Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 613 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 16

Kraków, Sobota 20 Stycznia 1906.

Rocznik ŁIX.

CZAS

(Wydanie wieczorne).

Barykady w Hamburgu.

W państwach, wchodzących w skład Rze

szy niemieckiej, rozpoczął się ruch o re

formę pra w a wyborczego do sejmów. Obja

w ia się on pochodami i demonstracyami.

W Hamburgu przerodziły się one w krwa

we starcie z policyą, barykady, rabunek i

gwałty. Rządy odpowiedziały n a ruch ten

wogóle zakazami pochodów i rozdaniem

wojsku ostrych nabojów, w Hamburgu zaś

trzema setkami rannych.

Taką jest zewnętrzna charakterystyka

wypadków, o których z Niemiec donoszą

telegramy w ostatnich dniach. Więcej je

dnak od szczegółów, od tej faktycznej stro

ny, zasługuje na uwagę wewnętrzny cha

ra kter hamburskiej demonstracyi.

Robotnicy zorganizowani, socyalistyczua

partya twierdzą, że gwałtów, rabuuku, u

szkodzenia cudzej własności dopuścił się

mob, źe wina spada w najmniejszej mie

rze na socyalizm. Choćby tak było rzeczy

wiście, choćby ani jede n członek stronnic

tw a nie przyłożył ręki do zbrodni, spełnia

nych na ulicach Hamburga, żaden nieuprze

dzony sędzia nie zdejmie winy za kre w i

gw ałty hamburskie ze sumienia stronnic

twa, którego siła i wzrost zależy od siły

i wzrostu zaszczepionej przez niego niena

wiści.

Choćby cele socyalizmu były najszla

chetniejsze, to środki, przez które dąży do

ich zwycięstwa, muszą zdeprawować cha

raktery i zniszczyć wszelkie uczucia etyki,

opartej na miłości, a obudzić najgorsze

instynkty. Bez względu ua program i ta,—

ktykę samy ch socyalistów, w ślad za nimi,

ja k mściwy cień, iść musi wszędzie i

zawsze straszne widmo anarchii. Jakąkol

wiek byłaby teorya socyalizmu i — jeg *

polityczna w ciałach reprezentancyjnych

praktyka, to zawsze działać on musi na

swoje otoczenie, j a k wylęgarnia bakteryj,

niszczących wszelki porządek, wszelkie

prawo, wszelkie uczucie poszanowania c u

dzych dóbr materyalnych i moralnych.

Optymistycznie nastrojeni teoretycy poli

tyczni otrzymali obecn:e wymowną n»ukę.

Wypadki w Rosyi, anarchia i ruina olbrzy

miego państwa, nie przekonywała ich, setki

przyczyn bowiem przemaw ało w ich mnie

mauiu za zupełną odrębnością wschodu eu

ropejskiego, n.e dającego się, wedle ich

zdania, porównać ze żadnem państwem no

wożytnem. Dzisiaj nauczyli się, że ,,agita

cya nienawiści" działa wszędzie jednakowo,

że niema państwa tak silnie zorganizowa

nego, w któremby nie doprowadzała do

jednego i tego samego rezultatu, do gw ał

tów i zbrodui.

Wypadki hamburskie powinny dostarczyć

także i drugiej lekcyi. Rozruchy zostaną

tam poskromione silną ręką i szybko. Wy

pierają się ich już dzisiaj socyaliści. Pr ze

ciwko stłumieniu zbrodni, a za plądrują

cym i wszczynającym pożary tłumem nie

oświadczy się tam opinia publiczna żadne

go odłamu społeczeństwa. T a stanowczość

i zwartość obrony powinna być drugą na

uką, płynącą z w ypadków hamburgskich.

Przekonały one wszystkich, że prądy, któ

rych istotą je st nienawiść i anarchia, nie

znajg, 8łup ów granicznych i nie odróżn;ają

ich kolorów. Przenoszą się i przerzucają

siłą jednolitości natury ludzkiej. Oby prze

nosiło się z równą intenzywnością poczu

cie obowiązku i odpowiedzialności, jakiem

powinna się odznaczać władza, i etyka opi

nii, jaką kierować się powinno społeczeń

stwo.

Krwawe zajścia w Hamburgu dowodzą

wreszcie, że mylą się ci wszyscy, którzy

sądzą, źe byle dać powszechne i równe

prawo głosowania do parlamentu, uastąpi

ogólne uspokojenie i że zamilkną wówczas

dalsze żądania o takie samo prawo do in

nych ciał reprezentacyjnych. W państwie

niemieckiem zaprowadzono powsze hne i ró

wi e prawo głosowania do parlamentu, a mi

mo tego wrzenie uie ustało,

przeciwnie,

w ybucha płomieniem, groźnym dla bezpie

czeństwa społeczeństwa i dla państwa. Czy

u nas mogłoby być inaczej ? Czy państwem,

w którem żyjemy, inne miałyby rządzić

prawa naturalne? Zaprowadzenie powsze

chnego i równego prawa głosowana do

Rady państwa będzie tylko jednym et pem

w zwycięskim pochodzie socyalistów, ale

procesu niszczenia, który się za ich spra

wą rozgrywa, nie wstrzyma.

Pochód radykalizmu.

W zamku królów francuskich odniósł radyka

lizm zwycięstwo. Jego przedstawiciel Fallićres

wybrany został w Wersalu prezydentem rzeczy*

pospolitej na !at siedm. Jest to zresztą zwycię

stwo w ł nie rządzącej kliki, zwycięstwo, które

,zaznacza tylko coraz większe przechylanie się jej

na lewo Kontrkandydat Doumer należy także do

tej kliki, ale że przeciwdziałać próbował temu na

chylaniu się, uległ — a jego upadek zaznaczył

dalszy pochód radykaliztnn i stwierdził jego ro

smącą przewagę. Wszelkie są po tema dane, że

Fallieres będzie równie bladym prezydentem, jak

nim był Loabet, że będzie w historyi Francyi po

stacią bez wypukłości, ale narzędziem w rękach

skrajnych żywiołów kliki. Zastaje on, jako rzecz

doktn aną, najdonioślejsze radykalizmu zniszcze

nie: zniesienie konkordatu i rozdział Kościoła od

państwa — a przeprowadzanie odnośnych ustaw

odbywać się będzie pcd nienawistuem dla Ko

ścioła okiem zwycięskiego radykalizmu, za jego

prezydentury niewątpliwie dla tego radykalizmu

nietylko pobłażliwej, ale i przyjaznej. Objawem

zewnętrznym antyhistorycznej i antyfrancuskiej,

gwałtownej przemiany w stosunku państwa do

Kościoła, była już nieobecność na urzędowych

przyjęciach noworocznych duchowieństwa i złoże

nie powinszowań ciała dyplomatycznego naczelni

kowi państwa nie wedle tradycyjnego zwyczaju

przez uuncyusza, lecz przez najstarszego włoskie

go ambasadora hr. Tornielli. Znamiennem jest, że

w dzisiejszych czasach zwycięstwo radykalizmu

zespala się zwykle z antypatryotycznym na ze

wnątrz kierunkiem. Wybór. Fallieres’a powitany

też został przyjemnie w Berlinie, bo daje polity

ce niemieckiej wogóle, w szczególności w Algeci

ras lepsze nierównie rękojmie, niż gdyby Doumer

objął był w tej chwili prezydenturę Radykalizm,

nie wyjmując domorosłego, stawia wszędzie

w pierwszym rzędzie sekciarstwo, w drugim do

piero patryotyzm i dlatego staje się sprzymierzeń

cem, może nieraz bezwiednym, ale najlepszym

antynarodowych działań i przewrotów.

W Anglii, kraju pod wszelkimi względami,

szczęśliwie wyjątkowym, nowe do parlamentu wy

bory przechyliły bardzo znacznie szalę na lewo,

ale, jak d świadczenie uczy, tylko na czas jakiś.

Tam przegrana konserwatystów nie znaczy jesz

cze zwycięstwa radykalizmn, lecz jest przeważuie

tylko peryodycznym, w dobrze nrządzonem pań

stwie konstytucyjnem, koniecznym powrotem do

władzy drugiego stronnictwa, powrotem, który nie

zapowiada wcale przewrotów gwałtownych, acz

kolwiek mcże przynieść reformy, bardziej zbliżo

ne do radykalnych niż zachowawczych zapatry

wań.

Pierwsze mają w ogóle w Anglii więcej

zwolenników po wsiach, niż w wielkich przemy

słowych środowiskach; to też znaczny wzrost

strcnnictwa robotniczego przy obecnych wyborach

dokonynuje się z wykluczeniem socyalistów,

z których dotąd ani jeden wybranym nie został.

Najważniejszą klęską kon serwatystówrangielskich

jest upadek w Manchester byłego pierwszego

ministra Balfoura; najefekt,owniejszym wypadkiem

wyborów jest niezmierna większość głosów, otrzy

manych przez Chamberlaina w Birmingbame, co

przypisać należy jego osobistej dzielności, warto

ści i wytrwałości. Prawdopodobnym skutkiem

wielkiej większości liberalnej będzie, iż rządj nie

potrzebując się liczyć zbytecznie z Irladczykami,

odłoży Home Roule. Bądz co bądź za wielkie zwy

cięstwo liberałów w Anglii nie podziała powstrzy

m u jąc na pochód ogólnego radykalizmu, tak

w zadaniach społeczno-politycznych, jak w anty

patryotycznej polityce zewnętrznej. I w tej mie

rze angielskie wybory przychodzą z pomocą ra

dykalizmowi światowemu.

Najniepocieszniejszym objawem jest, gdy po

chód jego witają frygijską czapką książęta —

jak to świeżo uczynił następca tronu bawarskiego

ks. Ludwik, który szumnie oświadczył się za po

wszechnem, równem, tajnem glosowaniem, opie

wając wszystkie jego dobrodziejstwa! Natych

miast krwawe w Hamburgu wypadki przyniosły

do s!ów książęcych komentarz. W Saksonii prze

myśliwa już rząd nad ustępstwami wobec ruchu

za równem głosowaniem, a w Prusiech przygoto

wują się do stawienia mu oporu na ulicach i

w Izbach.

W Austryi dobrowolnie a niepotrzebnie rząd

gotuje zradykalizowan;e państwa, już wcale do

naszych stosunków nie dającem się rozsądnie i

rozumnie zastosować, powszechnem, równem gło

sowaniem. Ze wszystkich lekkomyślnych u nas

prób, ta jest najbardziej płochą, bo karkołomną.

Kiedy mali ludzie male załatwiają sprawy, niema

niebezpieczeństwa; lecz kiedy do wielkich się

zrywają, obawiać się przychodzi doniosłych nie

szczęść. Można było przypatrywać się obojętnie

lub z politowaniem urzędniczym gabinet ;m, do

póki ograniczyły swoją robotę do chuśtawki mię

dzy Czechami i Niemcami, lub gdy szło o to,

czy prcwizorya budżetowe uda się wydzielić z ob

strukcyi, czy też przyjdzie je p )Stanowić para

grafem 14 ; ale przerażenie wywołać musi, skoro

taki gabinet z lekkiem sercem a krótką pamię

cią podejmuje przekształcenie państwa przez po

wszechne, równe wybory do Izby poselskiej, oraz

przeistoczenie składa i istoty Izby panów.

Innym, w innym nieco stylu mężem sianu był

niezawodnie hr. Taaffe, i inną niewątpliwie, niż

zamierzona, byla ustawa wyborcza, którą wniósł.

Nie pozbawiała ona nikogo za wierność państwu

i tronowi przyznanych i posiadanych praw; nie

karała warstw społecznych i narodów, które ani

zdrady się nie dopuściły, ani bnntu nie podnio

sły — a przecież zwalono i człowieka niepospo

litego, miary nie dzisiejszej, i jego ustawę i jego

gabinet. Przywódcami parlamentarnymi byli wte

dy Hohenwartb, Plener i Jaworski. Obecnie sły

szy się tylko — że będzie źle, ale być mnsi!

Dlaczego być musi? Chyba dlatego, że niema

tych, coby przeszkodzić umieli, aby się żle nie

stało, ale — kn pożytkowi i chwale radykalizmu

w pochodzie.

W Rosyi, w której znowu wszystko się dzieje

inaczej, niż wszędzie, a raczej dziwacznie, ostrze

radykalizmu, pobitego na ulicy, zwraca się prze

ciw temu, co już teraz w danych warunkach może

jedynie położyć koniec zgubnemu dawnemu sy

stematowi i otworzyć nowy, pomyślniejszy okres:

przeciw zgromadzenia, powstałemu z wyborów,

przeciw Dumie państwowej. -

Można było nieza

wodnie żywić poważne wątpliwości o powodzenia

i skuteczności parlamentaryzmu w Rosyi, i dziś

jeszcze niepodobna orzec stanowczo, czy będzie

lekarstwem na skomplikowane zapalne i zasta

rzałe choroby państwa goraz społeczeństwa. Po

wstanie tak w Rosyi, jak w krajach, pozo

stających pod jej panowaniem, jeszcze przed ze

braDiem się parlamentu, zbyt licznych, niemal nie

zliczonych stronnictw, nie jest dobrą oznaką,

| albowiem objawem, występującym zwykle przy

skrzywieniu się, jak w Austryi, parlamentaryzmu,

podczas gdy w Anglii, gdzie nigdy nie przestał

być czerstwym, dwa tylko stronnictwa staczają ze

!sobą peryodycznie stanowczą walkę. Mimo tego

dziś stosunki tak się wJRosyi ukształtowały, że

dla ładu, połączonego z naprawą, zebranie się

Dumy jest niezbędnem, czy przeznaczeniem jej

jest powodzenie, czy też ma się okazać nieudałą

próbą.

To przekonanie o potrzebie Dumy, podzielają

dziś już wszystkie, prócz skrajnego radykalizmn,

żywioły i czynniki, począwszy od cesarza, który

zapewne wolałby był zachować przekazaną mu

przez przodków całą władzę, lecz który, jak za

pewniają komunikaty, stanowczo nie chce cofnąć

manifestu z 30 października i pragnie, aby zo

stał wykonany. Bardzo w tej mierze znaczącem

jest, co nam opowiadano: Jeszcze za rządów Ple

wego i w jego mieszkaniu, Witte w szorstki, wła

ściwy sobie sposób, urągał stosunkom austrya*

ckim, twierdząc, że nadanie w niej konstytucyi

było błędem i nieszczęściem, że państwo złożone

z różnych narodowości nie jest do niej sposobnem.

To samo - ciągnął dalej - powiedzieć trzeba

o Rosyi, aczkolwiek zachodzi ta ważna różnica,

iż w niej jest jeden, rdzenny, przeważający na

ród, stanowiący państwowy h’oc — a przecież

odpychał myśl konstytucyi i parlamentaryzmu

w Rosyi, a wychwalał, jako ideał stawiał, wpraw

dzie nie rosyjską, ale - pruską biurokracyę! 1

Ten sam Witte sporządził manifest z 30 paździer

nika i obstaje dziś przy jego przeprowadzeniu.

,,Byli** ministrowie.

Wiedeń 19 stycznia.

(=) Cala prasa mówi o powołaniu do gabi

netu D a Pacaka i Dra Derscbatty, jako o rzeczy

uiemal postanowi* nej i jakoby bardzo bliskiej.

Jeżeli istotnie tak jest, to w zestawieniu z nie

chęcią do tej rekonstrukcyi, jaka się w organach

partyjnych przebija, odn si się wrażenie, że pp.

Pacak i Derscbatta mianowaui raczej zostaną by

łymi ministrami. Cala sytuacya wskazuje na to.

P. Dr Pacafe wstąpić ma do gabinetu w przed

dzień zmiany ustawy wyborczej, zmiany takiej,

która, jak nawet czeskie dzienniki przyznają, nie

chybnie wi§kszość|mandató(v czeskich odda w ręce

agrarczyków. Dziś reprezentuje w gabinecie na

ród czeski Staroczech prof. Randa. Prof. Randa

jest jednak nie tylko Staroczechem, ale i uczo

nym światowej sławy i chlubą swego narodu.

Dlatego też wszystkie stronnictwa czeskie zgo

dziły się na to przedstawicielstwo. P. Dr Pacak

jest dobrym czeskim patryotą, ale ostatecznie

przecież niczem więcej jak reprezentantem — co

prawda wybitnym - jednego z czeskich stron

nictw i jego prezesem. To zaś właśuie stronni

ctwo, po przeprowadzeniu reformy wyb )rczej, ska

zane jest na mniejszość, jeżeli nie na zupełny

debacie. Co zaś tyczy się Dra Derscbatty, wy

starczy wskazać Da ogłos*rne dziś oświadczenie

przywódcy Niemców czeskich p. Eppingera. P. Ep

pinger oświadcza zapełnie jasno, że o powołaniu

Dra Derscbatty do gabinetu nikt z nim nie trak

tował, 8 e alą sprawę zna jedynie z gazet. A je

dnak Niemcy czescy zawsze jeszcze byli dla po

lityki niemieckiej w Austryi decydującymi. Także

stanowisko kierującej prasy niemieckiej nie wróży

p. Derscbaeie długiego ministeryalnego bytu.

N. fr . Presse napr/.ykład oświadcza się wogóle

przeciwko niemieckiemu ministrowi - rodakowi i

przeciwko wszelkiemu kompromisowi z Czechami.

Bardzo charakterystycznem jest zachowanie się

Na polskiej wsi.

Z opowiadania uczestnika.

...

Gdym zajeżdżał przed ganek, zmrok padał

W półcienia, półświetle odraza miałem jednak wra

żenie, iż dworek szwagra wygląda inaczej, niż

przed trzema miesiącami, gdy o tej samej porze

turkotały przed nim koła mej bryczki. Jakieś

szare okienice, których nigdy przedtem nie wi

działem... nie miałem wyobrażenia, że kryją się

gdzieś w kącie strychu czy spichlerza; g *nek pu

sty, służby nie widać. Przecież to dopiero szósta,

niespełna nawet. Zsiadam, drzwi zamknięte. Na

reszcie slycbać klucz w zamku, padamy sobie

w objęcia.

Cóż to, śpicie? Razem z kurami?

Szwagier zamykał starannie drzwi na klucz

i rygiel. Potem zawiesił dubeltówkę trzymaną

w ręku

Moźnaby i w dzień sypiać, skoro w noey

się czuwa — odparł krótko.

—

A teraz ja spy

tam: wy w Warszawie, spicie?

—

Bo cbyba tak, skoro nie wiesz, eo się n nas

dzieje. Grześ, brać walizkę! — dodał do chłopa

ks, któremu z kieszeni wyglądała kolba ogrom

nego, starego rewolweru.

—

My ta ciągle na stra

ży. Każdy ma taką pnkawkę, od czterech stróży

nocnych, do starego kucharza. No, chodźmy eo

przetrącić.. .

Ledwie usiedliśmy, hałas na dworze Wszystko

się zrywa, tknięte jak iskrą z butelki lejdejskiej. Co

za nerwy n tych ,,zdrowych wieśniaków"! Przed

gankiem turkot kół, i jęczy żałośnie trąba stróża

nocnego.

—

Nie otwierać drzwi! Dowiemy się, kto to

taki!

Przez grube deski, nabite gwoździami, dochodzi

glos wcale nie rozbójniczy:

—

Przepraszam bardzo szanownych państwa!

Jadę z ...skiego. Trzydzieści mil... Jestem ...ski

z Warszawy.

Krótka narada. Drzwi się uchylają Szwagier

zarządza krótką indagacyę i przewierca wzrokiem

futra, w których kryje się jakaś mała figurka.

Po pomyślnym egzaminie, dabe!tówka opuszcza

się w dól, nieznajomy wkracza i eksplikuje się

w krótkich słowach. Prosi o nocleg, nazajutrz po

prosi o konie i ruszy dalej. Pojechałby chętnie

koleją, ale w miasteczku już głośno opowiadają,

że kolej stanie. Przeprasza za subjckcyę, zdejmuje

kilka burek, futro, wiesza dwa rewolwery i kła

dzie kastet o potężnej gałce.

Zaczynam zdawać sobie sprawę z tego, co się

dzieje. W opowiadaniu gościa mięszają się czarne

sotnie z samosądami włościan, nahajki kozackie

z Brauningami socyalistów. Przybyły opowiada

straszne rzeczy. Wprawdzie dodaje sam, że to

przesada zapewne — lecz sypie faktami.

—

Po drodze spotkałem żyda. Ci wszystko wie

dzą. Opowiada, że w ...skiem .,czarna sotnia"

plądruje dwory jeden za drugim. Dwa miasteczka

spalone. Nie cbciałem wierzyć. W

...skn zatrzy

mują się przrd «powiatem", widząc kupę chłopów

,,Skąd wy, przyjaciele?" «My ze ...skiego". nCzy

to prawda, że tam rabują". ,,Święta prawda Sam

widziałem, jak palili dwór w ...cacb. Napadli

i na wieś, ludzie do parowu uciekli, ale ledwuś o

ich nie pozabijali. Mają handziary (Bóg wie

co to takiego? może janezarki?) i kingały

(zapewne k i n d ż a ł y). Na piersi czarne pancerze(?)

Słychać, że rząd po pół mbla płaci każdemu, aby

panów bili...u

—

To jeszcze dobre wiadomości — przerwał

szwagier— u nas, to by powiedzieli, że ,dobrzy

ludzie" biją panów za to, że cbcą wprowadzić

pańszczyznę z powrotem. Każdy chbp to ci pow

tórzy do oczu. I jesźcze doda: ,,ale my się nie

damy! Był tu taki pan z miasta i mówi!, co ro

bić.. A w mieście naczelnik to samo gadał., ."

—

Naczelnik? W mieście?

—

A wiesz ty, co to naczelnik ? Nie wiesz, to

ci powiem. Urządzają przed tygodniem wie;

w miasteczku.. narodowy... Posłali i mnie do na

czelnika powiatu, razem z innymi, aby powiedział,

czy nie każe zabijać, mimo pozwolenia. Bo i lak

bywa Pozwoli, a potem «szaszki z pochew!".

!,Ależ panowie — mówi mi naczelnik — koza

ków w mieście niema, sami wiecie ! Dragonów

schowam! Róbcie co chcecie, byle spok-jue,

j wsio możno tolko astarożno /" Wiedzieliśmy, co to

-znaczy, zamieniliśmy parę mądrych słów...

—

Uśmiechnął się widząc, że nie będzie stratny. Do

swidania !

Jest wiec. Setki chłopów, księża, obywatele.

Mówi jeden, drogi, trzeci. Wreszcie wychodzi

ksiądz i zaczyna z nowej beczki.

,Ja wiem —

powiada cbłopom — że wam ciągle w głowie

pańszczyzna. Otóż jak mnie tu żywym widzicie,

jakem wasz, z chłopów, ja mam ojca i matkę

w chałupie o milę, tak to nie prawda ! nieprawda!

Nie będzie pańszczyzny, choć będzie autonom;a!

Będrie wolność, będzie wszystko p i polsku, ale

pańszczyzny nie będzie ! A jeżeli nie wierzycie,

to przysięgam, że gdyby coś takiego się pokaza

ło, pierwszy z wami ruszę, jak mi Bóg miły !

Ale nie wierzcie, bracia ! Nie wierzcie !"

Chłopi spoglądnęli po sobie, raz, drngi. Księ

dzu wierzą, zwłaszcza takiemu, co z nich wyrósł.

Już patrzą inaczej, już któryś ciśnie się do

mównicy... At nagle ode drzwi - tumult. Jakiś

młodzik przeszturehnje się naprzód, wskakuje na

mównicę i zaczyna swoje... Socyalista. Czego nie

nagadał! O pańszczyźnie, o panach, co ssą krew

chłopską, o porządku, jaki trzeba z nimi zrobić,

o tem, że wszystkie grunta to własność chłopska.

Krew się burzyła. Ode drzwi wtórują mu przyja

ciele... Ksiądz krzyczy. «Kłamiesz, Judaszu!" I

tumult co raz większy. A w śród zamętu, nagle,

otwiera się główna brama. Patrzymy.. sotnia ko

zaków na podwórzu...

Na sądzie ostatecznym nie będzie chyba takiej

wrzawy, jęku i płaczów, jak w tej chwili. Kobie

ty, których pełno, mdleją, chłopi do kijów... Ja

chwytam żonę wpół, dopadam najbliższego okna,

przesadzam na podwórze, do bryczki... Dziękiż

Ci, Panie ! W pięć minnt byłem na polu. W mia

steczku pohnlali sobie kozacy, jak zwykle. Kilku

zabitych, rannych bez końca.. A nazajutrz, wiesz,

co za pogłoska krążyła po wsiach? Że «panowie"

umyślnie sprowadzili chłopów do miasta, aby ich

wyrżnięto! Co za podłość !

Wśród takich opowiadań, przyszła dziesiąta.

Szwagier był wielce uradowany z przybycia gościa,

bo, jak mówił w każdym pokoju będzie spał je

den mężczyzna, w sieni parobcy z bronią, więc

obawa napada nie będzie snu płoszyła Czujność

zdwejoDą uważał za niezbędną, gdyż coraż gęściej

chodziły wieści o «czarnych sotniach" w sąsiednim

powiecie, o napadach na dwory z żądaniem pie

niędzy ,,na rewtlucyę", o kradzieżach i rozbo

jach. Położyliśmy się spać. Zdrożony, ległem, jak

kamień.

Nie wiem, ile godzin upłynęło, gdy przeckną

!ern się nagle. Obudzi! mnie tętent koni, za okien

nicą. Równocześnie słyszę przez ścianę, z sypiał

ni szwagra, targnięcie drutem dzwonka na służbę

Zerwałem się, nadsłuchując gwaru za oknem;

słyszę, źe g ść warszawski również nie śpi i zbli

ża się ku drzwiom.

—

Zgaś pan świecę - szepnąłem — niech nie

widzą, iln nas jest...

Byłem przekonany, że napad. Ale w sieni ode

zwały się glosy, a z sypialni szwagrów dosły

szałem :

—

Zbieraj się! Rządca już czeka na ganku!

Nim zdążyłem ogarnąć się i wypaść do sieni,

szwagier stanął w progu.

—

Prędzej; zbierać się! Ty jedziesz konno...

Każ dać sobie lankastrówkę dwunastkę, naboje

i kulami w szafie, tam, gdzie rewolwer. Prędko,

bo już kulbaczą!

W jednej chwili byłem przy szafie, potem w sie

ni. Odsunąłem rygiel... Obraz, którego póki życia

nie zapomnę! Jasna noc księżycowa; w stajni i

w czworakach światełka i bieganie; na podwórzu

kilkanaście bab, jęczących w niebogłosy i kupka

zaspanych fornali. Ode wsi żegluje po mrożnem

powietrzu łomot dzwonów na trwogę, a nad la

sem żarzy się jasna, krwawa luna. Szwagier stał

już koło mnie, i cisnąc mnie za ramię, szeptał

raz po raz:

—

Gdyby tylko nie zastrajkowali! Gdyby nia

zastrajkowali! Kazałem zaprzęgać! Popatrz, czy

zrobione?...

Za chwilę byłem już koło stajni. Ludzie mnie

znali, więc komenderowałem, jak u siebie w do

mu. Robota szła piorunem, nikt się nie opierał.

Kto palił? Gdzie? Czemn? Nikt nie wiedział.

W jęku bab i wykrzykach fornali powtarzała się

ciągle złowroga «czarna sotnia"; ale to było przy

puszczenie, nic więcej. Od paru zaś dni oblaty

wali dwory posłańcy od sąsiada do sąsiada, z li

stami, pełnymi niepokoju z powodu potwornej

agitacyi przeciw «panom". Wiedzieliśmy, że iskry

te padają na materyał palny, który przez czter

dzieści lat gromadziło c?.ynownictwo: od naczel

nika powiatu i komisarza włościańskiego do ostat

niego strażnika. Materyał ten, to nieufność do

dworu i ciemnota, szerzona z calą świadomością

t elu. Kto raz słyszał przemowę komisarza wło

ściańskiego do gromady, tema nigdy nie wyjdzie

z pamięci ten syk wężowy. A cóż dopiero reszta

czynewuictw a!...

Dlatego nie wiedzieliśmy, co nam powie łuna

z nad lasu. Mogło ją wzniecić krzesiwo socyali*

sty, który żądał pieniędzy, a spotkał się z lufą

lub kijem. Mógł to być ślad «czarnej sotni". Mogło

być wreszcie obiąkane bratobójstwo, ohydny ju

bileusz, którym wyrzutki Rosyi radeby uczcić

sześćdziesięei* lecie Breiula i Szeli. Ta ostatnia

myśl piekła, jak ogniem. Jakaż wyobraźnia k a

towska wymyśli dla Polaka śmierć bardziej bez

nadziejną i rozpaczliwą, jak od polskiej kosy,

którą ostrzył wspólny wróg mordercy i ofiary?

Słyszałem, jak z ganku szwagier uspokajał for

nali, że zabierze ich ze sobą do ....uwic, o pół

mili, gdzie jest wielki dwór, mają dużo strzelb i

gdzie będziemy się bronić, w razie, gdyby «czar

na sotnia1* i tam doszła. Za chwilę kareta stała

gotowa, dwa wierzchowce obok niej, jeszcze da

lej furmanki, na których usadzały się wśród uie

*-^r

N.:.^ck,t.....,» « «^ 1srfe.* -4iir.?i,P,.,* i.*iis^j^yr!ss

innych głów niejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Numer w ieczorny 10 hal ranny 4 hal 1 z przesyłką pocztową:

* I wieczorny 12 hal,, ranny 6 hal.

PRENUMERATA WYNOSI:

W Krakowie w m iei^w

na ca,ły rok na kwartał na 1miesiąc

Pocztą w państwie Ąustrl||fe|».......................

!! t 0r0n

,kor 50 h-!*kor-58W—

Z dwukrotną w y sył k a p o c z t o w a ...............................................

!o t °"°°

,n u°"’

u !kor’—

Pocztą w państwie N iemie cki em ...............................................

11 t°"°°

!o t°"’!oŁlkor’50hal’

Do ws7VRtkinh

i , ’ , ..........................................

42koron 10kor. 50h. 3kor. 50hal

}stkich państw, należących do związku pocztowego . | 48 koron 12 kor. -

4kor. -

i D°rzewa*«4o i S i T lje Si? tylk° od 1 d? ostatnie9° dnia w miesiącu.

Listy z pieniądzmi

Reklamacue n V o «I^L/ °° Pre?umerat? } ogłoszenia przyjmuje Administracya Czasu w Krakowie.

m e oPiec*ętowane nie podlegają opłacie pocztowej. L istó w nieopłaconych, nie przyjmuje *ię.

Rękopisó w nadsyłanych nie zwraca się.

Prenumeratę przyjmują: Administracya C zasu w Krakowie i nrzedy pocztowe.

Miejscową prenumeratę księgarnia S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Rarlińskiego, H. Kretschmera,

B:uro dzienników Hopcasa i Salomonowej, G łów na t rafika .

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 haL: *kład

tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal,, następny po 10 baL

Nadesłane i Nekrologia od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy ras.

Głosy publicz n oś ci po 2 kor.; wszelkie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomi

cznym i t p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plobna, A. Olszewskiego

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników, w Podgórzu Poturalabi- w P rze.’

mysi u A. Juszynski księgnmi:i,D. Heszeies; w R zeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Iasiel

wŁ’t

w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P*.

Raczkowski, 14 Gitć de Lrevise; w W ied n iu Haasenstein fe Vogler, Ii. Mosse (także we ws?ysf

kioh filiach); H. Schalek, M. Dukes, E. Braun. J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumerat« H Gold

schmidt A Comp.); w Frankfurcie n. Al. G. L. Daube A Comp.

m r Za każdą zmianą adresu dopłaca sią 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr BO.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu