Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 669 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

%er

A. **

662

CenaiftM.

Xrafe6w, Czwartek 23 Grudnia 1915.

boczniIr LXVlil

CZAS

p=sts^sasKis

Okręt pokoju.

Po długiej stosunkowo podróży przybyła wre

szcie amerykań?ka wyprawa pokojowa, zorgani

zowana p ries zaanego mi icnera Forda do Chri

stiaim»ndu Na pokładzie statku »Oskar II* przy

było 188 o.ób. w czem 60 przyjaciół i przyja

ciółek pokoju, 54 dziennikarzy i 5 przidsiębior.

ców firnowych. Wśród uczes ników znajdują *ię

międ’y innymi gubernator północnej Dakoty, wi

cegub ernator p ołud nio w ej Caroliny, przedstawi

ciele rządów Alaski, Idaho, Mississiii, Arkanzas,

Teanesste,

pierw« y Seu«to:-kcbie*a Helena

Ring, znany prawnik Liadsay, 70 letnia Wright.

Se«all, prziwfdaicząca teobie ego pokojowego

komitetu, kilkunastu studentów i studentek, je

den p rofesor u a ’w e rsytetu i cały sztab stanogra

f ,k, steaotypistek. sekretarek i feministek, w ś ós!

których główną rolę ( dgrywa p Ros;ika *5 h vim

mer, z urodzenia p dobno Wę;jierka. Pooiew?ż

p. Ford jest bardzo mi?zącf « praw e nie prze

mawia na publiezoy h zgromadzeniach, wyręcza

go zwykle p. Scbwimmerowa, której wymowa

wprawiła w zdumienie dzie mikarzy, jadących

z ekspedycją

Ford »an robi bardzo symp;ty«zne wrażanie,

a wszyscy, którzy mieli sposobaośe zetknąć się

z nim bezpoś ednio, utrzymują zgodnie, źe je;st

to szczery, trochę mistyczn’e usposobiony pro

pagator pokoju, nieznający jedaak stosunków

europejskich Niema wyobrażenia o głębokich

narodowych i politycznych przeciwieństwach,

które wojaę spowodowały i ocenia ją z amery

kańskiego punktu widzenia, jako zatarg i spe

ku!aeyę dostawców amun cyi i armat. Zasadoi*

ezy jego program stresz za się w przykazaniu ,N e

żabi,a)!"; zresztą nie zastanawia się nawet t;ad

warunkami pokoju i pragnie tytko d;ć inicyaty

w ę do wielkiego ruchu przeciwko wojnie.

Wyprawa pokojowa odwiedzi tylko kraje bju

trslne, a mianowicie Szwecyę, Norwegię; Danię

Holaadyę i może Sswajcaryę. W Chrysfyanii

ma powstać komitet, który ujmie w swoje ręce

csł j akcyę i powoła po 10 przed-dawiemU kat.

dego neutralnego państwa. W Ilsadze będzie

u tw irzoe centralne biuro pokoju i tam również

mają być zaproszeni reprezentanci państw wo

jujących, celem omówienia możliwości wstrzy

mania straszliwego krwi rozlewu

P raia północna trak tuje F orda pojważ iia, zw ła

szesa, że posiada peUeenis cd amerykańskiego

i z ą t u i jast p rzyjacielem Wiliama B ryan s, który

ma również wk’óes przybyć do Buropy, aby

wziąźć osobiście ud uał w pokojowej p:opagan

dzie. Natomiast jego otoczenie, »łożone głównie

z hałaśliwych i żądnych reklamy niewiast, daje

powód do rozmaitych żartów i złeśliwych dow

cLóv. Ford tak hojnie uposażył wyprawę, że

ws:ystkie te »pok jow e damy*, mają metylko

Rekretarki, ale całą służbę przywieiioną z Ame

ryki Ta przewaga kobiecego żywiołu doprowa

dziła już w drodze do wielu nieporozumień w ło

nie członków wyprawy a po przybyciu do Chry

styanii zn ac zn a część dzien nik arzy odłąezył» sie

od Forda. Sekretatz wyprawy tłumaczył, że Ford

musisł zabrać z sobą tyle kobiet, ponieważ je3t

urzędowym wysłannikiem komitetu kongresów

kobiesyrh. k óry pierwszy poruzzył myśl rozpo

częcia w Europie agitaeyi *a pokojem. W każ

dym razie Ford jast zdecydowany misyę swoją

spełnić aż do końca, to znaczy zorganizować

ru.;b pokojowy, pozyskać dla tej myśli wszyst

kie kraje neutralne, a w danym razie ułożyć w

mającym powstać głównym komitecie formalne

prop ory cye, k tóre będą p zrd»Łowione rządom

państw , u ’zestaicrąeyeh w wojnie.

««

.:,w.

- ..-,,7.*" ’.T

« w *ww-IW

rr«num *r«fą rrsnrtmMjąi 44uuuiatrs«y* C w * w Krakewde 1 nr*tds *»«*«,»» mi«««,«

n u u te ra (ą kłięj(. a k . Kł*ytMM»w»ki***, handl*. St KsrliBłldeKo tr«fik» m Snkj*Bttie2eh Ri^ » J E H ’

- S °EEf 1 S6lon.oa .wj, Qł Trafika %n L*,m. ,-CiM« J..I

**f

l" . V*i*l*ck k,ieiswl cl1 » T»r»iw|*, Rjmiowi», Jt(u, *tw)k j , MI M . wsJh

* ^l|S*r«j Ml.) ,* ,j, tsiil .i «* i,iy.fc |fi«R!ij»fck «tłC),tk . n rtitrtw k.l,j.wsck

*Słoszeńi od wiem* petitem %a pierwszy r«x 20 hal., u k*idy oastępuy po 15 hal.: akiad Ul*»

*uyczoy, eyfrowy,skowpJkowany^pie!rwszy raz 40 hel następny po 15 hai. N ad e sła na i Nek rolo oia

wleTOP

a 18 k*id? r** G^°*v publicznofid po 2 kor.; ksau.ikaly handlów*

pofci«»icei pod*ial*ekono!njcznyta;ks*i»»!l(a}| prywatne, *luby, zaręczyny itp.po i kor.od mi.j .raw iem a .

Ogloiwmia_l prenum arałą prayjmnją we Lwowie biura dziennikćw L Plohna, A. Olazawakteae

8t. fiokołowsklego, k.Buchstaba;w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalaki- w Prxo

» UTłBrnaant!,MarR*.-Ir «t ^ * h ’I Rz^*zowle M- Wemlroub, wSlanisławowia Ja»i*l

’w»v

r Tarnopolu Konianiewslri; w Paryżu wyłąrauue

«i

Treriae, w W iedniu HaasenBtain 6 Vogler, R, U o ui (taki« w* *sarst

Duke. k Braun, J. Dann.berg, Bock **Henf.ld, t! fri.di "?lk * p rt

u aold*chrn?1f * C?toy)j » Frankfurcie u. U. G. L. Daub* A Comp.. w Pralz a cz«

s k i tj Fr. H»y»rk»o Listy * piemądunl i pr%«kazy pienięin» as prenumarat^ i liigfłosieuis priyi

wisjj* AciE.inio.razyo Cittta wKrakowie. R tkU m a ey t m *op itcxftow an * ni. podlegają opłacie poeatowei,

L ,istiw Kiaoptaeony eh nie pnyjmuje aię. Nękopitów nad.ytanych ni* awł»e* aie,

it?T 2«

«ai*M *4«»* *«kłaea »la 43 ksl.

--asa

AURKS REDAKCYH uL iw. Tomaaaa Nr *l _ Toiiton Wr Mi

Tńk w ięc

rozpoczęła *ię ak cya,

?nająaa na celu zawieszenie stanu wojennego i

u łatwienie zawarcia pokoju. Nie przywiązując

zbyt wielkiej wrgi do tych pierwszych, jeszese

trochę tiieśmif;łycb usiłowań, l;ie należy ich lekce

w ażyć, a ai przensilczae. Z drob nych p oezątków

w ytwarzają się niesiedy pot;;żne prądy, którym

i wielcy tego świata nie potrafią się oprzeć, a

każda praca ideowa wymaga pewnego czasu, aby

mogła wydać obfitsze owoce.

*"i W

Szkody i świadczenia wojenne. )

Prezes komitetu Towarzystwa rolniczego JE.

Zdzisław hr, Tarn ow sk i w trosce o dobro i jak

n ajszybszą odbud »wę zn iszczo n ych m ajątków za

prosił nas tu dzi»iaj, aby dać sposobność wspót

n eg o p orozu m ienia i bardziej jednolitej ak cyi w

oszacowania poniesionych *zkód wojennych, oraz

d alszego d ziełm ia od n ośnie do świad czeń wojen

aycb. Niestały, .stan zdrowia nie pozwala mu

przerwać rozp oczętej k uracyi i w ziąć csob śe e

udz atu w tej tak d onio słej dla kraju sp rawie

Wobe? niezwykłej ważności sprawy s;kód i świad

czeń w ojen n ych m am zamiar, m o żliw ie krótko,

d;.e pogląd na mjważniejsze momenty, jakich

;łr’-y podawaniu szkód wojennych należy ptze

strzegać. Wywodów moich nie uważam bynaj*

m Bej za cel nas?ego zebrania; celem, to dysku

sya, Która się wywiąże, rzecz należycie oświetli

i przyczyni eię do energicznego, zgodnego dzia

łaoii dta dobra ogółu poszkodowanych, celem,

to organizacya, d o której p ow in n iśmy dążyć.

Wzajemne naeze porozumienie ułatwi z jediej

stro »y n el;żyie z*stswlenie szkód, a z drugiej

dr m iżn”ść r/ądowi do sprawiedliwego przyzua

nia 1 ’wypl ty odszkodowi;ń.

Jak wiadomo, mamy dziś podział na świadcze

nia wojenne i szkody wojen e; jednak nietylko

w zap atrywaaia;;b, co jest świad czen iem , a co

szkodą, ale także w zapatrywaniach na wycenie

nia i wyazacowaaia srbody psnuje tsk międsy

poszkodowanym5, jak i w rządzie rozmaitość i

rozb ieżn ość pojęć gran:cząca tu i ów d zie z ehao

tyczn em zam isszau iem . D ysk u sya nad świad cze

oiami w ojen n em i jest n iestety dzisiaj już nieco

*) Ref.-.rat, wygłoszony na zebraniu gal. właścicieli

lasów dnia 18 b. ra. w sali c. k. krak. Towarzystwa

rolniczego.

s;óźoioną, i dlatego mimo całej doniosłości tej

sprawy nie będę jej omawiał zbyt szczegółowo,

a to tembard ziej, że czy to w broszurce Dra

Stefczyka, czy w innych p;smaeh można znaleźć

liczne i cenne wskazówki, Zresztą niemal kiid y

wniósł już w całości, czy częścio wo żądanie o w y

płatę świad czeń .

Ustawa, w ydana w grudniu 1912 r., nie prze

widziała wojny w tej formie, jaką dziś widzimy,

nie przewidziała tet wielu wypadków. Przynaj

mniej w 10 pro«, wypadków nie wiemy, co jest

świadczeniem, a co szkodą, wskutek czego zda

rzają się rzeczy, które trudno pojąć chłop skiai

rozum em. Podam trzy różne przykłady : Jeżeli

np. stcd?ła została zn iszczon a przez naszą armię

przed bezp ośred aiem d ziałaniem w ojen u em , to

jest to świadczenie i można za zniszczony bu

dynek żąd?ć wynagrodzenia ; ale za zboże znaj

dujące aię w stodole - nie. Tak a ioterpretacya

wyn ka z § 19 i 20 ust.awy o świadczeniach,

mówiąeych wyraź ńe o budynkach, które muszą

być od dan e do sw ob od n ego rozporządzenia woj

sk -wości m ogą b yć zb urzone za w ynagrodzen iem ,

0 tem, co się w budynku znajduje, niema mo

w y w ustawie, a zatem zboże w stodole, choć

zn iszczon e, nirs będzie zap łacone, bo nie zostało

dostarczona, ani zabrane, Widoc?nie przy ukła

daniu u staw y sądzono, że będzie zawsze dosyć

cz ssu rta u su n ięcie przedmiotów z budynku p rze

zn aczon ego ma zbu rzenie. Taka interpretaeya m o

że mifć swoje uzasadnienia w ustawie, ale czy

jest sp raw iedliwą, b ’ard’zo w ątpię. Drugi przy

kład : Jaże!i nieprzyjaciel zabrał komu ś dr;ew o

1 zbudował z nie«o most, którego używa nałza

armia, te u staw a o świndełeaiiicb wprost takie

go wypadku n»e przewidzi ła. Słyszałem zapa

trywanie, że jest to szkoda wojenna, bo most,

isk o BK n egsb au te* stał się własn ością państwa.

Zdaje mi się, że tak nie jest, bo nist nie może

pizez rabu nek stać się właścicielem rzeczy, nikt

s»rzes działanie, sprzeciwiające się prawu w ogó

le, a prawu międzynarodowemu w szczególności;

zatem niep rzyjaciel nie stel się w (ym w ypadk u

właścicielem d rzew », tylko p ozostał nim pierwo

tny właśeiciel. Albo zatem d rzew o może być

przez w łaściciela zabrane, albo skoro go armia

sotrzebnje i wydać n»e chce, to ja tem samem

zarek wirowała i za drzew o pow in na zapłacić.

Znam wypadek, gd zie Rosyaiiie wycięl szmat

iasu i u żyli drzew a d e row ów strze’eckich Po

w yparciu Rosyan m iejscow a żaudarm erya miała

polecenie d rzew o sprzedać jako wS rieg*beute* i

trzeba było d opiere dłuższych pertrakiacyj, aby

drzewo zrabowane oddaoo właścicielowi lasu.

W eźmy w r eir cie au stryackie row y strzeleck ’"e

Datąd nie jest ustalone, czy to świad cz en ie, czy

izk od a. Jeżeli żądamy zap łaty za »zabraną z!e

mię", boć przecież przez wykopanie rowu zie

mia urodzajna zn ik ła i w ogóle przez deszcze i

t. p jej ubyło, to należy to podciągnąć pod

św iad cz en ie; jeżeli jed aak obliczać zech cem y

otrącony zbiór przez kilka lat, co jest racyosial

niejsze, to alb o można to pod ciągnąć pod szk o

dę. alba nawet tłumaczyć jako enłgangener

Oewinn, a wówczas nicby się za to nie na

leżało.

Są jednak postanowieni», w ustawie bardzo

dokładnie *precyzowane, i te także okazały się

w praktyce niewykonalne i nie były wykony

wane.

Ustaw a p rzyjmuje, jako zasadę, że żądanie

świadczeń ma być pisemnie wystosowane, ma

b yć w ym ie ci on y przedmiot, rozmiar świad czen ia,

miejsce i czas dostawy, o:az imię, nazwisko, sto

pień i oddział wojskowy żądającego; dalej § 32

u staw y mówi, że wBzystko ma być płacone w

gotów c e natychmiast, a w razie niem ożliw ości

zspłaty bezzwłocznie ma być wystawione pokwi

tow an ie. Usta w a zatem nie zna rekwi*

zycyi bez zapłaty lub pokwitowania

A praktyka? Praktyka zniosła zupełnie te para

grafy. Gotówka, ezy pokwitowanie, to tak rzsd

kie wyjątki, że komuś, coby z nieba spadł, wy

daw ałoby się *sp łacenie za świad czen ie jakiemś

nadużyć em pojełynczych jednostek.

Takich

przykładów możn aby niestety w iele p rzytoczyć;

dow od zą on e, że ustaw a jest nied ostateczn ą i ma

w ielkie braki. Ale nie jest mojem zadaniem w y

stępow ać jak o kodyfikator i k rytykow ać ustaw ę,

co w tym wypadku nie byłoby rzeczą trudną;

pragnę tylko z praktycznego stanowiska poświę

cić sprawie świad czeń jeszcze s łów kilka.

W każdym razie ustawie o świadczeniach za

w dzięczam y pew n ość, że żaden rząd nie może

i nie będzie stał ca ian em stanowili»u, jak ż*

n a leżytoić za świadczen ia musi być wypłaconą.

Błędy jed nak tej u staw y i brak przewidzenia

faktów , które po za u staw ą zaszły, sp ow od o

w ały w pierw szym rzędzie, że na wypłatę nale

żayeti nam sum czekamy stanowczo za długo.

Recepty dibrej i skutecznej, na podstawie któ

rej m ożn’-iby doprowadzić do szybszego zała

twienia w ypłat, n iestety podać nie mogę, ale

stwierdzam z p rzyjemnością, że dzięki referen

tom Koła P olskiego i in nym miarodajnym czy n

nikom można dojść do uzyskania wypłaty za

kwity formalne, o ile są szczęśliw cy , którzy je

posiadają, oraz do otrzymania SO°/, zaliczki na

podstaw ie dokład nego spisu św iad czeń , p otwier

dzon ych przez c. k. starostw o. Odnośa e do

tych wykazów,

przed kład anych ministerstwu

w ojny, czy też in!endantuize odnośnego okręgu,

to mogę doradzać z osob istego doświadcza.nia,

aby podawać ceny, z góry prz’ z ministerstwo

w ojny przyjęte, o które nie trudno »ię poinfor

mować; pod,anie cen innych nie doprowałzi do

rezu ltatu; odroczy spraw’ę na długie miesiące czy

lata. Dalej nie radzę pod aw ać żad oych pozycyj

wątpliwych, tern bardziej tycb, które mogłyby

być p od ciągcięte pod szk ody wojen-ifl. Wykazy

zup ełnie jasae, które trudno k we3tyonow ać, d o

ciekają się praw e zawsze przychylnego i szyb

s i eg o , niż inne, załatwienia. Nie idzie zatem,

aby tych w ątpliwych , czy drażliwych świadczeń

się zrzekać, n ależy jo jednak zo staw ić do d o

chodzeń a przy k ottisy aeh p ow iatow ych , które

przecież raz muszą zacząć fu n kcyon ow ać. Dla

czego komisje świadczeń wojennych dotąd nie

funtecyonują, gd zie leży win a, tego z przyczyn

łatw o zrozu m iałych poru szyć dziś n»e mogę. P o

win niśmy solidarn e dążyć do u zu oełoienia usta

wy o świadczeniach w tym kierunku, że to co

zr.brała lub w jakik olwiek sp osób, rzy w jakim

kolwiek celu zużyła armia austro-w ęgiersk a, to

w zasad zie jest świadczen iem a n ie szkodą.

II.

O ile, jak to nadmieniłem, omawianie sprawy

świadczeń wojennych jest znacznie spćźiione,

o tyle sprawa azbód w ojen nych jest jeszcze na

czaiie, a to tembardziej, że termin przedkładania

tych że, o iie moje informacye sięgają, będzie

jeszcze p rzedłużony i przedłużony byó wiaien ,

o co też powinaiśmy się postarać. Ustawy o od

szk od owan iu w ojen n em niema dotąd żadnej, i

dlatego nie brak p esym istów , którzy wątjiią w ich

wypłatę, Takie zap atryw an ie jest, mojem zd a

niem, mylne. Nie mogę wy’obrazić sobie prawno*

rządnego państwa, któreby od szk od ow ań w o jen

nych w jakiejkolwiek fermie nie wyrównało, a

uważam n aw ęt za rzecz szk odliwą wygłaszanie

tego rodzaju wątpliw ości. U slawa o szkodach

wojennych w cześniej c zy później wydaną być

musi i będzie. Poprzedzą ją niew ątpliwie liczne

an kiety dla unormowania p oszczególnych p osta

n ow ień ; zle nim to nastąpi, trzeba i powinniśmy,

jako poizkodowani, ująć ster akcyi w swoje rę

ce, u łatwić rządowi u n orm ow anie p ojedynczych

paragrafów u staw y, dać rządowi do ręki niemal

rzecz gotow ą, a nie czekać, aż u stawę zreferuje

ktoś ob cy i z przywiązania do swoich myśli u

pierać się będzie nawet przy niesp rawiedliwych

p ;s anowieniacb. Kom tet Tow. rolaiezego i Tow .

gosp odarskiego w porozumieniu z Kołem pol

sk iem v oraz z krajową k omisją rolnic?.ą przy

wydziale kraj. p ow inny nietylko nad tem czu

w ać, ale w tym kierunku rozpocząć przy pom o

cy fach ow ych łudzi stałą pacę, gdyż tyłka

w ó w c zas unik niemy wielu błędów, które już się

zaczynają.

I tak druki dla wpiijwania odszkodowań, któ

re mamy w ręku, nie są wcale zad .»walające.

Przytoczę jeden mały przykład : Uitęp 10 for

mularzy brzmi: Zb oże już zebrane, lecz nie wy

młóoone, ma się podać, ile zebrano h ektarów,

ile zboża w cetBaraeh i szkodę w cetnaraeb.

0 słomie zapomniano, a przecież zboże mewy -

młócone nie jest od słomy odłą zonę; skoru ża

lem z i i s z ”zono zb oże, to *niszczimo i słomę

która poważną, przed »ta wia wartość, b j przeszł i

jedną trzecią wartości ziarna. ^ Nie biorę formu*

laiza do ręki i nie p rzechod zę poszczególnych

rubryk, by wyjaśnić, co i jak wpisywać nałoży,

bo to nie prow ad ziłoby do eelu.

Przy wypełnianiu f ormularzy i podawaniu szkód

uwsiam za rzecz pierwszorzędnej w;i

g i podaw an ie ieh sprawie-dliwe, *sza cowanie

wartości jak najskrupulatniejszy, w y

strzeganie się w jakiaiknto.iek kierunku p rzesa

dy, gdyż tylko w te» sposób możemy twardo żą

dać tagr, co się nam należy i un ik niemy podej

rzeń i zarzutow, że chcemy na s/kodach wojen

nych grubo zarobić. Wrogów nam nie brakuje,

którzy pojedyncze fakta pracowici« w ych w ytują

1 ukują broń przeciw wszystkim ziem aucm w Ga

licyi.

Równie ważnem je3t, aby ceny na poszczegól

ne produkty rolne czy leśne były ujednostaj

nione i to iak w danej okoliły, powiecie, a na

wet zbliżone w całym kraju. Nie może u jedne

go właściciela być podona wartość np słomy na

5 kor , a u sąsiada na 10 k., wartość wozu

w p ow iecie jarosław skim na S80 kor,, a w tar

nobrzeskim na 160 k , a n aw et wartość konia

roboczego u jediego na 800 h., a u sąsiada na

300 k., *hoć różnica ta me głąby być usprawie

dliwioną. P ow in ny przy tak kolosrln ej ak cyi i

olbrzymich su m seh być przyjęte ceny przecięta«,

boć każd » su mienny urzęda:k, s ;ost zegtszy tego

rodzaju w ielkie różnice, powinien i mosi cłocho

eh odzić icb p rzyczyny i w p rzeważnej części w y

pad »ów b ęlzi« miał tftadencyę pr?yjęci» cen naj

niższych.

Przy artykułach, czy produktach rolnych , to

sprawa łatwiejsza, ale przy drzew ie m oże to w y

stępować drastycmiej Jeżeli jednemu z obywa

teli zabrano 50 m. drzew a, a zatem małą ilość

i poda cenę 8 k. za 1 ne.*, cfcoćby umyślnie ni—

Hko dla u prawdopod obnieni» ceu za in n e p ro

dukty, za które zn acznie jara suma mu się nale

ży, zaś niedaleko mieszkający sąsiad, któremu

zabrano 1000 ns.* drzewa, poda cenę c-a 17 k.

za m.*, — w końcu trzeci, który poniósł szkód«

na 4000 m,* drzewa, poda ceię D8 21 k, za m.!,

to jak:eż stanowisko ma zająć rz;;d w tym w y

padku? Oczywiście zecbee 1riyjąć ceuę 8 k. lub

nie wicie w yższą i w tan ąpoaób jeden ob yw s

tel narazi ra w ielkie szk ody sw oich są?iadów,

których postawiona cena była bliżsrą prawdy.

Jest to przykład niezm yślony. Aby un ik nąć tego

rodzaju szkodliwych wypadków , należy przy o

szacowan ia drzewa w danym okręgu przyjąć

za podstawę jednostajną cenę loco stacya, minun

koszta dowozu do danej stacyi.

Jaszcze tru dniejszy proceder, to osza cow an ie

m łodych lasów i kultur. M łode drągowi*

ny, powiedzmy od lat 20 w górę. zostały albo

Ga!erya sztuki współczesnej.

Dzifń 23 grudaia 1915 r. powin’en głęboko

wypiseć się w ser-ach 1 psmięci wszystkich mi

łośników sztuki i ’wielbicieli Krakowa, z otwar

ciem bowiem uroezystem Galeryi obrazów w S u

kiennicach przybywa sztuce polskiej nowa świą

tynia, a miastu nowe muzeum, nowa BGalerya

sztuki współczesnej", tak potrzebna i tak dawno

oczekiwana. I niema w tem nic diiwnegj, że

galerya ta powstaje właśnie podczas najwięk

szej z wojen świat», wśród huku arn?at i szczę

ku oręża. Wojna obecna, która już tyle niespo

dzian ek d ostarczyła, p rzyspieszyła tylk o rozw ój

i ewoiucyę naszego Muzeum Narodowego a na

kazawszy troskliwie spakować i pochować przed

mioty dawne i drogocenne, zmusiła niejako za

pełnić dotychczasow’e u bikacje płótnami i rze

źbami, pocbodzącemi z ostatnich czasów. W tea

sposób Muzeum Narodowe, jako naczelna insty

tu cya kulturalna, w yłoni?ę z siebie n o w ą io^ły*

tucyę: obok Wawelu, Muzeum hr. Czapskich 1

Domu Matejki, obejmuje sobą także i tę dzis

otwartą Galeryę f brązów w Sukiennicach,

Na Galeryę złożyły eię płótna i rzeźby z osta

tnich lat kilkud ziesięciu , mniej więcej od cza sów

Matejki aż do dni najnowszych. Nie należy przy

puszczać, jakoby to były rseczy nowo, nieznane

i dotychcsas nie og ądane; przeciwnie, z mały

mi wyjątkami są to rzeczy dobrze zasoe z da

WDych’ sal Muzeum Narodowcge; ty!ko teraz ina

czej rozwieszone, w innem otoczeniu i na innem

tle * nabrały pewnego rodzaju świeżyzny i inte

resującego w ięcej wyglądu.

Dawne Muzeum

z gru n tu zostało przerob ion o. W miejsce u kład u

cbron log’cznego epokami lub szkołami zsstoBO

wano obecnie układ artystyczny, polegający db

doborze k olo rów , na b arm onijnem działaniu tła

z obrazem i z grupą obrazów; w miejiee da

wnego plakatowania, które wobec dużej ileś?!

dzieł, a małej przestrzeni było smutną koniecz

nością, nastąpiło ob ecnie ro zm ieszczen ie ob razów

w jednym ty!ło szeregu, na wysokości oka, co

tsk dla widia, jsk i dla samego obrazu mogło

tylke w yjść na korzyść,

Joż ssmo wejście uderza w oc-zy swojem od

miennym wyglądem W miej3«o dawnej broni

Sefera baszy’, widzimy rozwieszon e w blat;e

w cbodowej projekty witraży Wyspiańskiego, kar

tony, które jedynie tutaj znaleść m(gły odpo

wiednio wysoką dla siebie przestrzeń, nie zaws?e

jednak odpowiednią dla oka odległość. W we

sribulu zn alazły też p omieszczen ie w cale li;z ae

odlewy ę,ipsowe rzeźó Marconiego, Szczepkow

skiego, Wójtowkza, Dunikowskiego i innych.

W saii środkowej, niebieskiej, stoi nawproit wej

ścia, n ieśm iertelny 9 Wernybora" Matejki. U miesz

czony na podyum, na tle niebieskiej kotary, u

derza w octy gorącym kolorytem i tak ak

tualną dzisiaj treścią, że p rzykn w a do miejsca

wchodzącego widza, nie pozwalając mu narazie

dojrzeć dwóch inuych po bokach .Wernyhory"

z aw ie szon y ch arcydzieł Matejki ,p ortretu eórki*

i ,Pieśni" .

Są to dwie nowe perły galeryi, nie

w idtian e daw»niej w Muzeum, a nadeszło w ostat

nich dopiero czasach : ,P ieśni" w drodze kupna,

a portret dziewczęcia z sokołem w drodze de

pozytu .

Wielkie płótna Malej ki, siłą wyrazu i bogac

twem koloryta występująca zawsze na plan

pierw izy nadają ton i tej Galeryi, a rozmiesz

czon e w trzech głów n yeh saU.ch, stały się mimo

woli osią, d ok ota której oorazy innych mistrzów

należało u gru p ow ać. W daw n iejszej sali Matej

kowskiej pozcs ał tylko ,Hołd pruski",

który

dwa bronsy : ,Smutek" Pleszowskiego i ,Kocha

n ow sk i z Urszulką" T rem beekiege odd zielają od

innych obrazów, spokojnyeh w tonie i kompozy

c ji: Wyczółkowskiego, Pocbwa!skiego, Ajóufcie*

w itzi i i. Na swojem dawnem miejscu pozostała

Czwórka" Chełmońskiego roki saw sze silne wra

żenie a z daleka patrzącemu wid zowi zdaje się

jak dawniej, to rozhukane konie wnet wybiegną

na p osadzkę. Jakby dia kontrastu, p ow ieszon o

n aprzeciw Mctejki cyk l ,Litu sn h " Grottgera.

Poezya puszcz litewskich i pjołtota kartonów

kredKOwyeh wytrzymuje jednak dobrze tak nie

bezpieczne sąsiedztwo, m mo że również obrazy

Matejki ma po bokach : jak portret ,pułkowni

ka Dobrzańskiego*, ,atamana Daszkiewicza* i ,ca

rów Szujskich*.

W miłym i pełnym czaru tonie utrzymana jest

salk a przejściowa, d awn iejsza *ala Siemirad zkie

go. Na ssaro-różowem tle ściany występują do

skonale poezye Piuazkowskiego: ,Sielanka" i

,Rusałki",

owe niezapomniane, a tak głęboko

do d u szy polskiej m ówiące obra*y, dalej znane

powszechnie ,Spotkanie* Brandta i ,Morskie

Oko" M roczk ow sk iego. Dzieła te nadają sali w y

bitną cech ę poetyczn ą, p ełną sm ętku i uczucia,

którą rozświetla ty!ko Btoneezne płótno M ań kow

skiego ,N . Panna Wiosenna".

Sala po lew e j stronie wejśc-ia, m ieszcząca d a

wniej zabytki przeszłych wieków z dobrze zna

nym namiotem tureckim na środku, jest obecnie

największą salą Galeryi i może być nazwaną

salą ,K ościu s zk i pod Racławicami*. Arcydzieło

Matejki pomieszczon e na środk u śc’an y jest i tu

taj pu nktem centralnym tak dla w id za jak i dla

obrazu. Te ugrupowane są po jednej i dru

giej stronie ,Kośeiaszki", dokoła dwóch dutycb

pendant tw orzących d zieł Malczew sk iego ,E l e -

nai* i Lipińskiego ,Procesyi" . W tem zestaw ie

niu i *gru pow an iu od p ow ied nich kolorytem ob ra

zów, zysk ało niezm iernie arcydzieło Malc*ew

skiego, które dawn!ej za wysoko zwykle wiszą

ce i w niezawsze stosownem sąsiedztwie, nie po

zwoliło się tak dobrze oglądać i pod ziwiać, jak

ob ecnie, k ied y złote wło«y um ierającej Elenai

zda się sp ływ ają na p osad zkę Galeryi.

Ścianę p neciw oą przeciwległą ,Kościuszce"

Matejki, za p ełiił szereg cennych d:ob nych dzieł

malarstwa polskiego, czasem zam ałych m oże do

rożmiarów ściany, ob razów C n ełm oń skieg’’, A xen

tow icza, Malczew sk iego, Boznań skiej, W eissa i

lanych, skupionych koło dwóch większych płó

cien Rodakowskiego ,W ojn a kokoszą" i Wodii*

now8kiego ,N a sw’ojską nutę".

Dzieła te, tak

obfite treścią i tak dużo op ow iadające, *ą miłym

od poczynkiem dla ok a starają’e go się rozw iązać

różne problemy rrtystj’czne, jakie podaje mu o

taczające mod ernistyczn e malarstwo.

Dalsza sa la , dawniej zap ełniona zabytkami

w ieków średnich, jeat dzisiaj św iątynią Siemi

rad zkiego i przybytkiem jego nieśmiertelnych

,Pochodni Nerona".

Sioją one na głównsj ś»zia

nie, w cieodłączaem tow a rzystw ie tak s zczęśli

wie dobranyeh bron zów W aloń skiego : ,G ladya

tora" i ,Sdayas sa!tans" i mają obscnie więcsj

światła i więcej przestrzeni koło siebie. Z po

śród innych przedmiotów tej sali podnieść n ale

ży dawno niewidziany obraz Merwaita ,Młody

Mojżesz*, oraz tak miłe zaw sz e legendy o Matce

Boskiej Słacbiewicza.

Znaczną iicść ob razów i rzeźb pomieszczon o

w b oczn ych salach, z których d wie, przy sali

Siemiradzkiego mają naw et sp ecyaln e przezna

czenie: jedna mieści pastel« i rysunki Wyspiań

sk iego, a w ięc jego rozmaito portrety, pejzaże

z w idokiem na k:piec, drobniejsze projekty wi

traży, lalki B oleslaw ow sk ie i inne. Druga salka

mieści, jak dawniej, k o’lekcyę obrazków olej

nych S tanisław sk ieg o, 100 sztuk przeszła liczą

cą, ow ych drob nych p ejzaży mistrza, tak p o

dziwianych i naśladowanych przez jego uczniów.

Wspomnieć wreszcie nsleży o ostatniej jeszcze

sali o t. zw . Langcrów ce, do której w chód za

słania ob scnie ,W erayh;)ra" .

Zmian tutaj n aj

mniej, gdyż gabloty na środku i pcd okoami zo

stały nien aru szon e, a na ścian ach te same mniej

więcej wiszą obrazy, przewataie pochodzące z

dep ozytu F. Jasińsk iego. A w ięc dużo pasteli

Wyczółkowskiego, kilka szkiców Matejki i Grott

gera, ob razy olejn e Pankiew icza, Weissa, Ti

ehyego i wielu innych. Znikło tylko dawniejsze

zaw ieszan ie ob razów pod s sm sufit i zmieniła

się także treść n ieu sun iętych gablot. W środ k o

w y ch gablotach um ieszczon o k ilk aset rycin D.

Chodowieckiego, które zapewne niedługo odpo

wiednio do calu Galeryi zm ienione zostaną na

n ow sze ak waforty. W witrynach z ss pod okna

mi rotmiessczou o p!akiety i modaJe p olskie n aj

nowszej doby. arcydzieła w metalu J, Wysockie

go, Raszki, Trojan ow skiego, Łuszczki i innych,

którzy w m ed alierstwie sił sw oich p:óbow ali.

N.wa ,G alerya ob razów * przyszła do sk utku

tylko dzięki niertnier, emu w ysiłk ow i tak dyrek

cyi, jak i pe:sonalu Muzeum N arod ow ego. C zasy

wojen n e, które d(a tegoż Muzeum ąrzyniasły ty l

ko skreślenie wszelkich eunwenoyj i paromie

sięczne zu pełne zam knięele całej icitytu cyi, w y

dawałoby się, żo najmniej się nadają do stw o r z o

n’a takiej galeryi. N ależy dodać do tego braku

środków także i fakt, że z powodu ni !bezpieczeń

stwa, grożącego miastu, całe Muzeum m usiało

być »pakowane, obrazy zwinięte i ukryte, że więc

urządzać galeryę znaczyło rozpakowywać, rozwi

jać, przybijać na blejtramy, ram y, p ostum enty

e t c , w ogóle pokonać tysiące najrozm aitszych tru

dności, żeby roódz ob raz publiczn ości p ok azać i

w katalogu umieścić. A katalog obejmuje aż 514

przedmiotów, nie mówi zaś o kilkudziesięciu in

nych, które w ostatniej chwili jesscze zdecydo

wano s:ę w Galeryi pomitś,;ić. Była to w ięu pra

ca ogromna i tylko nadzwyczajny wysiłek zdołał

ją pokonać.

W galeryi brak niest ety kilku arcydzieł, do

których w ielbiciele Muzeum N arod ow ego już się

mieli czis przyzwyczaić, Były to depozyta. któ

re z od głosem Burmy wojen nej odebrano, miejmy

aad zieję, n ie na zaw sz e. A więc brak przede*

wszystkiem dużego tryptyku Szymanowskiego,

który zaw sz e witał w chod zących w pierwszej sali,

brak portretu damy na żółtem tle jednego z naj

lepszych d zieł Mahofera, brak paru kartonów Ma

tejki i kilku in nych obrazó w. Natomiast daje ga

lerya niewiele, ale również pierwszorzędnych n o

wych rzeczy, jek Matejki ,Pieśń" , zakupioną przez

g niaę podczss wojny, jak tegoż mistrza ,Portret

córki* i ,Ataman Daszkiewicz", depozyty prywa

tne, dalej w ielk i karton witrażowy ,B ó g Ojciec*

Wyspiańskiego, zawieszony w klatce schodowej

,CZA**wyto***^tUmfo.t*****«.«ro*dw,^terewda, .

* *od,uste 9 ram I » *o(kinJa 8 p0p9h»d»im,

’

ffnini? ni§cio?ni 10 łi§JL finni l§ hal, 1 ^ 8

»o«««*»«

oi,bh.,L11^ ***«to12iuL,r,,aj12

h,i.

FBBtSWMlSI4IS WYNOSI,

- »w B,i.

W Iiłk«vlt * mietsea

*** ”* ka)*ri*ł |ft* 1 M «%

* I e t o o « L * * « * t e m * .......................................

k,rM

I,kef-» M *k«r-*»WŁ

e********

8kor!—

3koM

liT^7AziZ^

: : : ................................

«Ss5SSs2k!?E!*

Po w,sy.tkich paósiw, ealet,cych te związku pocztów^«

48 koro, l? J°r 1

Ukra—

W pztetwie rosyjskiem (abonament prze* «rzędy poc,tow* )

18rb.80k,4rb 70k j3rb S0ko*

Łsment cLa« prayffl" uridy1pSczYowe?*w

Moskwie 1Ode»*. Z innych miast 1wsi mota« prenumerowaćCza*, posyS!ć w SS

do nrzęd» pocz,towego n,jbliiszego z pomytej wymieniony,* M ę k r z y c / S t 1 *

prenumerat» i *głoszem* przyjmują: w W a r s z a w i e biur» ogłoszę* Ungra_ L. i Y Metz! i Swh

Iflfdzynwodows Biuroogłoszeń - w Kijowietaij,««, ^ d L 2 wffiS - l WtotaJŁ

dzienmkbw X. Taubera.

w u*«« «*««w

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction