Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 670 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 266

Cttna 19

Kraków, Środa i§ Maja 1915.

Rocznik LXVRL

Wydasiie wieeaome.

Dwa abazy w e Włoszech.

O sytuaeyi politycznej we Włoszech w osta

tnim tygodniu otrzymujemy następujący list:

Rzym 16 maja.

(b) Życie polityczne Włoch norm alnie nia

przedstawia obrazu tak ścisłego zróżniczkowa

nia partyjnego, jakie widzimy z reguły w pań

stwach Europy środkowej. Odcinają się silniej

tyiko kierunki skrajne, a więc przedewszystkiem

republikanie, s ocjaliści i ka,tolicy. J uż koDtucy

partyi liberalno - masońskiej zacierają s ’ę wobec

pew nej liczby zwolenników tego samego kierun

ku, znajdujących się w innych stronnictwach.

To samo odnosi się do młodych stosunkowo na

cyonalistów. Gros zsś opinii politycznej Włoch

i ośrodek każdej większości parlam entarnej two

rzą różnego autoramentu konstytucyonaliści, gru

pujący się od wypadku do wypadku podług d o

raźnych raczej, jak zasadniczych kątów widze

nia, osobistych, partykularnych a zwłaszcza te

rytoryalnych. Wyn,ika to z faktu, że na ogól

Włosi, zaspokojeni obecnym ustrojem politycz

nym, nie dążą do donioślejszych reform s o cjal

nych ani konstytucyjnych. Tam, gdzia konstytu

eyonaliści, którzy przy demokratycznym prze

ważnie programie i nastroju są czynnikiem bądź

co bądź względnie umiarkowanym, nie są sta

nowczymi panami sytuacyi, p ow s tiją w okresach

wyborczych bloki, których egzystencja nie prze

nosi się zazwyczaj na całokształt życia politycz

nego i trwa tylko dopóty, dopóki trw ają wybo

ry. Skład bloków bywa! różny: w ostatn,ich w y

borach szli przeważnie liberał! z s ocjalistam i,

katolicy z nacyonsliatami.

W e Włoszech też łatwiej wybitnemu polityko

w:i z obozu konstytucyjnego opanować kraj i

trzymać go pod swą władzą przez dłuższy okres

czasu. Takim potentatem i moralnym dyktatorem

przez długie lata był Crispi. Z ostatnich czasów

podobnym wpływem cieszył się Giolitti, nawet

w tych okresach, w których, jak obecnie, nie

był szefem rządu. Z d;ugiej strony we Włoszech

z łatwością także powstają ruchy pozornie ży

wiołowe, podobne nieraz do rozruchów, nawet,

zdawałoby się, rewolueyą grożące, hałaśliwe,

teroryzujące wszelki żywszy cbjaw poglądów

odmiennych, a. jednak pozbawione głębszych

podstaw w narodzie i z czasem tracące siłę we

fiuktach ulubionej frazeologii. Nie znający tej

właściwości życia politycznego Włoch, nie zna

jący psychologii Włochów, nieraz przeceniają

pozorną żywiołowość tej lub owej propagandy,

uprawianej wśród piazzy i przez piazzę, pod

czas, gdy trz?źwy Wioch, a takich jest tam

zawsze poważna większość, wprawdzie często

nie ebce ryzykować napaści ze strony bezwzglę

dnych agitatorów, więc głośno nie oponuje, »la

stojąc na uboczu, uśmiecha się, mówiąc : Oj vuol

paziensa.

Mogą jednak sdarsyć aię momenty, raz może

na jedno pokolenie w których to laissez faire,

stosowane przez społeczeństwo i rząd wobec wy

bryków piazzy, może skończyć się smutno: try

umfem ten-oru ruchliwej i krzykliwej mniejszości

nad spokojną większością. Ryzyko to towa

rzyszy po cichu zawsze ustrojom takim, jak wło

ski, Grozi to właśnie obecnie. W ciągu dziewię

ciu miesięcy od wybuchu wojny europejskiej

społeczeństwo włoskie rozłamało się na dwa o

bozy: interwentystów i neutra!Mew. Hałas za

wojną z A nstryą wszczęła przedewszystkiem ,,li

beralizująca" n!żssa i średnia Inteligencja w iel

kich miast, ta która najwięcej jest uzdolnioną do

agitacyi r.a p iazzy na ulicach i w kawiarniach,

a opinię swoją kształtują pod wpływem dzienni

ków najpoczytniejszych, w rzeczywistości bez

programowych i bezpartyjnych, a w kampanii

obecnej pozyskanych przez ambasadę rosyjską,

francuską i angielską, jak Messaggero rzymski

JSecolo medyolańafci, Secolo X I X genueński i i.

Do tej inteligecfcyi odrazu przyłączyli się re p u

blikanie, słabi jako stronnictwo, ale opierający

się na kulcie Garibaldiego, na jego tradycjach,

na awanturnicrej jego rodzinie, której obecny

faktyczny szef, Peppiso, chodzi w lauraah —

pono wątpliwej wartości - zdobytych w lesie

argońskim.’

Wrzawa, urządzona przez prasę »pozyskaną"

dla trójporozumienia, oraz przez kawiarnianych

ohiacheronów, z całą brutalnością odsądzających

od pafryotyzmu wszystko, co ośmiela się sprza

ciwiać myśli wojny z Auatryą, wrzawa ta wpę

dziła do obozu interwentystycznego z czasem ró

żue takie żyw!o}y, które ze względu na pewne

internacjonalne swoje cechy, więcej od innych

obawiają się posądzeń o brak patryolyzmu. Za

stanawiali się przez czas jakiś oficjalni libera!i,

zastanawiały się leże nrasońskie. Wreszcie całą

siłą rzuciły się w k*eruaku interwencji. Rozła

mali s:ię następnie s ocjaliści i pewna ich część

pod wodzą znanego agitatora Benita Mussohnie

go, z m otywów taniej popularności i polityki

osobistej, podniosła również sztandar wojny. P o

dzielało to oczywiście ca, słabą jeszcze, pt-rtyę

,aaevonalijtówa, których organ główny, rzym

ska Idea nazionale, w początkach kampanii neu

tratistyezny, obecnie rywalizuje z organami am

basad trójperizumienia w atakach na, Anatryę

i Niemcy. Katolicy, pod w odzą markiza Sade

riniego, w zasadzie proklamują pokojowe] roz

wiftłante konfliktu, choć w ostatnich czasach

na główny ich organ Oorriere d ’Italia nie po

została baz wpływu cb.iwa przed z-arzutem ,in

teraacycna!izmu".

Wrzawę i podniecenie zw ięk

sza zimny, sztuczny, ’ale efektow ny dek!amator

d’AnuunŁio; zwiększają ją futuryści, zwłaszcza

ich prowodyr Msrinelli, operujący szczególnie

wśród młodzie-ży akademickiej.

W obozie neutralisty czaym jednak znajduje się

na p rawdę znaczna, bardzo znaczna większość

narodu. Przedewszystkiem ehlop, następnie k u

piec, przemysłowiec, hotelarz, wreszcie często u

czony i arystokrata. Nie chce wojny z Aws"ryą

i Niemcami, — raczej pragnęłoby wojny z Fran

c j ą — południe : Neapol i Sycylia, mimo że cezy

wiście i tam krzykliwie działają grupy interwen

tystyczoe. Nie chce jej n a ogól Piemont i Ligu

rya z wyjątkiem samej Genui. Nie chce Flor,: n

cya, boi się Weneeya. Konstytucyonaliści, najsil

niejsza grupa w Izbie i w seuacie, w ogromnej

większości są wojnie przeciwni. Również s ocja

liści oficyaln?, a więs jedyni socyaliści, reprezen

towani w parlamencie przez 80 prsłów , kt,órych

głównym organem je-st A u a n ti. Nie wychodząc

aa piaszę, propaguje uautraiizm wielu katolików

W niemal wszystkich innych stronnictwach iu

terwentystyezayeh nie brak też cichych neutrili

slów. Nawet w sferach wojskow-ych skłonności

są podzielone, acz szef sztabu jeneralnego, hr.

Catbrna, i jego zastępca, jenerał Porro, marzą o

laurach. Na dworze panuje na ctłej lirmi *asada

ścisłego kon*tytucyona!izoiu, w szelako istotne

sympatye Kwirynału nie są po stronie piazzy.

A rs ą d ? Salandrę zrobił premierem Giolitti,

który po długich rządach i po sukcesie trypoli*

taństum usunął s ’ę był od ster u, gdy trzeba by

ło wypić parlament* rny kielich goryczy za n ad

mierne koszta wojny libijskiej. Wszelako oj

csm duchowym obecnego gabinetu pozostał Gto

lit!i, dysponujący naprawdę nadal większością

Izby i senatu. Do gabinetu Ss!andry jednak zdo

łał wejść osobisty nieprzyjaciel Giolittiego, bar.

Sidney Soauino, jsko minister spraw zagrani

cznych. Już sam ten fakt wpłynął ca kierunek

polityki zagranicznej w duchu wrogim stanow

czemu neutralizmowi Giolitti ego. Co więcej,

Saiandra, »człowiek Giolittiego", pozazdrościł

swemu protektorowi laurów trypołitańskich. Po

czuł się samodzielnym. Pecząl przenosić prefe

któw, przygotowując w ten sposób d!a siebie

przyszłe wybory, Z samego Turynu, cytadeli Gio

littiego, zabrał mu osobistego p rzyjaciela, s e

n ato ra Vittorellego, i przeniósł go do Floren

cji, przez co znowu trzeba dodać, zyskał bardzo,

i to odrazu, kierunek neutralistyczuy w samej

Fłorencyi.

D!a rządu Salandry agitacja interwentystyczna

piazzy była z początku tylko dogodnem popar

ciem tych przygotowań wojennych, które miały

Prenumeratę pyzyjmufąi A«miui*tr*ey» Czatmw Krakowie iursędy pocztow*. Miejscową pra»

n u m e r a tę kaięg. S. A KnyŁano w»Iriego, łuuKUa: SU Karlińskiego, trafi-ki w Sukiennicach, Biuro dziaa,

Hopcasa i Salomonowej, Gł. Trafika.

Iwawii , ’C m " jtsl i i ubycia w b!erach iizi*a. A. 0Uiewski*8»y

S. Sekołewakiege, R. Sschstaba, Ra ciacyacb keiejowytb w Tartwwti, Bzuzowi e, iaś!e, Nowym Sączi u p u M ta

w ksi^ arRi kolejowej, tudzież na !Mych ttOweiejnyck etacyach « yertyerśw kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy r»z 26 hiU, za każdy następny po 15hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hai. następny po 15hal Nad esłane i Nek rologia

od miejsca wierszadrukiempetit. 60haL zakażdy raz. Głosy publiczności po2kor.;komunikatyhandlowe

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikaty prywatne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wiersza»

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia 1 E. Bil!et; w Rzeszowie M.Weintraub; wStanisławowie Jasiol*

aki i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut, w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Cittś de Trevise; w W ied niu Haasenstein A Vogi*r, R. Moim (także we wszy**»

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube A Comp., w Pradze czo

6kiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przek azy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przy^

* u je Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie poczto wej

Litłów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca a%

s u r Za każdą zmian« aśrua dopłaca aią 48 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 3Ł - Telefon Nr U,

służyć jako środek dli usyskania koncesji od

Austryi w drodze pokojowej. Potem w miarę,

jak sam rząd począł naprawdę skłaniać się ku

kierunkowi wojennemu, propaganda interwenty

stów stała mu się pożądanem usprawiedliwie

niem wolty. Wreszcie w momentach, w których

rząd Salandry -Sonnina zdejmowała obawa przed

ostateczną decyzj’ę na rzecz wojuy — a momen

ty takie były zwłaszcza w kwietniu — ruch in

terw eutyslyczay wyrastał rządowi ponad głos?ę i

większy w nim budził lęk niż refleksye na te

m»t możliwie ujemnych łonsekwencyi wojny.

Faktem jest, ża w ostatnich tygodniach kwie

tnia a zwłaszcza w pierwszym tygodniu maja

terror, uprawiany przez intenwentystów, doszedł

był do takiego napięcia, iż neutraliści coraz

bardziej przycicbali i poczęli dawać za wygraną.

Wprawdz’e jeszcze broniły się Sto,mpa turyńska,

organ Giolittismu r:ajbliżizy, rzymski Popolo

Romano i jego duchowe dzieci Vita, Viitoria,

Concordia, naapolitański Giorno, organ Matyl

dy Serso , i Mattino, orgsn jej męża Scarfoglii,

wreszcie d!ugi szereg dzienników prowineyonal

uych; atoli oblicze rzymskiej T ribu na , pierviro

tuie neutralistycznej i również Giolittiemu odda

nej, stawało się coraz bardziej enigmatycznem a

organ Sonnina, wpływowy Giornale d ’Italia , in

s pirowany również przez ambasadę francuską,

niedwuznacznie daw*ł do zrozumienia, że r:ząd

zdecydowany jest bezwzględnie załatwić przesi

lenie wojną. Ucichły demonstracjo nautralisty

ezce przeciw wojnie; przeciwnicy wojuy już

tylko szeptem porozumiewali się ze sobą, a na j

bardziej znamiennym objawem poczucia klęski

w obozie nentralistycznyba]bylo jawne porzucenie

myśli strajku generalnego na wypadek mobiliza

c ji ze strony neutralisty:panych oficyalnych so

cya!iatów.

Dnia 7 maja zdawało się mimo — porażki w Li

b i, mimo wiadomości o wspaniałych sukcesach

ofenzywy austro-niemieckiej w Galicyi, mimo

odroczenia Izby aż po 20 maja — źe wybuch

wojny był nieunikniony, wybuch a dnia na

dzień, niemal z godziny na godzinę,

Wtem przybywa do Rzymu Giolitti. Siedział,

jak Achilles w namiocie, w swej willi w Cavour,

w piernonekich górach. Dawno już przyjaciele

jego, neutraliści w Izbie i senacie, nie słyszeli

od niego stówa otueby takiego, jak parę tygodni

przedtem w r-ście do caro Peano! Przez czas

dłuższy zaklęcia przyjaciół, by w imię przyszło

ści Włoch, wdał się czynnie w sprawę, nie od

nosiły skutku. Czy także i on już dawał za wy

graną, esy umyślnie cz?kał chwili największego

napięcia? Czy wreszcie czekał, aż król wezwie

jego rady, może pomocy ? I to ostatnie właśnie

nastąpiło nie bez zabiegów.

Obraz na chwilę się zmienia. Wypadki poczy

nają ścigać się z błyskawiczną szybkością. W neu

traiistów w stępuje dueh. W ;ększość posłów i se

natorów manifestuje jawnie akces do neutrali

stycznej polityki Giolittiego. Rząd Salandry po

daje się do dymisji, widząc, że niema już

v/ Izbie tego nieograniczonego zaufania, które

mu ta sama Izba dwukrotnie była uchwaliła wła

śnie pod wpływem Giolittiego. Równocześnie

agitacya iuterwentyBtów dochodzi do najwyższe

go wrzenia; a(a też i neutraliści odzyskują od

wagę i rozmach. Znowu z dużą siłą występują

na ulicę; w Medyolanie stawiają inter wen!y storn

opór z bronią w ręku; we Fłorencyi odnoszą

nad nimi uliczne zwycięstwo. Wstępuje duch

szczególnie w socjalistów oficyalnych; rozlega

się znowu głośno hasło s trajku jeneralnego, jako

odpowiedzi na ewentualną mobilizację.

Giolitti odważnie podjął walkę przeciw p ia zzy,

przeciw potężnym wpływom trójporozumienia.

Naraził się osobiście na najzjadliwsze napsści,

Doprowadził wrzód antagonizmów wewnętrznych

do dojrzałości pęknięcia. Idąc jakby za nowemi

metodami lcczniezemi, spotęgował gorączkę, by

przyspieszyć operacyę i wyzdrowienie. Czy zwy

cięży ? Wątpić moina — choć gracz to i rach

mistrz pierwszorzędny. Interwentyści okazali się

na ulicach Rzymu w terorze o wiele silniejszymi

cd neutralistów. Ulica pia zza stolicy, rzucając

postrach bezpośredni na polityków i mężów s ta

nu, może zadecydować wbrew opinii większości

narodu, Utworzenie innego gabinetu wydało się

wobec tego niemożliwem. O ile znowu nie wy

stąpi w szranki niespodzianka, o co w takiej sy(u

acyi nie tak trudno — Giolitti może przegrać śmia

łą partyę.

WMBCsSJcG«» *.«g i l » » I » «* »I mmmmmm

Pmd

rw s!rzygającą bitwą.

Oba dzisiejsze biuletyny urzędowe, austro-wę

gierski i niemiecki donoszą o wywiązaniu się n o

wych gwałtownych walk na całym froncie gali

cyjskim, na przestrzeni między Piutem a Sanem.

Wiedeńska lU ieh sp o st zamieszcza równocześaie

depeszę i dłuższe sprawozdanie swago korespon

denta Kirchleknera w głównej kwaterze prasowej,

z których wynika, że walki te są początkiem no

wej wielkiej bitwy, która zapewne będzie mieć

rozstrzygające znaczenie w wojnie na wschodzie

a conajmaiej w wojnie na terenie galicyjskim.

Korespondencja Kirclklahnera brzmi:

»Operacye w Galicyi i w południowej części

Królestwa kongresowego w esrły obecnie w nowe

stadyum, według wszelkiego prawdopodobieństwa

rozstrzygająca. Rosyanie ponownie stanęli do wal

ki,, Odpowiednio do kierunku frontów armii sprzy

mierzonych, biegnącego równolegle z dolnym bie

giem Sanu, natknęło się na tę nową defenzywę

nieprzyjaciela najpierw lewe sk,rzydło sprzymie

rzonych. Podczas gdy tam po walkach wstępnych

i następnych walkach pościgowych trzeba było

zwolnić pcchód ku wschodowi, prawe skrzydło

sprzymierzonych w dalszej swej ofenzywie zmu

szone było odbywać forsowne marsze. Skrzydło

to zwróciło się przytem nieco ku północy, gdzię

armie, stojące obecnie przed Jarosławiem i Prze

royślem, zajmują środek frontu sprzymierzonych.

Tera się tłomaczy, że w chwili, w której lewe

skrzydło wciągnięte już zostało w stałą walkę

z nieprzyjacielem, kolumny marszowa skrzydła

prawego zmagały się jeszcze o odzyskanie S ta

rego Sambora i Sambor».

Dziś sytuacya wyjaśniła się już na całej linii,

i to w tym kierunku, że rozpoczęła się jut n o

w a wielka bitwa na wielu punktach

długiego frontu. Z oba stron dążą silne kolu

mny marszowe ku tym punktom, na których na

czelne komendy pragną wywrzeć nacisk najsil

niejszy. Znów, jak w poprzedniej bit^ie, wysu

wa się naprzód ciężka artylerya i zajmuje wska

zane j?j pozycye, z których ma zniszczyć dobrze

ufortyfikowane stanowiska obronne Rosyan wzglę

dnie ogniem swoim uniemożliwić im każdą sil

niejszą ofenzywę. Koleją żelazne na tyłach obu

przeciwników są w pełnym ruchu, przewożą na

front bojowy dalsze posiłki, i coraz nowe za

pasy amunieyi i żywności*.

»Momentem dla armii sprzymierzonych wielce

korzystnym jest, że już w poś:igu zdołały opa

nować i zająć ważne punkty oparcia a także wa

żne linie kolejowe, Silnie przez Rosyan uf orty

fikowany przyczółek mostowy pod Sandomie

rzem oraz Przemyśl, okolony przez Rosyan już

podczas drugiego oblężenia potężnemi zaporami

i warowniami połnemi muszą, być zwalczone

przez gwałtowny ogień ciężkiej i najcięższej a r

tyleryi. Prawdopodobnie też wywiążą się tam

regularne operacye oblężnicze. Oba te ufortyfi

kowane miasta są atoli już dziś z trzech stron

osaezone przez sprzymierzonych. Prawe skrzydło

armii austro-węgierskiej i niemieckiej zabezpie

czone jest dostatecznie przeciw ewentualnym

flankowym atakom nieprzyjaciela z wBchodnio

południowej Galicyi. Pominąwszy już grupę ar

mii jen. Fflanzer Baltina, która trzyma w sza

chu znaczne siły Rosyaa, to także armie między

doliną Oporu a S naborem, opanowawszy już pół

nocne stoki Karpat oraz płaszczyznę Dniestru,

znajdują się w sytuacyi korzystnej. Korzystną

dla Rosyan okolicznością jest natomiast, że po

za swoim frontem posiadają liczne linie kolejo

we, łączące ich z własnym ich krajem,

Podobnie pomyślnie przedstawia się sytuacya

sprzymierzonych w południowem Królestwie. P a

smo Łysej Góry jest już w całości w ich posia

daniu. Rosyanie mogą wprawdzie jeszcze korzy

*tać z czterech przyczółków mostowych pod Dę

blinem, lecz i przeciwko tej twierdzy posuwa się

już front sprzymierzonych. O ile stwierćfcić zdo

łano, dokonuje się poza tą twierdzą, oraz nad

rzeką Bystrzycą (płynącą od Kraśnika ku L ubli

nowi) gromadzenie rezerw rosyjskich. Koncen

tracya ta zabezpieczona jest z jednej strony

przez Wisłę, z drugiej przez rzekę Tanew. Roz

poczyna się bitwa, w której przynajmniej zna

czna część sił nieprzyjacielskich znajdować się

będzie w położeniu i warunkach niekorzystnych.

Sytuacya ogólna staje się bardzo podobną do

sjtuacyi w październiku i listopadzie, z tą tylko

różnicą, że nieprzyjaciel dziś skazany jest wy

łącznie na akcyę defenzywną, która tego chara

kteru nie straci nawet w razie, gdyby Rosyanie

w jednem lub drugiem miejscu rozpoczęli kroki

zaczepne. Nie ulega wątpliwości, że bitwa ta

będzie miała znaczenie w wysokim

stopniu rozstrzygające".

Taka jest treść korespondencyi Kirchlehnera.

Relacye jego oparte były zawsze na najlepszych

informacyach i trafnych spostrzeżeniach, a i w tym

wypadku zgadzają się pod każdym względem

z rozwojem wypadków wojennych. W dniu wczo

rajszym rozpoczynająca się wielka bitwa miała

dla Rosyan przebieg niekorzystny. Między P rze

myślem a Jarosławiem, a także dalej ku północy

powiodło się wojskom sprzymierzonym w kilku

punktach przekroczyć San i usadowić się silnie

na jego prawym brzegu, przez co Rosyanie zmu

szeni zostali cofnąć się dalej ku wschodowi i

północnemu wschodowi, ku rzece L ubaczówce, o -

raz ku Laszkom i Krakowcowi. W Królestwie

walka przeniosła się ponownie już na terytoryum

gubernii radomskiej. Z wymienionych w biulety

nie niemieckim miejscowości, Iłża i Łagów, o

które wczoraj walczono, pierwsz,a oddalona jest

od Wisły około 40, druga 50 kilometrów. F ron t

armij sprzymierzonych zwrócony jest tam nie tyle

przeciw Dęblinowi, ile przeciw wspomnianemu

przez Kirchlehnera rosyjskiemu »place d’armes"

za Wisłą, między tą rzeką, Tanwią a Bystrzycą.

Jak daleko postąpiły operacye dalej ku północy

między Iłżą a dolnym biegiem Pilicy, w tej chwili

nie wiadomo. Odcinek ten również włączyć na

leży do długiego na przeszło 400 kilometrów frontu

obecnej nowej bitwy.

Armie rosyjskie rozpoczynają ją w warunkach

niekorzystnych, bo nietylko zdemoralizowane po

przednią klęBką, lscz także osłabione olbrzymie*

mi stratami, które poza cyfrą poległych i ran

nych, obejmują 174,000 jeńców, 128 dział i 368

karabinów maszynowych. Tego ubytku naczelna

komenda rosyjska prawdopodobnie wypełnić nie

zdołała, więc może on poważnie zaważyć na szali

losów nowej bitwy.

Walki na Żmudzi.

O walkach na Żmudzi i w Kurlandyi wiado

mem było dotychczas tylko to, co podawały kró

tkie depesze urzędowe, które nie wyjaśniały ani

celu niemieckiej ofenzywy w tych stronach, ani

rozmiarów podjętych tam operacyj. Z ostatnich

biuletynów niemieckich wynikałoby, że wobec

pojawienia się silnych w ojsk rosyjskich od wscho

du, marszałek Hindenburg, który według prywa

tnych doniesień osobiście kieruje tą ofenzywą,

wstrzymał na razie dalszy pochód ku Mitawia

i Rydze i przyjął bitwę na linii między Szawla*

mi a Niemnem. Dziś dopiero nadeszła pierwsza

obszerniejsza relacya o tych walkach z głównej

kwatery Hindenburga, pióra znanego korespon

denta wojennego Dr Steinera, która wprawdzio

odnosi się tylko do walk przed 15 b. m,, je

dnakże umożliwia już ocenę znaczenia tam tej

szych operscyj wojennych. Dr Steiner donosi

z Tylży w Prusach wschodnich ;

»W ostatnich dniach (około 5 maja) wywią

zały się koło Szawel gwałtowne i zacięte walki.

ALOJZY SZARŁOWSKI.

PIERWSI DYPLOMACI W ROSYI

Zakazy wyjazdu zagranicę.

—

Mur od Zachodu. - Re

laeye podróżników europejskich.

—

Emigranci.

—

Przed

Piotrem W.

W wiekach XVI i XVII nie wolno było p od

danym carskim wyjeżdżać za granicę. Ci nieli

czni Moskale, których wówczas widziano w Eu

ropie, znajdowali się tam w charakterze dyploma

to v. Nawet kupców moskiewskich nigdzie prawie

nie widać było na zachodz’ę. Gdy zaś który wy

jątkow o tam się ukazał, był przedmiotem po

wszecbnej ciekawości i studyów etnograficznych,

podobnie jak w nowszych czasach podziwiano

w ogrodach zoologicznych Zulusów lub amazon

ki króla Dahomey’u. Nie podróżowali także Mo

skale i ze względów religijnych. Już u siebie,

w domu, uważali wszelkie zetknięcie się z kace

rzanr, jako grzeszne i unikali go, jak mogli.

A tymczasem w Europie cd tych kacerzy oo pro

stu się roiło. Śmierć na cbezyźnie bjła dla ów

czesnych Moskali identyczną z potępieniem wie

cznem.

To też z wolnej woli udawali się

tylko jako pielgrzymi do Konstantynopola, do

Jeruzalem i n a górę Athos.

Zresztą carowi» zakazywali wyjazdu za gra

nicę. Niektórzy podróżnicy europejscy podobne

chińskie odosobnienie uważali za rys charakte

rystyczny pańs tw a moskiewskiego. Bracia Skyt!e,

którzy za panowania Michała Romanowa bawili

w Moskwie, charakteryzują w swem sprawozda

niu poselskiem tameczne stosunki w słowach na

stępujących : »Dla utrw alenia istniejącego stanu

rzeczy, nie wolno Moskalom z psmtwa wyjeż

dżać z obawy, iż własna niewola będzie im

wstrętną, gdy, pozna’wszy inne ludy, przekonają

się o ich wyższe,j oświacie*. Poseł wenecki, A1

b?rto Vimina, k tóry odwiedzał Moskwę w roku

1§55, zrobił uw agę, że tam niema ani lekarzy,

ani profesorów, ani wiedzy i literatury, oprócz

cby bi biblii, a natomiast istnieje surowy zakaz

wyjeżdżania za granicę. Towarzysz posła angiel

skiego Carlisle’a, niejaki Miege, k tó ry bawił w

Moskwie w r. 1663, pisze: »Csrowie trzymają

się tej zasady, aby swych poddanych utrzymy

wać w ciemnocie; w razie bowiem przeciwnym

nie chcieliby być niewolnikami. Tam zupełnie

tak samo, jak w Turcyi. Moskalom zabroniono

wy,jeżdżać poza granice państwa, ponieważ m o

gliby przyswoić sobie pojęcia i obyczaje innych

Indów, a następnie pomyśleć o skruszeniu kajdan

własnej niewoli" .

A przecież i wśród ówczesnych Mcskali tra

fiali się , wprawdzie wyjątkowo, ludzie, co umieli

cenić wyższą kulturę. Oskarżano n. p. kniazia

Chworostiua, żyjącego w pierwszej połowie wie

ku XVII, że wyraził życzenie odbycia podróży

do Polski i Rzymu, a przy tej sposobności miał

powiedzieć, że ludzie w państwie mcskiewskiem

są głupi i że niema z kim stosunków utrzymy

wać, Prześladowano go sa to i zażądano rodza

ju skruchy publicznej za sympstye ku zachodo

wi. Również godnem jest uwagi, co oświadczył

!kniaź Golicyn, żyjący za Michała R omanowa:

»Nie podobna, aby Moskale i Polacy służyli ra

zem w jednem wrojsku; w krótkim czasie wszyst

kie lepszo elementa porzuciłyby Moskwę, a po

zostaliby tylko starcy i ludzie niezdatni do ni

czego".

Można sobie wyobrazić, jak szybko rosła nie

popularność Dymitra Samozwańca, który b : j a

rom wyrzucał otwarcie ich ciemnotę, a polecał

podróże za granicę. To też n is baz słuszności

jeden z historyków nazywa Dymitra Samozwań

ca poprzednikiem Piotra Wielkiego. Za panowa

nia Michała Romanowa, po samozwańcach i wal

ce z Polską, reakcya narodowa-moskiewska przy

wróciła dawniejsze odosobnienie. Podróżnik nie

miecki Olearius opowiada o pewnym kupcu z

Nowogrodu, który chciał syna uczyć języka ła

cińskiego, lecz ani car, ani patryarcha na to nie

zezwolili. Olearius, w wyżej cytowanej pracy,

podniósłszy wiele rysów służalczego usposobie

nia ogółu moskiewskiego, dodaje: »Aby wielki

kniaź mógł ich utrzymać w grozie i służalstwie,

nikt nie śmie, pod grozą kary cielesnej, z kraju

wyjeżdżać i zapoznawać się z prawami i wolno

ściami innych narodów; nawet żaden kupiec,

choćby w interesie swego zawodu, nie może bez

pozwolenia cara przekroczyć granicy i tam han

dlować".

Jeszcze ciekawszych w tym względzie szcze

gółów dowiadujemy się z Kotoszichina. Według

niego, z reguły nikomu nie wolno było kraju o

puszczać; jeżeli zaś wyjątkowo kupiec, z powo

du swych interesów, pozwolenie na wyjazd o

trzymał, to jego krewni i przyjaciele musieli zań

poręczyć, że za granicą nie zostanie na zawsae,

lecz wróci do kraju; jeżeli zaś w czasie właści

wym nie wrócił, to wszystkich poręczycieli, zwła

szcza jego krewnych, poddawano okrutnym tor

turom. Gdy ktoś, bez wyraźnego pozwolenia cara,

wysłał swego krewnego lub sługę w obce kraje,

to uważano za zdradę i jako taką karano tortu

rą i konfiskatą majątku. Kotoszichin, który sam

by} emigrantem i w Szwecyi napisał swe cenne

dzieło: »O Rosyi za panowania cara AleksegoMichaj

łowieza", powiada o swych współrodakach: »Lu

dzie w państwie moskiewskiem są butni, a przy

tera niezdolni do niczego, ponieważ w swym

kraju żadnego wykształcenia nie pobierają, chyba

tylko ćwiczą się w pysze, bezwstydzie, kłam

stwie i złej woli. Nie dziw się temu, łaskawy

czytelniku, jest to prawdą. Oni dzieci swoich,

dla kształcenia w nauce i dobrych obyczajach,

nie w ysyłają za granicę z obawy, aby dzieci,

poznawszy wiarę, tryb życia i dobrodziejstwa

wolności u innych narodów, nie przyjęły obcej

wiary i nie pozostały wśród obcych na zawsze".

Bywały jednakże przykłady emigracyi i w da

wnej Moskwie. Za panowania Iwana Grcźaego

kniaź Knrbskij, wódz o wybitnych zdolnościach,

uciekł na Litwę, aby się schronić przed samo

wolą panującego. Z jego korespondencyi z Iwa

nem Grcźnym poznać można, jak car sądził s u

rowo tę »zdradę kraju ", darząc tem mianem po

stępek Kurbskiego. Kiedy na samym początku

wieku XVII car Borys Godunow, umiejący ceuić

kulturę europejską, wysłał na naukę za granicę

pewną ilość młodych ludzi, to wrócił z nich

tylko jeden: wszyscy inni woleli tamże pozo

stać. W roku 1660 zdarzył się taki wypadek,

ża syn szefa urzędu (p rika zu) zagranicznego,

OrJina-Naszczokina, uciekł za granicę, ponieważ

ojciec kazał katu ukarać go cieleśnie za jakieś

drobne przekroczenie. Ucieczka ta pozostaje za

pewne w związku z t ą okolicznością, 4e*nauczy

cieletn młodego emigranta był Polak, który uczył

go obcych języków. Ojciec, wskutek tej ucieczki

szefa, czuł się tak skompromitowanym, źe prosił;

cara o zwolnienie go z obowiązków szefa urzę

du zagranicznego ; jednakże Aleksy nie przychylił

się do jego prośby.

Kotoszichin emigrował z tego głównie powodu,

iż chciał uniknąć intryg i uwolnić się od samo

woli swych przełożonych. W Szwecyi przeszedł

na protestantyzm i o powrocie do ojczyzny wca

le nie myślał. Takich wypadków znamy więcej.

Hans Hełms, pozostający od lat wielu w służbie

moskiewskiej w charakterze tłómacza, wystał

syna swego dla studyowania medycyny za gra

nicę. Po otrzymaniu doktoratu w Oxfordzie, m ło

dy Helms nie chciał — jak pisze Olearius —

wrócić do niewoli moskiewskiej, z pod której

udało mu się usunąć.

Wobec tego dsiwić się nie mężna, jeżeli n a

zachodzie tak rzadko zdarzała się sposobność

widzenia czystej krwi Moskals. Nawet dyploma

ci moskiewscy byli tam rządkiem zjawiskiem.

Potrzebę stałej reprezentacji dyplomatycznej za

granicą zaczęto tara odczuwać później dopiero,

za Piotra W. O ciele dyplomatycznem w Mo

skwie nic zgoła nie wiedziano; pojawienie się

tegoż w Petersburgu za panowania Piotra W

było oznaką zaszłyych w (państwie moskiew*

skiem przeobrażeń.

*CZAS*1

a TFyjąSkl«*

pe »iadsieJi i Iwiętsefc itroeryirtych dwa m v f HuSjmsm, a *tó«aw,iwJ*s

o godziwi* 6 nw° ! o godził;!« 3 pepełsdmhs.

»unisr wieczorny 10 hal,, ranny 10 b*L} * J J g g Sś"SS^»*

PRENUMERATA WYNOSI:

taw_.

na. cały rok §imkwartał m 1 miesiąc

IIU*vl*w »*ejsew

................................

30 koron

7ker. 50b. |2 ker. 58tal,

iw,*.J

...

.* odnoszeniem de d o m u

36 koroa

9kor.—

i3 kor.

ytu

...................................... .....

-........3 6

koron

9kor.—

3kor.—

P,irta w

v * ?0C31 0WA .................................................

42 koron

10kor.50 h, 3kor. 50U!,

? N iem i e ck i e m .................................................| 42 k o ron fi10k o r.50 n. 3 kor. 50 hal.

w.Tzcf

państw, należących do związk« pocztowego. | 48 koron i 12 kor. -

4kor.—

w fŁ.s .wns rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) | 18rb.80k . S 4rb. ?Ok.1 rb. 60 kop.

rh?,n«rt?°

Pisni zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

Yl" U,ą "rz?dYP°cztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

mnycn miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należyta

no iirzęau pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast,

w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzi i Syn,

M%dzyaaredow* Buko ogłoszeń - w Kije)wie keiępirnia Ł. Idzikowskiego - w Wilnie biuro

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction