Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 634 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nor 137

Kraków, Sobota 17 Czerwca 1905.

Rocznik LYIII.

CZAS

IWydaaie wimorue).

-V--= F"—

O pokój.

Czy w sentymentalnej konferencyi hag

skiej, czy też w poważnej politycznej atmo

sferze powstały widoki pokoju? Od tego

zależy ich powodzenie bezpośrednie; od te

go zależy, czy jnż niebawem, czy już te

raz zawarty zostanie między Rosyą i Ja

ponią traktat, który w dalszym biegu rze

czy jest uieuniknionem następstwem wojny.

Znamiennem jest, że głównie w kołach

finansowych wierzą w pokój i mówią:

,,Chociaż nie m a jeszcze pewności, aby zo

stał zawarty, przecież już się zbliżył".

wiara ta opiera się na świadomości, że woj

na w takich rozmiarach, jak te, w których

toczy aię w Azyi, wyczerpuje zapewne naj

większe zasoby i najobfitsze skarby — lecz

przedewszystkiem wymaga: gotówki. Rosya

naw et we F rancyi sprzymierzonej nie może

już znaleść pożyczki. Nie chcąc zupełnie

zniweczyć swojego kredytu, nie odważy się

tknąć złotej rezerwy, k tórą istotnie posiada.

Wewnętrzne stosunki nie pozwalają wró

żyć pożyczce k rajow ej powodzeuia. N aj

większe zasoby martwe nie mogą sprostać

potrzebom wojny, bo te wymagają — pow

tarzamy — gotówki, a tej Rosya coraz

mniej m a do rozporządzenia.

Siła jej morska jest zniweczona; wy

brzeża do bram P etersbn rg a odsłouięte nie

baezuem poświęceniem na m arne floty bał

tyckiej. Waruuek traktatu paryskiego, któ

ry uie pozwala flocie Czarnego morza prze

płynąć przez Dardanelle, zapobiega odsło

nięciu jednego z najczarniejszych punktów

gospodarki biurokratyczno - rządowej: albo

wiem dzięki przekupstwu, marnotrawstwu,

nieudolności i nieporadności, wcale uie zu

żytkowała ona dyplomatyczuego powodze

uia, w skutku którego zniesiony został

międzynarodowy zakaz utrzymywania przez

Rosyę statków wojennych na Poucie. Powie

dzieć też można, że tam floty rosyjskiej

uie ma, albo że tak jest niedostateczną, iż

uie możua brać jej w rachubę.

Na lądzie przewaga w tej chwili Japo

uii jeBt tak wyrażua, że tylko nowej klę

ski Rosyi oczekiwaćby trzeba w razie

przedłużania walki. Liniewicz jest zdolnym

i doświadczonym, poważnym i poważanym

dowódcą, przez wojskowych i wojsko ce

nionym. Dlatego trudno dać wiarę, aby za

nieszczęsnym przykładem Kuropatkiua za

powiadał - jak twierdzono — przejście

do zaczepnego działania, i to pomimo wa

runków, które czynią je karkołoranem, j e

żeli nie niemożliwem.

Liniewicz jednak

jest starcem i — zdaniem świadków, uzna

jących wszystkie jego przymioty — długo

nie podoła równie olbrzymiemu, jak nie

wdzięcznemu zadaniu.

Wszystkie wieści o miejscu zebrania się

pełnomocników, o osobach wyznaczonych,

nawet o warunkach, są w tej chwili rnuiej

ważne, niż pytanie, czy między Liniewiczem

a Oyamą zawarty zostauie rozejm, gdyż

ten dopiero mógłby już nietylko w kołach

finansowych utwierdzić wiarę w pokój. Bez

niego hazardy wojny mogłyby lada chwila

tak zmienić położenie, iż pośrednictwo Roo

8evelta znikłoby z porządku dzienuego.

W dalszym biegu rzeczy pokój zależeć bę

dzie od tego, czy Japonia zrzeknie się wy

ciągnięcia najostateczuiejszych następstw ze

swoich uie8łychaHych zwycięstw. W kołach

dyplomatycznych mówią, że oddanie Wła

dywostoka lub podobny warunek jest pro

stem niepodobieństwem dla Rosyi; w za

mian zgodzić się może na protektorat J a

ponii nad K oreą, na zupełne oddanie Chi

nom Mandźuryi, obsadzenie przez Japoń

czyków Portu Arthur* i Dalnego. Nie na

leży - dodają — innymi warunkami upo

karzać cara wobec własnych poddanych,

gdyż i bez tego dość będzie miał trudu u

trzymać po wojnie cugle w rękach.

Istotnie wewnątrz wciąż największa nie

pewność i chaotyczność. Ziemstwom i du

mom zabrauia się publicznie obradować, a

prywatnie uchwalają adres konstytucyjny

do cesarza, który ina przyjąć wysłaną z nim

deputacyę. T rw a się przy zamiarze zwoła

nia jakieg oś soboru, ale dotąd władza nie

zdaje sobie sprawy ani z kompetencyi ani

z możliwego jeg o działania. Za wielka

kompetencya może być niebezpieczną, za

mała bezużyteczną. Jedyny — jak twier

dzą — wpływowy członek rodziny cesar

skiej, W. ks. Aleksander Miehsjłowiez.

szwagier cesarza, niedawno temu w rozmo

wie z wielkim panem austryackim twier

dził, że zwołanie soboru j e st koniecziiem,

uiezbędnem, lecz badał i pytał, jakieby na

leżało mu nadać atrybucye, jakby pragnął

dopiero z doświadczeń austryackich sko

rzystać. Z tej niepewności najprędzej wy

niknąć może, iż głównie obmyślanym bę

dzie sposób odroczenia — w razie danym —

na czas nieograniczony zwołanego zgrom a

dzenia !

Po zawarciu pokoju ustanie też bieg

rzeczy, mocą którego przegrane wojenne

zaznaczają zwycięstwa naprawy wewnątrz.

Jed ni chcą pokój zużytkować dla powoła

nia nowych sił i przekształcenia państwa,

drudzy dla utrzymania i wzmocnienia, pod

pozorem przywrócenia porządku, dotych

czasowego systemu. Władza może nabrać

przekonania i twierdzić, że najlepsze lą

dowe siły wojskowe są nietknięte, ale nic

już nie zmieni tej prawdy, iż pod wzglę

dem wykształceuia armia pozostała w ty

le za całym światem.

—

Zacofanie zaś

wszelkie stwarza największą potrzebę, za

razem najsilniejszą przeszkodę — naprawy.

I dlatego ze zbliżeniem się pokoju nad

chodzi chwila przełomu dla władzy, pań

stwa, narodu — dla Rosyi.

A’%e§i1Niemcy.

W iedeń 16 czerwca.

Nie omyliłem się, uważając pesymizm, obja

wiony wczoraj w prasie czeskiej, raczej za ma

newr taktyczny. Dziś jnż horyzont znacznie się

rozjaśuił, a jeśli sytuacya parlamentarna nie zn

pełnie się jeszcze ustaliła, to co najmniej zastoso

wać do niej można apokaliptyczny zwrot, którego

tak chętnie w swoich proroctwach nżywa wiedeń

ska stacya meteorologiczna: Wolkig mit viel Son

nenschein.

Rokowania prezydenta gabineta z Czechami

doprowadziły do reznltatn. Baron Gantsoh zobo

wiązał się w pełnej Izbie - jak zaś niektórzy

twierdzą w komisyi budżetowej — złożyć oświad

czenie, że rząd gotów jest do założenia wszech

nicy czeskiej ua Morawach i że w tym celn, dla

przygotowania sił profesorskich, rozpocznie obsa

dzać podwójnie katedry w czeskim uniwersytecie

w Pradze. Siedziby przyszłej wszechnicy rząd na

razie nie wyjawi. Niemcy — jak mnie informu

ją - mieli zgodzić się już na ten sposób wyjścia.

Byłoby to załatwione, co się zowie, krakowskim

targiem: Czesi mieliby przyrzeczony nniwersytet,

Niemcom pozostawionem by było prawo veto co

do jego siedziby. Wiadomo, że Niemcy protestują

przeciwko uniwersytetowi w Bernie lnb Ołomuńca,

godzą się natomiast na Prościejów, Kromieryż lub

Przyrów. (!)

Jeśli istotnie sprawa w ten sposób załatwioną

została, to dowodzi to i wielkiej zręczności rzą

du i bardzo dobrej woli ze strony Czechów. Po

litycy czescy zrozumieli ważność chwili, ocenili,

że dziś najdonioślejszą sprawą jest uprzedzenie

Węgier w zawarciu traktatn z cesarstwem niemiec

kieiu i dlatego tak bardzo żądania swe umiarko

wali. Obok tego liczą Czesi na to, te Niemcy

oceniając jak należy icb pojednawcze usposobię

nie, pojawią się w sejmie czeskim w usposobie

niu zgoła innem, które — być może — umożliwi

nawet trwalszą ugodę. Ważnym dla Czechów

motywem jest też jesienna sesya sejmowa, na

której im — a co prawda i Niemcom - bardzo

wiele zależy, bo na niej dojrzeć mogą do uchwa

ły rozmaite ustawy ekonomiczne, których donio

słość (a i kosztowność dla państwa) uie została

na zewnątrz należycie oceuioną.

Skoro powyższe informacye się sprawdzą, zwo

łana na wtorek konferencya przełożonych klubów

ustanowi cały program pracy dla letniej sesyi.

Gdyby nawet małe kluby wymusiły pierwsze czy

tanie traktatu handlowego, to skoro wielkie stron

uictwa zechcą, nie zajmie ono więcej, niż parę

godzin czasn. W ciągu przyszłego tygodnia ukoń

czonoby pierwsze czytanie prowizorycznego bud

żetu, a zanim Izba załatwi drobniejsze ustawy i

nawet pierwsze czytanie traktatu, budżet wróciłby

już z komisyi do drugiego czytania.

Co do dość rozwlekłej sprawy przekroczeń

przy kolejach alpejskich, wspomniałem już, że

poważne stronnictwa, a między nimi i Koło pol

skie, nie nważa tej sprawy za naglącą, i pra

gnie raczej pozostawić ją do jesieni. Toż samo

odnosi się do nstawy w objęciu przez państwo

kolei lokalnej w Pinzgau.

Rozumie się, że wszystkie te obliczenia opierają

się na przypuszczenia, że chwilowo uzyskany

spokój z żadnej strony nie będzie zamącony, a

jako że Izba poselska jest pod tym względem

nieobliczalną, powtórzyć tylko mogę prognozę:

wolkig mit vi«l Sonnenschein.

Orędzie jenerałów.

Protest jenerałów rosyjskich przeciw pokojowi,

wspomniany jnż na tem miejsca, należy do obja

wów w każdym razie bardzo interesujących, acz

kolwiek wpływ jego ua losy przyszłych rokowań

może być oceniany bardzo różnie. Armia, w rękn

cesarza samowładcy, nważa za stosowne podnieść

głos przeciw przyjętym przez tegoż cesarza =do

brym usługom" Roosevelta, a co więcej, przeciw

pokojowi wogóle, występuje jako samodzielny

czynnik działań dyplomatycznych. Uprawnienie

do takiej roli byłoby wątpliwem nawet wtedy,

gdyby przyszły pokój miał zmarnować bohater

skie wysiłki i zwycięstwa armii. Wobec losu, ja

ki spotyka wojska rosyjskie od początku kampa

nii aż do tej obwili, sytnacya przedstawia się zu

pełnie inaczej, a demonstracya jenerała Liniewi

cza i podwładnych mu dowódców, wychodzi na

prośbę, aby w dalszej wojnie pozwolono im za

gładzić wspomnienia dotychczasowej niefortuuuej

kampanii. Prośba taka, dość szczególna sama

przez się, nabiera właściwego znaczenia, gdy się

zważy, iż wszelkie zapowiedzi zwycięstwa ze

strony rosyjskiej zawodziły tem rychlej, im z wię

kszą pewnością siebie je wygłaszano. Dość przy

pomnieć słynną zapowiedź ofenzywy nad Szabo,

która w praktyce znalazła jak najbardziej opia

kaue zakończenie. To też gdy dzisiaj jenerał Li

niewicz obwieszcza z góry niezawodne zwycię

stwo w działania zaczepneui, to obietnica taka

musi być przyjęta pesymistycznie i z uwagą, że

zapowiadauie ofenzywy jest już z przyczyn tak

tycznych zwrotom nader wątpliwej wartości.

Tekst depeszy, j ak ą jenerał Liniewicz przesłał,

czy te ł przesłać miał do cesarza, brzmi jak na

stępuje :

Wxtrza Cesarska Mości 1

Dowiedziawszy się o usługach, ofKrowanych przet

prezydenta Rooserelta i o zgodzie Waszej Cesarskiej

Mości na rozpoczęcie rokowań pokojowych, zebrałem

natychmiast najwyższą ra ję wojenną, złożoną ze

wszyitkich wodzów armii, obecnych w tej chwili

w kwaterze głównej. Omówiwszy pobudki pokoju i

wzajemne pozycye obu wojsk, mam zaszczyt przy

pomnieć Waszej Cesarskiej Mości, że wszyscy moi

koledzy i ja, oświadczyliśmy się jednomyślnie i e

uergicznie za prowadzeniem wojny w dalszym ciągu

aż do dnia, w którym Wszechmocny uwieńczy po

wodzeniem nasze waleczne wojska.

Nie pora mówić o pokoju po bitwach pod Mngde

nem i Cuszimą. Nieprzyjaciel, upojony powodzeniem,

będzie wymagał z pewnością warunków sprzecznych

z honorem uaszej ojczyzny. Nie ma jednak powoda

przyznawać mu icb, ponieważ nie jesteśmy dopro

wadzeni do tej ostateczności. Klęska pod Cuszimą

jest niezawodnie smutnym wypadkiem, ale nie ma

ładuego związku z naszą waleczną armią, która jest

w świetnym stanie i płonie pragnieniem pomsty nad

nieprzyjacielem przez osiągaięcie powodzenia, które

—

mam nadzieję — nie jest dalekie. 8 tanowiska

naszych wojsk są wybornie ufortyfikowane.

—

Pora

deszczowa przeszkodziła mi w rozpoczęciu dzia

łań zaczepnych aż do tej chwili, ale teraz, kiedy

nasze straty mugdeńskie są jnż zupełnie zastąpione

i kiedy nasze armie wzmocnione zostały przez nowe

korpusy, przybyłe z Europy, czuję się na siłach sta

wić czoło z powodzeniem wysiłkom nieprzyjaciela.

Mam nadzieję, że będę mógl w ciągu tego miesiąca

rozpocząć działania zaozepne, które zmienią zupełnie

postać rzeczy.

—

Powtarzam raz jeszcze, że Wasza

Cesarska Mość może mieć zupełne zaufanie do siły

i potęgi naszych wojsk, i że nasza pozycya nie ma

woale charakteru krytycznego, któryby mógł wyma

gać zawarcia pokoju na warunkach niekorzystnych

dla Rosyi.

Gonczulin, 10 czerwca 1905.

Naczelny wódz: Liniewicz. Wodzowie armii; Ku

ropatkin, Kaulbars, Batianow. Jenerałowie: Iłen

nenkampf, Zarubajew, B ilderling, Lwow, Samso

now, Daniłow, Korf.

Na pierwszy rzut oka możuaby sądzić, że ma

my do czynienia z apokryfem, i tak też zraza

przyjęto depeszę Liniewicza w prasie zagranicz

nej. Ogłoszenie jej przez p rasę w arszaw ską bez

przeszkód cenzuralnych świadczyłoby, iż tekst jest

autentyczny, gdyż wobec znaczenia depeszy nie

omieszkauoby zapewne jej zaprzeczyć, a tem bar

dziej nie zezwolonoby na opublikowanie.

Niewyjaśnioną jednak pozostaje kw estya, co

skłoniło jenerała Liniewicza do takiego kroku?

Zawieszenie broni dotychczas nie nastąpiło. Jeżeli

więc wódz rosyjski zamierzał istotnie podjąć kroki

wojenne, to nic nie stało im na przeszkodzie. J e

żeli więc cesarz Mikołaj istotnie wydał rozkaz

powstrzymania się na razie od kroków nieprzy

jacielskich, to postępek Liniewicza nie dałby się

już w żaden sposób zrozumieć, byłby bowiem ro

dzajem protestu i to publicznego przeciw zarzą

dzeniu cesarskiemu, czynem wprost nie do pomy

ślenia ze względn n a dyscyplinę wojskową. Przed

każdą inicyatywą na polu walki wódz naczelny

porozumiewa się z Petersburgiem. Jeśli otrzymał

zezwoleuie na akcyę zaczepną, to powinien j ą

wykonać bez żadnych uw ag; jeśli nie otrzymał,

to również powinien w milczeniu słuchać, nie dy s

kutując na temat rozkazn. Jeżeliby zaś do tej

pory nie donosił o zamiarach ofenzywy i żadnych

w tej mierze dyspozycyj nie otrzymał, to trudno

przypuścić, aby n a zasiągnięcie opinii obierał s o

bie formę depeszy jawnej, przeznaczonej do pu

blikowania, a co najważniejsza, zredagowanej we

formie, która przesądza do pewnego stopnia ce

sarskie rozstrzygnięcie.

Z jakiegokolwiek by stanowiska zatem roztrzą

sać depeszę Liniewicza, niepodobna nzn ać ją za

poprawną i odpowiednią. Pozostaje chyba przy

puszczenie, it wysłanie jej było grą nkartowaną,

próbą nacisku na Japonię przy dyktowaniu wu

runków pokojowych. Rosya chciała przypomnieć

swą energię potencyalną, jak a mieści się w ar

mii Liniewicza, i zagrażać może zwycięstwem a a

lądzie... Środek to nieskomplikowany, zapewne

nie wywrze spodziewanego wrażenia, pozostawia

jąc natomiast inne, może nieoczekiwane. W każ

dym razie bowiem tak ie samodzielne wystąpienie

armii za wojną, sprzeciwia się elementarnej za

sadzie, iż =żołnierz mówi, gdy go się spytają" .

Skoro zaś nie wyjdzie na jaw, bo wyjść nie m o

że, iż depesza Liniewicza była nakazaną z P e

tersburga, wrażenie pozostanie tylko jed no : że

jenerał Liniewicz kompetencyę swą przekroczył,

zabierając pierwszy glos w sprawie, która gu

bezpośrednio nie dotyczy.

,,Czerwony Śmiech".

(Z listów do przyjaciela).

(Ciąg dalszy).

Propagatorzy idei pokojowej dzielą się na dwie

iateg ory e: szczerych i nieszczerych. Pierwsi pi

izą i działają w dobrej wierze, której z całą o

)ojętnością przebacza się płytkość, w zamian

:a idealizm. Na drabinie umysłowej przypada im

mejsce zaraz po wynalazcach perpetuum mobile.

Społeczeństwo zresztą nie poniesie żadnej szkody,

;dy pani Berta Suttner, odłożywszy na bok tro

iki spiżarniane, napisze antywojenną powieść, albo

;dy międzyparlamentarny związek przyjaciół po

toju radzi przy dobrze zamrożonym szampanie

lad panaceum przeciw armatom i karabinom

Pierwsze k artacze przygłuszą dyszkant pani Ber

;y, parlamentarzyści, trawiąc ucztę pokojn będą

flotowali k redyty wojskowe, a przy pierwszej o

tazyi uchwalą z entnzyazmem pożyczkę wojenną.

Całkiem nienaiwnymi są socyalistyczm propaga

torzy pokojn. Ci zw alczają wojnę, aby _przy spo

tobności podkopać armię. Przyszedłszy do rządów,

irynajdą sobie inny sn rogat przeciw wewnętrznemu

Ale^naiwność pierwszych i perfidya drugichró

flne wprow adza bałamuctwo w niaralnym zakre

sie, gdy przemianowuje wartości wedłng doktryny.

M,.t" jeat dzikolcią, odwag.

eb* ’

sardem, walka z bronią w rękn barbarzyństwem,

tr ś Ti*sssr*.

kniouą konieczną, ba, pożyteczną? Czytaliśmy

przecież razem Steinmetza D^rKrieg, a s socio^

gisches Problem, pamiętamy obaj §

°ego edv mówi o .komicznym optymizmie, roz

Pierającym się w anarchiżmie i

°yaliżmie i marzeniach o powszechny p J

Pamiętamy definicyę wojny f,ale usjluss

dUrfnisse der Selbstbeherrschung

hmptung"] nie zapom nieliśmy tego, c

agresywności, która nżywa w tym celu siły, a

której brak =zającom i ideałom lołstcja ,

równych z równymi, w której zwyciężają zdol

niejsi do życia: podstawa przyszłych, wyższych

pokoleń; długo rozbieraliśmy potężny wywód o

wojnie, jako sprężynie i kicie wyższych grap spo

łecznycb, wywód kończący się afroryzmem: =Bez

wojny spadlibyśmy na stopień półmałpiąt".. .

Powtarzać ci tego nie będę, nie będę też powo

ływał się na interesujący odczyt Lotara Darguna

=O znaczeniu cywilizacyjnem wojny".

Pod tym względem zgadzamy się zupełnie.

Chciałbym zwrócić tylko en passant nwagę na

słuszność aforyzmu Henryka Harta, że ladzie, j a

ko idealiści i twórcy wartości moralnych, nie

chcą poprostn widzieć tego, co im nie dogadza.

Zbierają fakta pod kątem doktryny i =wybijają

dziurę w świecie, aby wprowadzić swój ideał."

Tak się rzecz ma z przeciwnikami wojny. =Wza

jemna pomoc jest prawem natury" — wołają,

wsparci ua stosach faktów i myślą, że dowiedli,

iż wojna jest — przeciwną prawa natury! Tak

jak gdyby fakta mogły czegokolwiek dowieść

zasadniczo, tak, jak gdyby z faktów można wy

ciągnąć wskazówki moralności, tak jak gdyby

na dziesięć tysięcy faktów w kiernnkn a nie zna

lazło się tyleż samo w kierunka ó! A są znów

obrońcy wojny, którzy sądzą, że dość wskazać

na =walkę o byt, jako prawo natury," aby zbić

wszystkie argumenty przeciwników! Na tę drogę

nie pójdę. Ale gdy mi ktoś mówi, iż prawo na

tnry potępia wojnę, to muszę mu odpowiedzieć,

że po piewsze wojna jest także w kodeksie

prawa natury, a powtóre, że prawo natury, jako

takie, niczego nie dowodzi, =jest ślepe i głuche

na wartości i ideały, na dobro i zło."

Tędy niepodobna dobrać się ani do walki

o byt, ani też do zbiorowej formy tej walki: do

wojny, której złych stron zasłaniać nie myślę.

Idzie zaś tylko o to, czy po odciągnięciu od do

brych, zostaną plusy? Zgadzam się ze 8 tein

metzem, że tak jest, widzę w wojnie najwyższe n a

pięcie i próbę sił zbiorowych, rygoroznm ducha

narodów i państw, nietylko egzamin armij. Wi

dzę wreszcie wyzwolenie pierwiastków bohater

skich i altruistycznych indywiduum, kamień pro

bierczy poświęcenia jednostki za ogół, uświado

mienia ogółu co do tych najwyższych interesów

wspólnych, których może wojna bronić, lub które

agresywnie utrwala.

Mniejsza wszelako o utopie, zwłaszcza tak wy

raźnie nieziszczalne jak propaganda pokojn. Try

bunał hagski, sąd pokoju jako handlowy, który

_idei pokoju mógł oddać takie nsłagi, rozpoznając

, weksle prezydenta Castro, nie doczeka się praw

dobnie swych rozpraw o hegemonię w Europie,

1gdyby przyszła na porządek dzienny. Raczej j e

stem skłonny przypnścić, że przyjaciele pokoju

mieliby w takim razie powód do wielkiego smu

tku, jeszcze większego niż podczas wojny boer

skiej i obecnej. Jeżeli chodzi o wielkie kwestye

międzynarodowe, o los i współzawodnictwo państw,

to regulamin piechoty i zasady strategii będą mia

ły zawsze głos rozstrzygający przed paragrafami

i rabnlistyką. Wojna jest jedyną formą zastoso

wania sił zbiorowych — mówi Steinmetz.

—

Są

dzę, że ma słuszność.

=Czerwony Śmiech" ma jednak i drugą stronę.

Stronę bezcelowego barbarzyństwa woj

ny, jako takiej. Ludzie giną bezowocnie - woła

Andrejew — ladzie, którzy mogliby być użyte

cznymi członkami społeczeństwa, wyrwani swoim,

wydarci pracy, unieszczęśliwiający rodziny... Pra

wda, giną, ale czy bezowocnie? A jeżeli woj

na jest jedyną drogą do spełnienia ideała? Je

żeli ten ideał jest dość wyniosły, aby usprawie

dliwić milionowe hekatomby z życia ? Czy dla

tego mamy doktrynersko potępiać każdą wojnę?

Wiem, co mi odpowiesz:

—

Andrejew występuje przeciw obecnej woj

nie, przeciw wojnie b e z ideała. To wojna Bez

obrazowa i spekulantów lasowych, nie narodu. Tę

i tę właśnie wojnę zwalcza Andrejew.

Bez ideału? Przestrzedz cię muszę przed uogól

nieniem: jest taką tylko w Rosyi. Japonia ma

ideał, ideał ekspanzyi narodowej, stworzenia na

Korei bytu tym wszystkim, którzy głodzą się na

przeludnionych wyspach. Pomijam ideał panowa

nia rasy żółtej nad żółtym kontynentem i całą

transpozycyę Monroego na ton azyatycki.

=Azya

dla Azyatów" -

to dla nas hasło odległe, i choć

może powtarzają je miliony ust, dochodzi uas tyl

ko jako szmer niewyraźny. Ale ideał ekspanzyi

jest, i ou to — obok dziedzicznych prądów duszy

japońskiej, obok całego spadku po samurajach,

obok Busbido, obok poglądu na świat i życie —

on to każe japońskim żołnierzom iść z radością

na groby-brandery i konać z uśmiechem, odbija

jącym ostatnią wizyę przedzgonną: wizyę wie!

kiej Japonii, której ramię sięga przez morze na

kontynent — i tam buduje egzysteucyę dla mi

lionów.

Po stronie Rosyi, ideała lad nie widzi, mimo

źe go pokazują w bengalskiem oświetleniu. Po

zornie jest on teu sam, co w Japonii: ekspanzya,

miejsce dla kolonizacyi rosyjskiej, okno na morze

dla rosyjskiego bandln. Ale pierwszego słowa mu

żyk nie roznmie, do Azyi iść nie chce po drugie,

a trzecie jest mn najzupełniej obojętne. Rosya nie

ma dość kultury, aby zrozumieć taki ideał wojny.

Nic dziwnego, że tej wojnie dano na plecy =żół

tego asa": bez ideała.

Straszna to etykieta przy takiej żarłoczności

dział i bagnetów. Setki tysięcy lndzi zabitych,

rannych, wydartych rodzinom, tysiące sierot i

wdów, zapatrzonych w ten Wschód przeraźliwy,

gdzie wśród egzotycznych r( ślin, pod marami pa

gód, a stóp poczwaraie uśmiechniętego Buddy le

żą ciała ojców i mężów. Cała atmosfera tej woj

ny ma dla Enropejczyka coś strasznego swoją

egzotycznością. I słońce krwawe nad tajemniczym

gaolanem i krajobraz obcy barwą i linią, i za

gadkowa żóita twarz wroga, który krzyczy w ję

zykn tak niesamowitym dla białej rasy, i granaty

nieludzkie, rwące na strzępy, bez ślad u .. i fanza,

w której Europejczyk spoczywa po znoju bitwy,

śledzony skośnem, nieprzyjaznem okiem Chińczy

ka. Jak obcą, jak upiorną jest walka na ziemi

obcej, z którą nie łączy żołnierza ani miłość oj

czyzny, ani nawet nczncie Enropejczyka, na ziemi,

która wydała inną rasę, tak jak wydaje inne

płody!

Tntaj istotnie mamy do czynienia z czemś krwa

weni i obcem. A w dodatkn ów ,brak ideału"!

Pod tym względem książka Audrejewa spełnia

swoje zadanie i spełnia j e artystycznie. Bez sło

wa o Japończyka i Mandźuryi daje icb wizyę

przekonywującą i gorączkową. Czuć w tem wstręt

Europejczyka, wydartego ze swej gleby, czuć

obrzydzenie człowieka do wojny, jak sądzi poziomej=

w tiemuościach etycznych, gdzie nie pada ani promy

czek ideału. Aktualność pe)na zgrozy przenika

te karty sączące krwią, przelaną w największej

ofierze, jako człowiek ma do złożenia, a tu rzu

conej =na marne".

Tn rozumiem Andrejewa, jako artysta i j a

ko człowieka-Europejczyka-Rosyanina. Ale książ

ka jego mówi więcej, uogólnia, od wojny man

dżurskiej przechodzi do wojny wogóle, do woj

ny jako takiej — potępiając wojnę mandżur

ską w szczególności, uderza w wojnę wogóle. To

wynika jasno z całej książeczki i tak ją tłoma

czą amatorzy wiecznego pokoju. Niektórzy - do

myślisz się o kiin myślę — usiłują nawet łatać

luki tego prostolinijnego poglądu na świat i w re

cenzyach zastrzegają się, że zabijanie na wojnie

jest złem i podłością, ale w rewolucyi — to co

innego. Naturalnie przecież są i tacy, którzy, rzu

cając bomby, wołają do żołnierzy, rozpędzających

tłum: uie zabijaj! Mniejsza o to. Stare to, jak

świat, te policzki zamieniane między teoryą, a

praktyką.

Przypuśćmy jednak, że wojna ta jest wojną bez

ideału. Gdyby tak było i gdyby Andrejew piorunował

tylko na tę istotnie upiorną walkę w Mandźuryi,

to czy miałby racyę? Czy wojna bez ideała mnsi

być zarazem bezużyteczna?

Odpowiesz mi zapewne, że bez wątpienia.

—

A mnie się zdaje, że Bię mylisz. Rzecz znana, że

Andrejew jest zwolennikiem usunięcia samodzier

żawia i cieszy się samą zorzą, jak a dziś Rosyi

świta. Czy zaświtałaby bez wojny? A skoro nie,

to czy owe tysiące trupów istotnie giną w Man

dżuryi za nic, bez przyczyny? Czy wojna nie

jest warunkiem polepszenia stosunków rosyjskich?

Gdyby nie zgrzyt =Czerwonego Śmiechu", nie

byłoby tolerancyi religijnej, ani zapowiedzi soboru

ziemskiego. Jnż to tak się jakość składa, żezwoj*

ną alles was ist, ist vernuenftig. Żal mi przy

jaciół pokojn, ale tak jest.

Witold Noskowski.

(Dalszy ciąg nastąpi).

,, 0 ZA8 " wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli

i e,,,n i..« d

t godzinie 6 rano i o godzinie "fi ° w a 1 dwa razy dziennie, a mianowicie:

Wt U»wl» i.C«*

,i«« do ubycia w b!arach łilaanik*« a « Wlecz0rem

n atacfieh kolejowych w Taraowle, f c w

iW i"?!f1*.

« Sokałowtkltąa, K. B ,ek.i,k ,

1KRATA WYNOSI;

w Krakowie w miejscu.

|i*acatyrok na kwartał n al miesiąc.

Pocztą w jKustwie Austryackiem .......................................... 8

koron 10 koron 3 kor. 00 bal.

Niemieckiem . .

..................... | 48 koron 12 koron 5 kor. -

do Wioch, Francyi, Anglii, Belg!i, Szwaicarvi T , , I 56 koron 14 koron 5 kor 60 hal.

i innych państw, należących do związku p o c z T o S ’

Osobua prenumerata na wydanie poranne wvn^»

*"!11

16 koron * kor- -

,,.IXI

30 hal., w miejscu i l odniesie"^°H6 *i Pr*e *Iłk4 pocztową 1 koroną

Oddzielny Nr wydania porannego w Krakowie n,, a nó?

?° do domu 1 koronS—

P re nu m eratą przyjmuje sie tylko od 1 h« «.*«» 1?,0Czor° ę° 20 hal.; z przesyłką pocztową 24 hai.

i o r a o k e » pieniężne na prenhmerate i oałoBzeni^fr

»1*,8 0 dn ,a .w miesiącu - Liaty z pieniędzmi

Czas u w Krakowie. -

Reklamacye nieS rie ^ ^ ^ n ?liń^ 8,ę?ad3yfać/rancodoAdministracfi

Prenum eratą przyjmują i Administracja Czasu w Krakowie i uraędy pooztowe.

Miej sc o w ą p re n u m e ra tą księgarnia 8 . A. Krzyżanowskiego, handle- St. Karlińakiego w Sukiennicach,

łl. Kretschmera, Rypek 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika w Rynku głównym.

Ogłoszenia przyjmuje się za opłatą od wiersza petitem za pierwzzy raz 20 nal., za każdy następny

po 10 hal.; uk,ad tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal,, następny po 10 nal.

N a d e sła n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy ras.

Ogłoszenia i prenum eratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego. K. Buchstaba: w Jarosław iu Biuro dzienuików; w Podgórzu Poturaiski Rynek;

w Przemyślu A. Juszyński księgarnia kolejowa, D. Hesze!es; w Rzeszowie M. Weintraub ;

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Bockach; w Tarnopolu C. Haliczer:

w Paryżu wyłęezuie p. W. Raczkowski, 14 litć dc Trevise; w Wiedniu Haasensteiu * Yogler (taki*

w Hamburgu Frankfurcie n, M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (takt*

w Berlinie, Hamburgu. Monachium i Norymberdze), H. Schalck, M. D ukes, J. Danneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratę H. Goldsebmidt Ł Comp.); w F ra nkfu rcie a. M

G. L. Daube A Comp.

W Za każdą isiaaą atraaa (spłaca złą 41 kal. T %

ADRES REDAKCYI i ul. św. Tomataa Nr 12.

Telefon Nr 80.

1 of 8 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction