Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 665 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 90

Kraków, Środa 20 Kwietnia 1904.

Rocznik LY11.

iWy*§as*2e wI«*e%«rmeV

Preanneratę pnyjwoją; Admlniitraoya Ctam w Krakowie i urzędypocztowe.

nifi]tcow ą prennm eratę księgarniaS.A.Krzyżanowskiego, handle:8t Karlińsklego wSukiennioach,

H. Kretschmera, Rynek: 10, Biuro dzienników Hopcaaa i Salomonowej, Główna tr afika w Rynku głównym.

O g ło sz en i u przyjmuje się za opłatą od wiersz* petitem za pierwszy ras 20 nal., za katdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raź po 40 bak, następny po 10 hal.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy ras.

Ojfłosaeniu 1prenum erat« przyjmują: we Lwowie biur* dzienników L. Plohna, A. Olszew

skiego, St. Sokołowskiego, K. Bncnst.aba; w J a r o s ł a w i a Biuro dzienników: w P o d g ó r z u Poturmlski,

Rynek; w Frzerayniu A. daszyński księgarni* kolej., D.Heszelea; w K zesnwle M. Weintranb,

w Mtsnisławowic Jasielski i Sp.; w Tarnowie ULRockach; w Tarnopolu C. Hallozei«.

w P a r y r a wyłącznie p. Adam rac de V ronue SS, (prenumeratę p. W. Raczkowski, Coarbevoi poa

Paryżem rue do Chemin do for 44/; w W i e d n i a Haasenstein A Vogler (takie w Hamburgu, Frank

furcie n. M,, Be rlinie, Lipsk u, B azylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Moasc -tak*« w Berlinie, Hamburgu,

Monachium i Norymberdze), H. Sehal ek, Hi. Dukes, J . D ami ob arg, H. Frtodl (tvlk o pren um eratę H.

Utridschmidt A Cump.); w Frukfli»ie n. WL. u. L. Danbo i Oomp

gSąir- 2 a k aż dą zmianę ad resu dopłaca się 40 bal. "Tiag}

Ad;«« Bcdakoyi: ul. ów. Tomasz* Wr 82.

Telef.?» Mi 60.

Kolonizacya Syberyi.

Syberya była, mimo wielkiego znaczenia dla

eałej polityki światowej Rosyi, aż do niedaw na

zupełnie zaniedbana. Rząd nie popierał jej rozwo

ju kulturalnego. Szli wpraw dzie z głębi Rosyi za

Ural już od XVIII wieku emigranci do Syberyi,

ale najwyższa icb liczba roczna nie dochodziła

1000 osadników. Nie mogło to zmienić wcale obli

cza Syberyi. Stan ten zmienił się odrazu, gdy

w r. 1890 powzięto myśl bndowy wielkiej kolei

transsyberyjskiej. Komisya dla tej budowy, usta

nowiona w r. 1892 pod przewodnictwem senatora

Solskiego, wydała memoryał, który podnosi z na

ciskiem, że ,,dla ułatwienia budowy i dla rychlej

szego osiągnięcia pomyślnych rezultatów, rzeczą

wskazaną - poczynić zarządzenia, któreby mogły

w zmódz znaczniej kolonizacyę Syberyi, zw łaszcza

przez ludność chłopską rosyjską" . Minister finan

sów Witte zajął się też z nadzwyczajną energią

orga niza cyą i uregulowaniem osadownictw a. ,,Aże

by kolonizacyę w Syberyi uczynić skuteczną, mnsi

sam rząd w pierwszym rzędzie wziąć ndział ży

wo w sprawach osadownictwa tego - mówi Wit

te w swym memorya!e — a przedewszystkiem

musi rząd w spierać czynnie emigrantów w ich

zamiarach, gdyż rzeczą je st wręcz niemożliwą,

ażeby ubogi cbłop rosyjski z gubernij centralnych

mógł sam ponieść koszta długiej podróży i po

czątkowego nrządzenia na całkiem nowej ziemi"

Za inicyatywą ministra wydzielono też 14 mi

lionów rnbli (z ogólnej snmy, przeznaczonej na

budow ę kolei) na cele koloniz acji, pomiarów z:e

mi, wsparcia na drogę, zasiłki na pierwsze lata

zagospodarowania się. W lat kilka później, bo

w r. 1897, snma na cele kolonizacyi wynosiła już

21,900.000 rubli rocznie. Ustanowiony dla tych

prac umyślnie transsyberyjski komitet rozpoczął

czynności swe od pomiarów katastralnych ziem

dla kolonistów przeznaczonych, a następnie do

!)odziała icb pomiędzy osadników nowo przyby

ycb. Rok rocznie wysyłano z Petersburga cały

sz ta b geometrów dla dalszych pomiarów katastru!

nych i dla wydzielenia odpowiednich jednostek

gospodarczych dla osadników zgłaszających się

W ostatnich kilka latach było zajętych temi pra

cami przeszło 200 geometrów, a rząd rosyjski wy

dał na te przedwstępne roboty pomiarowe od r

1893-1900 przeszło trzy miliony rubli. Rezultaty

prac tych były pomyślne. W r. 1900 było jnż 7

milionów d es ia ty n rozmierzonycb i podzielonych

w szczególności w guberniach tobolskiej i tom

skiej, jakoteż na obszarach Akmolińska. Dziś o

sady nowe nie biegną jedynie w pobliżu i wzdłuż

linii kolejowej, ale roz ciągają się dalej na północ

na obszarach Urmani i Faiczszu. Nadto wyszu

kali geometrzy w ziemiach Kirgizów więcej, niż

10 milionów desiatyn ziemi bogatej, która wkrót

ce w całości będzie skolonizowaną i przygotowa

ną pod nprawę rolną. Przy czynnościach tych po

miarowych zwracano uwagę na dwa głównie wa

ranki: nasamprzód interesy rozległych lasów ko

ronnycb miały być nienszczuplone w niczem przez

osadowników, a następnie prawa i roszczenia daw

niejszych osadników rosyjskich miały być w szcze

gólności uwzględniane.

Przy pomiarach przyjęto 15 desiatyn na jedne

go męskiego osadnika, jako jednostkę gospodar

czą. Wkrótce przeto zabrakło w zupełności ziemi

dla osadników w guberniach tobolskiej i tomskiej;

trzeba było prace pomiarowe i wydzielenia zieui

rozszerzyć na dalsze obszary, przecięte koleją

a więc na ziemie Akmolińska, Je nisejska, Semi

palatyóska, Irkucka, a nawet dalej za Bajkałem

w obszarach Amuru i Ussnri. Czynności pomiaro

we nie ograniczały się przytem do z adań jedynie

katastralnych, ale obejmowały w obszarach ste

powych, mianowicie w powiecie S a rabiiskim ,

w gnbernii Tomskiej, także rozległe roboty hy

drotechniczne ; kopano studnie, osuszano bagna

i moczary, budowano kanały i urządzano sa

dzawki, staw y, rezerwoary wody. Wszystko to

dla celów gospodarczych nowych osadników.

W ten sposób olbrzymie przestrzenie, dotychczas

uważane za bezwartościowe, zmieniły się w zie

mie, zdolne do uprawy, i stały się przedmiotem

pożądanym przez kolonistów. Komisya, mając do

rozdawnictwa ciągle nowe i rozległe obszary

ziem z różnorodnymi stosunkami klimatycznymi

i właściwościami ziemi, re gulow ała sama wprost

kołonizacyą, rozdzielając pomiędzy zgłaszając ych

się osadników ziemie, odpowiednio ich zamiłowa

niu , wiadomościom rolniczym i zdolnościom.

W ten sposób nadano kolonizacyi nowej pew ną

ciągłość i spoistość, tak, że nowe osady rozwijają

się bardzo pomyślnie w przeważnej mierze.

Obok tych osad, przygotowanych przez p :miary

rządowe i pod bezpośrednim kierunkiem rządu,

powstają od roku 1896 także tak zwane nieza

wisłe kolonie, założone w najbardziej lesistych

okolicach Syberyi. Ponieważ osady te leżą z a

zwyczaj daleko od głównej drogi, pobudował

rząd swym kosztem caią sieć dróg, a nawet bi

tych gościńców, ua których mogą wygodnie kr ą

żyć naw et dnże, ciężarowe wozy.

Prócz tego wprowadził komitet transsyberyjski

w życie cały szereg zarządzeń, które następnie

otrzymały moc ustawy. I tak wypracował spe

eyainą taryfę zniżoną dla osadników na frachty

kolejowe z Syberyi; zniżył też dla kolonistów

bilet klasy 3 ciej o 25*/e, zaś dla uboższych po

stanowił wydawać bilety jazdy wolnej, aż do naj

odleglejszych okolic n ad Amurem, bez najmniej

szej opłaty. Nadto rząd ndziela osadnikom nowym

znaczne zasiłki pieniężne na zakupno koni, bydła

i wozów, dla ulżenia w początkach zagospodaro

wania. Na całej przestrzeni od Czeljabińska u

rządzono w pewnych odstępach magazyny tow a

rowe i stacye lekarskie, pod naczeloym kierun

kiem osobnych urzędników. Chorzy i ubodzy znaj

dują tu opiekę lekarską i cieple jadło, po bardzo

uiskicb cenach. Już w r. 1900 stało 30 takich

schronisk, których koszt ogólny wynosił przeszło

300.000 rubli. T ak samo maią koloniści jadący

okrętami bezpłatną opiekę rządowych lekarzy

przez całą podróż.

Dla należytego przeprowadzenia wszystkich tych

zadań ustanowił rząd, j ak już wspomnieliśmy, o

snbDą komisyę, z licznym sztabem urzędników

różnych kategoryi pod naczelnym kierunkiem Stan

kiewicza. Komisya ta regestruje wszystkich no

w ych kolonistów, przeznacza im odpowieduie dzia

ły ziemi i pomaga bezustannie radą i czynem.

W końca komisya ndziela zaliczek rządowych nie

raz do wysokości stu rubli na rodzinę, prze

ciętuie zaś od 50 do 80 rubli. Od r. 1894 do r.

1900 a więc w okresie lat 7 wydano w tćn spo

sób 8 i pół miliona rubli zaliczek. Spłata tych

kwot rozdzielona zazwyczaj na 10 do 20 lat.

Rząd dostarcza zresztą ze swych lasów bardzo

tanie drzewo budulcowe na domy i zabudowania

gospodarcze ; również zaopatrnje rząd po cenach

kupna na w ypłaty nader dogodne osadników

w narzędzia gospodarcze, rolne, leśne, górnicze, a

to z nowozałożonych składów towarowych Utrzy

manie tych domów handlowych kosztuje rząd

rocznie przeszło pół miliona rnbli.

Ułatwienia te i dogodności dla nowych osadni

ków wzmogły w niezwykłej dotychczas mierze

prąd osadniczy. Wedle urzędowej rosyjskiej sta

tystyki wzrosła liczba osadników w ostatniem

dziesięcioleciu przeszło trzy razy w porównaniu

z liczbami przed r. 1890. W r. 1893 wynosiła

liczba nowych osadników 61.435, a jnż w r. 1899

przeszło 223.981. W przecięciu osiedla się przeto

obecnie co roku 137.000 nowych kolonistów, pod

czas gdy przed r. 1890 cyfra osadników nie prze

kraczała 45.000.

Równolegle z tą akcyą osadniczą zwraca rząd

obecnie baczniejszą uwagę na rozbudzenie wyż

szego życia umysłowego w Syberyi. Bnduje też

w ostatnich latach bardzo wiele cerkwi i szkół, a

w Tomsku założył uniwersytet. Kiedy Rosya bę

dzie zbierać w całej pełni owoce tych usiłowań

celem podniesienia kultury Syberyi, trudno dziś

orzec; to pewna, że bez prac ostatniego dziesię

ciolecia nie mogłaby dziś wcate przeprow adzać

swych a mbitnych planów w Azyi w rozmiarach,

jakie obecna w ojna z J aponią w pełni odsłoniła

?tMiesy».

Maczovića.

(D r Z. S .) W wielki piątek st. st. podpisano

w Konstantynopolu ugodę między Turcyą a len

nem księstwem Bułgaryi Naczorić zakończył

swoją misyę, która w ywoływała od rokn tyle na

dziei, zawiści i krytyk na Bałkanie, zaniepokojo

nym widmem oknpacyi. Ugoda Naczoyića ozna

cza pewieu zwrot w dotychczasowych pomiędzy

oboma państwami stosunkach, których anormal

ność graniczyła z ich zerwaniem. Szykanowanie

podróżnych, przejeżdżających granicę tu re c k o

bulgarską, ciągłe rewizye, utrudnianie przesyłek

kolejowych, dały się uczuć nadzwyczaj dotkliwie

handlowi bułgarskiemu.

Czy zwrot ten będzie

trwałym, pokaże przyszłość, na razie dość nieja

sna, zależna w wysokim stopniu od wypadków,

rozgrywających się po za terytoryum obydwóch

państw.

Dużo wyraźniej przedstawia się wartość realna

punktów nowej ugody — o ile odrzucimy wielkie

słowa, w które ta k lubi ubierać się Wschód.

Umowy na Wschodzie m ają przecież ustaloną ()—

Pinię. Zwyczajnie przy ich zawieraniu nie poczu

wa się do obowiązku dobrej wiary jede n z kon

trahe ntów — jeszcze częściej obaj. Pod tym wzglę

dem bizantyjskie tradycye idą w zawody z fał

szem tureckiej dyplomacyi, w której nia wiedzieć,

co podziwiać bardziej, dystyngow aną kłamliwość,

czy zuchwałość równie dystyngowaną; z po za

obu wygląda grymas zjadliwego szyderstwa.

Spojrzyjmy na w arunki ugody.

Bułgarya zobowiązuje się położyć kres działał

ności komitetów rewolucyjnych i przechodzeniu

czet powstańczych przez granicę; karać według

nstaw swoich poddanych, biorących ndział w re

wolucyjnym ruchu przeciw Tarowi,: i przeszkadzać

przewozowi i przenoszeniu m a tó/ałó w eksplodn

jących do Turcyi... Ależ, czyż do tego w zwy

kłych warunkach nie jest obowiązane bez sz cze

gólnych obietnic każ de państwo, postępujące lo

jalnie! Wasal, obiecujący podobne rzeczy swemu

suwereuowi, je s t złośliwym aż do nieprzyzwoito

ści. Za dawnych dobrych czasów, padyszach ka

załby pierwszemu lepszemu wezyrowi przysłać

do Stambułu skórę zuchwałego giaura; jego gło

wa sterczałaby pewnie na bastyonie fortecy zo

fijskiej. Czasy, kiedy poseł rzeczypospolitej fran

cnskiej, Ruffin, siedział w Jedykuli, są nie tak

dawne, a przecież zmieniły się ta k zasaduiczo!

O ile obietnice bułgarskie w rzeczywistości nie

obiecują nic, do czego B ułgarya nie byłaby bez

nich zobowiązaną, o tyle dotrzymanie ich obie

cnje dnżo mniej. Nikomn chyba nie je st w ątpli

we, że z jednej strony rząd będzie przeszkadzał

działaniom komitetów i środkom rewolucyjnym,

póki mu to będzie wygodne, że w danym razie

może odgrywać farsy z aresztowaniami szefów

organizacyi, jak to się działo niedawno ; lecz że

z drngiej strony komitety, o ile będą miały, jak

dotąd, opinię szerokich w arstw za sobą, potrafią

działać przeciw rządowi i księciu, którego po

zycya od dłuższego czasu je st męcząco niepe- j

wną.

W świetle tych obietnic niedwuznacznie widać

chytrą tw arz bułgarskiego chłopa, śmiejącego się

głupawo, póki uważa to za potrzebne. Jeśli po

wieje inny wiatr, uśmiech zmieni się łatwo w e

dług potrzeb chwili.

Obietnice Turcyi są niemniej pouczające. Mea- j

sure f o r Measure. Wszystkie jej zobowiązania,

nie w ychodzą poza obietnice, do których już raz

była skłoniona austro-rosyjską notą o akcyi re

formowej. Że dotrzymanie icb nie leżało w planach

padyszacha, świadczą chyba najlepiej ostatnie

utarczki dyplomacyi mocarstw o tandarmeryę

w wilajetach macedońskich.

W akcyi reform w Macedonii nastąpiła - po

tylu trudnościach — nowa faza. Oficerowie mo

carstw udają się na miejsce przeznaczenia w celu

przeprowadzenia organizacyi żandarmeryi. Nad

zwyczaj ważna dla Austryi kwestya podziału te

rytoryum między oficerów mocarstw, została za

łatwiona w sposób w części zadowalniający inte

resy monarchii na Bałkanie. Austrya, powołując

się na prawa, które jej daje berliński traktat,

żądała, jako sfery swojej działalności, Starej Ser

bii, która niewątpliwie je st kluczem pozycyi na

Bałkanie. Korzyść, jak ą ta pozycya przyniosłaby

interesom austryackim najlepiej stwierdza popłoch,

wywołany tem żądaniem w jBelgradzie, i żywe

protesty serbskie, poparte przez R»syę i Fraucyę.

Ostatecznie Austrya zyskała dla swych oficerów

bardzo ważny sa ndżak skopljański, co je st dosyć

znaczną wygraną dyplomacyi austryackiej. Stano

wisko to daje A nstrji możność kontroli działań

bułgarskich na granicy zachodnio - bułgarskiej i

serbskiej wzdłuż południowej granicy Serbii. Do

jej niepowodzeń zaliczyć trzeba zyskanie przez

Włochy dla ich oficerów wilajetu bitolskiego (Mo

nastyr)^ który opiera się na zachodzie o połu

dniową Albanię. Ze wzgłędn na albańskie aspi

racye Włocb, fakt ten nie jest dla monarchii bez

znaczenia.

IV.

Nie tak to łatwo zbadać tajniki biur prywa

tnych ,,pośredników", wysyłających naszych ludzi

«na Saksy".

Próbowałem dostać się z kilku ro

botnikami do mieszkania osławionej Doroty Ne

blowej. N iestety, bezskutecznie. Prz yjmuje tylko

ludzi, mających książeczki robotnicze. Wskazano

rui tylko ów lokal, gdzie za opłatą ntrojakaff o

trzymają robotnicy nocleg ; gdzie codziennie plą

czą się ich zastępy, czekające na uzyskanie pracy.

Opowiadają rzeczy, niepodobne do w iary. Nieraz,

wydawszy ostatni grosz, po kilka dui nic w ustach

nie mają. Neblowa ładzi i«h z dnia na dzień —

a tymczasem b)ąkają się o głodzie, przepędzając

m polu zimne i wilgotne noce. W yglądają jnż,

jak cienie, g dy nareszcie przyjdzie pośrednik, aby

zrobić umowy. Wygłodniali, przygnębieni, godzą

się na wszystkie warunki, na każdą praoę, na

rozdzielenie partyi. 1 to je st jedna z największych

klęsk puszczania się samopas na ,,targowicę" ro

botników, bez zapewnionej z góry pracy. P oka

zują mi ladzie słynną komórkę, gdzie je st miej

sca na 20 osób, a gdzie noce przepędza po 40 -

50 osób, płacąc po trojaka za przebycie kilku

godzin w najgorszych w arunkach hygienicznych

i moralnych..

Wśród ulewnego deszczu powracamy na dwo

rzec z mysłowickiego «piekła". Obok dworca, dla

braku miejsca pod dachem, wśród ulewy stoją

apatycznie setki ładzi. Część siedzi na kuferkach,

ustawionych na błocie; część, oparta o baryerę,

spogląda na pociągi, przywożące raz po raz no

we tłumy robotników, przybywających na loa

szczęścia.

—

Chodźmy jeszcze - powiada Dr Krzyża

nowski — do położonej przy dworcu hali. Tam

pan zobaczy wychodźców naszych do Ameryki i

Australii.

Na drzwiach napis: ,,Obcym wstęp wzbronio

ny" .

Przeszedłszy drzwi, rozglądamy się w tłu

mie, przygotowanym do dalekiej drogi na obczy

znę. Podchodzę do najbliższej grupy i pytam,

gdzie jadą?

—

Do Chicago - odpowiada młody mężczy

zna od Nowego Sącza.

—

A wiecie, jakie teraz stosunki w Ameryce?

Ladzie w ra ca ją z powoda braku roboty.

—

Może pan ta k naumyślnie mówi, żeby nas

odstraszyć. Nam tu mówią, że robotę znajdziemy

w Ameryce, a powiadają, że jeszcze lepszą w Au

stralii. Dlatego uie wiemy jeszcze, czy jecbać do

Ameryki, czy do Australii. Namyślamy się i bę

dz.iemy radzić z panem Weichmauuem.

—

Ja myślę ..

Nie dokończyłem zdania, bo szybko wszedł do

bali sierżant źandarmski w szarej pelerynie i pod

niesionym głosem, zwróciwszy się do nas, zapy

tuje:

—

Was wilnschen Sie uon den Leuten?

P. komisarz Krzyżanowski tłómaezy, że przyszedł

zasięgnąć wskazówek o zaginionym wychodźcy. Za

żandarmem wsnuął się p. Max Weiehmann, czar

ny brunet, o wybitnia semickim typie, persw a

dując :

—

Co pan komisarz od ludzi może się dowie

dzieć. Oni uio nie w iedzą; dopiero przyjechali.

J a mogę dać potrzebne wyjaśnienia. Proszę po

zwolić...

Mimo deszczn, w yprow adza nas na dziedziniec

i rozpoczyna długą rozmowę z Drem Krzyżanow

skim, opowiadając, jak wielkim jest ndobroczyń

cą" wychodźców amerykańskich i anstralskich.

Jedzie ich tysiące przez Mysłowice, a on w szyst

kich obsłuży; ladzie uie wiedzą, jak mu mają za

to dziękować. To j a mówię takim wychodźcom

sławi się p. Weichmanu — tyś biedny, ty mi

nic dać nie możesz, ale jak przyjedziesz do K a

nady, albo do Australii, to mi poślij pod moim

adresem list z podziękowaniem. Co ja mam takich

listów z Ameryki i Australii! Jakby zeszył, tobr

była gruba książka. Ja jestem jak ojciec dla tych

ludzi; teraz jedzie bardzo mało, bo zaledwie 50

do 60 ładzi dziennie, ale dawniej jechało po 200.

A on o każdym wiedział i każdemu dopomógł,

uieraz z w łasną krzywdą. Ale czy możua liczyć

na wdzięczność ludzką; wszak nawet on, taki

,,dobrodziej" wychodźców, narażony jest na różne

oszczerstwa. Psnje mu interes p Biesiadecka w Q

święcimin, utrzymująca tam ajencyę «migracyjną;

ale on jej wspaniałomyślnie przebacza swoją krzy

wdę i prześladowanie.

Nie potrzeba bystrej psychologii na określenie

wyrażenia: baranek w wilczej skórze...

Od p. D ra Krzyżanowskiego dowiaduję się na

stępnie, że Max Weiehmann pełnił poprzednio o

bowiązki towarowego spedytora kolejowego w My

słowicach ; porzucił wszakże wysyłkę towarów, a

wziął się do zyskowniejszej wysyłki ludzi. W prze

ciąga kilka lat doszedł do znacznego m ajątkn.

Przyjaciele obliczają jego majątek na 300 000 m.;

nieprzyjaciele na 400.000 m. Niedawno p. Weicb

mann zrobi( niezwykłą ofertę praskiemu rządowi:

oto zobowiązał się wybudować olbrzymie hale dla

robotników galicyjskich, jadących nna Saksy" o

raz dla wychodźców, jadących do Ameryki i Au

stralii, pod warunkiem, że każdy robotnik i wy

chodźca bezwarunkowo w tych barakach zamie

szkać mnsi i że rząd praski odda mn monopol

dostarczania robotników prowincyom niemieckim.

Na tem nie koniec. P. Weiehmann żądał, aby

Listy z Paryża.

—

Jeżeli chodzi o talent burzenia spokoju publi

cznego i drażnienia najcichszych warstw społe !

czeńatwa francuskiego, to palma pierwszeństwa na

leży się p. Combesowi. Zdaw ało się, iż zaciekły

wrog klasztorów, po dokonaniu banicyi zakonów

i zubożeniu Francyi o miliony, które trzeba wy

dać na zakładanie nowych szkół w miejsce zam

kniętych, kongregacyjnyeh, osiądzie na laurach.

Były to złudzenia. Złudzeniami naw et były fary

zenszowskie hasła, pomawiające pracowite zakony

francuskie o konspiracye polityczne — gdyż p.

Combes teraz dopiero otworzył karty i zrzuci!

m askę.. P. Combes, jak się okazuje, nigdy nie

walczył z katolicyzmem ani Rzymem, ani z wła

dzą Głowy Kościoła, p. Combes wypowiedział

w alkę wprost cbrześciaństwn. Prezesowi gabinetu

francuskiego już nie idzie nawet o zerwanie kon

kordatu, ani o skasowanie ambasady przy Wa

tykanie lub o sprowadzenie kultn religijnego do

praktyk oderwanych stowarzyszeń, nie mających

związkn z państwem — lecz poprostu o krzyż,

o godło wiary i miłości bliźniego. O to minister

stwo pana Combesa pracuje bez tchu, wygotowu

je stosy rozkazów, okólników, grozi, daje dymi

sye, piornnuje - a to wszystko w tym jedynie

celu, aby w instytncyi publicznej, nad którą po

wiewa trójbarw ny sztandar, nie było krucyfiksów,

aby oblicze Chrystusa nie denerwowało wolnego

sumienia, aby ktoś, stając przed tronem Rzeczy

pospolitej, nie w spomniał o Bogn.

Krzyżom rozkazano zniknąć. Rozkaz wyraźny,

kategoryczny — lecz nie tak łatwy do przepro

wadzenia, jak mniemał zapewne p. Combes.

—

Z dnia na dzień nadchodzą protesty, z dnia na

dzień słychać o oporze trybunałów, niezezwalają

cych, aby z sal sędziowskich zabierano im Tego,

co miłować zalecał nieprzyjacioły, z dnia na

dzień na wet zsocyalizowani robotnicy, wysłani

z żandarmami dla ,,dokonania czynności," w ost*

tuiei chwili sromają się tknąć krzyżów... Lecz

p. Combes ani myśli się cofać. Każdy protest

daje mn jedynie sposobność do wzmocnienia w ad

ministracyi państw a swoich popleczników; p. Com

besowi nie zależy na tem, czy go jnż nieuawi

dzą, czy będą nienawidzieć, jest mn zgoła obo

jętnem, czy np. w takim Saonie witają go puste

ulice, a świst opozycyi rozlega się naw et w s:di

urzędowego bankietu. Ludzie tacy, ja k dzisiejszy

prezes ministrów, raz dorwawszy się władzy, nie

dadzą się unieść ambicyi, nie zrezygnują, uie

pocznją swej kompromitacyi; ta k i ’h ludzi ledwie

katastrofa może wysadzić. Na tę ostateczaość,

mimo wróżby nacyonalistów, jeszcze się nie z a

nosi; p. Combes niewątpliwie jeszcze wiele podo

bnych barbarzyństw popełni. A ile przy tem roz

winie pomysłowości! Dość przytoczyć, że ponie

waż na szczytach wielu gmachów użyteczności

publicznej potężne krzyże w yciągają swe ramio

na i ponieważ usunięcie takiego krzyża ze szczytu

wymagałoby tysięcy franków na zakładanie ru

sztowań i t. p., więc p. Combes umyślił poprze

stać na odcinaniu ramion i przeistaczaniu krzy

żów w... piorunochrony.

Raczej ubolewać trzeba nad tem zaślepieniem,

niż się oburzać. Wszak Francya w ogniu pierw

szej rewolucyi przeszła już raz przez gorsze obłą

kanie. Toż wśród daw nych kościołów nie było

takiego, któregoby nie obdarto, nie zbeszczeszczo*

no — a przecież powrotna fala przyszła i Ind

francuski znów kajał się przed tem, co niedawno

chciał bańbić. Minęły krwawe rządy Konwentu,

minie więc prędzej jeszcze taki p. Combes. Co

tu smntne prawdziwie - to owo jątrzenie, owa

nieustanna w alka wewnętrzna, ferment, osłabia

jący Francyę na zewnątrz. Od prueesn słynnego

Wilsona, od panamskich skandalów aż do drey

fussyady i spraw y Humbertów, rząd Rzeczypospo

litej dokłada starań, aby roznamiętnienie opinii

; nie zmrużyło oka, aby lud francuski trawił siły

;na marnych awanturach, aby widział każde imię

!droższe obluzgane błotem, aby nikogo nie nsza -

!nował, w nic nie wierzył, ze wszystkiego drwił.

Jakoż drwina jest dziś we Francyi hasłem dnia,

filozofią życia.Drwi się tu ciągle i ze wszystkie

go, nawet z Combesa, nawet z chowającego się

po za raurem cyklistów Loubeta; drwi się z roli

gii, z nauki, ze sz tuki; jedno tylko zmusza dn

powagi i skupienia — to frank. Frank jest po

czątkiem i końcem każdego uznania, każdego se n

tymentu, każdego szacunku. Oa daje naprawdę i

fra te m iti i egalite i liberti, on jeden chroni od

drwiny.

Od iat czterech wychodzi w Paryża tygodnik

międzynarodowy L ’Eu ropłen, dla nas, Polaków,

może tem ciekawszy, że posiada własnego refe

renta do spraw polskich. Należy oddać L ’Eu ro ^etn

spra wiedliw ość, że okaznje wiele dobrej woli

w stosnnku do nas; szkoda tylko, że miesza nas

ze wszystkiemi zajściami rosyjsko-żydowskiemi;

szkoda jeszcze, że rozmaite orędzia naszych krań

cowych partyj uważa za wypadki dziejowe i za

ostat;.ie słowo naszej opinii. Otóż L ’E u ropóen o

głosiło ankietę na temat: czy Francya upada?

Ankieta, na bardzo szerokie zakrojona ramy, dała

dotąd kilkadziesiąt nazwisk z pośród luminarzy

rozmaitych narodów, dała tysiące wierszy umoty

wowanych mniej więcej odpowiedzi i równocze

śnie jnż dowiodła, że je s t tylko stekiem mile po

łechtanych ambicyj, sileniem się na fajerwerkowe

frazesy i obieganiem się o zaskarbienie sobie

względów francuskich.

Od Carmen Silvy do Bjoernstjerne Bjoernsona.

od M. H. G. Wellsa (który po drodze wypisał

sobie rekla mę do swego nAnticipations") aż do

Schlafa, same komplementy i wykrętne odpowie

dzi. Kilknnastn ludzi zaledwie, jak n. p. Brandes

1uznało niemożliwość dania odpowiedzi bez całego

szeregu stndyów ; za to niektórzy «wielcy" zgoła

I stanowcze wyrazili postulaty. D w a szczególne zda

nia zasługują na swego rodzaju wyróżnienie.

—

Pierwsza Arno Holza z Berlina, utrzymującego

!stanowczo, że ,,teraz Niemcy wzięli berła drama

tu i poezyi lirycznej;" drugiej natomiast nu źna

zgoła przyklasnąć! Oto M. G. Bernard Shaw

’t, Londynu taką daje odprawę: nCzy Francya

chyb się kn upadku? Prawdopodobnie tak jest,

skoro redaktorowie czasopism z adają takie głnpie

(stupides) zapytania!" — Składając w tem miej

scu hold dla samozlapania się redaktorów L En

ropeen — pozostaje tylko do skonstatowania, że

prócz profesora L. Gumplowicza, datującego odpo

wiedź swą z Gracu, nie ma dotąd nikogo ani z Kra

kowa, ani z Warszawy, ani z Poznania, ani z Wil

na, choć roi się od nieznanych naszemu światu

nazwisk z Lipska, Medyołann, Utrechtu, Ode;sy

i Bukaresztu.

Jest to o tyle dziwne, że od niejakiego czasu,

w miarę osłabienia więzów aliansu francnsko-ro

syjskiego, zmysł polityczny nadsekw ański coraz

śmielej przypomina sobie, że jeszcze istniejemy.

Wprawdzie i teraz zdarzy się, że taka Patrie,

mówiąc z powoda wojny o Rosyanacb, zatniesz

kujących stale w Paryżu, bez ceremonii zacznie

s obie.. od Radziwiłłów, a skończy na Zamoyskich

i ledwie Rzewuskiemu doda, iż jest ,,także" Po

lakiem. Ale to są wypadki coraz rzadsze, a z n

wagi na niski poziom tego czasopisma, biabe. Na

ogół zmiana a a lepsze. A zmiana taka jest dla

nas spraw ą niemałej wagi, a to bynajmniej Die

w myśli ntopij politycznych, lecz w niezaprzecz,)

nym fakcie, że Francya, a Paryż w szczególności,

jest wielkim rynkiem wymiany dorobków cywili

zacyjnych i że dorobek taki jest często równie

potężnym dokumentem praw a bytn narodów, jak

grocie wymustrowanego żołnierza. Polacy, mimo

bądżcobądż wielkiej ongi Francuzów gościnności do

dzisiejszego dnia są w Paryża najsłabiej łączącymi

sit; pomiędzy cudzoziemcami, choć najbogaciejl

wyposażonymi w instytucje p mocuiczc. Jest uas}

tu, na Sekwaną, podobno 6.000 i mamy bibliote

kę polską, szkołę polską, kościół polski, przytułsk

polski, uniwersytet ludowy polski, pół tnzina roz

maitych towarzystw — i w reziltacie niema nas

tu wcale. Nienawidzimy się za różnicę zdań, za

współzawodnictwo pracy, obmawiamy się, doku

czamy sobie, podstawiamy nogi wzajemnie, stro

nimy od siebie, irytuje nas każde nazwisko, nad

poziom w yrastające.

Każde kółko, kółeczko

jest nadewszystko jakiemi arojonem stronni

ctwem politycznem, — przywlaszczającem sobie

prawo szarpania czci uczestników innego naj

bliszszego kółka. Biada Polakowi, któremu ro

dak ma przed Francuzami wydać świadectwo!

Wówczas padną w vrazy nielitościwe, krzywdzące,

co gorzej, nieraz nikczemne, oszczercze. Biada i

wówczas, gdy rodak chwali, bo tn karykatura

większą bodaj czyni krzywdę. Nad Sekw a ną je

steśmy zdolni de dwóch ostateczności, albo z gry

masem ironii powiadamy Francuzowi, że wogóle

dziwimy się, jak można mówić o Quo Vadie,

którego my do rąk byśmy nie wzięli.

—

albo

z błyskiem oczu wołamy: - Iksiński nic jeszcze

nie napisał ale, ja pana mówię, że to jest naj

większy poeta pod słońcem! — W słowach tych

oie ma przesady; dość przejrzeć korespondencye

paryskie nadsyłane poDkim czasopismom. Prawda,

korespondencya paryska z konieczności Francyą

zajmować się powinna, ale dlaczego zapomina o

tych, którymi kraj się interesuje, którzy ciężko

nieraz walczą o zdobycie polskiemu imieniowi

stanow iska, którzy bezpośrednim są łączuikiem

kultury i wiedzy. Kto i co u nas wiedział o pani

Carie-Skłodowskiej przed deszczem spadłych na

nią nagród? Kto u nas zdaje sobie sprawę, że

oa każdym szczebla społeczeństwa francuskiego

mamy rodaków i to rodaków, do których dość rękę

wyciągnąć, aby wspomnieli na dziadów i odpo

wiedzieli sercem.

Za wiele moż« tych morałów — idę więc da

Albsrta Cima, Uterata francuskiego, powieściopj.

wycWdzi c wyjątkiem dzd po niedzieli i świętach uroczystych dwa rasy dzienni», «. aiianow*cio

o godzinie 6 rsao i o godzinie 6 wieczorem.

We Lwowie ,,Cm *" iest de *abycia w Marach tizlszniHw A. 01«»w»kisga, ł . Sakoław»i(l«gł 8. Bacbstabs , na

*tacyactt kolejowych w Tarnowie. Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sącza na paranie w księgarni kolei.

Presaaepsta

wy*oaI:

»M4cały rok l]na kwartał na 1 miesiijc

W Krakowi* a niiejoca

40 koron : 10 koron 3 kor. 60 h;J.

Pocztą w państwie Austryackiem........................................

koron i 12 koron 5 ker, -

«J? Ł Niemieckiem

..................... .....

36koron 14 koro» 5kor.60 h .i

B do Włoch, łrancyi, Anglii, Belgii, gzwąjcaryi, Turcyi

iaiaych państw, należących do związkupocztowego

64 koron | 16 koron 6 kor.

Osobna prenumerata na wydanie poranne wynosi miesięcznie c przesyłką pocztową 1 koronę

3^ li»l., w miejscui z odniesieniem dodomu1koronę.

Oddzielny Nr wydania porannego w Krakowie po 4 hal., a wieczora, po 20 hal.; z przesyłką pocztową 24 hal

r ’rerAKinerete przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

-—

Listy z pśe

ctądami i p r a s e k a r . y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się uadeyład franco do

aamimstrąeyi Czasu w Krakowie.

—

iłeklamacye nieopieczftotoane uie podiegąją opłaci« pooiiowoj

Listówniefrankow mydi aie przyjmuje się.

hękopitmóics nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction