Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 699 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 44.

Kraków, Środa 24 Lutego 1897

Rocznik L.

CZAS

ł»mmmas

Itirjaijąi

Adminlitraoy»GM*f,w *f,k,wlf ’°""K

PO«*towa.SlojMowąpr.iu.nta Mannit

» *SI h s i°ę1 h,5del Karlińikłego w Sukiennicach, binro dsienników K. Herzowej

kłówna trafika handel Kretoohmera, biuro Usieaników Hopoaaa i Salomonowej, w trafice w Sukien’

n"iT^r

(*««raty) przyjmuje (tę sa opłatą od miejaca wienu drobnym dr«

klam ;petitom) ta pierwaiy ras 10 ont., aa kaidy oaaigpny p0 S ont.

Kladriłaat (na3(tronie

»d mio)aoa wieraaa drukiem drobnym po 80 ont. sa kaidy rat.

U(łoa.eataIprcaamarotw

tńu Uł:iWiTŁW”W ,—

.Wnro «»«anlków ulioaKarola Ludwika 1. t,centralne biuro ogłoiseń uliea

Kopernika 1. li; w P a ryłc wyłąotnie p.Adam rne doVarenne 88,(prenumeratę p.W .Kaoakowak

2°n

k-lP°d Pk7*em ro« dn Chemln defer *i): w H led ala pp. HaaaenateiD A Vogler(takie

" ’ \ \ Ber,u^ e’*Jp«110.BazyleiiWrocławiu),A.Oppelik,B.Moim (takie

w Berlinie, Hamburgu, Monachium 1Norymberdze), li. Sohalek ,M. Dukt(, J. Dannebere, H. Fried

(tylkoprenumeratępp.H.GoldaobmidAOomp.); w V raukr»ite m.u

G.L .Daube A Oomp

Przegląd polityczny.

Kraków 23lutego.

Zdobycie fortu Vukolie3 wprawiło mieszkańców

Aten w meopiaany entuzyazm. Na pierwszą wia

domość o zwycięstwie pułkownika Vassosa, w nie

fcwab’

uUDoy zebrałF «»« Przed pałacem kró

lewsfcim, oczekując powrotu depntacyi, wysłanej

« J?’°°?

y z ałożonym naprędce adresem. Adres

zawierał wyrazy bołda i wdzięczności dla króla

i zapewniał ° gotowości lndn do poniesienia wszel

kich ofiar krwi i mienia. Król, przyjąwszy depn

tacyę, wyszedł na balkon i dziękował ludności za

patryotyczne nczncia. nDzięknję wam, mówił, ?a

wyraz waszych nczuć. Oby Bóg udzielił siły i

opieki naszym wspólnym usiłowaniom.* Słowa te

przyjął tłum entnzyastyeznymi okrzykami, poczem

podobną owacy§ urządził przed pałacem minister

stwa skarbu prezydentowi ministrów Delyanisowi.

Niedługo trwało jednak to patryotyczne unie

sienie upojonych zwycięstwem mieszkańców Aten.

lego samego dnia w niedzielę przed wieczorem

padły pierwsze

strzały dział

statków enropej

skich, krążących około brzegów Krety. Po raz

pierwszy okazały przez to mocarstwa, że zapo

wiedź o użyciu w razie potrzeby środków ener

gicznych nie była groźbą gołosłowną. Zaraz po

zdobycia portu Vnkolies, udał si§ jeden z wyż

szych oficerów eskadry angielskiej do obozn pnł

kownika Vasso8a i zakomunikował mu postano

wienie, powzięte solidarnie przez admirałów stat

ków wszystkich państw, że w razie ponownego

nderzenia Greków na posterunki tureckie, statki

mocarstw niezwłocznie przystąpią do akcyi, nie

dopuszczającej do ponownych bitew; w razie spo

kojnego zachowania się wojsk greckich, statki

europejskie miały nie przeszkadzać wyładowywa

nia środków żywności. Pułkownik Vas8os odpo

wiedział, że niema zapełoie zamiaru zaczepiać ani

flag mocarstw, ani Kanei, ale że mnsi sobie za

strzedz prawo obrony na wypadek zaczepki.

Mimo to rozpoczęli Grecy następnego dnia ogień

na całej linii. W odpowiedzi na to około godziDy

5 po południu padł pierwszy strzał działowy z po

kłada niemieckiego pancernika .Kaiserin Augusta,u

który przed kilka godzinami zaledwie połączył

się ze statkami innych mocarstw. W ślad za nim

poszły strzały innych statków, skierowane na obóz

grecki na przylądka Akrotiri. Ogień trwał niecałe

pół godziny; razem dano wedłag ostatnich wia

domości blisko 70 strzałów. Strzały nie sprawiły

zbyt wielkich szkód materyalnycb, gdyż po przer

wania ognia widziano sztandar grecki, powiewa

jący na dawnem miejscu na szańcach. Ten nie

znaczny rezultat pierwszej akcyi energ’czncj mo

carstw tłómaczy się łatwo ukształtowaniem terenn

wałki. Półwysep Akrotiri, leżący na północny

wschód od Kanei, a stanowiący obecnie obóz

wojsk greckich, jest wyżyną skalistą, z przepa

ścistymi brzegami, wchodzącymi w morze. Obóz

grecki, położony na wysokości 1700 do 1800

stóp nad poziomem morza, góruje nad całą oko

licą, posiada doskonałe pozycyę działowe wobec

Kanei i Haleppy, i nie dopnszcza niemal zapelnie

obserwacyi z pokładów okrętów krążących około

niego. Ze statków widzieć można było tylko dym

wystrzałów, ale niepodobnem było skntecznie ce

łować i dktego bombardowanie odbywało się na

oślep.

Równocześnie, zgodnie z oświadczeniem złożo

nem przez oficera eskadry aDg elsfeiej pułkowni

kowi Vassos, zaczęły statki mocarstw nie dopu

szczać dowozu żywności do obozn greckiego. Je

dna z łodzi torpedowych angielskich zatrzymała

statek handlowy jednego z greckich towarzystw

żeglngi, wiozący zapasy żywności i namioty obo

zowe i odprowadziła go do portu w Kanei, jak

wiadomo pilnie strzeżonego. Równy los spotkał

parowiec grecki ,,Laurion,* który usiłował złożyć

swój ładunek na brzegu pod Colnmbari. Równo

cześnie nie ndało się jednak przeszkodzić wylą

dowania nowych wojsk greckich pod Kissamo,

gdzie wysadzić miano na brzeg, wedłng zape

wnień ajencyi Hawasa, około 700 greckich żoł

nierzy z kilkunastn"działami.

Zaraz po przedsięwzięciu energicznych tych kro

ków, wysłali admirałowie wszystkich eskadr tela

graficzne relacye do swych państw, w których

podnosili, że

,spokojnem przypatrywaniem

się

z założonemi rękami terno, co się dzieje na Kre

cie, cie zdoła się osiągnąć npragn?ODej pacyfika*

cyi wyspy i że wskntek tego większa stanowczość

jest konieczną."

—

Admirałowie, opoważnieni do

niej poprzednio, uczynili więc to, do czego mieli

prawo.

Fremdenblatt podnosi, że prawo to obo

strzone zostało jeszcze prawdopodobnie w osta

tniej chwili tajnemi instrnkcyami, gdyż uderzają

cem jest, iż dotychczas z niego nżytkn nie zro

biono. Zwraca nwagę również akcya statków an

gielskich, mogąca przemawiać za tem, że lord

Salisbury zdecydował się jnż iść ręka w rękę

z innemi mocarstwami. To samo twierdzi z wię

kszą jeszcze stanowczością N. Wiener Tagblatt.

N. fr. Presse spodziewa się, że akcya fl)t po

działa korzystnie i uspokajająco na Port§, gdyż

jest dowodem dobrej woli mocarstw w przepro

wadzenia interwencyi. Dziennik ten oczekaje przy

spieszenia pertraktacyi mocarstw, oraz cofnięcia

się Grecyi, którą w takim wypadkn poprą nie

wątpliwie wszystkie gabinety.

Wedłng otrzymanych dotychczas wiadomości,

pad}y po pierwszem bombardowania póżaiejsze

jeszcze strzały ca Krecie. Tego samego dnia wie

czcrem zbliżyły się znaczne oddziały powstańców

do przedmieścia Haleppa, okazując widoczny za

miar wykonania napada. Wskatek tego rozpoczęły

ogień trzy statki, dwa angielskie i jeden niemiecki

Po kilkn strzałach cofnęli się powstańcy i ogień

przerwano. W głębi wyspy nie przestają wojska

greckie prowadzić ntarczek z wojskami tareckiemi.

Pod Kukplis rozproszyli Grecy silny oddział tn

recki i zajęli miasto, które opuścili niezwłocznie

wszyscy wybitniejsi Tnrcy, chroniąc się na po

kład najbliższego statkn tureckiego.

Z Konstantynopola donoszą do stolic earopej

skich liczne wiadomości o popłochn i przygnębię

nin, pannjącem wśród lndności mnznlmańskiej na

Kresie. Znaczna część tamtejszych mieszkańców

ma się skłaniać do nznania panowania greckiego

na wyspie. Nader silne wrażenie w Yildiz Kioskn

wywarła depesza posła tureckiego w Atenach,

Assim beja. Depesza donosi, że mahometanie, za

mieszkujący Tessalię grecką w liczbie kilkn ty

sięcy rodzin, wystosowali jednomyślną rezolncyę

do mahometan na Krecie, wzywającą tamtejszych

współwyznawców, aby z pe!nem zaufaniem pod

dali się władzy greckiej, która zapewnić im może

więcej sprawiedliwości i wolności niż rządy ka

lita. Wezwanie kończy si§ słowami: ,,Używamy

tn (w Tessalii) zupełnego równouprawnienia z cbrze*

ścianami. Otrzymujemy stanowiska w administra

cyi, zostajemy naczelnikami i radnymi gmio, wo

góle czujemy się szczęśliwymi i zadowolnionymi".

W Dodatku porannym podaliśmy wiadomość o

posiedzeniach trzech parlamentów europejskich,

ua których z fotelów ministeryalnych omawiano

sprawę kreteńsbą, akcyę mocarstw i ostatnie jej

objawy. Baron Marscball w Berlinie, minister Ha

notanx w Paryża i sekretarz stann Cnrzon w Lon

dynie, potępili stanowczo postępowanie Grecyi i

wykazywali konieczność wystąpienia flot mocarstw

przeciw wojskom pułkownika Vassos, który za

miast przyrzeczonego uspokojenia wyspy, wywo

łaje coraz gorsze i groźniejsze rozruchy. Równie

stanowczo zapewnili wymienieni trzej ministrowie,

że solidarność mocarstw nie nlegnie żadnemu o

słabienia, oraz że nmożliwi odpowiednie zorgani

zowanie admininistracyi wewnętrznej na Krecie,

bez narnszaDia całości terytoryalnej państw a tn

reckiego.

___________________

Korespondencya ,,Czasu!*

Poznań 20latego.

(Z.) Wiadomcść o założeniu wielkiego banka

katolickiego zainteresowała

nasze społeczeństwo

tem więcej, iż ogólnie wiadomo, że na czele ma

stanąć Polak, członek arystokracyi naszej. Myśl

wielkiej finansowej instytncyi o charakterze ściśle

katoliek’m, jest sama przez się poważną; wielkie

kapitały kościołów i kongregacyj miałyby w ten

sposób umieszczenie, natofalnie musiałaby to być

wielka światowa instytucją, z kapitałem tak zna

cznym, ażeby dawał

ah.olntną gwarancyę pe

wności, nie mniejszą jak wielkie banki angiel

skie. Potrzeba zatem, aby wybitne osobistości ka

tolickiego świata stanęły na czele takiego przed

siębiorstwa, któreby tem samem przejęły moralną

gwarancyę powodzenia snbskrypcyi na akcye —

Chwilowo wybitni reprezentanci świata katolickie

go trzymają się na nboczn, a nazwiska lndzi za

pełnię nieznanych, którzy chwilowo sprawę wzięli

w ręce, nie dają gwarancyi, iż chodzi ta o insty*

tacyę wielką i poważną. Dlatego radzić tymcza

sem można pewną rezerwę w ndziale lnb przy

snbskrypcyi na akoye, dopóki wybitniejsze osoby

świata katolickiego nie wezmą odziała w projek

towaoem przedsiębiorstwie.

U nas pod względem zapatrywań na zbiorowe

przedsiębiorstwa, dw a prądy się ścierają. Jedni

pouczeni smutnym upadkiem ,Tellasa*, z góry

n:enfnem okiem patrzą na każde nowe przedsię

biorstwo finansowe; drndzy znów z zapałem biorą

ndział w każdej nowej grynderce. Leży to wido

cznie w charakterze polskim pewna krańcowość

tak w polityce, jak w oceniania stosnnków i la

dzi. W każdym razie zbytni pesymizm, brak wiary

w naszą siłę i żywotność na pola ekonomicznem

jest niesłuszny, a rozwój naszych spółek, oraz no

wy h przedsiębiorstw, wybaznje oczywiście nie

slnszność naszych zasadniczych krytyków. Iasty

tncye nasze rozwijałyby s’ę jeszcze pomyślniej,

gdyby głosy niepowołanych krytyków lnb pesy

mistów z zawoda, nie badziły nieuzasadnionego

niezanfaoia.

Kiedy swego czasn ś. p. br. Jan Działyńs ci

przejął więks:ą część akcyj Banka włościańskiego

w Poznania, aby doprowadzić do skatka instytu

cyę dla kredytu włościańskiego, wtedy pesymiści

głosili, że krok taki spowodować musi npadek

kórnickiej fortuny; tymczasem Bank włościański

rok rocznie daje 8—10 procent dywidendy, zebrał

znaczny fnndnsz rezerwowy i trndno dziś dostać

akcyj,

. stojących wyżej pari.

Te kilka myśli nasuwa nem wiadomość o pra

wdópodobnym pogrzebie ,,G’ęby", towarzystwa kn

pna i sprzedaży prudnktów dla gospdarstwa wiej

skiego. Że instytncya taka w krajn rolniczym jest

potrzebną, nie podlega kwestyi; dotychczasowa

działalność ,Gleby" walczyła z trndną kcnkuren

cyą oraz brakiem solidarności między rolnikami,

którym podróżni ajenci firm wrocławskich potrafili

towar drugorzędny wkręcać z zapewnieniami do

broci. Na czele ,Gleby* stoi hr. Żółtowski z Go

darowa, którego pilność w kontroli czynności za

rządn oraz sumienność w wypełniania przyjętych

obowiązków znaną jest w szerszych kołach na

szego społeczeństwa i stanowić powinna gw arrn

cyę, it instytncya wypełni swoje zadanie i stanie

się poważuym czynnikiem w akcyi około ratanbn

rolnictwa na drodze samopomocy. Spodziewać się

należy, że w ostatniej jeszcze chwili przy zjaz

dacb marcowych rolnicy nasi zainteresują s ę tą

ważną kwestyą.

W walkach politycznych w Sejmie w ubiegłym

tygodnia n°stąpił pewien spokój, a nawet można

powiedzieć pewne upimiętanie w obozie rządo

wym.

Odpowiedź ministra Reckego była spokoj

niejsza, rząd widocznie nie spodziewał się tak sta

uowczego poparcia naszego stanowiska ze strony

centrum i postępowców i przychodzi do przekona

nia, że poszedł zadaleko. Za to niższe władze ad

ministracyjne w Prosach i na Szląska rozpoczy

nają na dobre walkę z naszemi towarzystwami.

Zakaz przedstawień amatorskich, zebrań i posą

dzeń jest na porządkn dziennym; charaktery,-tty

cznem jest mianowicie motywowanie tycb zaka

zów.

W ostatnich czasach żądał bowiem rząd

przedkładania tiómaczeń sztok, które miały być

przedstawiane w teatrach amatorskich. Obecnie

odmawiają władze administracyjne pozwolenia na

przedstawianie sztnk z tego powoda, że nie mają

ped ręką urzędników znających język polski, któ

r2yby mogli kontrolować przedstawienie. Oprócz

tego ma wyjść zakaz noszenia mnudnrów sokol

skich. Że takimi środeczkami nie osiągnie się

germanizacyi naszej lndności, to cbyba każdy zro

żarnie; ale ,,polityka k!acia szpilkami" powiększyć

może istniejące dziś w szerokich warstwach roz

goryczenie i niechęć do rząda, oraz podkopie zan

fanie w sprawiedliwość i poczn?ie prawa w lud

ności. Ministrowie dzisiejsi w Prasach dożyją nie

bawem złych skntków swej polityki.

Poznań obecnie ożywiony bardzo z powodu

otwarcia sejmn prowincyontlaego. Znaczenie tego

zgromadzenia, którego posiedzenia są tajne, jest

zbyt małem, aby zainteresować mogło szerszą pol

ską pnbliczność, chodzi głównie o sprawy ściśle

ekonomicznej natury, jak sabweocye dróg pobli

cznycb, przytułki dla obłąkanych, regaiacye rzek,

przepisy przeciw szerzenia zara* dla bydła i t. p.

Dlatego rzadko bardzo chodzi tam o kwestye po

lityczne, aczkolwiek i tam niejednę sprawę trak

taje sę nie bez przymieszki antypolskiej, a w mo

wach wygłaszanych odcznć można nieraz alazye

polityczne. W prawdzie przyznać należy, iż mar

szałek Dziembowski (z niemieckiej linii) stara się

o rzeczowe traktowanie sprawy i kierownictwo

jego jest objektywnem. Administracya prowincyo

nalna z charakterem samorządu istnieje n nas

dopiero od lat pięcia. Wtedy wiał inny wiatr,

stosnnki między narodowościami nie były jeszcze

naprężone, dlatego ndało się swego czasn prze

prowadzić pewien rodzaj równouprawnienia pod

względem obsady władzy najwyższej w prowin

cyi, to jest ,,Proyinzialaosschnss", do którego ró

wna liczba Polaków i Niemców należy. Niemiecka

większość, jaka dzięki istniejącej ordynacyi wy

borczej w sejmie prowincyi zasiada, nie wyko

nuje zatem bezwzględnej

majoryzacyi polskiej

mniejszości. Dlatego też sejm prowinoyonalny cie

szy się pewną ogólną sympatyą i stosunek po

między posłami jeBt prawdziwie koleżeński, a na

wet przyjazny. Dla lepszej charakterystyki sejmu

z nznaniem dodać mnszę, że wyznaczane bywają

«nbweucye również dla polskich instytacyj filan

tropijaycb, tak np. 1 200 marek na klinikę oczuą

prof. Wicberkiewicza w Poznania.

Z początkiem posta będziemy mieli odczyty,

któro a nas w braku wszechnicy są tem więcej

pożądane. Oprócz gości krakowskich, o których

przybycia prasa donosiła, będziemy mieli szereg

odczytów Dra Witolda Skarżyńskiego o ,,społe

czeństwie polskiem".

Kzym 16 lntego.

l_ Znalazłem w niektórych dziennikach zdanie,

oskarżające Papieża, iż nie udziela poparcia chrze

ścianom w walce toczącej się dziś na Wschodzie.

Owszem, twierdzą owe glosy, iż Namiestnik Chry

stusowy raczej się kn Muzułmanom przechyla, opn

sraiąc dziedzictwo krzyża.

Z grantu jest to fałszywe oskarżenie. Następca

Urbana II i Piusa V, trzyma się ściśle chwale

bnych tradycyi tego, co wysłał krzyżowców na

zdobycie groba Pańskiego, oraz i tego, którego

głos skąpił w Lepancie okręty narodów cbrześci*

sńskicb przeciw potędze Półksiężyca. Odtąd wsze

lako bardzo zmieniły się czasy. Dziś jnż uie Pa

pież przywodzi Europie. W arunki ewangeliczne

w polityce zastąpione zostały rachubami własnego

interesn. Dlatego też Europa, od blisko trzech lat,

obojętnie spogląda na mordy i rzezie, które bodaj

co dwa tygodnie

zakrwawiają nlice Stambuło,

wsie i sioła Armenii, dziś nareszcie starożytną

Kretę.

Cóż ma p .cząć Namiestnik Chrystusowy w po

łożeniu dlań wytworzon?m przez niewiarę i mię

dzynarodową rewolncy§? Gdy nadeszła wieść o

wypadkach w Armenii, Papież nie poniechał swe

go posłannictwa pokojn i wstawiał się do sułtana

ca ofiarami fanatyzmu Islamu Jednocześnie prze

siał znaczne jalmnżny na ręce patryarcby Cylicyi,

Mgra Aiarian, podległych temuż biskapów oraz

missyonarzy, rozproszonych po wybrzeżach Czar

nego Morza, gdzie obok klęsk morda i pożogi,

teraz glód przyczyniał niedoli.

Cóż więcej Papież dziś uczynić może?

Zresztą, niepodobna mu zapominać, it wielka

liczba katolików znajduje się tak w samym Kon

stantynopolu, jak i na całej przestrzeni tareckiego

p ństwa, że wszędzie zażywają znp:łnej religijnej

swobody, nieraz większej, aniżeli w krajach ka

tolickicb. Procesye oktawy Bożego Ciała, snojące

się po ulicach Stambułu i Pery, nie mają prawa

rozwijać się ns ulicach Rzy mn, stolicy papieży,

ogniska cbrześciaństwa.

Papież robi wszystko, co jest w jego mocy, a

zarazem modli się, aby dojrzały czasy i wypadki,

aby ostateczny koniec potęgi Islamu dokonanym

został bez nadmiernych wstrząśnień i krwi roz

lewa,

Monarchiści cie przestają we Francyi mirtać

się przeciw ugodowej polityce papieskiej. Zwy

ciężeni w Brest podczas ostatnich wyborów, szu

kają od weta, próbając potopem oszczerstw i obelg

zgaębić X. Gayrund, kandydata i elekta pogo

dzonych. Ten jednak nie daje s:ę złamać, owszem

z godnością i dzielnością broni Bwej dobrej sta

wy przeciw swym nieprzyjaciołom, a błogosła

wieństwo Leona XIII dodaje mn w tej walce

otuchy.

Zresztą pogodzeni z nowym rzeczy porządkiem

nie słabną, wiedzą bowiem, iż do nich przyszłość

należy. Szeregi regalistów przerzedzają się co

raz bardziej, a każdy i icb obozn dezerter, prze*

chodzi w szranki pogodzonych. Ci zaś czerpią

swą siłę z W atykann i dlatego to widziano taro

wczoraj księcia Henryka Orleańskiego, widzi się

dzisiaj br. de Man.

Hr. de Man przyjechał ta przed dwoma dniami

i w tym krótkim czasie odwiedził jaż kardynała

sekretarza stann, oraz inDych najbardziej wpły

wowych członków św. Kollegium. Wczoraj za:

miał posłuchanie prywatne u Ojca św. Audyencyu

trwała przeszło godzinę. Wiem, iż Papież chciał

pizez niego zbadać stan umysłów we Francyi

i zachęcił go do wytrwania w walce, od której

zależy zbawienie starszej Koś:ioła córy.

Wiadomość o usunięciu p. Izwolskiego ze sta

oowiska miu stra-rezydsnta rosyjskiego przy W a

tykanie została dziś potwierdzoną nrzęduwo, a p.

C’zarykow naznaczony jego następcą. Ten ostatai

nie (trzymał jeszczo nominaoyi, lecz car takową

przedstawił już Papieżowi, który się na nią zgo

dził. Wiemy o nim, iż był niegdyś sekretarzem

poselstwa w Konst intyoooolu i Berlinie, oraz że

się obecnie znajdn)o w Zofii, w charakterze ajenta

dyplomatycznego. P. Izwo!skiego żegnają wszyscy

z żalem, nict;lko w W atykan e, gdzie wysoko

ceniono jego takt, rozt’opność i umiarkowanie,

lecz nadto i w kołach towarzyskich, wśród któ

rych powszechną przez lat ośm nmiał sobie zje

dnać przychylność.

Wczoraj w sali tronowej i w obecności Ojca

świętego, ogłoszonymi zotta)y uroczyście dwa de

krety kongregacyi obrzędów: pierwszy potwierdza

autentyczność trzech cndów dokonanych przez

błog. Antoniego Maryę Zacearia, założyciela Bar

nabitów, celem przeprowadzenia jego kanonizacyi.

Drngi dekret podobnież ogłasza postanowienie co

NOWE KSIĄŻKI.

emoires de la Comtesse Potocka 1794— 1820.

Pnblićz par Casimir Stryjeński. Paris.

Librairie — Plon. 1897).

(Dokończenie).

Cisza zalegająca Warszawę w czasie wyprawy

a Moskwę, odbiła się tntaj ponurem echem.

Książę Józef wrócił jeden z ostatnich. Na jego

varzy, cierpieniem zoranej, widniał ból moralny

;okroć więcej od fizycznego. Opłakiw ał on to

’spaniałe wojsko pod jego oczyma wyniszczone,

płakiwał tylu dzielnych bohaterów, poświęconych

»ślepieniu wielkiego człowieka, któremn jednak

limo wszystkiego wiernym pozostawał. Zauważy

im iż nie był stracił wszelkiej nadziei, co mnie

sm’bardziej zdziwiło, iż należał do rzędu tycb,

0 poświęcając się bez żadnych zastrzeżeń, nie

ldzili się jednak co do wyniku zbyt olbrzymiego

rzedsięwzięcia..."

Z dnmnem zadowoleniem wspo^

miał iż gdy cała armia rzuciła się na rabunek

loskwy, jego podkomendni przeszli miasto, me

!miąć szeieln, nie spoglądając nawet na porzn

)ne wszędy skarby. Przy ostatmem pożegnania

asiał chyba mieć przeczucie bliskiego końca_

ocieszał rodzinę, wskazując na korzyść śm,erc.

iwalebnej, któraby mn me dała dowekaci Bpo

siewanych nowych nieszczęść ojczyzny,

n oszczędziła ciężkości późniejszego wieka. Zro

ił testament, zapewnił pomoc nbogim i daJ.ny"°

iwarzyszom broni. Jeszcze w Dreźnie radzd

irzowi, aby na razie zawarł pokój, choćby

i, by później w lepszych warunkach nowe roz

jcząć boje.

—

Może masz słuszność — odparł Napoleon

le co do mnie wolę na razie spróbować wojny,

1iby później wytargować lepsze warunki pokoju,

rozsądzi, który z nas miał słnszność.

Nie było co się sprzeciwiać geniuszowi wojry,

tak samo nie było co się opierać rozkazom osło

n ie ni cofającej się armii po bitwie pod Dreznem

Nie mam jnż lodzi — tłómaczył Poniatow

ski, nie tając żaln po stracie trzech czwartych

swych żołnierzy.

Garstka Polaków w twym ręka starczy za

całe wojsko — rzekł cesarz.

Książę Józef poszedł — i ocalił honor Polaków.

Autorka pam ętnika dobrze charakteryzuje wraże

n e, sprawione w krajn wiadomością o jego zgo

nie _

Porównać to cbyba mogę z trzęsieniem

ziemi! — pisze pokrótce — a odnaleźliśmy coś

z tego nczncia w starcach, którzy pamiętali ów

cios i o mało go życiem wówczas nie przypłacili,

aby do śmierci opłakiwać przedwczesny zgon bo

hstorft«

Ale właściwie nie należy przytoczeniami bała

mucić czyteloików, którym dziś pragniemy przed*

stawić nowo wydane pamiętniki. Ostatecznie warto

je poznać w całości i przeczytać, chociaż nie dają

właściwego wyobrażenia ani o osobie, która tn

stnliła uszy i schowała pazurki, ani o epoce, któ

rej wielkości Indzie zrodzeni w XVIII stnlecin ob

jąć nie byli wstanie, ściągając ją po trochn w cia

sne ramy własnej drobiazgowości. Wszelako ogrom

wypadków nie mógł, jak tylko potężnie na n°°y

sły oddziałać, rwąc je nad własną ich miarę, si ą

wrażeń i zdarzeń. Odgłos tych ostatnich zgłasza

też raz po raz płochość pierwszych.

Zresztą z po za przybranej dobrodusznej maski

wychyla się nierzadko rzeczywiste podobieństwo

tej, którą Francuzi nazywali la piguante Annette.

Odnajdujemy n niej ową wytrwałą zawziętość,

cechującą osoby, które ładnemi nigdy me były,

a postanowiły bądź co bądż sięgnąć po berło

światowych powodzeń i święcić salonowe tryumjy.

UDorne wywalczanie owych zraza jakoby aled(|

ścisłych tryumfów, bodaj w znacznej części nkształ

towało jej nieco szorstki charakter, za°istrzyło

dowcip, uzbroiło w pewną odporną ciętość. O ka!—

tarze dość powierzchownej, mało oczjtana przez

całe życie, posiadała w najwyższym stopnia po

czucie piękna, harmonii, estetycznej miary. Czego

się tylko tknęła, urządzenia ogrodów czy bndowy

oałaców, wszędzie po sobie zostawiła ślad pro

mienny wykwintnej działalności i dobrego smskn.

Umiała być wierną w przyjaźni i nawzajem też

wzbudzała

niemniej

wierne ka sobie nczncia.

Wspomnijmy dość przejrzysto i szeroko opisaną

tn znajomość i miłość Francuza, która z czacem

miała się w trwałą przyjaźń zamienić. Wyzna

;emy, że niebardzo nam dogadza taka mniemana

dyskrecya, nie podająca całego nazwiska, lecz

tylko pierwszą i ostatnią literę, co przy dodstko

nazwiska matki, pani de Souza, odraza zdziera

zasłonę i bezimienność hr. de Fiahanlt.

Czemu ten jeden epizod z pośród wielo innych

przygód romantycznych, wynnrza się z opowia

dania polskiej damy? Czy jej dogadzało podbicie

serca, hołdującego następnie czy uprzednio kró

lowej Hortensyi z większym stokroć rozgłosem?

Cokolwiek bądż i cokolwiek też rozdzielić miało

zakochanych, w późniejszym wiekn odoależli da

wną wzajemną życzliwość. Hr. de Fiahanlt, który

tymczasem za drogiego cesarstwa posiadł byl

najwyższe dostojeństwa, jako kanclerz Legii ho

norowej częstym bywał gościem w domu osiadłej

w Paryża, zgrzybiałej jat, lecz zawsze pełnej ży

cia pani Wąsowiczowej. Otworzyła ona była w sto

licy Francyi salon, stanowiący przedewszystkiem

gościnną przystań dla feli przybyszów z krajn,

oraz rozbitków emigracyi. Raz po raz jaki da

wny znajomy czy wielbiciel Francuz tn się za

błąkał. Fiahanlt należał do najczęstszych, bodaj

codziennych gości. Gdy jednak raz przy deba

tach parlamentarnych, toczących się o sprawie

prlskiej, zbyt chłodno, czy nawet opornie wystą

pił, zamknęła mn drzwi swego salonu pani Wą

sowieżowa, przecinając za jednym zamachem wie

loletnie przyjazne stosunki i dawnej miłości wspo

mnienia.

Dato dałoby się dopowiedzieć do urwanych

przed blisko ośmdziesięcia laty pamiętników, ale

na to nie starczyłyby szcznpłe ramy felietonowej

pogadanki. Ci, którzy jeszcze pamiętają panią

Wąsowiczową w Krakowie, Zatorze, czy Paryża,

złoiyćby potrafili stokroć barwniej swą wiązankę

pamiątek, aniżeli ją dziś otrzymujemy w franca

skiem wydania wspomnień młodości, która snać

n’e wyczerpała żywości cc/.uć, ani też stępiła

świeżej zawsze wrażliwości kobiety, do końca,

mimo rosnących wieka dolegliwości, tak ciekawie

śledzącej zmiennych dokoła siebie obrazów, że nmie

rając ostatnim bodaj okrzykiem powtarzała jesz

cze: ,,Jakże też pięknem jest życie!"

Podobny optymizm, niewyczerpany klęskami

przedłożonych nad zwykłą miarę dni, jest zawsze

dodatnim objawem, dowodzącym, iż bnrze życia

mogły nanosić mnin i piasku, nie potrafiły wyple

nić szlachetniejszych w duszy pierwiastków. Nie

chcemy przypuszczać, aby w papierach pani Wą

sowiczowej nie miał się znaleść dalszy ciąg do

rywczych zapisków, aby jej korespondencya cie

dostarczyła osnowy późniejszych jeszcze wspom

nień. Owszem, bodaj listy szczersze niosą odbicie

chwili, aniżeli spisywane dla potomności pamiętniki,

w których każdy pozaje dla drngich, głównie zaś

i przed sobą samym.

Wprawdzie pod tym względem ludzie owej

epoki, w szczególności też pani Wąsowiczową, nie

dają się nigdy zaskoczyć niespodzianie i nieprzy

gotowanie. Rozom, dowcip bywał wtedy niemal

rzemiosłem, daleko bardziej aniżeli darem i nagle

wyposzczoną racą. Paui Wąsowiczową np., jak wia

domo, starannie przysposabiała tematy do wieczornej

pogadanki, bawiła się układaniem konceptów, go

towaniem trafnych uw ag, które umiejętnie w tok

rozmowy umiała później wsuwać. W tym cela co

rano tę lnb ową przejrzała książkę, obmyśliła

dowcip, wyBzlifowała zręczny frazesik. Nie ukry

wała zresztą wcale owych rannych mozołów, ma

jących na celu olśnienie wieczornych gości. Gdy

ją ktoś z bliskich zagadnął, czy podobna tak sztu

cznie Dakręcać rozmowę, aby umieścić przygoto

wane z góry frazesy, odpowiedziała, że niema

w tem nic zgoła trudnego, owszem , zaprosiła do

skontrolowania nżytej przez się metody, za ka

żdem szczęśliwem umieszczeniem gotowego od rana

konceptD rzncając z boku trynmfojąco spojrzenie.

Oczywiście tego rodzajn dowcip nie bardzo mógł

płynąć z źródła i tryskać nieprzewidzianym bla

skiem, ale i to jest znamienną cecbą epoki, która

sztnkę i sztuczność wciągała w powszednią osno

wę życia.

A teraz słowo jeszcze o simem wydaniu pa

miętnika. Jeat ono ozdobnem, lecz nie bardzo sta

rannem, zwykłym obyczajem francuskich wyda

wnictw. Poważniejsza i sumienniejsza krytyka an

gielska powtarza, iż chyba tylko we Francyi pu

bliczność bez szemrania przyjmuje tak bezkryty

czne publikacye, jak n. p. książek opatrzonych,

nazwiskiem Lncyana Perey, a więc pamiętnika o

Helenie Massalskiej, ks. Niyernais i Maryi Man

cioi. Podobnie i tataj, niejedną rażącą usterkę na

leżało usunąć. Zcalazły się pożądane i treściwe

w przypiskaeh objaśnienia, wypadało poprawić i

wadliwą ortografię nazwisk cudzoziemskich, za

miast się trzymać wadliwej pisowni autorki pa

miętnika. Dość przytoczyć ks. Layen zamiast La

Leyen, Zycsy zmiast Zicby, Palfy zamiast Palffy.

Są to drobiazgi, lecz drobiazgi w porządnie wy

danej książce rażące. Podobnież należało spraw

dzić, czyjego pędzla jest portret dowcipnej Anetki,

zamieszczony na wstępie. Podanym jest tn za utwór

Angeliki Kaoffmann, kiedy wiadomem, iż to jest

dzieło Grassiego. Takie błędy nie powinny się

znajdować w pnblikacyi, która dla szerszego koła

międzynarodowych czytelników jest przeznaczoną.

,,C IB «11 wychodzi dwa razy dziennie z wyiatkiom

i^^^

lłl, " l!flf1

iimnminnMll

TCrvi

*eofc6^

i..., .

lim,ą

srasftr1s,t

1 dodatkiem wyuoili

*%uoałJC *

»»*WUU m;,m kp

i-oezt* w państwie auatryackiem

. ....

f*i

rir

1th 80et.

nieałieokiein ...

’

22,

** *ir,

9ib. BOat.

-**i

Włooh,Franojd, Anglii, Belgii,’szwajoa’ryi Tnr

7 ****

2lłr80ct

yssss^s?

*p^;

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction