Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 685 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 262.

Kraków, Czwartek 14 Listopada 1895.

Rocznik XLVI11

Śi"ir « ta eiilir.

wtiją:

54iiitj |t*R jjUb

AdministraoyaCzasu w Hrakonl.imzędypocztowe. Hiejnow^ prra.nrralę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiogo w Sukiennloaob, biuro dzienników Herza, handel Ba

ju « , główna trafika, handel Kretsohmera, biuro dzienn. Hopoasa i Salomonowej , binro Mańkowskiej

(Sukiennice).

—

Ogrło r.aeKl* (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wieraza drobnym dra

kiem (petitem) za pierwszy raz 10 ont., ca każdy następny po 6 ont.

—

Hadea(ase(na3 stronie

ad miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ont. za każdy raz.

—

Oglu(seBis i prenumeraty

Srzyjmują: w e L w o w ie biuro dzienników ulioa Karola Ludwika 1. 9, oentralno biuro ogłoszeń ulic*

. opemika 1. li; w ł’»»ryin wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Raczkowski

Courbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44); w W ie d n i a pp. Haasenstem A Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukus, J. Danneberg, H. Friedl

(tylko preanmeratę pp.H. Goldsohmid AOomp.); w STranbrnrete n. M . G .L . Daube AComp

Galicya w budżecie na rok 1896.

ii.

(Dr M.S). Najdonioślejsze pod każdym wzglę

dem, a dla naszego kraju nader ważne znaczenie

posiada budżet oświaty — znajdują się tu

bowiem wydatki na calą oświatę, począwszy od

uniwersytetów, a skończywszy na najmniejszych

szkółkach rzemieślniczych, zatem inwestycye, któ

rych kraj nasz przedewszystkiem niezbędnie po

trzebuje. Nie ta miejsce na ocenienie działalności

państwa na polu oświaty wogóle, a w naszym

kraju w szczególe — ale tutaj sposobność do zwró

cenia uwagi na ten niezbity fakt, że państwo we

dle sił finansowych poświęca tym celom pokaźną

kwotę 16 milionów i że od rokn 1867 wydatki te

się zwiększyły o 500°/o.

Na czele tej części budżetu stoją uniwersytety.

Utrzymanie uniwersytetu lwowskiego kosztuje złr.

276 000 złr., czyli 20.000 złr. więcej w wydatkach

zwyczajnych. Ponieważ wydatki nadzwyczajne

wzrosły o 16.000 złr., zatem kredyt tego uniwer

sytetn wzmógł się o 36.000 złr. Wzrost wydatków

nadzwyczajnych stoi w związkn z utworzeniem

wydziału medycznego; tutaj wstawiono 10.000 złr.

na wyposażenie naukowe instytutów medycznych.

Wzrost wydatków zwyczajnych wynika także

w głównej części z aktywowania w r. 1896 drn

giego, względnie trzeciego roku medycyny, dalej

z systemizowania katedry nadzwyczajnej na wy

dziale filozoficznym dla geologii, z podwyższenia

dotacyi biblioteki o 1.500 złr. i z systemizo wania

posady drugiego kancelisty w kancelaryi uniwer

syteckiej. Nową pozycyą w budżecie tego uniwer

sytetu jest kwota 9.788 złr., jako zwrot rat amor

tyzacyjnych na dług zaciągnięty na budowę ana

tomiczno-patologicznego zakładu we Lwowie. W e

dług uchwały rady ministrów, koszta amortyzacyi

i oprocentowania długów, zaciągniętych przez po

jedyncze etaty na cele własne, będą teraz preli

minowanymi w budżecie odpowiedniego etatn, jako

w ydatek, w budżecie długu państwowego będą

one zaś tworzyć tylko rachunkową pozycyę prze

m ijającą, t. j . będą z jednej strony wstawione tam

jako docbód , z drugiej strony zaś jako wydatek

Zmiana ta przyczyni się do łatwego zoryentowa

nia się w budżecie danego etatu, podczas gdy do

tycbczas wydatki na długi pojedynczych działów

administracyi były tylko wstawionymi w budżecie

obcym i tam ginęły w nieprzejrzanej masie poje

dynczych pozycyj.

Wydatki na Uniwersytet Jagielloński

w Krakowie oblicza budżet razem na 446.000 z’r.;

z kwoty tej przypada 400.300 złr. na wydatki

zwyczajne, 45.600 złr. na wydatki nadzwyczajne.

Wydatki zwyczajne zwiększyły się na rok 1896

o 13.700 zlr.,

natomiast wydatki nadzwyczajne

zmniejszyły się o 82.980 złr. Wzrost wydatków

zw yczajnych tłómaczy się utworzeniem drugiej,

zwyczajnej katedry położnictwa, mianowaniem

profesora pediatryi zwyczajnym profesorem, pod

wyższeniem płacy nadzwyczajnego profesora pato

logii i terapii m edycznej, dalej systemizowaniem

drugiego służącego dla zakładu anatomii, maszy

nisty, portyera i stróża dla ,,Collegium medicum";

następnie podniosły się wydatki z powodu usta

nowienia dwóch demonstratorów przy katedrze

anatomii opisowej, jednego demonstratora przy za

kładzie patologii ogólnej i doświadczalnej, nastę

pnie wskutek systemizowania trzeciego asystenta

aa klinice chirurgicznej, drugiego asystenta dla

anatomii opisowej i jednego asystenta dla kate

dry w eterynaryi; dalej z powodu podwyższenia

dotacyi katedry anatomii opisowej o 400 złr. i

udzielenia dotacyi w kwocie 200 złr. dla oddziału

laryngologicznego w Szpitalu św. Łazarza, wre

szcie wskutek przyjęcia palacza w ,,Collegium me

dicum". Na wydziale filozoficznym systemizowano

nową katedrę nadzwyczajną dla geofizyki i me

teorologii, podwyższono płacę profesora botaniki,

wstawiono w budżet 300 złr. na stypendya dla

członków seminarynm filologii słowiańskiej, usta

nowiono remuneracyę w kwocie 600 złr. za wy

kłady fizyki m atematycznej, podwyższono dotacyę

drugiego laboratoryum chemicznego o 200 złr.;

systemizowano posady dwóch praktykantów w Bi

bliotece Jagiellońskiej i zwiększono dotacyę tejże

biblioteki o 1.000 złr.

—

wreszcie podwyższono

ogólne koszta zarządu i administracyi dla wszyst

kich wydziałów o 2.700 złr.

Z wydatków nadzwyczajnych wymienić należy

przedew szystkiem projektowaną budowę cieplarni

w Ogrodzie botanicznym; koszta tej budowy obli

cza projekt ca 19.500 złr.; na rok 1896 wstawio

no kwotę 18000 złr., reszta, t. j. 1.500 złr. preli

minowaną będzie na rok 1897. W celu wyposa

żenią naukowego kliniki ginekologicznej prelimi

nuje budżet na rok 1896 pierwszą ratę w kwocie

500 złr.* na zakupno dzieł treści archeologicznej

dla biblioteki seminaryum filologicznego wstawiono

w budżet 1.000 złr.,

jako pierwszą ratę; na za

kunno instrum entów dla oddziału laryngologiczne

go w Szpitalu św. Łazarza 500 złr., dla gabinetu

fizycznego 600 złr.,

wreszcie preliminuje budżet

jako ostatnią ratę na koszta budowy zakłada pa

tologiczno-anatomicznego kwotę 2a000 złr. Koszta

budowy tego zakłada wynoszą 285.000 złr. W r.

1895 wstawiono w budżet na wewnętrzne urządzę

nie i zaprowadzenie światła elektrycznego razem

60.000 zlr. Zmniejszenie się wydatków nadzwy

czajnych na rok 1896 tłómaczy się wi?,śnie tem,

że z budżetu na rok przyszły odpadły codopiero

wymienione kwoty i koszta budowy oziębiarni

w Ogrodzie botanicznym. Koszta utrzymania obu

uniwersytetów w Krakowie i we Lwowie wyno

azą na rok 1896 łączną kwotę 722.000 złr., pod

czas gdy ntrzymanie reszty uniwersytetów austrya

ckich kosztuje, a mianowicie: w Wiedniu złr.

1,120 .000, w Pradze (2 uniwersytety) 899.000 złr.,

w Gracu 421.000 złr., w Innsbrucku 298.000 złr.,

w Czerniowcach 128.000 złr. Ogólne koszta wszyst

kich ośmiu uniwersytetów przewyższają kwotę

3.600 .000 złr.

Oprócz uniwersytetów mamy jeszcze w Galicyi

trzecią akademię t. j . politechnikę we Lwo

w i e. Wydatki na utrzymanie tej instytucyi oblicza

budżet przyszłoroczny na 115.235 złr. czyli w po

równaniu z rokiem 1895 podwyższa je o 3.800 złr.,

głównie z powoda utworzenia nowych katedr nad

zwyczajnych : dla ekonomii politycznej i nauki ad

miaistracyi i dla encyklopedyi górniczej, dalej

z powoda podwyższenia dotacyi katedry mechaniki

i wstawienia nowego kredytu 400 złr. na nagłe i

niezbędne wydatki; z nadzwyczajnych wydatków

wymieniamy: kredyty na wyposażenie naukowe

laboratoryum elektrotechnicznego i na pierwsze

urządzenie dla ztojirej katedry encyklopedyi gór

niczej. W porównaniu z innemi szkołami technicz

nemi dotowaną jest szkoła lwowska na równi

technikami w Bernie i Gracu, podczas gdy

koszta utrzymania techniki wiedeńskiej wynos tą

prawie trzy razy tyle t. j .: 307.000 złr.

Oprócz kredytów specyalnie preliminowanych

dla pojedynczych uniwersytetów, mamy w tym ty

tule także kredyty ryczałtowe przeznaczone d!a

wszystkich akademij. Między tymi kredytami nie

repartowanymi wyróżniają się: kredyt w kwocie

8.000 złr. na stypendya, kredyt w kwocie 5000 zlr.

na subwencye na podróże naukowe dla profesorów

szkół technicznych, wreszcie kredyt w kwocie

22.000 złr. przeznaczony dla kandydatów na pro

fesorów uniwersyteckich udających się na uniwer

sytety zagraniczne. Wszystkie te kredyty wynoszą

razem 37.000 zlr.,

a korzystają z nich w równej

mierze i nasze szkoły wyższe.

Koszta utrzym ania w szystkich szkół wyższych

t. j . 8-miu uniwersytetów i 6-ciu technik oblicza

kredyt przyszłoroczny na 4ł/a

ona z^r—

Po uniwersytetach i szkołach technicznych na

stępują w budżecie szkoły średnie. Ze wszyst

kich 144 gimnazyów państwowych przypada na

Galicyę 29 zakładów, których koszta utrzymania

wynoszą na 1896 rok 984000 złr. czyli o 43.000 złr.

więcej jak w roku 1895. Nadzwyczajny wzrost

odnośnych wydatków tłómaczy się w pierwszym

rzędzie rozdzieleniem gimnazyum w Przemyślu na

odrębne dwa zakłady: ruski i polski, dalej więk

szymi wydatkami na 5-te gimnazyum we Lwowie,

na gimnazya w Kołomyi i Podgórzu, wzrostem

dodatków pięcioletnich, awansem 16 profesorów

do VIII klasy rangi, systemizowaniem stróża w gi

mnazyum w Złoczowie, podwyższeniem kosztów

na remuneracyę, substytucye, na czynsze najmu,

wreszcie ustanowieniem dla trzynasta dyrekto

rów sił manipulacyjnych dla agend kancelaryjnych

Z nadzwyczajnych wydatków preliminuje budżet

między inuemi: kredyty na nową studnię w gi

mnazyum tarnowskiem, na większe adaptacye w gi

mnazyum stanitławowskiem, na zakupno przybo

rów naukowych dla paralelek ruskich w Przemyślu

i ostatnią ratę subwencyi dla Jasła na budowę

gmachu gimnazyalnego.

Szkół realnych państwowych istnieje w Galicyi

tylko cztery t. j .: w Krakowie, we Lwowie, w Sta

nisławowie i w Tarnopolu. Koszta utrzymania wy

noszą 122.000 złr.; prócz tego wstawiono w budżet

50.000 złr. ua koszta budowy nowego gmachu

szkoły realnej w Krakowie i 12.000 zlr. na we

wnętrzne urządzenia w nowym budynku. Wydatki

zwyczajne na szkoły realne wzrosły o 2 500 zlr.

z powodu awansu 11 profesorów do VIII klasy

rangi i ustanowienia dwu kancelistów dla dyrekto

rów w Krakowie i we Lwowie.

Podobnie jak w budżecie szkół wyższych znaj

dujemy i w budżecie szkół średnich kredyty nie

repartowane czyli ryczałtowe, mianowicie: 5000

złr. na uzupełnienie zbiorów naukowych, 15.000

zlr. na dodatki służbowe dla suplentów, 5000 zlr.

na koszta komisyi egzaminacyjnych, 5055 złr. na

kursa dla nauczycieli gimnastyki (w Krakowie

knrs ten pobiera 1935 złr.), 8000 złr. na dodatki

służbowe dla profesorów, 1833 złr. na dodatki

osobiste dla nauczycieli religii, wreszcie 32 500

złr. na nadzwyczajne wsparcia i stypendya dla

nauczycieli i kandydatów nauczycielskich, z któ

rej to kwoty 10.000 złr. przeznacza budżet na

stypendya dla profesorów udających się dla stu

dyów do Grecyi i do Włoch.

Przedostatnią część obszernego budżetu oświaty

stanowią wydatki na szkolnictwo przemy

słowe; dopiero od niedawnego czasu odgrywa

ten dział budżetu w ogólnych wydatkach wybi

tniejszą rolę. Skomplikowana jednak technika pre

liminowania tych kosztów ntrndnia oryentacyę

i z wielkim tylko mozołem dadzą się przybliża

jąco wydzielić te pozycyę, które dotyczą poszcze

gólnych krajów. Co do Galicyi, to w pierwszym

rzędzie należy wymienić dwie Bzkoły przemysło

we w Krakowie i we Lwowie, których utrzyma

nie kosztować ma w 1896 roku 102,400 złr. czyli

7600 złr. więcej, jak w roku zeszłym. Przyczyną

tego wzrostu w wydatkach jest utworzenie trzech

nowych posad nauczycielskich: jednej we Lwowie

dla budownictwa i dwóch w Krakowie dla budo

wy m aszyn i chemii technicznej.

Po szkołach przemysłowych następują szkoły

fachowe dla poszczególnych działów przemysłu.

Budżet dzieli je na 6 grnp, mianowicie: na szkoły

koronkarskie, tkackie, rzeźbiarskie i przemysłu

drzewnego, dalej na szkoły dla wyrobów kerami

cznych, szklanoych i metalowych; ostatnią grupę

stanowią szkoły dla reszty gałęzi przemysłu.

—

Wszystkie te szkoły dzielą się zaś na dwa działy,

a mianowicie: na szkoły państwowe tj. wyłącznie

utrzymywane przez skarb państwa i na szkoły

subwencyonowane przez państwo.

—

Liczba tych

szkół wynosi we wszystkich krajach koronnych

160, z tego przypadają 3 szkoły państwowe i 32

szkół snbwencyonowanycb na Galicyę. Do szkól

państwowych należą: szkoła rzeźbiarska w Zako

panem, szkoła dla przemysłu drzewnego w Koło

myi i szkoła ślusarska w Świątnikach. Wydatki

tych trzech szkół wynoszą: w ,Zakopanem 19.271

złr., w Kołomyi 8000 złr., w Świątnikach 17 880

złr. i powiększyły się na rok 1896 o 5500 złr.

powodu pomnożenia sił nauczycielskich. Nie

chcąc zbyt obciążyć sprawozdania cyframi, doty*

czącemi w szystkich szkół, które w Galicyi pobie

rają subwencye rządowe, ograniczamy się na

wzmiance, że na rok 1896 przybyły trzy nowe

szkoły, którym udzielono subwencyi, a mianowi

cie: szkoła koszykarska w Radkach i w Zatorze,

jakoteż warsztat dla bafciarstwa w Makowie. Ł ą

czna snma subwencyi dla tych szkół w Galicyi

wynosi przeszło 30 000 złr.; oprócz tej kwoty pre

liminuje budżet na szkoły uzupełniające i rzemie

ślnicze w Galicyi kredyt 21.000 złr.

Pod osobnym tytułem tej części budżetu figu

ruje ryczałtowy kredyt na ogólne cele i potrzeby

szkolnictwa przemysłowego. Z pojedynczych po

zycyj tego tytułu obchodzą nasz kraj: subwencye

dla muzeów miejskich przemysłowych w K rako

wie i we Lwowie po 3000 złr. i dla szkoły robót

kobiecych stowarzyszenia ,,Praca kobiet* we Lwo

wie 500 złr. Wspomniany ryczałt, który wedle

potrzeby rozdziela się na pojedyncze kraje, wy

nosi 127.700 złr.

W tytule ,,Szkoły handlowe" znachodziaiy

subwencyę dla krakowskiej szkoły handlowej

w kwocie 2000 złr.

Na samym ostatka tego działa preliminuje rząd

wydatki Da szkołę akuszerek we Lwowie w kwo

cie 3070 złr. i na szkoły weterynarską i kucia

koni we Lwowie w kwocie 32,100 złr.

Ostatni tytuł budżetu oświaty stanowią wydatki

na szkoły ludowe; w właściwem tego słowa

znaczeniu są to wydatki na seminarya nauczyciel

skie żeńskie i męskie, gdyż koszta utrzymania

szkół ludowych sensu stricto ponoszą kraje. Ł ą

czne koszta preliminowane na ten cel wynoszą

w Galicyi 390.000 złr.

Wydatki na 9 galicyjskich seminaryów nauczy

cielskich męskich wzrosły na rok 1896 o 13.600

złr. z powoda otworzenia dwóch nowych semina

ryów w Krośnie i w Sokalu (w Krośnie otworzono

prócz tego klasę przygotowawczą), z powodu

utworzenia paralelki dla klasy przygotowawczej

w Stanisławowie i dla pierwszego kursu w Tar

nopolu, dalej z powodu aktywowania 4-go kursu

w Samborze, wreszcie wskutek podwyższenia czyn

szu za lokal 4 go kursu w Krakowie.

—

Koszta

utrzymania trzech seminaryów żeńskich podwyż

szyły się również o kwotę 4900 złr. z powodu

przeistoczenia szkoły przygotowawczej w semina

ryum przemyskiem, dalej wskutek systemizowania

nauczycielki muzyki w tymże zakładzie, z powodu

podwyższenia remuueracyi za udzielanie nauki ję

zyka francuskiego w Krakowie i t. d. Między wy

datkami nadzwyczajnymi wyróżniają się: kredyt

w kwocie 18.000 złr. na przebudowę gmachu

seminaryum w Stanisławowie i kredyt w kwocie

15 000 złr.,

jako zaliczka na budowę gmachu

w Krośnie.

Przegląd polityczny.

Kraków 13 listopada.

Termin zwołania Sejmów krajowych nie jest

dotąd wiadomy. Niektóre dzienniki podały jednak

pogłoskę, iż Sejmy mają być zwołane w końeu

grudnia. Nie posiadając w tej mierze wiarogodnej

iDformacyi, wiadomości tej ani zaprzeczyć, ani tem

mniej potwierdzić nie możemy. Ograniczamy się

tylko do zaznaczenia, iż doświadczenie dotychcza

sowe wykazało niepraktyczność zwoływania z koń

cem roku Sejmu, który zaledwie rozpoczęte prace

musi przerywać z powoda Świąt Bożego Naro

dzenia i Nowego Roku, a przerwy podobne utru

dniają w niemałym stopniu ciągłość i wydatność

prac. To też i przy tej sposobności poruszamy

raz jeszcze konieczną potrzebę stałego uregulo

wania sesyi Rady państwa i wspólnych delegacyj

w ten sposób, aby także dla obrad sejmowych

pozostawiony był stcsowny i dostateczny okres

czasu, w którym możnaby gruntownie omówić i

uchwalić znaczniejszy szereg donioślejszych spraw,

mających pierwszorzędne znaczenie dla rozwojn

i przyszłości k rajn , a właśnie dla braku czasu,

spychanych z jednej sesyi na drugą i ze szkodą

dla krajn niezałatwionych.

,,S!owo ku otrzeźwieniu."

Pod takim tytułem

ogłosił onegdaj Vaterland artykuł wstępny, w któ

rym broni swojego stanowiska w sprawie nieza

twierdzenia wyboru Luegera, a to z powodn ni

skich napaści, jakich stał się powodem. Musieli

śmy być na to przygotowani — pisze organ ka

tolicki — że prawda, jaką wyraziliśmy, wywrze

tu i ówdzie przykre wrażenie i odczutą będzie

dotkliwie, bo zburzyła ona umiłowane illuzye, po

krzyżowała speknlacye, na jakie na pewno liczo

no, lub podrażniła osobiste predylekcye. Kto nie

wzruszenie staje w obronie wielkich zasad, będzie

zawsze wystawiony na niebezpieczeństwo, iż bę

dzie oceniany najniższą miarą i osądzany z naj

lichszego punktu widzenia w rozmaitych organach

partyjnych przez tych, którzy są oszołomieni efe

merycznem powodzeniem lub opanowani troską

chwili. Ludzie, którzy o politycznych rzeczach nie

mieli wyobrażenia, gdyśmy oddawna najcięższe

walki z przemożnemi potęgami staczali, nietylko

ośmielają się dawać nam nauki, ale próbują nas

teroryzować, raz w imię religii, raz w imię wol

ności, gdy my interesa katolickiego Kościoła i

konserwatywne zasady dziś w ten sam sposób

przedstawiamy, jak od wielu lat, bez względu na

osobistą korzyść lub straty. Hołdowaliśmy zawsze

zapatrywaniu, iż zasada nie osobistość musi być

rozstrzygającą dla stanowiska politycznej partyi.

A jednak nawet ze strony osób dobrze myślących

uczyniono nam zarzut, iż kwestyi osobistej, która

nie ma nic wspólnego z konserwatywnemi zasa

dami, nie chcemy uważać za dostateczną podsta

wę dla stanowiska" konserwatywnej partyi i sta

nowczo się zastrzegamy przeciw wszelkiej w tym

kiernnkn akcyi. Złamalibyśmy nasz najświętszy

obowiązek, gdybyśmy w chwili, gdy zamierzoną

jest akeya, mogąca przynieść ciężką szkodę ka

tolickiemu Kościołowi i partyi konserwatywnej,

nie wystosowali wyraźnego słowa upomnienia do

tvch, którzy bez złego zamiaru, w zapale zresztą

chwalebnych osobistych ncznć, chcą w takiej ak

cyi uczestniczyć.

Ze poważne i rozumne wywody Vaterlandu,

które i my w zupełności podzielamy, były słu

szne, tego dowodem najlepszym onegdajsze po

siedzenie Izby poselskiej, a mianowicie brutalne

wystąpienie antysemickiego posła Steinera, które

jest objawem najwstrętniejszego zdziczenia parla

m entarnych obyczajów. P. St,eiuer w f irmie w nio

sku nagłego żądał od rządu przytoczenia powo

dów, dla których miano wstrzymywać wysyłanie

depesz o niezatwierdzenia Luegera i miano skon

sygnować wojsko i policyę. Prezydent ministrów

wyraźnie na to oświadczył, iż depesz nie wstrzy

mywano i że ani wojsko, ani straż bezpieczeństwa

nie były skonsygnowane. To kategoryczne oświad

czenie nie wystarczyło jednak p. Steinerowi, gdyż

przygotował się widocznie z góry do karczemnych

napaści, oświadczając, iż ,,zarządzenie minister

stwa co do skonsygnowania wojska z powodu

niezatwierdzenia wyboru burmistrza wiedeńskiego

było nierozumaem, nieludzkiem, nieszlachetnem,

lecz że było tylko nędznem tchórzostwem spraw

ców, aby u góry rzucić podejrzenie na ludność

miasta Wiednia." Ta grnbiańska i gburowata na

paść wywołała w całej Izbie najwyższe oburze

nie; tylko, jak zapisuje Vaterland, ,,najściślejsi

przyjaciele polityczni Steinera, a pomiędzy nimi

także poseł Dr Lneger, zachęcali go."

Prezydeni

Izby wezwał Steinera do porządku i odebrał mn

głos. Jestto najwyższa nagaDa i kara, jaką roz

porządzą przewodniczący austryackiego parlamentn.

Ale i Izba ze swej strony nie pozostała obojętną

na tak zuchwały napad.

Jak donoszą dzienniki, przywódcy trzech wiel

kich partyj: Beer, Zaleski i Hobenwart odbyli

natychmiast naradę, której następstwem było, iż

br. Hohenwart, dawszy wyraz oburzenia Izby

t powodu tak niesłychanej napaści ze Htrony

Steinera, zażądał, aby udzielenie n agany Steine

rowi było stwierdzonem także w urzędowym pro

tokóle Izby, a zarazem wniósł przyspieszenie prac

komisyi, powołanej do poczynienia odpowiednicb

zmian w regulaminie Izby, co też przyrzekł prze

wodniczący komisyi br. Deym. Jak nam donoszą

z Wiednia, br. Deym zwołał komisyę regułami

nową na posiedzenie na jutro przedpołudniem i

spodziewać się należy, iż komisya pod świeżem

wrażeniem brutalnych napaści, jakich się dopuścił

Steiner, rzecz szybko załatwi i obostrzy władzę

dyscyplinarną prezydenta, aby na przyszłość za

pobiedz takim gorszącym i oburzającym wystą

pieniona, jak onegdajsze Steinera.

To wystąpienie Steinera znacznie pogorszyło

wszelkie możliwe szanse antysemitów nietylko

w parlamencie, ale i po za parlamentem . Przebi

jało to nietylko ze słów hr. Hohenw arta, ale z ca

lego poruszenia i oburzenia, jakie się objawiło

w kołach poselskich, którym zależeć musi na

utrzymaniu powagi i godności Izby. ,P . Steiner -

pisze Vaterland — nietylko nie posiada potrze

bnego wykształcenia, ale, jak się zdaje, niema

zwykłego naturalnego nczncia, aby zrozumieć, ja

kie tchórzostwo i jak a nędzota leży w tem, jeśli

on pod osłoną nietykalności poselskiej i w po

czuciu, iż on w żaden sposób za swoje ordynarne

wykroczenia nie może być pociągnięty do odpo

wiedzialności, w sposób najbardziej grubijański

uderzył na prezydenta ministrów, który nietylko

laską monarchy został powołany do kierowania

sprawami państwa, ale także odznaczony został

rzadkimi objawami najwyższego zaufania. Kto

m a jeszcze zmysł dla przyzwoitości i obyczaju,

kto się przyznaje do konserwatywnych uczuć,

wierny Austryak i zdecydowany katolik, ten nie

może mieć nic wspólnego ze Steinerem i spółką."

Piszą nam z Wiednia:

Książę Alojzy Liechtenstein nie daruje p. Stei

nerowi figla, którego mu tenże wypłatał ponie

działkową swą produkcyą parlamentarną. Bo

istotnie świadczy to o zupełnym braku dyscypliny

wśród antyliberalnej opozycyi, że po kunsztowuem

w piątek pociągnięciu księcia w prawo, nastąpiło

dzikie w poniedziałek szarpnięcie p. Steinera w lewo.

Mnóstwo sznurków, sznureczków i nitek pękło przy

tej nieostrożnej operaeyi.

Ks. Liechtenstein znajdował się w piątek wobec

Izby, w której stosunek stronnictw do rządu i mię

dzy sobą nie był jeszcze wcale wyjaśniony: jak

kolwiek też w środkach przebrał miarę tego, co

się nazywa fair play; jakkolwiek rozgrzeszył się

trochę dowolnie z przekroczeń przeciw dyskrecyi

towarzyskiej; jakkolwiek, co najważniejsza, oparł

swą taktykę na zupełnie, zdaniem naszem, błę

dnych podstaw ach i skutku zamierzonego osiągnąć

w żadnym razie nie mógł — to jednak in abstracto

taktyka ta jest ze stanowiska opozycyi wytłuma

czoną, a nawet zręczną. Nie nowa ona: wszak

księcia Liechtensteinowi szło o to, by pojedyncze,

dotąd niepowiązane części składowe przyszłej

większości oddalić od siebie wzajem nie i od

rządu, zasiać wśród stronnictw i cząstek stron

nictw nieufność wzajemną i ku rządowi, ba! pod

kopać zaufanie, które w łonie samegoż gabinetu

jest niezbędnym warunkiem skutecznej i silnej

akcyi rządu. Powiedzielibyśmy, że było to wy

stąpienie wedle recepty: divide et impera, gdyby

nie to, że książę Alojzy dziś już o drugiej po

łowię tego zdania myśleć chyba nie może i wspo

minająe z westchnieniem inne nadagiom" ła

cińskie — ex necessitate virtus — ograniczyć się

do... dzielenia. Z opozycyjnego wszakże punktu

widzenia, powtarzamy, taktyka to zrozumiała.

Cóż, kiedy w poniedziałek przemówił imieniem

opozycyi p. Steiner! Uwzględniając rezerwę w tonie

do jakiej zobowiązane były wobec przyjaciela

pisma antysemickie, stwierdzić można, że sąd

o przemówieniu tem był jednomyślny. Uczucie

obrzydzenia i niesmaku, mówi Vaterland, oto

efekt niefortunnego występu p. Steiuera. A na

stępstwa? Konstatuje je naiwnie Deutsche Ztg,

pisząc, że ,,stara większość się znalazła." Nie jest

to może wyrażenie zbyt ścisłe: starej większości

w dawnem znaczeniu słowa niema, a nawet być

uie moze, dopóki pewoe epizody dni ostatnich

nie rozstrzygną się stanowczo w łonie stronnictw.

To, co jest dziś, po mowie p. Steinera, znaczy

może więcej, niż stara większość. O znacza to

nietylko zbliżenie się bardzo stanowcze tych

stronnictw do rządu, które i dotąd nie zamierzały

go zwalczać; oznacza to także oddalenie się od

partyi pp. Luegera i Steinera tych czynników,

które jej dotąd gotowe były sekundować w opo

zycyjoem działaniu. Artykuł wczorajszy Narodnich

Listów, będący wyparciem się antysemitów przez

Mlodoczechów, dowodzi tego najlepiej. Dziś też

już partya i prasa antysemicka, zuów z potrzeby

czyuią cnotę i przez jeden ze swych organów

wołają: niechby nas było kilku, byle silnych i zje

dnoczonych.

Książę Liechtenstein zszeregował w piątek opo

zycyę i starał się rozbić większość; pan Steiner

zjednoczył w poniedziałek większość i rozbił opo

zycyę.

W ostatnich czasach omawiały dzienniki nie

mieckie bardzo żywo politykę szkolną ministra

pruskiego Bossego, a między innemi wyrażono

się, iż minister pośrednio zmierza do tycb samych

celów, jakie miał hr. Zedlitz. Niejako w odpowie

dzi ua to ogłasza Berliner Tageblatt korespon

dencję od jednego z przysaciół swego pisma,

który opisuje rozmowę, jaką miał z ministrem

Bossem o kwestyi szkolnej. W ciąga tej rozmowy

miał oświadczyć minister, że fałszywem jest mnie

manie, jakoby zamierzał w pośredniej drodze ad

ministracyi os’ągnąć to, co chciał zdobyć jego po

przednik hr. Zedlitz w bezpośredniej drodze nsta

wy szkolnej. Już sam e okoliczności, w śród jakich

minister rozpoczął urzędowanie swoje, w ykluczają

to, aby mógł przedkładać nową ustawę szkolną.

Został on powołany na to stanowisko, kiedy ce

sarz odrzucił projekt szkolny jego poprzednika i

objął urząd z tem przekonaniem, że należy roz

wiązać najnaglejsze kwestye szkolnictwa bez u

stawy szkolnej. Nie waha on się przyznać, że

niejeden z przepisów nie odpowiada dzisiejszym

stosunkom czasu, dlatego dąży on do tego, aby

w drodze administracyi pogodzić, o ile można,

ootrzeby czasu z owem daw nem rozporządzeniem .

Pozostaje atoli wiele kwestyj, których nie można

rozwiązać w drodze administracyi. Zamiarem mi

nistra jest te kwestye załatwić zwolna za pomocą

pojedynczych nstaw. I tak przeprowadził on już

ustawę o wyposażeniu wdów i sierot po zmarłych

nauczycielach, a tej zimy ma nadzieję, iż będzie

mógł Izbom przedłożyć projekt o podwyższeniu

pensyj nauczycielskich, który już jest dosyć d a

leko posunięty i niebawem nadejdzie do minister

stwa stanu. I ten projekt nie zadowolui wszyst

kich życzeń, ale względy finansowe krępują mu

ręce. Będzie on już bardzo zadowolony, jeżeli

minister skarbu przeznaczy mu na ten ceł 2*/B

miliona marek. Także w interesie nauczycieli le

piej będzie, jeżeli się tem zadowolą chwilowo,

aniżeliby całą rzecz miano odłożyć ad calendas

graecas. Gdy zostanie załatwiona sprawa pensyj

nauczycielskich, natenczas przystąpi minister do

innych kwestyj i zamiarem jego jest załatwić je

wszystkie w drodze poszczególnych ustaw , tak,

że ostatecznie ogólna ustawa szkolna stanie się

zbyteczną. Potrzeba będzie tylko różne pojedyncze

ustawy połączyć w jednę całcść. , ,Największy za

rzut — mówił minister — jaki podniesiono prze

ciwko mnie, jest ten, iż szkołę chcę wydać

Kościoł owi. To jest wielkim błędem. Moja

przeszłość powinnaby mię właściwie obronić od

podejrzy wania o takie reakcyjne zakusy. Jestem

stanowczym obrońcą szkoły państwo

wej i nienaruszalności państwowej władzy. Z a

miarem moim jest stworzyć czysto państwowych

inspektorów szkolnych. Tego atoli nie można uzy

skać w niektórych okolicach odrazu wobec braku

środków i braku odpowiednich osobistości. Ale

już teraz mianuję wszędzie tam, gdzie jest szkoła

kilkoklasowa, rektora tejże miejscowym inspekto

rem szkolnym. Gdzie jeszcze duchowni są inspe

ktorami szkolnymi, tam wykoiują oni te funkcye

nie jako urzędnicy kościelni, lecz jedynie jako

państwowi." W końcu zaznaczył minister, że ,,błę

dem jest, gdy się mniema, iż chce on ograniczyć

prawa gminy w sprawach szkolnych. Uważałby

to za wprost niesłuszne, gdyby gminy miały po

nosić ciężary, a nie posiadały prawa mi§szania

się do administracyi. Praw dotychczasowych nie

naruszy minister nigdy. Że nie miał nigdy reak

cyjnych zamiarów, o tem świadczy fakt, iż nie

tworzy nowej nstawy szkolnej. Gdyby chciał ją

stworzyć, natenczas miałby w Izbie większość,

przypuszczając, iż ustawa byłaby klerykalna. Ale

minister nie chce klerykalnej ustawy szkolnej."

Z Paryża piszą:

Polityka gabinetu Bourgeois, pomimo oświad

czenia programowego, pozostaje pod wielu wzglę

dami niewyjaśnioną. Wprawdzie program zawiera

wszystkie ważniejsze postulata programu radykal

nego, pomimo tego wszystkie ważniejsze reformy

jak podatek dochodowy, zaopatrzenie z powodu

starości i t. d. odroczono na czas późniejszy, n aj

wcześniej do wiosny roku przyszłego. N a’razie

zadowolnt się rząd drobnemi sprawami, które mają

zadowolnić stronników rządu w Izbie, jak n. p .

usunięcie p. Christophle z posady gubernatora

Lrśdit fonci%re, który, jako członek Izby posel

skiej, nie może być równocześnie -

zdaniem so

cyalistycznych stronników ministerstwa — kiero*

wnikiem instytucyi finansowej. Ma być również

wznowione śledztwo w sprawie kolei południowych

a jego rezultat przedłożony Izbie, co zadowolnić

zdoła zwolenników skandalu. Przeciwnie niektóre

polityczne zarządzenia dawnego gabinetu, które nie

podobały się radykalistom, dokąd stali w opozycyi

obecnie już ich nie rażą. Do takich należy między

, , C i b i » wychodzi codziennie wieozór, wyjąwszy niedziele i dni świątaozne.

o !dzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 ont., z przesyłką pocztowa 12 centów;

w* Lwowlt po 18 ctsMw i% sabyeia w blina dziceslkiw, przy alicy Karola LsSwlka l, 8 .

9»?e!!nHniev«śe wynosi;

na cały rok %akwartał %a1 miesiąc

97miejson

.........................................

20 złr.

5 złr.

l, złr. 80 ot.

i’:-!)Stą w p a ń s tw ie a u s t r y a o k i e m ............................................

24 złr.

6 złr.

2 złr. 50 ot.

n i e m ie ck ie m ................................................

28 ałr.

7 złr.

3 złr.

do Włoch, Franoyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Tur

syi i innych państw,należ%oych do zwi%zku pocztowego

32 złr.

8 złr.

3 złr.

SfTeaaneratę przyjmuje się tylko od 1 do oiiKtaleKii dnia w miesiąon.

—

l.i .ty z pie

niędzmi i p rzek ąsy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

do Administracyi Czasu w Krakowie.

—

Listy reklamacyjne nieopieczetowane nie podlegaję opłaoie

; ooztowej. — L istów niefrankowanych nie przyjmuje się.

—

Rfkopismow nadsyłanych nie zwraoa się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction