Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 687 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 44

Oena lO hut.

Kraków, Wtorek 25 Stycznia 1916.

Rocznik LXIX.

CZAS

Wydanie wieczorne.

Ceny ogło sz eń : od wiersza petitem za pierwnzy raz 20 hal., za każdy następny po 16hal.- układ taba

laryczny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40hnh, następny po 16haL N ad esła n e i Ń ekrolo aia

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. zakażdy raz. G łosy public z n oś ci po 2kor.; komunikaty handlo wa

po kronicei podzmleekonomicznym; komunlkatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po lkor.od miejscawierszA.

Ogłoszenia I prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników 6t. Sokołowskiego A

Olszewskiego, K. Buclistaba; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski- w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisław owie Jaaiel

,kl *Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski w Paryżu wyłączni*

i,’

Trevise; w W i e d ni u Haasenstein A Vogler, R. Mosse (także we wszyat

kich filiach): H. Schalek, M. Dukea, E. Braun, J. Danneberg. Bock 6 t Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H.Goldschmicdt * Comp.),M,Perles; w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze

c z e sk iej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przekazypieniężne naprenumeratę i ogłoszenia przyj,

mujeAdministracyaCzasu wKrakowie.R eklam a cye nieopieczętowane niepodlegająopłaciepocztowej.

Listów nieopłaconych nieprzyjmujesię. Rękopisów nadsyłanychniezwracaarę.

M W " Za każdą zmianą adrnta dapłaca tlą 41 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr IŁ - Telefon Nr le.

Nad dolnym Tygrysem.

Kampania bałkańska cmbiega końca, a ostat

nim jej epizodem będzie niezawodnie odwrót

wojsk entente z Salonik, poczem epilog wojny

wschodniej rozegra się nad Nilem i nad Tygry

sera, jako stanow czy cios, wymierzony prieciw -

ko A nglii.

W Mezopotamii kampania trw a już 9 miesięcy

i nie doprowadziła dotąd do rozstrzygającego re

zultatu. Jaki jest teren, na którym toizą uię za

wzięte w alki pomiędzy w ojskami angielskiemi i

tureck.em i? Mezopotamia, kraj położony między

Tygiysem a Eufratem, które po swera połączę

niu pod Korna płyną jaao Szatt el Arab do za

toki Perskiej, me jest to wcale, jak wielu ludzi

sobie wyobraża, kraina mlekiem i miodem pły

nąca ; przeciw nie, od Bagdadu począwszy, aż do

Kotna (na niektórych mapach Kurna), na prze

strzeni 750 kil., przepływa Tygrys jałową, pias

czystą pustynię, bez drzew , bez zieloności, bez

miast, s rzadką, koczującą ludnością, która żyje

przeważnie z rabunku do tego Btopnia, że pa

row ce, krążące pomiędzy Bagdadem a Bassorą,

muszą byó zawsze dobrze uzbrojone, aby ode

przeć możliwe napady. Nad rzeką leży kilka

nędznych osad, które powstały dopiero cd cza

su zaprowadzenia regularnej żeglugi na Tygry

sie, tak, że w podroży z Bagdadu do Bassory,

parowce zatrzymują się tylko cztery razy. Poza

temi wioskami, cały kraj, aż do Eufiatu p;zed

stawia się jako beznadciejnie pusta płaszczyzna,

pozbawiona wszelkiej kultury i prawie niezalud

niona.

Dopiero około Korny zaczynają się żyźniejsze

ziemie, a dalej wzdłuż Szatt el Arabu aż do Bas

sory i ku morzu rozciąga się prawdziwy raj

ziemski. Na przestrzeni 60 kim. i na szerokości

8 kim. po obu stronach rzeki, rosną olbrzymie

niczem nieprzerw ane gaje palm daktylowy cb,

których liczba wynosi przeszło 10 milionów, a

wartość zbioru daktylów jest oceniana rok ro

cznie na 15 milionów koron. Wśród zieleni tycb

rozkosznych drzew kryje się bogata i handlowa

Bassora, w sławiona już przez opowiadania Sind

baba żeglarza. Bassora jest portem Bagdadu;

rzeka ma tam około 500 ra. szerokości; jest tak

głęboka, że najmiększe morskie statki mogłyby

tam zawijać; jest to jednak niemożliwe z po

wodu zupełnego zamulenia ujścia Szatt-el Arabu.

Rzeka niesie z stbą tyle błota, że corocznie po

krywa niem 76 m. ujścia. W ten Bposób ląd rośnie

w tem miejscu nieustannie, a wediug opowiadań

Chaldejczyków, morze sięgało w starożytności

aż do Korna, tak, żo Tygrys i Eufrat miały

własne oddzielne ujścia. Odległość Korny od o

becnego ujścia Szatt-el-A rab wynosi 160 kim.

Tyle więc iądu dorobiły zjednoczone rzeki w cią

gu 6000 lat 1

Mezopotamia nie zawsze była tak opuszczona

nieurodzajna i bezludna jak obecnie. W staro

żytności kwitnęły tam kolejno wspaniałe grody

rożHych narodowości i różnych kultur, a ziemia

dobrze i systematycznie nawodniana, wydawała

corocznie obfite plony. Nie mówiąc już o Baby

jonie i Nmiwie, w czasach stosunkowo now

szych powstało, pamiętająca czasy Aleksandra

Wielkiego Selencia, która liczyła pół miliona

mieszkańców, a po jej zniszczeniu przez Rzy

mian w 165 lat po Chrystusie, zakwitł na prze

ciwnym brzegu Ktesyfon, miasto pałaców i świą

tyń, rezydencya dwóch złynnych na wschodzie

dynastyj: Arsenidow i Sassanidów. Dopiero w

roku 6^7 Arabowie zdobyli ten grćd bogaty i

zmienili go w perzynę, tak, że dziś przypomi

n ają istnienie wspaniałego miasta tylko olbrzy

mie zwaliska pałacu Choiroesa.

Potem Mezopotamia miała jeszcze czasy stczę

śliwę za panow ania kalifów bagdadzkich, aż

wieszcie napady tureckie zmieniły ją w obecną

nieurodzajną pustynię.

W ostatnich latach przed obecną wojną, Niem

cy i Anglicy zwrócili baczną swą uwagę na tę

krainę, której wskrzeszenie wymaga tylko kapi

talów i dobrej administiaoyi. Niemcy otrzymali

koncesyę na kolej bagdadzką, podczas gdy An

glicy mieli rozpocząć roboty irygacyjne t ad sre

dnim Tygrysem. Wszystkie te roboty przerw« ły

się podczas wojny, zwłaszcza, że Anglia natych

miast po przyłączeniu się Turcyi do mocarstw

centralnych, postanowiła urządzić wyprawę na

Bagdcd, aby stamtąd podać rękę prącym od

Kaukazu Rosyanom.

Plan był obmyślany zręcz.iie i wykonany z po

czątku z wi lkiem powodzeniem. Anglicy zajęli

przedewszystkiem wybrzeże m orskie, poczem

przewieźli znaczne siły na płytkich statkach aż

do Raasory i zajęli miasto p awie bez walki Stam

tąd posuwali się zwolna po obu brzegach Szat’-el

Arab aż do Korna, tam zorganizowali liczną i do

borową flotylę rzeczną i rozpoczęli brzegiem Ty

grysu pochód na Bagdad. Turcy nie mogli pc

drodze stawiać oporu, gdyż główne ich siły były

zajęte na froncie kaukaskim, a potem aprowiza

cya wojska w Mezopotamii przedstawiała prawie

nieprzezwyciężone trudn śsi. Całą żywność trze

ba było wieźć na statkach z Azyi Mniejszej, a

flota otomańska na Tygrysie liczyła tylko ośm

parostatków . Dużo w ięc czasu upłynęło zanim

wojska tureckie skoncentrowały się pod Bagda

dem i zgromadziły tam zasoby, potrzebne do mar

szu przez puitynię

W lipcu podeszli Anglicy na odległość od 30

do 40 kilometrów od Bagdadu, czyli przebyli

800 kilometrów od morza, co w danych warun

kach dowodzi w każdym razie tęgości angielskiej

atmii, złożonej przeważnio z Hindusów. Tu je

dnak był kres uh powodzeń. W bitwie pod Kte

syfonem, pobici na głowę, zmuszeni byli cofnąć

się co prędzej w dół rzeki, aby uniknąć zupeł

nego pogromu. W końcu września stali już pod

Kut el-Amara nad Tygrysem w odległości 160

kilometrów od Bagdadu. Tam Btoczono szereg

walk, których szczegóły są w Europie prawie

nieznane. Faktem jest tylko ,’że główny oddział

angielski, złażony z 12.600 ludzi pod dowódz

twem jenerała Townshend, został odcięty od re

szty sił angielskich i jest obecnie otoczony przez

Turków w Kut-el-Amara. Townshend oszańcował

się tam po obu brzegach rzeki, szerokiej w tem

miejscu na 250 m,, co utrudnia komunikacyę po

między poszczególnymi oddziałami. Okolica do

koła jest zupełnie płaska i pozbawiona kamieni,

niema więc materyału do utrw alenia szańców,

usypanych z piasku.

Po otoczeniu Townshenda wojaka tureckie po

sunęły się dalej na południe i dotarły do Szeik—

Saad, odległego na 65 kim. od Kut-el-Amara.

Druga część w ojsk angielskich pod jenerałem

Jcunghusband cofnęła się jeszcze dalej do Ali

Gherbi, w odległości 47 kim. od Szeik-Snad, c

czeku,ąc na posiłki. Dopiero jednak w pierw

szych dniach stycznia przybył nowy korpus an

gielski pod jenerałem Ay lnu rem i Kemballem.

Dn;a 7 stycznia połączyły Bię angielskie k? lnmny

na lewym brzegu Tygrysu i ruszyły na odsiecz

Townshenda. Dnia 8 stycznia rozpoc ęła s ę bi

twa, w której Anglicy zostali odparci, pooióeły

ciężkie straty. W następnych starciach Turcy zo

stali zmuszeni do cofnięcia się pod Kutel Amara,

ale oddział Townshenda jest zawsze jeszcze sam

knięty w Kut-el Amara. Turcy nie mieli dotych

czas ciężkiej artyleryi i dlatego nie mogli zdo

być angielskiego obozu; Bkoro jednak wysłane

im z Europy 15 cm. haubice nadejdą do Bagda

du, oblężeni Anglicy niedługo będą m gli stawić

opór. Los icb zależy od obecnego stanu korpusu

Aylinera; jeżeli te wojska zawczasu nie przeła

mią kordonu tureckiego pod Kut-el-Amara, los

Townshenda i jego 12.000 żołnierzy będzie roz

strzygni§ty. Stanowcze wiadomości powinny wkrót

ce nadejść.

Jakkolwiek jednak wypadną walki pod Kut el

Amara, położenie Anglików w Mozopjtamh nie

przestanie być krytyczne. Są oni oddaleni o 800

kil. od morza, skąd muszą czerpać wszystkie

zasoby żywności i amunieyi, a całą tę przestrzeń

przebyć trzeba na statkach z dwukrotnem prze

ładowaniem u ujścia Szatt-el-Araba i w Bassor.e,

po rzere kapryśnie powyginanej s bardzo nie’

stałem łożyskiem, oprócz tego ta wod a komuni

kacya może być b d j chwili przerwana przez

koczujące };rabskie plemio ia, kióre obecnie s ta

nęły po stronie Turcyi. Z innej ież stro.iy ocze

kują Anglicy pomocy. Oto wojska rosyjskie roz

poczęły forsowny marss przez Persyę ku Bagda

dowi. Jest to jednak wyprawa bardzo awantur

nicza Odległość Tehrysu, gdzie stały główne si

ły rosyjskie do dolnej Mezopotamii wynosi prze

szło 890 kilm. i jest dwukrotnie przecięta przez

wysokie góry. Po drodze muszą Rosyanie w al

czyć z Dcrskiemi oddziałami i są ciągle narażeni

na flankowy stak Turków, operujących nad je

ziorem Urmią. W tych warunkach i wobec bra

ku dróg bitych długie tygodnie upłyną zanim

rosyjskie przednie straże staną nad Tygrysem.

Będzie to niezawodnie pomoc spóźniona.

W Anglii daią się już słys?eć głosy bardso su

rowo sądzące wyprawę do Mezopotamii. W edług

wszelkiego prawdopodobieństwa zakończy się ona

tak tamo, jak ekspcdycya dardanerska: jeneral*

uyra odwrotem. Anglicy zechcą najwyżej utrsy

mać się w Basaorze, aby stąd szachować ruchy

wojsk tureckich, zmierzających do Persyi. Tam

bowiem rozegrają się zapewne dalsze ważne *y

padtfi, a uie należy zapominać, że Persya przez

Beludżystbn i Afganistan sąsiaduje z lndyami.

O siewy wiosenne.

Organ krak. Tow. rolniczego, Tygodnik rol

nic?.y podaje następujące sprawosaanie z ostat

niego posiedzenia kraj. KomUyi dla spraw rolni

czych:

Dnia 8 bm. odbyło się w Białej pod przewo

dnictwem p. marszałka Niezabitowskiego posie

dzenie wydziału wykonawczego kraj. Komisyi

dla spraw rolniczych, w którem wcięli udział:

wiceprez. nam . Dr St. Grodzicki, członek wyds.

kraj Dr Stanisław Dąmbski, radca wydz. kraj.

Konstanty Jasiński; członkowie komisyi: Di Ma

ryan L ’sow"ecki, Dr Adam Jordan, poseł Win

centy Witos i Dr Józef Raczyński. Dr Raczyński

podał do wiadomości wydziału treść memorya

łów ogólnych i pcdań specyalnych, wypracowa

nych przez biuro komisyi w spraw ie rolniczej

odbudowy krajn, a w szczególności zabezpie

czenia zasiewów wiosennych, tudzież dalszy roz

wój organizacyj powiatowycn komisyj dla spiaw

rolniczych.

Dr Dąmbski zdał sprawę z konferencyi odby

tej u p. namiestnika do. 7 b. m. w sprawie

przygotowań do siewów wiosennych,

aa której p. namiestnik podał do wiadomości na

podstawie wyniku przeprowadzonego spisu za

pasów zboża, że nasion do siewów wio

sennych nie zabraknie, gdyż zboże

krajowe wystarczy na zaspokojenie

tej potrzeb y, jak się to okazuje z cyfrowe

go wynicu badań szczegółowych, zarządzonych,

urzez namiestn ctwo co do zapasów ewsa i jęcz

mienia. Chodzi ty ko o przesunięcie tycb zapa

sów d i gospodarstw, k«óre własnego sboża do

siewu nie mają. Przesunięcie to ma się odbyć

w następujący sposób:

Ponieważ nie y?ydaje się rzeezą praktyczną

*ydawać z regnły zaraz nasienie potrzebującym

je rolnikom gdyż jest obawa, że niektórzy roi

uicy mogliby je sprzedać lub spożyć, wskutek

czego brakł:by nasienia we właściwym czasie,

*ypadnie to nasienie w znacznej części aż do

czasu siewu przechować w każdym powiecie.

—

0 ile jednak w powiecie są rolnicy, szczególnie

więksi, lub nawet całe gminy takie, że obawa

jo wyższa byłaby nieuzasadniona, będzie można

*ydać pojedynczym rolnikom, względnie gminom,

potrzebne nasienie zaraz. Ponieważ zapasy, oraz

za otrzeb.wanie nasienia każdego gatunku jest

starostwom znane z przedkładanych wykazów,

starostw a polecą kerniByonerom aby gospoda

rzom. co do których uzna starostwo za dopusz

czalne bezpośrednie wydanie im nasienia owsa

1 jęczmienia, dostarczyli z tego samego powiatu

ściśle eznaczyć się mającej ilości zboża na za

siew za zapłatą gotówką ce jy, uncrmowauej rezp.

zduia12lipea1915,Nr196di.u.p.zde

dat ie.n 2°/Q tej ceny za całą nabytą ilość zboża

i z doliczeniem 20 bal. za każdy nabyty cetnar

zboża, pizycz-m nabywca ma ponosić także ko

*zta przewozu »Doza lub sam zocże przewieźć.

Komisyoner ma wyd ć zboże za potwierdzeniem

odbiorcy, który wraz z poleceniem starostwa wy

każe się przed filią krajową Zakładu i brotu zbo

żem. Komisyoner winien uwzględnić w miarę

możności życzenia kupujących co do źródła, z któ

rego zboże nr zasiew nabyć pragną.

Nabyte zboże do aiewu ma nabywca przecho

wać oddzieluie od zboża przeznaczonego na zu

życie, a starostwo zarsądii sporadycznie rewizye

dla skontrolow ania, c?y zboża tego nie zużyto

lub nie sprzedano. Dlatego w gminie winien się

znajdować spis zboża na tasiew nabytego. Kto

by zboże na zasiew kupione zużył lub sprzedał,

dopuszcza się przekroczenia rozp. minister. Nr.

167 dz u. p. i podlega karze wymienionej w §

32, tego rozporządzenia. Tej samej kontroli mo

że starcstwo poddać zboże, którego gospodarz z

własnych zapasów do obsiania swycb gruntów

potrzebuje i jako takie od sprredaży k» misyo

nerowi wyłącza. Dla gospodarzy, l ieposiada ą

cych dostatecznej ilości własnego zboża na za

siew, co do których jednak nie uważałoby sta

rostwo za wskazane wydanie owsa i jęczmienia

na zasiew, już obecnie zarządzi Namiestnictwo

wczas zakupienie ibeża, a rz czą starostwa bę

dzie zamagnzynowanie. W analogiczny sposób

będzie dozwolone i zarządzone także dostarcze

nie przez komisyonera najien a żyta jarego, psze

nicy ji_rej i owoców strączkowych i przechowa

nie nasienia przez nabywców, jed ak z wyklu

ezeniera icb magazynowania.

P, namiestnik zażąd ł od priedstawicieli Wy

działu krajowego opinii co do tych zarządzeń i

całej sprawy siewu wiosennego, zaznaczając ata

nowczy swój zamiar dokonania ob

sie wuwszyst kich gruntów w krajudc

tąd nieobsianych Przedyskutowano po ko

lei kwestyę uniknięcia siewu ziarna mieuz: nego

z ióżnych gatonbów, kwestyę braku zaprzęgów,

rganisaryi nadzoru nad pługami motorowymi,

kwestyę braku robotników, kwettyę braku na

wezów pomocniczych i braku paszy treściwej,

wreszcie p. namiestnik wziął pod rozwagę spra

wę ustanowienia w ojennych komisarzy rolni

czy. h przy każdem starostwie — Reprezentanci

W)działu krajowego Dr Dąmbski i Dr Raczyński

zobowiązali się przedłożyć p. namiestnikowi lisię

kandydatów ua takich komisarzy, ponowić wnio

sek o wyjednanie zezwolenia na zużycie jęcz

mienia niezdatnego do siewu na paszę dla in

wentar a i przedłożyć daty oraz wnioski co do

nawozów p moeaiczych

Wysłuchawszy tego spraw ozdania p. Dąmbskie*

go, obecni wyrnzili żywe zadowolenie z udzielo

nej przez p. nam estnika wiadomości i powzię

tego postanowienia, c j niewątpliwie będzie dla

wielu rolników w kraju bodźcem do zdwojenia

osobistych także wysiłków, aby najważniejszą

dziś sprawę obsiewów wiosennych pomyślnie prze

prowadzić W dyskusyi zabierali głos kilkakro

tnie wszyscy ob cni, zwracając uwagę n a nie

bezpieczeństwo, ktćreby dla kraju

wynikło, gdyby się później okaza

ło, że sprawozdania starostw o za

pasach nasion opierały się na zby

tnim optymizmie przy ocenie wy

dajności zbiorów , widzianych jeszcze

w snopie, tudzież na przypuszczeniu, że wssystko

uzyskane zboże będzie zdatne na nasienie, co ze

względu aa różnorodność gatu sków zboża w uprą

wie włościańskiej, na niedokształcenie ziarna

wskutek posucby i zrośnięcie wskutek deszczów

podczas zbiorów, nie w ydaje się wykluczone.

Dlatego ponowiono w nioski: l) aby rząd poata

rał się o sprowadzenie dobiego nasienia a poza

kraju; 2) aby rząd poBturał się u wojskowego

zarządu o wymianę mieszanych partyj owsa i

jęczmienia na partye ziarna jednolitego; 3) aby

dalszy wywóz owsa, jęczmienia i nasion strączko

wych *upeło e ws rzymano; 4) aby rząd przy

stąpił bezzwłocznie do dostarczenia nasion po

szczególnym goBpodaritwom. P . Witos zwraca

nadte uwagę na zupełny brak prosa i tatarki.

Odncinie do zaprzęgów stwierdził wydział wy

konawczy, że dalsny pobór koni w Galicyi do

Błużby wojskowej udaremia uprawę wiosenną na

wet tym rotaikom, którzy mieli dotąd nadzieję

wykonania robót, przy.,zem dr. Joidan zwrócił

uwagę na zapasy nadliczbowych koni przy puł

kaeh kawaleryi, któreby mogły być oddane rol

nikom w csasowy użytek. Dla konserwacyi i na

prawy narzędzi rolniczych i sprzętów gospodar

skich niezbędne jest pozostawienie rzemieślników,

kowali, stelmachów i rymarzy w potrzebnej ilo

ści dla każdej okolicy. Na wniosek p. Witosa,

uchwalono starać się o uwolnienie tych rzemie

ślników od pospolitego ruszenia. Na w niosek dra

Lisowieckiego, uchwalono sprowadzić instrukcye,

wydane w Królestwie Polskiem dla szacowania

szkód wojennych, a to celem ujednostajn enia

zasad szacowania. Zestawienie listy kandydatów

na woj Komisarzy lotniczych pozostawiono Wy

działowi krajowemu. Termin najbliższego posie

dzenia oznaczono na dzień 5 lutego b. r .

Ziemie polskie.

Z odwrotu Rosyan w Królestwie.

Piotrkowski De. naród, donosi:

»Polskie biuro prasowe w Petersburgu sebrało

znaczną część dokumentów pochodzących z w ar

szawskiego Komitetu obywatelskiego jeBzCze

w czasie pobytu Rosyan w Królestwie. Odsłania

ją one wielkość nadużyć, popełnionych przez

rząd rosyjski przy ewakuacyi i kładą kres legen

dzie, rozszerzanej przez »bratnią* prasę nad Ne

wą, Moskwą i Dniestrem, jakoby wycbodźtwo

z Króle it wa było dobrowolnem, w popłochu przed

zbliżającym się nieprzyjacielem*. W biuletynie

z d. Ib Upca 1915 r. zauważa biuro prasowe,

żo gdyby naw et przeciwnikowi udało się zawła

dnąć całym urodzajem lubelskiej gub9rcii, to

starczyłby na zaopatrzenie Rzeszy zaledwie przez

dwa tygodnie.

»Czyż warto wobec podobnego

faktu zamieniać kraj w pustynię, a ludności wpy

chać w rękę kostur żebraka i tułacza ?**Zaczęła

się jednak: najosobliwsza w świecie razzia, dla

usprawiedliwienia bezmyślnej i barbarzyńskiej

roboty, OBłaniaao się potrzebami wojskowemi.

0 pasyi pustoszenia daje wyobrażenie sprzeczność

zarządzeń choćby w powiecie sochacze wskim:

»D. 12 lipca. Telegram warszawskiego guber

natora. »ZaiBiCzyć wszystkie zasiewy*. Dnia 14

lipca. »Wstrzymać niszczenie zasiewów. Dywi

ayjny komendant obozu b ciej strzeleckiej dywi

zyi*. D. 22 lipca otrzymał naczelnik powiatu

sochacze wskiego polecenie: »Sprzeciwiających

się uiszczeniu zasiewów oddać pod sąd wojenuyl

Pułkownik Serebriannikow*.

Wśród rozpoczynającej się orgii, udał się do

kwatery kńęcia senator Neuhardc wraz z margr.

Wielopolskim, aby donieść o »niesystematyczno

ści awakuacyjnych zarządzeń*, które w wojsku

1 wi Hdności wyrodziły mniemanie, że przedsię

wzięte środki mają na celu represye. Wówczas

wielki książę, dnia 21 czerwca wydał pewien ro

dzaj ewakuacyjnej normy, polecając niszczyć

tylko to, co jest koniecznem ze względu na wo

jenne wymagania i spisywać protokoły dla udzie

lania odszkodowań. Zaoierać się winno wyłącz

nie mężczyzn w wieku od 18—45 lat W za

kończeniu nakazywał »przerwać surowymi środ

kami samowolne mszczenia majątków przez woj

ska. Jeżeli władze nie uznają za swój święty

obowiązek wyko :a ć polecunia, nieuniknionym

JeBt upadek dyscypliny*.

—

Nie na diugą metę

starczyły słowa. Niebawem ks. Seweryn Czetwer

tyński zwrócił się w imieniu komitetu obywatel

skiego do naczelnego wodza:

»Podane do wiadomości powszechnej rozpo

rządzenie W. Ces. Wysokości z dn. 12 czerwca,

Nr 1741, ebroniło ludność od represyi cofają

cych się wojsk i uspoko ło jej cierpienia. Obec

nie pogrążyła się ona ua nowo w strachu, idące

na świeże pozycje armie w powiatach płońsaim

i płockim porywają znowu ludność z sobą, sto

sując gwałt, odbierając i mszcząc majątki bez

%porządzenia prolekolów lub wydawania kwitów

tekwizycyjnych. Po drodze puszcza się z dymem

pożarów wioski, folwarki i świątynie! Dotych

czas zarejestrow ało w niewielkich cręściach po

wiatów płońskiego i płockiego nazwy 41 spalo

ny, h wsi i folwarków i trzech kościołów! Wa

sza Cts. Wysokość raczy koniecznie podtrzymać

wiarę w ludności, że roznazy Jego są święte, i

(19)

PAWEŁ BOURGET.

Plony wojny.

(Ciąg dalszy).

XXII.

Słowem, Btworzyłem sobie n a prędce całą bu

owę psychologiczną, co mi się już nieraz w ży

iu zdarzało. Skłonność moja do tego rodzaju

ksperymentów wypływa zapewne z nieszezęsne

o mego kalectwa, które stawiając mnie niejako

oza nawiasem, pozwala mi na stanowisko widza

ylko, nie zaś aktora tragikomedyi życia. Widzia

;rn wiele, wiele też zapowiadałem sobie wyobra

nią, myląc się często; tym razem jednak nie o

lyliłem się. Być inoże, że to właśnie obawa moja

irzed możliwością zbrodni, jak stale nazywałem

amierzone samobójstwo, zaostrzyła moje zdolno

ci spostrzegawcze. Miałem wkrótce dowód, że

ani Ortegue zainteresowała się nagle moralną

troną charakteru swego kuzyna. Nie wiem, jak

ię do tego wziął ksiądz Courmont, ale udało mu

ię widocznie rozproszyć skrupuły porucznika co

io stosunku jego do pani Ortegue, bo ten nie

przeciwiał się już przyjmowaniu od niej dalszych

isług w pielęgnowaniu go. Przypuszczam, że po

:zciwy kapelan poczytywał w znacznej części

)we skrupuły za wytwór wyobraźni, a może spo

dziewał się, iż obcowanie pani Ortegue z kuzy

nem przyczyni się do nawrócenia nie tylko jej

samej, ale także jej męża. Pomagała więc i na

dal przy opatrunkach rannego, pilnowała jego

dyety, on zaś wstrzymywał się wprawdzie od

długich z nią rozmów, ale niektóre zdania, które

wymykały mu się niekiedy, jego zapatrywania na

cel i zadania życia, jego ocena ludzi i rzeczy,

książki nawet, które czytywał,J-były to dla niej

jakby rewelacye, odsłaniające całe nieznane jej

dotąd bogactwo tej duszy. To też już po 48 go

dzinach takiego z nim obcowania zadała mi py

tanie :

Panie Marsal, czy znałeś pan kiedy kogo

naprawdę pobożnego?

Nikogo, oprócz matki mojej — odparłem.

—

Bo widzi pani, cechą takich prawdziwie poboż

nych jest to, że się do pewnego stopnia z tem

kryją podług ewangelicznej zasady: Gdy chcesz

rozmawiać z Bogiem, wnijdź do pokoju twego

i zamknąwszy drzwi twoje módl się w cichości.

Ale ci, o których szczerej pobożności pan

nie wątpiłeś, nie znając ich zresztą zbliska, czy

wiara ich dawała im siłę?

Nie rozumiem pani dobrze — odrzekłem.

—

Wiara jest sama przez się siłą.

Źle widocznie postawiłam kwestyę. Chodzi

mi o to, czy kuzyn mój czerpie swą wielką siłę,

wobec cierpienia dziś, a wczoraj wobec śmierci,

na którą narażał się z tak zimną krwią. Czy, po

wtarzam, czerpie on swoją siłę z wyobrażeń swo

ich czy z charakteru ?

Z jednego i z drugiego, bo to się z sobą

wiąże.

-—

Rzecz dziwna -

zauważyła - jak można

urylićUi

czerpać siłę z wyobrażeń tak ’ zupełnie błęd

nych.

Doszła więc na razie do zdziwienia, ale w kil

ka dni później, ja z kolei stwierdziłem ze zdzi

wieniem, że w pewnej dyskusyi z mężem sta

nęła na stanowisku, które świadczyło wymow

nie o zmianach, jakie zachodziły zwolna w jej

zapatrywaniach.

—

Wiesz, co utrzymywał przed chwilą Le Gal

lic? — zaczął Ortegue.

—

Oto ni mniej ni wię

cej twierdzi, że bitwa nad Marną to cud i to on

oficer, który sam brał w niej udział. Pytam go,

dlaczego? Bo strategicznie nie da się uzasadnić.

Ja mu na to, że widocznie nie znamy dostatecz

nie czynników, które się przyczyniły do jej prze

biegu ; ale w każdym razie czynniki te musiały

istnieć. Były niezawodnie, odpowiada mi na to,

ale nadprzyrodzone. Przyznaj sama, że wierzyć

w takie rzeczy w 1915 roku, to przecież zdu

miewająca jakaś odwieczna stereotypia.

—

Przyznałeś sam’ jednak, że działały tu czyn

niki nieznane.

—

Cóż stąd? Co krok je spotykamy.

—

W takim razie...

Zawahała się, ale on nalegał.

—

Co w takim razie?

—

Hypoteza Ernesta może być prawdziwą nie

gorzej, jak każda inna.

—

Ależ słuchaj, spróbuj tylko rozumować lo

gicznie. Nie wiesz naprzykład w tej chwili, co

się dzieje w przyległym pokoju. Czy masz prawo

z tego powodu twierdzić, że znajduje się tam ja

kiś centaur, jednorożec lub inny bajeczny twór?

ZHujci mDu.i7idiU|JUibi\

Nie wiemy, czem jest »nieznane14, ale wiemy

wybornie, czem być nie może.

—

A przecież — mówiła dalej pani Ortegue —

fale Hertza, radium, zanim je odkryto...

—

Do czego zmierzasz?

—

Do tego, że działać mogą we wszechświe

cie energie nam nieznane, a Le Gallic nie utrzy

muje właściwie nic innego.

—

Przepraszam, on twierdzi, nie że mogą

istnieć takie energie, ale że istnieją, jako zjawi

ska realne.

—

Bo jednak, gdyby wiara jego nie miała

w sobie choć w części pierwiastku realnego, to

nie mógłby czerpać w niej siły, która jest prze

cież czemś realnem.

—

Działa on pod wpływem swoich wyobra

żeń, a wiadomo, że wyobrażenia fałszywe oddzia

ływają na wolę równie dobrze, jak prawdziwe,

a często i mocniej jeszcze.

Tu i ja wmieszałem się do rozmowy, która

zajmowała mnie żywo, tembardziej, że zarzuty,

stawiane przez panią Ortegue, były jednoznaczne

prawie z tymi, jakie sam stawiałem sobie w my

śli, w ostatnich zwłaszcza tygodniach.

—

Co do ostatnich twych słów, drogi mi

strzu, zauważyć muszę, że wyobrażenia fałszywe

mogą nas wprawdzie skłaniać do działania, ale

działanie to potknie się natychmiast o rzeczywi

stość, która zmusza nas do odwołania błędnych pojęć.

—

Więc twojem zdaniem, mistyczne fantasmago

rye takiego Le Gallic nie rozbijają się nieustan

nie o rzeczywistość, która zmusza go do ich od

wołania ? Choćby naprzykład ta okropna wojna?

Nie znajduję tego, drogi mistrzu. Wojnę tłó—

—

INI!

maczy sobie on na swój sposób, do którego się

przystosowuje.

—

Czy nie miałem słuszności — krzy

knął Ortegue... trimo purgure... Odnawia

się w tobie dziedziczny bakcylus. Odwołuję się

przecie nie do uczucia waszego, ani wyobraźni,

lecz do waszego rozumu. Ani pragnienia nasze,

ani marzenia nie wchodzą w rachubę w poszu

kiwaniu prawdy. Tu chodzi o to, aby stworzyć

sobie światopogląd możliwie najzgodniejszy z da

nemi, jakie przynosi nam wiedza doświadczalna,

a prawdy tak stwierdzone musimy uznać za nie

tykalne. Otóż jedno jest tylko w świecie pojęcie,

które się tym danym nie sprzeciwia, a jest niem

materya wieczna, nieskończona, zawsze jednaka

w pierwiastkach swycli i prawach, która stwa

rza, niszczy, odnawia niewyczerpanie, bez po

czątku i bez końca, a zatem i bez celu. Wszyst

ko, co istnieje, jednostka, gatunek, planeta, wy

łania się z tej otchłani i w nią zapada. Jest to

potęga, której granic nie znamy; prawa jej są

stałe, a tylko nie zbadaliśmy dotąd wszystkich.

Stąd niejasności, które nazywamy tajemnicą, a

które są tylko interferencyą. Tu właśnie lokuje

my pragnienia i sny nasze - i na tem jedynie po

lega ten wasz nadprzyrodzony pierwiastek. Pra

wda, że trudno rozmawiać z takim Le Gallic o in

terferencyi. Ostatecznie słyszał zapewne coś, że

istnieją promienie świetlne i że ze spotkania ich

wynika zmniejszenie światła. Uczył się przecie

trochę fizyki w tem swojem Saint Cyr, nie na

wiele to mu się, co prawda, przydało.

(C.d. n,)

» C Z A S * wychodzi dwa razy dziennie, a mianowicie: o godzinie 6 rano i o godzinie S popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 10 hal.

;”?,°Su .

PRENUMERATA WYNOSI:

linacałyrok nakwartał

na 1 miesiąc

W Krakowie w m i e j s c u ......................................................, 36 koron

I9kor. -

||3kor. -

zodnoszeniemdodomu

42 koron 10 kor. 50

3 kor. 50

Pocztą w

Austro - W ę g rz e c h .................................................. 42 k oro n 10 kor. 50 h . 3 kor. 50

Pocztą * dwukrotną w y sy łk ą ...................................................... 48 koron 12 ko r . - n . 4 kor. - h al.

w państwie N ie m i e c k ie m ................................................ 48 koron 1 2 k o r . -

4kor. - hal.

W mnych państwach

.......................... |

60 koron 15 kor. -

5kor. —

Prenumeratę przyjmują: AdministracyaCzasuwKrakowie1urzędypocztowe. Mie scową pre

n u m e r a t ę k6ięg. S. A. K rzyżano w sk ieg o, handle: St. Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

Hopcasa i Salomonowej, Pupczyc ulica Jagiellońska, G(. Trafika, Bracia Hildowie ul. Kaarmelicka

We Lwowie ,,C za i" je it do nabyclaw blnrach dzień. S. Sokołowskiego, A. Olszewskiego, K. Buchstaba, na stacyach

kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w ksiągarni kolejowej, tudzież na innych

główniejszych stacyach u portyerów kolejowych, księgarnia Podhalańska Zakopane, księgarnia Chodakowskich

Sandomierz, Główni c. k . trafika Lublin, Główna c. k . tralika Radom, Agencya dzienników M aryi Klebabczy Klelca,

księgarnia J. Masłowskich Miechów.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu