** do »bycia w klirack dziennik** L PtobM, /

24fal

ffmiejscu.....

.......................................

na cały rok na kwartał ’na 1 miesiąc

pocztą w państwie austryackiem ................................—

^0 kor.

i 0 feor.

3k^hf,

niemieokiem

« kor.

kor. 15 kor _

do Włoch, Francyi Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Tur

’

14 kor

5 kor. 60 hal.

oyi i innych państw, należących do związku pocztowego

64 kor

P,rn-meratę przyjmuje się tylko od 1 do oatatni.« . J, l’

kor 6kor- _

niądzmi i p r* e k « * y pieniężne na prenumerato i orios/eniwiL* , w mie3i*cu.

Łi.ty z pic

,!o Administracyi Czasu w Krakowie. - Listy reklfnJ% yjZ n i S j } ,Uprasza si? °adsyłać franco

°ie prZyjmaJeai9--*gfc%g^^^^^

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction