Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 649 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 65

19 Marcu - Niedziela.

CZAS

Sra%ów l§ marca.

Przegląd Polityczny.

W Izbie deputowanych Rady państwa rozpo

częła się dyskusya ogólna nad reformą wyborczą,

która, sądząc z wielkiej liczby mówców, zapisa

nych przeciw ustawie, zapowiada nietylko niezmier

ną rozwlekłość rozpraw, ale zarazem wytoczenie

wszystkich dział z arsenału opozycyi. Opozycya

nietylko przewiduje odrzucenie wniosku mniejszo

ści, ale uważa go nawet, jak to wczoraj przy

znał sam Herbst, za niemożliwy w tej chwili, pra

gnie jednak rozstrząsnąć jego zasady, aby zatrzeć

przez to złe wrażenie, wywołane tem, że pra

wica przystępuje do rozszerzenia praw a wybor

czego, do którego lewica w czasie rządów swych

nigdy przystąpić nie chciała.

Bar. Pretis złożył swój mandat do Izby depu

tow anych, przez co opróżnionem zostało miejsce

jednego z deputowanych wiernokonst,ytucyjnych

z Kur^i większćj posiadłości w Czechach. Po

wypowiedzeniu kompromisu przez lew kę wyda

rzyć się może, że prawica zyska przy wyborach

uzupełniających jednego deputowanego więcćj.

W Radzie związkowej zapewni( już sobie kan

clerz, po zwalczeniu opozycyi Wirtembergii, przy

jęcie ustawy o monopolu, chodzi-więc tylko o przy

jęcie, jakiego dozna w parlamencie.

Germania^ powiada, że rząd pruski stara się o

przewleczenie ost tecznej decyzyi nad ustawą ko

ścielną tak, aby się pierw sprawa monopolu tytó

niowego zdecydowała. Rząd liczy wyraźnie na to,

żeby centrum przyzwoleniem swojem na monopol

tytóniowy starało się uzyskać względy Bismarka

w sprawie zgody z Kościołem. Germania zaręcza,

że za taką miseczkę soczewicy nie sprzeda nigdy

centrum swego stanowiska wpływowego i do n

rzeczywistnienia znienawidzonego powszechnie pro

jektu nie przyłoży ręki, aby uzyskać rzecz bardzo

problem atycznej wartości.

Wniosek centrum o zniesienie ustawy tyczącej

się pensyi biskupów i innych prestacyj dla ducho

wieństwa przyjdzie na porządek dzienny 2 kwiet

nia, poczem sejm pruski zapewne odroczonym zo

stanie, bo w majn mają się rozpocząć posiedzenia

parlam entu niemieckiego.

Stronnictwo obecnego gabinetu francuskiego, w i

dząc jak Gambettyści starają się na każdym kro

iłu podkopać jego

stanowisko,

odwdzięcza

się odwrotnemi zabiegami. W ostatnich cza

sach udało mu się wykluczyć zupełnie stronni

ków Gambetty z komisyi praw niczej, co znaczy

że ostatni ślad działania krótkiej władzy Gam

betty, projekt do reformy sądów, chcą ubić stano

wczo. Gambettyści chwycili się ostatniego środka,

i starali się złączyć ze skrajną lewicą, której

członków także w ykluczają z różnych komisyj, na

to jednak odpowiedział Rochefort w swym oraga

nie, źe pod żadnym warunkiem nie chce mieć nic

do czynienia z% szalonym Orlandem Caborn". N a

zwa ta zrobiła efekt w Paryżu, co we Franeyi

znaczy więcej od siły trafnych argumentów.

Agitacya Rosyi przeciw Austryi próbuje wszel

kich środków i wchodzi obecnie już w trzecią fa

zę, która rzeczywiście dowodzi tylko zwątpienia.

Z początku starała się Rosya podburzyć Europę

przeciw Austryi a pośrednio i Niemcom, aby w ten

sposób przyjść w pomoc ruchom przygotowanym

na półwyspie bałkańskim. Kiedy się misya Sko

belewa nie powiodła a siła powstania Hercego

winy i Krywoszy złamaną została, Nowoje W remia

dopominało się o kongres europejski; nie znalazł

szy jed nak nigdzie sympatycznego przyjęcia, pró

bują teraz trzeciego sposobu. Car pisze ujmujący

list do cesarza niemieckiego, aby w imie wspo

mnień o domowych serdecznych familijnych sto

sunkach, odzyskać dawną jego przychylność dla

rodu Romanowów a R uś jednocześnie wzywa Niem

cy, aby się z Rosyą połączyły przeciw Austryi.

jako jedynej burzycielce pokoju. Odgrywanie roli

orędowników pokoju przez panslawistów jest śmie

sznem, szczególnie po poprzedniem uderzenia w

surmę wojenną, ale dowodzi ważnej rzeczy, że

Rosya tak o wzbudzeniu w Europie sympatyi dla

ruchu słowiańskiego na półwyspie bałkańskim, jak

o możności zwołania kongresu europejskiego, ce

lem ostatecznego załatwienia sprawy bośniacko

bercegowin8kiej, zwątpiła.

Zwątpienie to odbija się też w ostatniej decy

zyi, jaką powzięła partya Risticza w Serbii. Do

tychczas chodziło jej o zyskanie takiego wpływu

w skupczynie, aby przy podanej sposobności oba

lić rząd przychylny Austryi. Wystąpienie z Izby

jest ju t środkiem najostateczniejszym , środkiem

desperacyi, miotającej się na próżno, bo odwoła

nie się do opinii kraju w tej chwili nie może

przynieść pożądanych skutków, a po energicznej

odprawie danej przez ministra Piroczanacza rady

kaliście Paczycowi, widać, że rząd przy wyborach

uzupełjiających do sknpczyny będzie umiał wpływ

swój należycie uwydatnić.

Z listu nadesłanego z Konstantynopola do Pol.

Corr. zdaje się wynikać, że między Sułtanem a

Saidem i Assimem baszą zaszły nieporozumienia

zasadniczej natury, które, zdaniem korespondenta,

skończyć się muszą albo tem, że Sułtan będzie

musiał gabinetowi swemu dać większe ątrybucye,albo

weźmie sobie ministrów ślepo wolę jego wykony

wających. Nieporozumienie wynikło z tąd, że Suł

tan przy wysyłaniu D erwisza baszy do Albanii,

Ali Fuad beja do Egiptu i Ali Nizamiego do Ber

lina, prowadził politykę na własną rękę, zawiada

m iając tylko krótko Portę o jej rezultatach. Nie

porozumienie to zaostrzyło się od czasu, jak Sułtan

zaczął wchodzić z Nowikowem w osobne układy

względem kosztów wojennych. Mocarstwom euro

pejskim wygodniej wchodzić w stosunki z samym

sułtanem, niż z jego doradzcami, których zapewnie

nia, dopóki ich sułtan nie potwierdzi, nie dają ża

dnej gwarancyi i są najczęściej tylko pozorem do

zwłoki. Jeśli więc Said basza i Assim będą u

pierać się przy swej dymisyi, to ją zapewne do

staną.

KORESPONDENCYA ,,CZASU."

Lwów 17 marca.

(§§) Motywa, które skłoniły Wydział krajowy

do przygotowania dla Sejmu projektu ustawy, na

mocy której także rektor lwowskiej szkoły polite

chnicznej zasiadać ma w reprezentacyi kraju z gło

sem wirylnym, są tak łatwe do odgadnięcia, że ich

z lekka tylko dotknę. Kiedy wydawano statut kra

jowy, nie istniał w Galicyi zakład techniczny z cha

rakterem wyższego zakładu naukowego (Hoch

schule), przyznano więc głos wirylny tylko rekto

rom obu uniwersytetów. Obecnie lwowska szkoła

politechniczna stoi pod względem stanowiska nau

kowego na równi z uniwersytetami, jest wyższym

zakładem naukowym i posiada rektora. Słuszność

i przykład innych krajów , gdzie zaszły podobne

zmiany, zalecał przedłożenie wnioskn, o *co techni

cy nasi już od dawna fei% upominali, wnosząc pe

tycye na każdej sesyi sejmowej. Nie przypuszczam

żeby w niosek Wydziału krajowego natrafił w sej

tnie na opozycję. Rektor politechniki lwowskiej,

będzie bardzo cenną akwizycyą dla sejmu, bo na

każdej sesyi są spraw y tego rodzaju, że jego opi

nia fachowa będzie pożądana i ceniona. Nie da

się jednak zaprzeczyć, że nasza szkoła politechni

czna nie zdobyła sobie dotąd nadzwyczajnej po

.wagi, skoro rektor jej tak długo czekać mnsiał

na to, co mu się należało właściwie zaraz po u

tworzeniu szkoły politechnicznej w obecnej orga

nizacyi. Jeżeli i dziś nie braknie uwag niechętnych,

to opinia będzie zasługiwać na usprawiedliwienie,

bo właśnie w ostatnich czasach jeden z pp. pro

fesorów politechniki sw oją zbyt popędliwą i ocho

czą akcyą w jednem z ciał reprezentacyjnych niż

szego rzędu mógł rzeczywiście wywołać kwestyę,

czy zawsze reprezentant politechniki będzie w sej

mie dodatnim czynnikiem. Za jednostkę jednak

nie można winić lub krzywdzić instytucyi w jej

praw ach niezaprzeczonych. Zresztą, co jest moż!i

wem w pewnem szczuplejśzem ciele reprezentacyj

nem, to nie uszłoby żadną miarą na tak głośnej i

szerokiej arenie jak sejmowa zwłaszcza, jeżeli ty

tułem do uczestnictwa nie jest m andat ofiarowany

przez szanownych współobywateli z przedmieścia

jakiego lecz rektorstwo a więc stanowisko wzbu

dzające respekt netylko u innych lecz także i to

w pierwszym rzędzie w tym, którzy stanowiska

takiego dostąpił.

W Sokalskim powiecie odbyły się niedawno w y

bory uzupełnia,jące do Rady powiatowej z kuryi

gmin wiejskich i wypadły tak, jakgdyby redakcya

Słowa rozdawała tych kilkanaście mandatów opró

żnionych. Jestto przedsmak tego, co nas czeka

w jesieni, gdy wypadnie przeprowadzić ogólne

wybory do sejmu. A trzeba wiedzieć, że powiat

Sokalski dotąd wcale nie uchodził za domenę świę

tojurską, że posiada w e ii_ inteligentnych żywio

łów niż inne powiaty wąchodnio galicyjskie i co

najważniejsza ma w osobie p. Polanowskiego Sta

nisława marszałka, który wzorowo pojmuje i speł

nia obowiązki naczelnika autonomicznego urzę

du powiatowego. Rezultat wyborów jest dziełem

filii ruskiego Towarzystwa imienia Kaczkowskiego

które w kilku już powiatach (n. p. w Stanisławo

wskim) potrafiło sobie wyrobić stanowisko tak

wpływowe, że dysponuje głosami, w ykonyw a ro

dzaj dyktatury politycznej. Słyszałem, że Wydział

powiatowy a właściwie jego Prezes zwrócił już da

wniej uwagę Rządu na ten objaw. Nie chodzi tu

o stawianie przeszkód prawowitej działalności po

litycznej legalnej agitacyi, lecz o pilnowanie zakre

su działania. Towarzystwo więc Kaczkowskiego

ma szerzyć oświatę, do czego wcale nie należy

agitacya ani jako cel ani jako środek. Wyobraźmy

sobie, żeby n. p. Macierz polska rozesłała agita

torów po kraju i dyktować chciała wyborcom kan

dydatów do Rady gminnej powiatowej i t. d. Jaki

to hałas powstałby na całej linii u Swiętojurców. Na

miestn ctwo zapewne rozwiązałoby Macierz polską

i nicby nie pomogły żadne reknrsy, petycje, in

terpelacje i t. d.

Jeden z dzienników tutejszych, który z szcze

gólną troskliwością zajm uje się zakresem działa

nia Rady nadzorczej w Binku krajowym, wystę

puje znowu z twierdzeniem, że nprzydzielona Ra

dzie nadzorczej w statncie rola nie odpowiada ani

intencyom Sejmu krajow ego, ani też praktyce

w innych instytncyach bankowych."

Jakie były

intencye Sejmn, o tem rozstrzyga w pierwszym

rzędzie sam Sejm, a jeżeli on nie może być o to

w danej chwili zapytany, to jego organ wykonaw

czy, któremu polecone zostało wykonanie intencyi.

Praktyka innych Ranków może imponować tym,

dla których Banki te są wzorem. Jeżeli zaś co,

to pewnie naśladowanie innyeh Banków nie leżało

w intencyi Sejmu.

,,W Galicyi, mówi dalej ffsi

dziennik, gdzie wartość morga gruntu wynosi od

50 do 300 złr., nie łatwo oznaczyć wysokość u-;

dzielić się mającej pożyczki." To praw da, święta

prawda, i dlatego statut stanowi szereg norm, we

dług których oszacowanie ma się odbywać. Proszę

wskazać, choćby nz praktyki innych Banków,"

gdzie też to Rada nadzorcza jeBt taką nieomylną

wyrocznią, gdzie składa się ona z takich znaw

ców całego a całego kraju pod względem warto

ści ziemi? Ów argum ent o zmieniajającej się war

tości morga ziemi od 50 do 300 złr. był już,

o ile mi wiadomo, podniesiony i rozbierany tam

gdzie statnt nkładano. W szpaltach dziennika nie

nabiera on większej siły przekonywającej.

Wiedeń 16 marca.

f Koło poselskie polskie roztrząsało ostatecznie

na wczorajszem wieczornem posiedzenia przedło

żony Iłbie przez jej komisyę wybordĄ projekt

noweli do ustawy wyborczój (ułożony w skutek

warn!ików Zeithamera i Lienbachera) oraz obrado

wało nad postępowaniem swojem przy rozpra

wach w Izbie poselskiój nad tym projektem , któ

re się jutro rozpoczną.

Pierwsza bardzo ważna pod względem następstw

zmiana w prowadzona przez przedłożoną nowelę

do ustawy wyborczój, orzeka, że przy wyborach

posłów do R ady państw a w Czechach, wyborcy

z większej własności ziemskićj wybierający 23

posłów, m ają na przyszłość wybierać i głosować,

nie razem w jeden okrąg wyborczy złączeni, jak

dotychczas, ale rozdzieleni na sześć okręgów wy

borczych; przez co jednak w niczem nie będzie

zmieniona liczba posłów wybieranych przez w ięk

szą własność w Czechach. Mianowicie: pierwszy

okrąg wyborczy m ają stanowić właściciele m ająt

ków fideikomisowych, tj. właściciele majoratów lub

ordynacyj, i ci mają wybierać oddzielnie pię

ciu posłów; zaś właściciele bezwzględni, w ięk

szych posiadłości ziemskich, będą rozdzieleni na

pięć okręgów terytoryalnycb, z których każdy wy

biera oddzielnie oznaczoną liczbę posłów, to jest

pierwszy okrąg trzech posłów, drugi i trzeci po

czterech, czwarty trzecb, a piąty czterech posłów

Niezmienioną więc zoBtaje liczba posłów 23 z więk

szój własności w Czechach. W ogóle większość

komisyi i kluby prawicy przyjęły za zasadę, że

uchwalana teraz nowela wyborcza niem a znieniaó

w niczem ani og:ólnój liczby posłów zasiadających

w Izbie poselskiój, ani szczegółowój liczby po

słów wybieranych przez każdy kraj; albowiem

taka zmiana pociągnęłaby za sobą zmianę nie

tylko nstawy wyborczój, lecz także zmianę kon

stytucji, która oznaozyła tak ogólną liczbę człon

ków Izby poselskiój, jak i liczbę posłów wybie

ranych przez każdy kraj monarchii. K ażda zaś

zmiana konstytucyi może być uchwaloną jedynie

tylko w iększością, nie prostą, ale % częściami

liczby głosów obecnych przy głosowaniu członków

Izby tak poselskiój jak i wyższój.

Na nzisadnienie powyżój wskazanój zmiany

w sposobie wyboru posłów przez w iększą wła

sność w Czecha: li, przytoczyć można najprzód za

sadę słuszności; albowiem gdy, jak to było do

tychczas, wszyscy wyborcy z większćj własności

głosowali razem, każdy na 23 kandydatów, wów

czas zwyciężająca większość wyborców niemiecka

luj) czeska, a większość tylko o kilka głosów,

otrzymywała 23 reprezentantów, mniejszość zaś

wyborców z całego krajn nie miała żadnego re

prezentanta. Powtóre, przy takiem głosowaniu ra»

zem wszystkich wyborców z większćj własności

w Czechach, złączonych w jeden okrąg wyborczy

a dzie ąoych się na dwie przeciwne sobie a pra

wie jednakoliczne partye, szalę zwycięstwa na je

dną lnb drugą stronę, przechylał łatwo nacisk ze

strony rządu, jak to uczy doświadczenie przy wy

borach w Czechach. Przeto obrońcy zasady kon

stytucyjnćj, aby wybór reprezentacyi kraju był,

o ile możności, niezależny od wpływu rządu, po

winni być za rozdzieleniem wyborców z większćj

własności w Czechach na kilka okręgów wybór«

czj*h.

Z tych obu powodów a także, aby czeska wię

ksza własność ziemska miała, nawet w razie klę

ski przy wyborach, choć kilku reprezentantów

w Izbie poselskiej (co daje. autonomistom nadzie

ję posiadania i w takim razie większości w Izbie

poselskiej), — oświadczyło się tak Koło polskie,

jak i wszystkie kluby prawicy z a powyżej wska

zaną zmianą w ustawie wyborczej.

Przeciw nie centraliści niemieccy, choć się zowią

nwiemokonstytucyjnymi*, a przedewszystkiem cen

tralistyczna m niejszość komisyi izbowej wyborczej

oświadczyła się stanowczo przeciw tej propono

wanej zmianie sposobu wyboru posłów przez wię

kszą własność w Czechach. Natomiast ta mniej

szość komisyi złożona z dziewięciu jej członków,

wniosła przed Izbę, jako wniosek mniejszości,

projekt innej nowelli wyborczej, powiększającej

liczbę posłów w ybieranych przez miasto Wiedeń

z 12 na 20. Mianowicie proponuje ta mniejszość,

aby do Wiednia przyłączyć, jako cztery nowe o

kręgi wyborcze miejskie, dalsze przedmieścia wie

deńskie, które dotychczas wybierały posłów wraz

z gminami wiejskiemi Niższej Austryi, lecz z bie

giem czasu stały się rzeczywiście częścią miasta

Wiednia. To jest wnosi mniejszość, aby przedmie

ścia wiedeńskie: Sechshans, Filnfhans, Gaudenz

dorf, Ober-Meidling, Unter-Meidling i Rudolfsheim,

m ające razem 127,966 mieszkańców, wybierały

dwóch posłów; przedmieście Hernals m ające 60,300

ludności, jednego posła; przedmieście Ottakring

Anna z Grabianków

RAC !BOROWSKA.

(Ciąg dalszy).

Dalej opierając się na materyałach, jakie mamy

pod ręką, wypada tu z kolei, choć kilku słowy

zbyć lata następne. Z panienki panna, nie prze

stała się uczyć, ale poważniej zapatrywała się na

nankę: najprzód stadyowała pilnie historyę po

wszechną, spisując lekeye w osobnym zeszycie.

Potem szły inne przedmioty: fizyka, geografia,

prawodawstwo, filozofia. Tu już całe archiwum

notatek podzielonych na rozdziały, ujętych w sen

tencye i aforyzmy.

Mamy wprawdzie tylko kilkanaście zeszytów

przed sobą, ale z num eracyi, na każdym wypi

sanej, wnosić można, że ich było daleko więcej.

Dla przykładu weźmy zeszyt zatytułowany: pra

wodawstwo; zawiera on w sobie dwa tylko środ

kowe rozdziały: o rządzie i o prawie narodów.

Nie mam y zamiaru przytaczać wyjątków, bo są

to streszczenia z ówczesnych podręczników fran

cnskicb, bardzo udatną polszczyzną układanych;

widać, że starościanka znowu pracować zaczęła

nad mową ojczystą. Aforyzmy za to bez wyjątku

prawie francuskie, naliczyliśmy ich przeszło 2000,

a dotyka w nich Nanetka wszystkich kwestyj,

wszystkich zagadnień społecznych...

I co się w tej główce roiło, w tej główce mło

dziutkiej, do innego życia stworzonej! Realizm

matki oddziaływał wprawdzie, ale me mógł w niej

przytłumić tego popędu do mistycyzmu, którym

karmiona była w dzieciństwie, ztąd

walka

wewnętrzna, niepokój, tęsknota do owych światów

wyrojonych, kedy doskonałość m oralna

rzeczą

powszednią, a* szczęśliwość niezamącona naj ro

bniejszemi troskami — następstwem tej dos ona

łości...

Ale wkrótce zmiana miała nastąpić; z trwogą

Przystępujemy do opisania tej chwili, bardzo w a

żnej w życiu N anetki, z trwogą dla tego, że dzieje

*erca trudno nam odwzorować, że nie posiadamy

daru pochwycenia subtelnej nici uczucia,^ owego

8entymentUi który pod wpływem słabostki wynu

n y* się na mgnienie jedno i zawstydzony, prze

rażony ,gag} jak błyskawica, zostawiając po sobie

ciemność ponurą a smutną... A jedoak w tych po

zostałych po młodej marzycielce notatkach wyra

źnie zarysowuje się sympatya, uwydatnia miłość

gorąca... przybiera ona pewne formy, ale tak

powiewne, a niemniej przeto tak wdzięczne, że

pióro przyzwyczajone do regestrowania suchych

faktów i wydarzeń dziejowych mimowoli zatrzy

muje się... i strach ogarnia na myśl, że możemy

obraz zepsuć, choć z pod ręki mistrza mógłby on

wyjść tak pięknym ...

Próbujmy jednak niech chęci staną za uczynek.

Powiedzieliśmy wyżej, że serce młodej Nanetki

zabiło gwałtowniej po raz pierwszy.

Jak i kiedy to się stało, opowiem tutaj z kolei.

Na początku wojny, prowadzonej przez Rosyę

z Turkami, sporo wojska naszego kantonowało na

Podolu, kiedy zaś Rzeczpospolita uchyliła się od

udziału w walce, wojska te wówczas cofnięto od

granic polskich, ale jednocześnie rozstawiono je

w ten sposób, że lewe skrzydło ginęło w półno

cnej części województwa podolskiego, środek prze

rzynał wołyńską ziemię, prawe zaś skrzydło roz

pływało się w żyznych płaszczyznach Bracła

wszczyzny. Kilkanaście tysięcy ludzi zajmowało

stosunkowo nie wielki obszar kraju, więc się na

tym obszarze roiło sporo dziarskiej młodzieży, o

kolica się rozruszała, zabaw i rozrywek pełno

wszędzie. N aczelnym wodzem tego oddziału był

książę Józef Poniatowski, który jednak zjeżdżał

tylko na kampam enta, więc zwykle przelewał

swoją władzę na młodego kolegę, jenerała Ko

ściuszkę; on zaś stał podówczas kwaterą w Nie

mirowie, ale ciągle objeżdżał i lustrował powie

rzone sobie regimenta.

Jednocześnie prawie i w Kamieńcu zaszły zmiany

niemałe, szczególnie kiedy komendant miejscowy

p. Józef Witt opuścił samowolnie placówkę kre

sową i udał się do Oczakowa, gdzie jego żona

od kilku już miesięcy przebywała w orszaku

ks. Potemkina. Stany sejmujące przysłały na jego

miejsce jenerał-majora Józefa Orłowskiego, bardzo

zdolnego oficera, zwolennika reformy. Nowy ko

mendant zakrzątał się energicznie około obwaro

w ania fortecy, inżynier doświadczony, potrafił wy

badać słabe jej strony, a że fanduszu na podżwi

gnienie miał za mało, więc się wypadło do szla

chty odwołać, owianej podówczas szczególnym

zapałem ofiarności i poświęcenia. N aturalnie, że

jedna z najpierwszych jego wizyt była u p. sta

rościny W okolicy Ostapkowiec, mianowicie w Wi

dawie, mieszkał jego kolega broni, jenerał Zgle

szczyński, także wcielony do garnizonu kamienie

ckiego, w jego więc towarzystwie zaprezentował

się pani Grabianczynie, odgrywającej nie bez su

kcesu rolę premiera w województwie...

Jakie wrażenie Uczynił na ośmnastoletniej Ane

cie, nie wiemy, musiał jednak uczynić wrażenie

dobre, człowiek to bowiem był nie stary, lat czter

dziestu najwięcej, njmującej powierzchowności, ko

lega Niemcewicza z korpusu kadetów, potem przez

lat kilka adjutant jenerała ziem podolskich, więc

nie zbywało mu i na polorze światowym, przytem

posiadał wielki dar baw ienia kobiet, prawiąc im

rzeczy poważne: wesoły, dowcipny, ale przyjemnie

dowcipny, nie złośliwie, umiał żartować, nie obraża

jąc miłości własnej tego, który był żartów jego

przedmiotem — a to wiele znaczy...

Pani starościna głośno przed sąsiadami wypo

wiadała swe uwielbienie dla jenerała, dla niej

taki kom endant był bardzo pożądaną osobą przez

pośrednictwo jego; szły wiadomości ze stolicy, ga

zety z zagranicy, nowiny z Turecc^zny... Dla

komendanta znowu, przyjaźń z taką-starościną rów

nież wiele znaczyła, przy jej współudziale mógł

zachęcać ziemian do ofiar, na poprawienie warowni

potrzebnych, a ta wedłng jego zdania, w przyszłej

wojnie miała odegrać bardzo ważną rolę... Omy

lił się jenerał, jak się w wielu omylił wyrachowa*

niach; staruszka pogrążona w drzemce wiekowej,

doczekała się bezkrwawej kapitulacyi, ale to już

nie jego w tem wina...

Bądż jak bądż, wrażenie było dobre, choć w mło

dej dziewczynie, ten jenerał-komendant, a więc

pierwsza osoba na kresach, cześć niezwykłą obu

dził; wobec niego milkła, nie umiała w sobie prze

łamać trwogi. T ak swobodna w otoczeniu ziemian,

nielękająca się nawet pana Morskiego

-kiedyna

turalnie nie był bardzo podpiły — na widok ja

śniejącego blaskiem ogłady jenerała-obywatela, tra

ciła równowagę.... zły to znak - - przedwstęp do

gorącej miłości, albo do gorącej nienaw iści...

Orłowski z początku może nawet nie zwrócił

uwagi na młodą, piękną wprawdzie brunetkę ale

ukrytą w kąciku, nie zwrócił i dla tego, że go

opanowały starsze panie, jak starościna, z którą

musiał prowadzić długie o polityce rozmowy, pani

Morska, z którą gawędził o zabawach w stolicy,

pani Zgliszczyńska. ... a z tą był najpoutalej, więc

prześladował ją i straszył lada dzień spodziewaną

w ojną, w której gorąco przez nią ukochany mał

żonek weźmie udział niechybnie. Słuchał cierpli

wie relacyj p. podkomorzyny Lipińskiej, o jabłkach

domnesztach (panienkach — niesłusznie do dziś

do mi n es ztam i zwanych), sprowadzonych przez

nią z Mołdawii i bardzo szczęśliwie na gruncie

podolskim prosperujących; nawet cicha pani Mar

kowska umiała nim zawładnąć i wyliczyć wszyst

kie gatunki tulipanów brukselskich, zdobiących jej

skaziniecki wirydarzyk... Biedny jenerał musiał

się wyrzec towarzystwa panien na długo...

Zmieniły się jednak okoliczności, kiedy spotka!

pannę Anetę w Międzyborza w 1791 rokn; los tu

ich zbliżył po raz pierwszy na chwilę. Międzybórz

podówczas przeludniony był i w esoły, mieszkał

nim od niedawna przybyły lekarz Hakenszmit,

używający nie małej popularności; szlachta zjeż

dżała doń tłumnie, a że obok chorych i zdrowi

tn zaglądali, więc się i bez zabaw nie obeszło, o

żywionych szczególnie obecnością wojsk konsystn

jących w miasteczku.

W liczbie chorych znajdował się p. chorąży Żu

rowski z fhnatewic z córką, starościna Stadnicka

wnnczką, naszą znajomą Nanetką; panienki za

wiazały przyjaźń ze sobą, ciągle razem pokazy

wały się na ,,promenadach", a że najpiękniejsze,

więc je rój młodzieży okalał. .. wśród niej zaś,

choć wcale już nie młody, zawsze atoli z miodem

sercem znajdował się i Kościuszko.

Wiemy zkąd inąd, że póżn iejszy wódz naczel

ny zakochał się w pannie Tekli Żurowskiej i losy

tej miłości opowiedzieliśmy dawniej ; tu tylko do

damy, że ojciec panny był przeciwny związkowi,

że poczciwa Nanetka, powodowana uczuciem go

rącej przyjaźni, pomagała kochankom, ułatwiała

spotkania, słowem odgrywała rolę skromnej du

e n n y; nic dziwnego, była starszą od szczęśliwej

swej przyjaciółki o całe dwa lata. Kościuszko, za

chwycony poświęceniem starościanki, okalał ją ta

ką czcią i uwielbieniem, że niektórzy z obecnych

przypuszczali, że nią się zajął naprawdę. Może to

zresztą był wybieg, mający na celu oszukanie

czujności chorążego. Dość, że Anna w ywiązywała

sie z swojej roli bardzo taktycznie.... Jako pamiąt

ka tych stósnnków, pozostała w rodzinie staro

śeianki robota Kościuszki — jest to na białym

atłasie formy owalnej, rysunek sylwetkowy: pod

drzewem kobieta piękna na kotwicy oparta, a

w oddali płonąca świątynia; pod rysunkiem napis

francuski: Au milieu de mon espoir— hdas— il

faut renoncer ii tout.... Pomimo nadziei, trzeba się

wyrzec wszystkiego.... wyraźnie aluzya do spraw

sercowych sentymentalnego jenerała.

Wypadek zrządził, że do Międzyborza przybiegł

i komendant Orłowski, przyjaciel i powiernik Ko

ściuszki , który go wtajemniczył we wszystko. Je

nerał podżartowyWał z przestarzałego kawalera, a

podżartowując dodał, że cbyba mu wypadnie przez

wdzięczność zbliżyć się do młodej jego opiekunki

i,... w końcu napraw dę zbliżyć się niej potrafił

uderzyła go w dziewczynie wielka nauka, połą

czona z prostotą i skrom nością, zaczęli rozmowę

od niewinnego żartu, a skończyli na dyskusyi o

filozofii, owej wprawdzie lekkiej, w francuskiego

dyalogu szatę ubranej, ale nie mniej przeto zdra

dzającej w starościance nie małą wiedzę.

Biedny komendant, pierwszego już wieczora

wracał zamyślony, nie żartował z kolegi— i jemu

bowiem ciepła w piersi przybyło nad miarę.... Za

imponowała mu towarzyszka w ycieczki, tyle już

widziała, tak pięknie umiała się spowiadać ze

swoich wrażeń, a smutek cichy, rozlany na jej

twarzyczce bladej, urok mistycyzmu, o jaki ją po

mawiali bliscy.. wszystko to oddziałało na jene

rała bardzo przyjemnie, dość, że z wielką niechę

cią , w parę tygodni potem , opuszczał Międzybórz.

Zabawił tu nad zamiar długo, niby dla kolegi i

przyjaciela, a jednak potem nie raz w listach, pi

sanych do Jmci Panny Starościanki Dobrodziejki,

wspominał te chwile roskoszy....

A Nanetka? bardziej posmutniała po jego wy

jeżdzie, goręcej zajęła się studyami filozoficznemi,

bo właśnie filozofię z taką roskoszą studyował

romendant.

I na tej kanwie, utkanej z nauki, snuły się dal

sze stósunki, zawiązała się bliższa znajom ość---

z w ielką to wszakże było ostrożnością prowadzo

ne, czy nieufność, czy brak wiary w powodzenie,

trzymał obydwie strony na stopie restrykcyi, go

towości odwrotu z honorem.... oboje mówili sobie

o przyjaźni, tylko o przyjaźni, choć pod osłoną

tego na pozór spokojnego uczucia tnhło się inne,

gorętsze.

Ustępstwa wzajemne często tu się powtarzały,

odezwach piśmiennych, jenerał był poważny*

czasem rzewny.... ale postrzegłszy sie w p orę,

rzewność tę swoją w żart obracał; dziewczyna

znowu pisząc do komendanta, trzym ała także pió

ro na wodzy, ale za to dawała mu swobodę, ile

iroć - w tym czasie — wypadło jej nakreślić naj

zwyczajniejszą choćby karteczkę, czy to do m atki,

czyli też do przyjaciółki

Wypełniało ją gorące

uczucie, rzewne jakieś przywiązanie.... biedne Berce

)otrzebowało się wyspowiadać, więc się spowia

dało przed m atką i przyjaciółką.

Dr Antoni J.

(Dalszy ciąg nastąpi).

riea«meiatę priyjmijąi

Admłnlstracya ,,CZASU* w liskow i« , tadziei urzędy pocztowe. HejMCWS pnHUUMmtf

księgami* 8. A Krzyżanowskiego, handel Nowakow skieje*łosaow t» (inseraty) przyjmuje się *n

opłat§ od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym) za pierwszy raz 10 o n t , u każdy następny

raz po 6 ont - M o d o s ł M o (na 8 stronr.ioy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30

cnt. za kaidy raz. D oląn aala do ,C n m " (prospekt*, eyrkuUrze, ogłoszenia i t p.) przyjmuje

się za oenę 1 złr. od 100 egzem, dla zamiejsoowyoh, a 60 cent od 100 «raem. dla miejsoowych pre

numeratorów. -

Należytożć uprasza się u p n ó d nadesłać przekazem porto wy m . -

Og*os»emł» t

fiesuie n iif przyjmuj§: wo Lwowie Ąjenoya ,,CZASU" w głównym składzie tytoniuNr. U

przy ulicy Trybunalskiej L i ; w S * « r y i» wyłącznie p. Adam, Hue Clómeat 5: (prenumeratę p. Win«

oenty Kaczkowski, Faubourg Poissocióre 33); w W l e d o t a pp. Haasenstein A Vogler (także w Ham

burgu, Frankfurcie nad Menem, Berlinie, Lipsku, Bazy;lei i Wrooławiu), A Oppelik, 8tnbenbaatei Nr 2

R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), G. L. Daube A Comp. (takłe

w Frankfurcie nad Menem), M. Dukee, Riemergaase 18.

, , M C **.’ » y * 0«5*1 codziennie, wyj§wszy niedzielo i dni iwi§teozno.

Oddzielne,Nra Czasu, o de zapas starczy, w Krakowie po 10 o., we Lwowie lub z przesyłkę pooztow§ 12 o.

Prenumerata wynosi:

rMti«mMiria...

__. .

ną cały rok na kwartał na 1 miesiąc

loozt§ w państwie A u *tty a c k i« ą .................................................

24At.

6 złr.

8sb.50o.

do WWh

ń ...............................................

28słr.

7 złr.

8 złr.

T^?!

32 sir.

" " 4 * «*» *yM*o Od l So *o oetsztmlogo dnia w mięsi§eń.

Mstf

fin AdmiT-iot-ónST rv

pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać fr a n c o

Administracyi Czasu w Krakowie. -

L i st y rekla m acyjne nieopiecsftowane nie podlegaj§ opłacie

pocztowej.

Listów niefrankowanych nie przyjmuje się.

Hęhoplm ćw nadsyłanych nie zwraca Wg,

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction