Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 666 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

146.

Kraków 28 Czerwca - Piątek.

Rok 1867.

CZAS

Vi«iiiinetiitc prtyjui*Ja:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,,Czasu11przy ulicy Różanej w domu pod L. *»u,

tudzież wszystkie Urzeda pocztowe anstryackie,

O ^ » e n i n (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmuj§ się za opłat§: od wiersza drobnego »e )

jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłat§ należytości sręj

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

frenaneriitę t Ogł»««przyjmuj§: we Lwowie w Ajeneyi ,CzASD* p.

Piątkowski przy placu Katedralnym Nr. 31, w domu p. Majewskiego.- W

Wiedniu p. AUvpea,

Wollzeiie 22. - Na Francyę i Anglię w Paryżn Wny pułkownik Wincenty Raczkowski, Rue du p

de Lodi N. 1 - Zaś tylko ogłoszenia: we Lwowie p p Hercok i Arnold ulica Halicka Nr.

w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankfurcie nad Menem pp. Haasenstein i Vogler - w Berlinie p. A.

Retemeuer - w Frankfurcie nad Menem p, G. L. Dav.be * Cotnp.- w Lipsku p.Henryk Jtngier -

w Wrocławiu p. Jenkc, Bial et Freund.

Uękopistni* nadsyłane Redakcyi, nie zwracaj§ się i niszczone będ§.

(KŁOSZENIE PRZEDPŁATY

n a ,,CZAS**

od Igo Lipca 1803

w K rakowie :

rocznie, półrocznie, kwartalnie miesięcznie,

złr.ao .—

złr. lO

złr. K.—

złr. ».

We Lwowie:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr.»1. -

złr.lO KO c.—

złr.6 814 c.—

złr. *.

Z przesyłką pocztową w państwie austryackiem:

rocznie,

półrocznie,

kwartalnie,

miesięcznie,

złr. 8-Ä.—

złr. *8.—

złr. O.

złr.S *K c.

Prenumerat§ przyjmuj%:

We Lwowie: w Ajeneyi ,,CZASU** p. Aleksan

der Piątkowski przy placu Katedralnym pod

L. 31.

W Wiedniu: p. A. Oppelik, Wollzeiie Ner 22

W Paryżu: (na całą Francyę, Anglię i Belgię) Wny

pułkownik Wincenty Raczkowski, rue du pont

de Lodi N. l , tudzież wszystkie urzędy pocztowe

w kraju i za granicą.

Prenumerata liczy się tylko od Igo kainego m ie

siąca.

Uprasza się o wczesne nadsyłanie pieniędzy pre

numeracyjnych i wyraźne wypisanie nazwiska i miej

sca odbioru, a jeżli można o nadesłanie dawnego

adresu drukowanego.

Cena ,,CZASU** za granicą, ogłoszona jest w ty

tule każdego numeru.

Z przedpłatą na C zas przyjmuje Administra

cya przedpłatę na dzieło p. t.: Pamiątka dla

rodzin Polskich , o którćm inserat w numerze

142 dziennika bliższe szcz egóły podaje.

eiraków 27 czerwca.

Wystawa paryska zowie się powszechną.

I wrzeczy samej, zwiedzając ją przenosi się

prawie w mgnieniu oka z Europy do Azyi,

z Afryki do Nowego Świata. Tu pałacyk

elegancki, tam chińska pagoda, obok świą

tyni egipskiej meczet lub gotycka budowla,

obok sadyby rosyjskiej kiosk deja tunetań

skiego. Spotkasz się ile zechcesz z Angli

kiem, i z Murzynem, z Turkiem lub Jauke

jem; zobaczysz wszystkie stroje, usłyszysz

w:t stkie języki, poznasz zwyczaje, prze

my i, handel, nawet pracę tych ludów:

zgMa, ,wystawa jest powszechną, przedsta

wia wszy-stko — prócz narodów. Nagroma

dzone w niej żywioły i cechy różnych naro

dów: ale stoją one tam martwe, bo nie o

żywia ich duch, z którego jedynie naród

odgadnąć dopiero można. Widać tam pań

stwo, kraje i ludy— narodów nie ma.

Dziwić się temu nie można.

Wystawa

paryzka jest wykwitem cywilizacyi chwilo

wej: bieżące pojęcia wyłącznie jej przewo

dniczyły. Niedawno, jak zapuszczono racyo

nalizmu skalpel w pojęcie narodu. Chciano

koniecznie fakt ten wyrozumować, przeni

knąć rozumem jego istotę, obrachować, na

czem polega, zbadać istnienia jego przy

czynę. Słowem, usiłowano przemienić go w

zasadę, i może szukać punktu jej oparcia.

Lecz ani niepodległość, ani samodzielność

polityczna, ani historya, ani język i zwycza

je, dostarczyć go nie mogły. Fakt zadaje

kłam wszystkim określeniom narodu opar

tym na powyższych rozumowaniach: bo

wszystko powyższe, to dopiero cechy spó

łeczności, która jest narodem; ale istnienie

narodu nie od tego zależy. Naród jest, cho

ciaż mu jednej lub drugiej brakuje. Przy

czyna tego istnienia po za tem wszystkiem

leży: zrządzenie wyższo od rozumu, wolę

Opatrzności uznać tu trzeba koniecznie. Dla

rozumu to niedogodne, odsunięto ją przeto.

Pozostała zasada narodowości dogodna, która

się do wszystkiego nagina, do której odwołu

ją się rasy i polityka aglomeratów. Przychodzi

tu na myśl bajeczka o chłopcu, co chcąc się

dowiedzieć, dla czego z bębna głos wycho

dzi, przedziurawił go, aby zobaczyć co w

środku. Dowiedział się, że tam próżnia -

lecz bęben już nie bębnił. Podobnie sobie

postąpiono z pojęciem narodu. P o doświad

czeniu przekonano się, że naród duchem swo

im istnieje, lecz gdy tego uznać nie chcia

no, pojęcie narodu przestało być czem było,

a ograniczono je do spółeczności mającej

właściwe sobie cechy.

Takich to spółeczeństw aglomeratem jest

wystawa paryska, i przedstawia je pod

sztandarem kosmopolitycznym przemysłu i

pracy. Przy budowie wieży Babel nastąpiło,

jak wiadomo, pomieszanie języków, i roze

szli się ludzie nie mogąc się zrozumieć.

Rozjedzie się i wystawa bez porozumienia

się ludów, chciaż na pozór przemysł jednym

wspólnym do nich przemawia językiem, bo

nie ma tam innego łącznika, ducha; mate

rya zaś rozdziela a nie wiąże. Po kilku

miesiącach nie zostanie ani śladu na Polu

Marsowem z tego dzieła, które historya nie

na kartach postępu ludzkiego, ale w rubry

ce postępu przemysłu i handlu zapisze.

Piszą nam z Wiednia pod d. 25 b. m

o czynnościach Rady państwa jak nastę

puje:

f f t Dzisiaj dopiero na poludoiowem posiedze

niu uchwaliła komisya konstytucyjrta wniosek

swój co do rządowego projektu ustawy zmieniają

cej § 13 konstytucyi lutowej, który to paragraf

pozwalał rządowi wydawać w czasie nieobecności

Rady państwa rozporządzenia należące do zakre

su władzy prawodawczej i do praw Rady państwa.

Znany wam projekt rządowy ogranicza pod tym

względem samowolność rządu, aodmienny nie

co od rządowego projekt komisyi konstytucyjnej,

stara się więcej jeszcze ograniczyć rząd i dać rę

kojmie konstytucyi — przed jej ułożeniem. Pro

jekt ten komisyi n ie może być jeszcze jutro

Izbie przedłożony, albowiem musi być wprzód

wydrukowany i rozdany deputowanym na 24 go

dzin przed wniesieniem go na posiedzenie Izby.

Zapewne więc wniesiony zostanie we czwartek

przez Wasera sprawozdawcę komisyi co do tego

projektu.

Obrady w komisyi koustyfueyjnej nad tym pro

jektom tyoaąoym aię § 13 patentu lutowego, to

czyły się dwa dni w obec wielu członków Izby.

Na wczorajszem wieczornem posiedzeniu komisyi,

której przewodniczył Pratohevera, sprawozdawca

podkomisyi Waser wniósł następującą zmianę

§ 13go:

nJeżeli w czasie, w którym Rada państwa nie

jest zgromadzoną, okaże się nagła konie

czność wydania rozporządzeń, do których po

trzebne jest, według konstytucyi, przyzwolenie

Rady państwa, mogą być one wydawanemi jako

cesarskie rozporządzenia (ordonnance). Rozporzą

dzenia te mają tymczasową moc prawa, o i l e

n ie sprzeciwi aj ąsię zasadniczym usta

wom państwa, jeżeli są podpisane przez wszy

stkich ministrów i ogłoszone z wyraźnym wzglę

dem na to orzeczenie zasadniczej nstawy pań

stwa. Rozporządzenia te tracą moc prawa, jeżeli

rząd zaniedbał przedstawić je do przyjęcia Radzie

państwa zgromadzonej po ich ogłoszenin, — lnb

jeżeli taż Rada państwa przedstawionych nieprzy

jęta. Całe miuisteryum jest odpowiedzialne, jeże

liby takie rozporządzenia nie przestały być wy

konywanymi, od chwili, jak utraciły tymczasową

moc pra wną. "

Po wniesieniu tego projekta podkomisyi, od

miennego nieco od projektu rządowego, rozpo

częły się ogólne rozprawy. Naprzód przemawiał

Gross (z W elsch) i żądał ,,zupełnego usunięcia

z konstytucyi § 13go," twierdząc, że takie nawet

jak wnoszono ograniczenie władzy rządowej w

wydawaniu tymczasowych prawodawczych rozpo

rządzeń, nie zagradza drogi nadużyciom władzy,

jakie z pozostawienia choćby zmienionego § 13go

wyniknąć mogą. W tymże samym duchu przema

wiał Brestel popierając wniosek Grossa, a nadto

żądał, aby wniosek ten przedstawiono równo

cześnie z wnioskami komisyi co do innych zmian

konstytucyi. Toż samo popierał deputowany

Sturm. Odpowiednio loice i żądaniom antonomistów

postawił Zyblikiewicz wniosek, aby projekt co do

usunięcia lub zmiany § 13go, wniesiono do Izby,

dopiero po uchwaleniu w Izbie zmian w KoD8ty

tucyi; albowiem jest nieloicznie, aby konstytucyi,

która właśnie od § Igo począwszy, ma być i mu

si być zmienioną, dawać przed uchwaleniem tycb

zmian rękojmię nienaruszalnoś i, jaką to rękoj

mią jest usunięcie lub modyfikowanie § 13go. U

siłował go poprzeć hr. Adam Potocki przedsta

wiając, że przedwczesne usunięcie § 13go mogło

by się stać szkodliwe dla przeprowadzenia ugo

dy z Węgrami i zmian w konstytucyi, których u

goda ta wymaga. Wniosek-ot-;roczenia rozpraw i

uchwał w Izbie nad § 13sty^i, dopóki konstytu

cya nie zostanie zmienioną popierał także Toman

(z Krainy, autonomista słowiański). Zgadzał się

już na ta kie odroczenie naczelnie niby autonomistów

niemieckich Kajserfeld, który wprzód był za zmia

ną przedewszystkiem § 13go. Herbst, Schindler,

Kuranda, Winterstein, Wolfrifń i inni centraliści

przemawiali, aby przedewszjstkiem przedłożono

Izbie zmianę § 13go odpowiednio wnioskowi pod

komisyi, jaki prze d sta wił Waser. Winterstein , p r e

zes tutejszej Izby handlowej, zwrócił się w mowie

swej głównie przeciw motywom odroczenia przy

toczonym przez Adama Potockiego, i przekręci

wszy, upatrywał w nich obronę absolutnej władzy

rządu. Obecny rozprawom prezes ministrów Beust

dwa razy głos zabierał, przedstawiając potrzebę

utrzymania § 13go zmienionego według projektu

rządowego, ale zgadzał się także na większą je

szcze zmianę projektowaną przez Wasera. Po u

koóczeDiu rozpraw ogólnych odrzuciła komi

sya poddany pod głosowanie wniosek Grossa,

aby § 13 całkiem usunąć z konstytucyi. Za wnio

skiem tym oświadczyło się 12 członków komisyi,

a 24 przeciw.

Na dzisiejszem południowem posiedzeniu Ko

misyi konstytucyjnej, po szczegółowej rozprawie,

przyjęła ona powyższy wniosek swej podko

misyi to jest Wasera, nieco zmieniony, a we czwar

tek wniesie go Waser w imieniu Komisyi kon

stytucyjnej przed Izbę. Odrzuciła zaś Komisya

dzisiaj wniosek o odroczenie, stawiony przez Zy

blikiewicza, za którym 12 czy 13 wotowało, aby

wprzód wniosła Komisya do Izby projekt zmian

w konstytucyi. Zapewne na pełneni posiedzeniu

Izby powtórzą jeszcze obrońcy samorządu naro

dowego wniosek odroczenia nchwały nad § 13

konstytucyi, którego usunięcie lub zmiana ma jej

dać niejako rękojmię nienaruszalności — dopóki

projektowane zmiany konstytucyi nie zostaną wnie

sione i uchwalone, bo, aby nienaruszalność

czego stanowi ć, należywprzód wiedzieć

co ma być nienaruszalnem.

Wczoraj w południe odbyła się tu narada

między ministrami ttitejazy:ni a w ę

gierski emi, mianowicie między pp. Beustem,

Beckiem, Taaffem, a Andrassym, Louyayem i Fe

stetitzem. Do narady tej zaprosił p. Beust preze

sa Izby panów ks. Auersperga, prezesa Izby de

putowanych p. Giskrę, oraz deputowanych nie

m iecki ch Kaise rfelda, H erbsta i M endego , któr zy,

jak utrzymują wieści niepewne, chcą wejść w skład

gabinetu przedlitawskiego. Nie zaproszono nikogo

z deputowanych polskich: czyby dla tego, iż p.

Benst mniema, że na ich porozumienie z Węgra

mi może zawsze liczyć? a chciał dać poznać mi

nistrom węgierskim, jak na traktowanie spraw

wspólnych zapatrują się naczelnicy stronnictw nie

mieckich? Na tej naradzie umawiano się o spo

sób porozumienia się Rady państwa z Sejmem

węgierskim i wyznaczenie deputacyj liczebnie ró

wnych z obu ciał, które to deputacye mają uło

żyć projekta ustaw i układów co do spraw wspól

nych. Zgodzić się miano, aby deputacya z Rady

państwa składała się z 15 członków (5 z Izby

panów a 10 z Izby deputowanych); również de

putacyę z 15 członków ma wybrać Sejm węgier

ski. Obie te deputacye jednorazowe, będą

niejako tworzyć wspólną komisyę konstytucyjną,

a projekta ustaw i paktów co do spraw wspól

nych ułożone przez te deputacye, mają być na

stępnie przedłożone, roztrząsane i wotowane od

dzielnie w Radzie państwa, oddzielnie w Sejmie

węgierskim. Już w przeszłym liście pisałem o

ważności tych deputacyj wspólnych jednorazo

wych, i ich różnicy od późniejszych stałych d e

legacyj; później przedstawię, jaki ma być zakres

czynności tych deputacyj stósowDie do elaboratu

w ęgierskiego.

Nie zgodzono się jednak na wczorajszej nara

dzie co do wielu punktów. A mianowicie, mini

strowie węgierscy byli zdania, że dopiero p o u

ehwaleniu przez Radę państwa ustaw o dele

gacyach wspóluych, które już w Sejmie węgier

skim właśnie ostatecznie ucbwalonemi zostały, i

po zmianie przez Radę państwa konsty

tucyi odpowiednio do ugody z Węgrami

może nastąpić wybór depntacyj, porozumiewanie

się ich co do spraw wpólnych, i aby oznaczyć

proporcyę, ile kraje węgierskie, a ile niewęgier

skie mają dawać na pokrycie kosztów spraw

wspólnych (utrzymanie armii, dyplomaeyi itd.),

oraz oznaczyć, jaką sumę długów państwa i o

płatę procentów od nich biorą na siebie Węgry,

a jaka przypadnie ciężarem na inne kraje niewę

gierskie. Deputowani niemieccy sprzeciwiali

się takiemu zapatrywaniu się ministrów węgier

skich, twierdząc, że po uchwaleniu zmian w kon

stytucyi odpowiednich ugodzie z Węgrami, i po

zawotowaoiu ustawy o delegacyach, zostaliby ua

łasce Węgrów co do spraw finansowych, jaką

część długu państwa zechcą Węgrzy przyjąć na

siebie, i ile zechcą dawać corocznie na sprawy

wspólne; to jest, że układ co do rozdziału dłu

gów państwa i co do stosunku przykładania się

krajów węgierskich do kosztów corocznego po

krywania wydatków na sprawy wspólne, zależał

by wówczas tylko od Węgrów. Takie było zapa

trywanie się deputowanych niemieckich.

Deputowani słoweńscy, krainscy i tyrolscy bro

niący samorządu narodowego, ale dotychczas lu

źnie chodzący i ściślej z sobą niezłączeni, za

wiązali klub autonomistów, przyjmując solidarność

w głosowania w Izbie, odpowiednio zdaniu wię

kszości klubu, z wyjątkiem w sprawach religij

nych, w których pozostawili swobodę wotowania

swoim członkom, jak to jest w kole polskiem.

Teraz koło polskie łatwiej będzie mogło porożu

miewać się, w razie potrzeby, z innymi obrońca

mi samorządu narodowego.

f ORBSPOIiDMCYA CZASU.

l.w ów 25 czerwca.

-+- Jeżeli przesadnem wydaje się twierdzenie

jednego z najgłębszych myślicieli politycznych, że

rząd na rozwój spóleczeństwa jedynie tylko ne

gatywnie wpływać może, i że nic władza przy

spieszyć i nadać nie jest zdolną czego spółeczeń

stwo wewnątrznem rozwojem nie wyrobi i nie

zdobędzie, a jedyna, jakiej możemy odeń wyma

gać, jest, aby ta organizująca potęga nie przeszka

dzała temu naturalnemu rozwojowi; jeśli cala ta

teorya mająca wielu zwolenników wydaje się zbyt

doktrynerską, i zaprzeczyć niepodobna, że rzą

dom przysłużą możuość inicyatywy w postępie i

nadaniu odpowiednich instytucyj — niemniej owa

teorya o samodzielności społeczeństwa mieści w

sobie wiele prawdy, o której zapominać nie trze

ba zwłaszcza w obecnej chwili.

Wiele z tego co zewnętrzne wpływy, co opieka

i wola władzy nadać może, to w ostatnich cza

sach uzyskujemy i uzyskać zdołamy— od gminy

aż do zastępcy i orędownika kraju w łonie mini

sterstwa, od spraw edukacyjnych aż do spraw

katastralnych wi ele nam stoi otworem; lec z n ie za

pominajmy, że te wszystkie autonomiczne instytn

cye będące zarówno w interesie monarchii jak

kraju, niczem innem nie są, tylko jak gdyby u

dzielonym kapitałem wkładowym na wielkie przed

siębiorstwo. Nie tylko, że stósowny obrót tego

kapitału stanowi o zbogaceniu się, ale jeszcze

z n?ego mamy płacić odsetki pożyczającemu; ży

wotność autonomii trzeba okazać monarchii w re

zultatach inte!lektu aln ego i mate ryaln ego, p olity

cznego i spółecznego poparcia wspólnej budowli.

Odłam szlachetnego narodu ale pomawianego o

anarchiczność przyjmował tętna przez cały wiek

tak pełen zapasów i przejść życia dwóch orga

nizmów. Dzieje Galicyi będą zapisane w dwóch

księgach : jednćj pelnćj mistycyzmu i dachowych

wstrząśnięć pełnój narodowych doświadczeń, księ

dze o szkarłatnćj męc zeńskićj opr awie, a która

nosi miano ,Polska;" i w drugićj, pełnćj znów

doświadczeń i przejść państwowych, gdzie syste

mata i idee rządzenia jedne po drugich następu

ją i ro ztrącają się wzajemnie, a tytnł tyeb d zi e

jów: nAustryą." Z dawałoby się na pozór, że tyl

ko materyalnie związana z jednym organizmem,

tylko w moralnym stała związku z drugim; je

dnak gdy się bliżćj przyglądniemy, nietylko mo

ralnie ale i mate ryalnie dzieliła ona lo sy i

przejścia całego narodn, i społeczoie przechodzi

ła Galicya cały ten dziejowy proces, jaki Polska

przeszła od rozbioru do stanu, w jakim ją dziś

widzimy; również, acz zimny a często drażliwy

był stosunek, który nas wiązał z monarchią, by

łoby to tylko powierzchownie sądzić, aby nas

miał los tylko przypadkowo rzucić w tę łączność

i aby się żadna inna idea poza tem nie ukrywała,

żaden węzeł nie wyrobił nad podatki spłacane i

podatek rekrutów z Galicyi branych. Są tu także

obszerne dzieje polityczne i moralne, znów prze

twarzanie się całego społeczeństwa w tem związ

ku i pod temi wpły wami. Widzimy przeto, że ży

cie Galicyi było życiem podwójnem, spotkały się

tutaj dwa kierunki, polityczny i duchowy, pań

stwowy i narodowy. Przez dłngi szereg lat dwa

te kierunki dochodzą do punktu, gdzie przychodzi

czas obrachunku: dziś na seryo rozpoczął się o

brachunek polityczny Anstryi, dziś już czas do

obrachunku historycznego Polski, a na w yżynie

tych podwójnych rezultatów ma stanąć Galicya,

nic Die stracić z nauki dziejowćj i nic nie prze

sądzić. W chwili kiedy zdaje się stanowczo w y

stępować owo hamletowskie »być albo nie być"

tak przed monarchią jako potęgą polityczną, jak

przed narodem choćby już tylko społeczeństwem,

kiedy najcięższe przychodzą koleje dla Polski i

wielkie straty dla Austryi, stają one do siebie po

raź pierwszy od czasów rozbioru dodatnio: Pol

ska pragnie Austryi jako monarchii silnćj, Au

strya potrzebuje Polski jako silnego społeczeństwa.

Zdaje nam się, że nie przesadzamy mówiąc, że

poraź pierwszy idee te stają do siebie tak zgo

dnie, bo chociaż ich interesa, może nigdy nie krzy

żowały się, przecież świadkiem usiłowania ger

manizacyjne w Galicyi i nasza polityka już nie

tylko opozycyjna, co było koniecznem w ó wcze

snym stanie, ale z punktu negacyjnego występu

jąca dowodem, że iuteresa te nie były dobrze

rozumianemi.

Kiedy się korzeniami splotą dwa drzewa i zro

sną pod ziemią, to ziemia okrywająca te korze

nie wzmocnić się i utwierdzić musi: kiedy dwie

idee historyczne spotkają się w jednem społeczeń

stwie państwowem, natedy wyższą jest droga na

jak ą Opatr zność je p owołuje.

Prawdę, że stanowisko Galicyi jest ważnem,

może naj w ażniej s ze m punktem dla Austryi, którćj

stanowi przedmurze, jak dla Polski, dla którćj

stanowi ostatni zakątek, ostatnią w walce narodo

wćj niezdobytą redutę, tę prawdę kraj cały zdaje

się uznawać. Ale czy uznaje drugą prawdę, że ni

gdy dla nas nie niosły niebezpieczeństw chwile

ucisku i prześladowań, przynosiły one wiele nie

szczęść i strat, ale dźwigaliśmy się po każdej

katastrofie wyżej, szlachetnieliśmy jeszcze więcej,

nawet rozumnieli na chwilę; lecz pełnemi nie

bezpieczeństw są dla naB zawsze mijające chwile

pomyślności: kiedy sposobność podżwignieuia się

i wzmocnienia się nadarzała, w tenczas zwykleśmy

krzywili nasz kierunek, nie tylko, żeśmy nie zy

skiwali możebnych korzyści, ale ściągali na siebie

nowe nieszczęścia.

Nie chcę wyliczać tych bolesnych chwil, kiedy

uadmiarem negacyi, lekceważenia i niezręczności

roztrącaliśmy czarę wzmacniającym napojem na

pełnioną, w yciągając dłoń po czarę z trucizną.

Ale i miara historycznej nauki przepełnia się cza

sem, to też nie ma obawy już o skrzywienie kie

runku; tysiączne objawy dowodzą, że negacyi nie

dajemy przystępu i tym razem jużeśmy nie od

trącili tej czary wzmacniającej. Kraj cały przyj

muje gorąco nadawane sobie ulgi i autonomiczne

reformy; lecz niedosyć na tem, to dopiero roz

twarta droga dorobku politycznego, bo wedłng

porównania udzielony kapitał na wkłady gospo

darskie j eśli będzie żle obróconym, bankructwo

tem śpieszn iejsze.

Nigdy bardziej jak w cbwili obecnej, gdyby

można rozmnożyć pracowników, wzmocnić usil

ność i prace na wszystkich polach, światła ścią

gnąć jak najwięcej, a nadewszystko rozegrzać

ciepło miłości w tem społeczeństwie, aie miłości

szczerej, miłości ludzi między sobą, a nie oder

wanej idei, której nam nie braknie, g d yb y można

otrząsnąć się z przywyczek tak lekceważenia, jak

zbytniego w formach zamiłowania, bo wielka pra

ca czeka na wszystkich polach to społeczeństwo,

a od niej zawisła cała przyszłość. Nad tą pracą

i różnych jej polach, zastanowić się bliżej i szcze

gółowo nie będzie zbytecznem.

Kzym 21 czerwca.

Dnia wczorajszego odbyła się na placu św. Pio

tra Watykańskiego wspaniała procesya Bożego

Ciała. Ojciec Święty wziął w nićj osobiście u—

Część literacko * artystyczna.

POSTĘP

Listy z Ustawy powszechnej w Paryżu

przez

Stefana Ruszczyńskiego.

IV.

Jakkolwiek wszystko dziś w Europie przybrało

ormy kosmopolityzmu, wszędzie duch objawia

iwoje prawa i w najdrobniejszych szczegółach do

godzi, że jest nieśmiertelnym, że w ciasne szran

:i ująć się nie da. Tem nieśmiertelnem znamie

liem, tem wieczystem prawem jego jest właśnie

w a niczem niezwyciężona dążność powszechne*

-o ducha do objawiania się w rozlicznych formach

Idrębnych narodowości. Od tego przyrodzonego

)opędu na krok nie odstąpił, a usiłowania wszy

itkich wieków nie zdołały zwrócić go ze wska

sauej przez Opatrzność drogi. Jeżeli gdzie, to

w zbiorze owoców działalności wszystkich ludów,

w zbiorze, który za jednym niemal rzutem oka

objąó można, jasną jest ta prawda, że wyrokiem

niezmiennych praw przyrodzonych każdemu naro

dowi zostawiona jest własna indywidualność. Tn po

winniby przekonać się wszyscy, ci co marzą o

absolntnem zlaniu się ludzkości w jakąś całość,

której sami określić nie umieją, że taka amalga

ma jest utopią, a ntopią jest mianowicie dla tego,

że duch podzielić się nie dał na cząstki, więc nie

zawiera w sobie żywiołów podobnych do ciał che

micznych, niewolniczo posłusznych czynnikom

przygotowanym w pierwszej lepszej retorcie poli

tycznych lnb 8oeyalnych teoryj. Dość jest przejść

się po pałacu Wystawy ażeby przekonać się o

niespożytej sile narodowości indywidualnej. Na

pozór wszystko zlewa się, na pozór zdaje się, że

wszystkie ludy tworzą jnż jedność na spólnej sto

jącą podstawie, do jednego dążącą celu. Dziwne

złudzenie. Myli się i oszukuje sam siebie, kto

mniema, że powierzchowne związki są spójnią

wewnętrzną. Cóż to za rozmaitość rysów, wyra

zów twarzy, barwy włosów, oczów; cóż to za

rozmaitość postawy, chodu, języków , strojów! Nie

tylko Europa odróżnia się (?d Azyi i innych czę

ści ziemi; wprawny wzrok łatwo odgadnie ojczy

znę każdego z przechodzących chociażby był po

dobnym do innych; tem bardziej, jeżeli przypatrzy

się odrębnym cechom odznaczającym wyraźnie na

rodowość. W pałacu Wystawy każdy kraj przed

stawia objawy życia prywatnego i publicznego.

Jest to może najgłówniejszą zaletą tej między-na

rodowej świątyni sztuk i przemysłu. W niej wi

dzimy każdego narodu cbaly wieśniacze i domy

możniejszych obywateli, widzimy wnętrza tych po

mieszkać, sprzęty, ubiory ludowe odwieczne, oz

doby więcej ulubione, widzimy nareszcie żywe po

s tacie i ich prace, rodzaj pożywienia, p otrawy i

trunki, a obok tego świadectwo działalności i po

stępu. Przenosząc się z kraju do kraju, w ciągu

jednej godziny, *łatwo dostrzedz ogromną różnicę

między narodami. Jasnowłosy, spokojny, flegma

tyczny mieszkaniec Szwecyi lub Norwegii tak

niepodob nym jest do namiętnego, z ogDistym w zr o

kiem, ze śniadą cerą Włocha, jak wyprężony, nie

umiejący rnszai się Anglik do swego sąsiada

Francuza, który w swych członkach zdaje się po

s iad ać więcej sustaw niż inni ludzie. Porównajmy

mieszkańca IsUndyi z Hiszpanem, zwróćmy uwa

g ę na ich postawę. C ała historyczna pr zesz łość

przemawia z każdego szczegółu. Tamten zasną

wszy oddawna w swych lodach, dotąd nie obu

dził się; o jutrze tyle myśli, ile potrzeba, aby nie

umarł z głodu; spokojny, zapewne szczęśliwy,

martwy jak kamień na wszystko, obojętny na to,

co piękne, w zniosłe; zbliża się do swoich braci

Skandynawców ograniczonemi potrzebami; w o

dzieniu też jego uie dostrzeżesz estetycznych

kształtów , w w yroba ch nie z najdziesz przekr ocze

nia granic zakreślonych pożytkiem. Ale też po

przestając na małem ludy Danii, S zwecyi, Norwe

gii dowodzą na każdym kroku, że ukochały na

rodowość. Związaui bliższemi stosunkami z Euro

pą, wyprzedzili w oświacie lslandczyków, ci po

tomkowie strasznych niegdyś Nordmanów, lecz

rozwinęli się według właściwych sobie wanmków;

a c hoć nie p oszli naprzód tak s zybkim krokiem

jak narody środkow ej, zachodniej i południowej

Europy, za to w ich postępie nie ma gorączko

wego pośpiechu. O ile Islandczyk może służyć za

wzór zbyt powolnego ruchu, o tyle Hiszpan przed

stawia typ spóleczeństwa gwałtownie pędzącego

niegdyś pod wpływem namiętności. Widać w nim,

iż żył wiele, że jego wczoraj było burzliwe, że

był panem świata. Tradycyjna duma kastylańska

przebija się w szychowem złocie, w błyskotkach,

w różnob arwnych szkł ach, n a ślad ujących d rogie

kamienie. Zn ać, ż e z teg o narodu poch odził ów

hardy żebrak, który chcącemu go zawstydzić prze

chodniowi, odpowiedział: J a cię nie proszę o mo

ralną naukę, ale o jałmużnę"; znać, że tylko hi

szpański spowiednik mógł wyrzec: »królowie klę

kają przed Bogiem i przedemną,"

Nażywszy się w przeszłości do zbytku, mieszkań

ce Iberyi wyczerpali zasoby ducha i nie mogą

jeszcze zdążyć za innymi. Nie spostrzegają się, że

są niewolnikami pomimo zgromadzeń Kortezów

i konstytucyę, że tylko słaby naród mógł z zimną

krw ią zn ieść taki ro zkaz królowej , jak ten, który

niedawno żądał z góry podatków za dwa półro

cza, do czego najjaśniejsza Pani dala przykład

przez rozpoczęcie poboru z jej własnego majątku,

wyrażając się, iż nze sw ymi ukochanymi poddany

mi chce dzielić wszelkie ofiaryf W utworach i wy

robach Hiszpanów zarówno jak Portugalczyków

widać nieudolne naśladownictwo innych narodów,

a nie ma nic nowego, coby nwagi godnem było.

W ludach północy przeciwn ie przebija się natu

ralny rozwój rodzimych sił narodow ych. N ic bar

dziej zajmującego, jako chłopskie gospodarstwo

Norwegów. Wiadomo, że naród ten zostawiony

został samemu sobie w skutek ustaw demokraty

cznych, przy których obronie stał z niezłomną

wytrwałością. Nie ma tam arcydzieł; ale jakiś do

brobyt, niezależność, zdrowy acz powabny ruch

widnieją we wszystkich gałęziach wiedzy i prze

mysłu. Norwegia złożona zbagnisk, lodów, gór,

mając najnędzniejszą w świecie ziemię, dziewięć

C»«m wychodzi oodziennie wieozór (wyjąwszy niedziele idnie iwi§teozue).

Numer pojeyndozy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 oentów.

prenumerata wynosi:

Hlejisowa w Krakowie . . -rocznie złr. 20 - kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr. 2

weLwowie.--/ »

»**

5o.25

V*o«atą w państwie Austryackióm i , li

2c.25

do Prus..................... ..

ta1, ^

B8r- 2

tal. 4 sgr. 8

tal. 1sr.IG

n Rzeszy niemiec*18J * »

,21

,10 ,

n5,10,

v1»25

, Fraccyi iAvXli\ * * » fran.108

frank. 2T

, frank 10

. S 1 Turcy!, W**» «Szwajcaryi ,116

,2»

.;-^fwBelgii. -......

i»» 80

,20

B,7

Listy z pieni§dzmiprzesyłane byd winny fra n co do Administracyi ,Czasu.* - Ll»ty reklamacyjne

niezapieczęto**110» mo

frankowaniu. -

Łt»tów niefrankowanych nie przyjmuje ai§.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction