Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 631 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 10

Kraków 14 Stycznia — Niedziela,

Rok 1872.

R*e«wnke*(k«ę pny)raają;

W Krakowie: Bióro Administracji.obabd" przy cl.Bóiannej%dumo podL.4**; Ktięgsrnle: pp. 3 . Cieci»

w Synku, J. Wilda p rij ul. Grodzkiej, Bióro zleceń A . P . ŚwierczewskiegoiSp.przy ul.Szewskie)N.207

ihandel p. M . Dworikiego w kamienicy ki. Jabłonowskiego wRynku; tudaies wszystkie Urzęda poczt, %uitr.

0 t(4 u » a a i a (inseratj) w!ielkiego rodzaju, przyjmują Hę ba opłatą: aa miejsce wiersza drobnego (pet l

ia jednoraiowe umieszczenie po I centów, aa następne po 5 centów, ora» aa opłatą naletytoici itęplowe

po so centów od kałdorasowegc ogłoszenie. Wypłata w Krakowie.

PiM M nait 1Ogteiisala przyjmują: we Lwowie w Ajencyl ,oeabd1*p.4nl.PiątUwtkiprzy

placn Katedralnym pod L. S1 . - W Wiedniu p. A . Opptlik Wollzeile « i w Pradze Ferdinanda - Strasse

Nr 38- Na Francję 1AnglięwParyłt Wny pułkownik Winc. Ractkcutki, Bue du Pont de Lodl N 1 . -

Zaś tylko ogłoszenia*, w Wiednit _Neumarkt Nr 11*, w Hamburgu, Frankfurcie a. M:, w Berlinie,

w Lipsku, Bazylei (Ssswajcarya) i Wrocławiu pp. BaautuUit. i PojLr, w Wiedniu Z . Kotkowski, Stadt,

AuwinkelN. 3 i ił . M ot,t - w Berlinie. Hamburgu,Monachium iNorymberdse p. N«dol/Mout - w Frank

furcie nad Meneru L. Daubt p. O.si G»r,

!raków 13 styczni^»

U )r?;ył nas temi dniami trafnością swoją

napis ,ytułowy artykułu w jednym z dzienników

wiedeńskich, co, powiemy mimochodem, nader

rzadko w artykułach dziennikarskich się zda

rza. Napis ten brzmiał: *Hr. Andrassy w

złotej klatce." Stanęła nam mimowolnie w pa

mięci znana nasza bajeczka *o czyżyku". Nie

wiemy, czy hr. Andrassy może z bajkopisarzem

powiedzieć: ,,Byłem wolny"..., ale w każdym

razie, słowa1 *...dziś w klatce. - . " zdają nam

się bardzo odpowiadać jego -obecnemu poło

żeniu. Nie wiemy również, czy klatka jest

złotą, ale jest klatką, i to klatką niemiecką

A gdyby to jeszcze była klatka tylko nie

miecka, znakomity więzień poruszałby się w

niej swobodnie. Zua on wybornie jej szcze

ble, wie doskonale, gdzie się w niej obrócić

i jak zachować trzeba, aby się od niebezpie

czeństwa zasłonić a korzyść zaczerpnąć, ma

może nawet i sposób, jak się z niej w po

trzebie wydobyć; z resztą sfera jej jest tak

obszerna i takiej gry ruchów dozwala, że nie

daje powoda żałować wolności.

Ąle owa *złota klatka", to klatka niemie

cka w Austryi i całkiem różne warunki w

niej pobytu dla węgierskiego męża stanu. Kie

dyż atoli i z jakiego powodu dostał on się

do niej? Nie mogło być mu na myśli coś

podobnego, gdy wskazany przez głos powsze

chny całego niemal państwa, powołany był w

tak ważnej chwili przez Koronę do ujęcia w

rękę polityki zagranicznej. Hr. A ndrasy nie był

kanclerzem, a wszyscy przecież za takiego

w całej monarchii go uważali. Gdy atoli sta

nąwszy defacto u steru, nie określił zaraz

swego stanowiska, nie dał uczuć swej siły

przez postawienie ultimatum wpływu swego na

politykę wewnętrzną, gdy wypuścił sposobną

chwilę przez oczekiwanie zwycięstwa swego

w kombinacyi Kellerspergowskiej, gdy dopu

ścił, aby Niemcy ulękłszy się okazanej prze

wagi, skompromitowali go na zewnątrz i dopiero

z pod tego ciosu iw olnił się ogłoszeniem

okólnika, w którym podobno musiał posunąć

się ku Rosyi dalej może, niżby to był uczynił

pisząc samodzielnie a nie pod naciskiem rzu

conych niebezpiecznych podejrzeń— wtedy to

drzwi owej klatki zatrzasły się za ministrem

spraw zagranicznych....

Widzieliśmy tę chwilę i zapisaliśmy ją. Mil

czenie jakie o hr. Andrassym stronnictwo nie

mieckie zachowuje, opłacił on cofając się całkiem

przy układach obecnego gabinetu, zostawiając

wolną rękę zwycięzcom w Przedlitawii. Od

tąd nie ma śladu wpływu potężnego ministra,

adres Izby Niższej nie wzmiankuje wcale o

sprawach zewnętrznych, Izba wyższa, co na j

więcej, pokojowi kilka słów poświęca. W Z a

litawii również to położenie hr. Andrassego

nie wypada na korzyść polityki węgierskiej.

Pisaliśmy nieraz, że w dualizmie szala teraz

na stronę Wiednia się przeważy. Cóż piszą

dzienniki węgierskie? Powtarzają to dosło

wnie, skarżą się, że co dawniej w Peszcie,

dziś w Wiedniu się odbywa, narzekają, że

ugoda kroacka i różne interesa węgierskie

traktowane są teraz na ,,obcej ziemi."

I nie

mogło być inaczej. Hr. Lonyay stanowiska

hr. Andrassego w Peszcie utrzymać nie mógł,

tylko pod warunkiem, jeżeli w Wiedniu hr.

Andrassy utrzyma swą przewagę. Pod tym

tylko warunkiem dualiżm węgierski mógł zy

skać na objęciu w Wiedniu godności mini

stra. Inaczej osłabnąć musiał.

I ciężkie ma zadanie hr. Andrassy. Jeżeli

bowiem przestał być węgierskim ministrem,

to nie przestał być Węgrem. Polityka węgier

ska, jaka jest dzisiaj w dualizmie, potrzebuje

prawie centralizacyi w Przedlitawii, ale, że

tak powiemy, form alnej a nie rzeczywistej.

Zaprowadzenie ścisłe tego systematu, jego na

stępstwa są dla Węgrów zgubne. Pragną oni

Rady państwa, ale nie na wyborach bezpośre

dnich zebranej. Powołania Rusinów w miej

sce Polaków, czem grożą centraliści, życzyć

sobie br. A ndrassy nie może. Z owej ,,złotej

klatki," w jakiej go trzyma stronnictwo nie

m ieckie, nie może on centralizmu miarko

wać, nie może powiedzieć wzbierającej centra

listycznej powodzi: ,,dotąd ale nie dalej., ."

Wydobyć się więc z owej sieci złoconej

musi hr. Andrassy, i nie wątpimy, że się wy

dobędzie, a to przed zebraniem delegacyj

wspólnych. Stanie on w nich zapewne z ca

łym swoim dawnym wpływem. Spodziewamy

się, że na utrzymanie go użyje sposobów, ja

kich mu dostarczy rozum polityczny, który w

tak wysokim stopniu go cechuje, a nie, jak

to czynił jego poprzednik, ustępstwami na

rzecz liberalizmu wiedeńskiego. Jesteśmy bo

wiem pewni, że hr. Andrassy nietylko jako

minister austryacki, ale jako Węgier nie u

czyni żadnego kroku, któryby monarchię na

wewnątrz mógł osłabić, że pomyślność jej bę

dzie miał na pieczy, jako znakomity statysta,

który wie, że podobne ustępstwa chociaż chwi

lowe usuwają trudności, coraz większy roz

strój i klęski gotują.

Nie mówiliśmy wcale o zadaniu hr. An

drassego jako ministra spraw zagranicznych.

Jest to bowiem jedną jeszcze z pomiędzy ty

lu anomalią w państwie austro-węgierskiem,

że mąż stanu na jakiembądź stanowisku

nawet na tem, na którem jest hr. Andrassy,

nierównie więcej musi rozwijać dyplomaty

czne zdolności w polityce wewnętrznej niż

zewnętrznej.

Odbieramy następujące uwagi:

Bywają przypomnienia, któ:e niezagojonyeh do

tykając serc, świadczą tylko o cynizaie tycb, co je

podnoszą. Z wstrętem i oburzeniem spotkaliśmy w

jednym z wpływowych dzienników wiedeńskich Ta

ges-Presse ustępy z pamiętników urzędnika poli

cyjnego funkcyonującego w Galicyi w r. 1846 . Są

to obrazki dopełniające znauą książkę p. Sacher

Masocha, starające się przedstawić straszną kata

strofę w oświetleniu pojęć dzisiejszego wiedeń

skiego liberalizm u, zostającego w tak bliskiem po

krewieństwie z ówczesnym duchem biurokiacyi ga

licyjskiej. Dążnością tych obrazków je st rehtb.li

tacya bohatera rzezi Jakóba Szeii, którego zowk

antcr prawdziwym dim okralą w chłopskiej sier

m iędze (et» wahrer Demokrat im Bauern Kittel)

Do wspomnień tych już ze względu na chw;lę, w

której się pojawiają, uie możemy przywiązywać je

dynie literackiego, lub histerycznego znaczenia.

W ihwili, kiedy ugoda z G alnyą, zwana, jak piszą,

przez prezesa minittrów *wy’żero m orskim ,1* znów

mąci spokojne wody wiernpkonstytucyjt;eści wie

deńskiej, może wypadało ’uidealizowanitm owej

krwawej postaci przypomnieć i spopularyzować

wo’cec opinii liberalizmu wiedeńskiego, znaną zwrot

kę pewnego stronnictw a, powtarzającą się, ilekroć

mowa o G alicyi: der Bauer wacht. Wspomnienie

to krwawej plamy ciążącej ca dziejach Austiyi,

z której ani od ludu, któremuśmy przebaczyli, ani

od innych czynników nie żądamy rachunku, wy

daje nam się być cynicznym plagiatem owego sło

wa bismarbowskiego o innym głośniejszym, ale nie

bardziej ohydnym i tej samej natury fakcie dzie

jowym, o komunie paryskiej: ,a jednak w niej by

ło ziarno prawdy." Co do nas, nigdybyśmy ziarna

prawdy nie chcieli szukać w kałuży zbrodni i bar

barzyństwa. Lecz jeśli ks. BL -mark patrzący opo

dal na pożogę Paryża mógł to ziarno wskazy wać

jako obojętny widz, to obrońca biurokracyi gali

cyjskiej a apologista Szeli z aktami policyjoemi i

krym)nainemi w ręku, zbiera owo ziarno z posiewu

dobrze znanego.

N;e poraź pierwszy spotykamy się z dążnością

biurokratycznych historyografów owej strasznej ku

tastrofy, aby ją przedstawić jako nieuniknione na

stępstwo społecznej walki, jako samodzielne dąże

nie ludu do wyzwolenia się z pod jarzma szlache

cfeiego. Dla sprawy spisków i celów narodowych

historyografowie ci okazują się dosyć względny

mi, gotowi nawet, jak to czyni p. Sacher Masocb

naprzeciw bohatera idei demokratycznej austrya

ckiej Jakuba Szeli, postawić bohatera idei patryo

tycznej polskiej Teofila Wiszniewskiego. Nie brak

przeto wysokiej dramatyczności w tego rodzaju

przedstawieniu, a niewątpliwie ta tolerancya dla spi

sku a apoteoza socytflnej rzezi zadawalnia z jednej

strony sympatye rewolucyjne, z drugiej soeyalisty*

czno-biurokratyczne czytelników Tages Presse. Hi

storya z polskiego zwłaszcza stanowiska może bę

dzie surowszą dla motorów szalonego i tez żadnych

podstaw podjętego spisku, od samego p. Sacher

Masocha i p. Saali, ale przebaczaj s/’ ludowi ze wzglę

du na jego ciemnotę i obałamućenie, zaprzeczyć

tnusi zbrtdniom dokonanym, ohydom rzezi, zna

czenia jakiegoś samodzielnego dążenia do idei de

mokratycznej.

Ottm mordercom w r. 1846 ani się nie śniło.

Wolności nie chcieli oni przyjąć od spiskowych,

bo jej nie pojmując, ofiarowanie jej uważali za pod

stęp, za zamach przeciwko porządkowi. Nie bro

nili oni ani idei wolności i dem okracji, ani idei an

»tryackiej; jedynym czynnikiem, jakim działano na

lu", był przestrach, ten przestrach ciemnych mas

wobec czegoś nieznanego, przestrach, k óry bywa

motorem wszystkich krwawych teroryzmów ludo

wych. Krzyżujące się agitacye: podszepty biuro

kracyi z jednej i spiskowych z drugiej strony, zapo

wiadały jakąś zmianę radykalną, jakiś przewrót

wstrętny zawsze ludowi. Jedynym instynktem , któ

ry kierował obałamuconemi masami ciemnego i

rozpojonego chłopstw a, był instynkt konserwaty

zmu. Rzuconem bas!em, które poruszyło bandy

rozbójnicze, nie było oswobodzenie społeczne i wol

ność, ale podstępnie rozszerzona baśń, że pow stań

cy w}rzynają chłopów.

Demckracyi ani socyalizmu nie reprezentuje Sze

la, jakkolwiek przywodzi rozbojom i mordom. De

mokracyę reprezentuje szlachta polska od lat dzie

sięciu domagająca się bezskutecznie zniesienia pań

szczyzny na sejmach stanowych, od lat kilku spi

skująca i przygotowująca sobie nóż na gardło, m a

rząc, że przez wyzwolenie ludu w skrzesi Polskę.

Socyalizm reprezentuje binrokracya galicyjska, od

samego zaboru Galicyi przygotowująca systematy

cznie antagonizm warstw społecznych i niezawiśle

od rządu wiedeńskiego przechowująca przez dłu

gie lata myśl, która miała okryć niesławą dzieje

Austryi. L ud i ów bohater Szela reprezentuje tyl

ko ciemnotę graniczącą z zwierzęcością, jest m ar

twym żywiołem. Podrażniony z jednej strony ja

kiemiś zapowiedziami wyzwolenia, z drugiej zaś de

moralizowany jawnie i popychany czynnie, zbudził

się, jak budzi się martwy żywioł, jak wylewa z

z koryta swego zwrócony potok, jak budzi się zwie

rzę rozdrażnione — na zagładę bezmyślną.

Nie będziemy Bię zapuszczać w szczegóły, bo nas

odraża w tej chwili przedmiot podjęty z cywilną

odwagą, godną lepszej sprawy. W pewDych prywa

tnjch zbiorach w zamku czeskim kosa i cepy z por

tretem Szeli umieszczone były jako pamiątka z

podpisem: ostatnia broń Austryi-ale były to cza

sy Hainauów. W r. 1871 liberalizm wiedeński za

pisał w szeiegu bohaterów swoich, zaliczył do za

stępu szczytnych demokratów Jakóba Szelę, na

czelnika rozbojów i rzezi galicyjskiej.

temu ożenił z hrabiną Hunyady, zostaje posłem

w Sztokolmie, a tameczny poseł hr. Muiinen idzie

ua pensję. Podobnych zmian spodziewają się wkon

sulatach.

IOMSPOBDHICYA CZASU.

W iedeń 12 stycznia.

Jeżeli się jutro rozpocznie dyskusya adresowa,

Polacy prawdopodobnie następujące zajmą stano

wisko. W dyskusyi jeneralnej ma zabrać głos

Dr Czerkawski i naznaczyć zapatrywania dele

gacyi pod względem adresu p. H erbsta, głównie

zaś wyłuszczy ć powody, dla których Polacy zmuszeni

są głosować przeciw adresowi. Głosowanie przeciw

adresowi nie ulega podobno żadnej wątpliwości.

W naturalnej konsekwencyi takiego zachowania się

posłowie polscy zapewne głosować będą przeciw

wszelkim ostępom zasadniczym adresu, z których

wieje duch centralistyczny. Za takie ustępy uwa

żamy ustęp wyrażający zaufanie obecnemu gabine

towi, a potępiający czynności gabinetu hr. H ohen

w arta, ustęp o reformie wyborczej, ustęp wojujący

przeciw Czechom. Mniej łatw e będzie stanowisko

delegacyi przy. rozprawach nad ustępem wiążącym

sprawę galicyjską z reformą wyborczą. Tu zdaje

się, postawienie poprawki o rozdzielenie tych dwóch

spraw, będzie na miejscu, a w razie odrzucenia

poprawki, głosowanie przeciw ustępowi. Jeżeli Po

lacy istotnie będą zniewoleni głosowsć przeciw te

mu ostępowi, który stanowi oś planu działania

Izby, natenczas niech się większość pożegna z na

dzieją pozyskania Polaków. Powoli zaczynają prze

bąkiwać, że ministeryum bynajmniej nie jest zbu

dowane osnową adresów obu Izb Rady państwa

ponieważ w wielu UBtępach przekraczają one mowę

tronową. Osoby, zazwyczaj dobrze poinformowane,

utrzymują, że gabinet może wkrótce będzie mial

do wyboru, stanąć po stronie mowy tronowej, albo

adresów obu Izb Rady państwa. Z jednej i drugiej

alternaty w}nika sprzeczność to z Koroną to z R a

dą państwa.

W austryack:m świecie dyplomatycznym wkiót

ce zajdą zmiaDy dość ważne. O nominacji barona

Zulauf-Pottenbnrga posłem w Atenach, już dawno

wam doniosłem. Hr. Ludolź, były konsui austryac

ki w Warszawie, ostatniemi czasy w Rio de Ja

neiro, otrzyma posadę poselską w Stambule. P

Sonnieitner, były poseł w Brazylii, wraca na miej

sce hr. Ludolfa do Rio de Janeiro. Hr. Waltera

kirchen, poseł w Sztutgardzie, który się niedawno

B erlin 11 stycznia.

(!) Na sobotniem już posiedzeniu przystąpi pra

wdopodobnie sejm praski do rozpraw nad przed

łożeniem rządowem tyczącem się nadzoru szkolne

go. Dziś niepodobieństwem jest jeszcze przewidzieć

rezultatu, prawdopodobnem jest jednak przyjęcie

astawy przez izbę. W każdym zaś razie stawiane

będą liczne poprawki, dążące do zmiany choć czę

ściowej dncha ustawy. Będzie to zapewne zajm u

jące i ożywione posiedzenie, wszystkie bowiem

stronnictwa wystąpią w sposób stanowczy.

W opozytyi znajdą się Polacy, centrum czyli ka

tolicy i zapewne skrajna lewica, której organem

jest Kreuz Ztg. Za projektem zaś będą przema

wiać członkowie właściwej prawicy i tak zwani

Frei conservativen to j e st prawy środek, wreszcie

narodowo liberalni, ci ostatni jednak nie są bez

względnymi zwolennikami nowego projektu, i dla

tego nie opuszczą tak dobrej sposobności, dla za

manifestowania nieprzyjaznego stosunku wobec mi

nistra wyznań. Posłowie polscy już się zjechali,

nieobecni zaś zostali wezwani przez prezesa kola

Dra Szumana do stawienia się na sobotnie posie

dzenie. W czoraj odbyło się posiedzenie koła, któ

re trwało przeszło 4 godziny. Radzono nad wnie

sioną nstawą, tak żywo obchodzącą mieszkańców

W. Ks. Poznańskiego. Po długiej i wyczerpującej

naradzie naznaczyło koło na mówcę posła Wierz

bińskiego. O ile słyszałem, p. Wierzbiński po

łoży w swej przemowie nacisk na trzy ważne

puokta. N ajpierw podniesie tę ważną okoliczność,

że lud polski jako szczerze katolicki jedynie

wiedzę i naukę z pożytkiem przyjmować mo

że, gdy takowa połączona jest z religią, którą

wyznaje. Dalej będzie się starał dowieść, że usta

wa rządowa sprzeciwia się zasadom prawdziwej

wolności, podnosząc wszecbwładztwo państwa do

wysokości dogmatu. Wreszcie, ze stanowiska na

rodowego, wykaże niesprawiedliwość projektu wy

mienionego przeciw żywiołowi polskiemu w K się

stwie: jpo usunięciu bowiem księży władających

językiem polskim przeznaczyć może rząd na inspe

ktorów szkolnych ludzi nienmiejących nawet ję

zyka krajowego. Jeden z posłów postawił wnioBek

aby koło, w razie przyjęcia. ustawy, zażądało wy

łączenia Księstwa Poznańskiego z pod obowiązu

jącego tego prawa, Wniosek ten nie został przy

jęty, jako niem ogący liczyć na przychylność izby.

Dżiś także odbędzie koło swoje narady. Przed

miotem ich ma Dyć sprawa gimnazyum w Wą

growcu, katedry polskiej na uniwersytecie berliń

skim itd. Dziś albo jutro odbędz e się zgromadze

nie katolików berlińskich. Powodem tego zgroma

dzenia jest uchwała rady miejskiej berlińskiej, dą

żąca do nadania szkołom, pod jej zarządem bez

pośrednim stojącym, charakteru bezwyznaniowego.

Katolicy zatem chcą uchwalić protestacyę przeciw

powyższej uchwale i zredagować petycyę do sejmu,

aby tenże odrzucił ustawę o nadzorze szkolnym.

Z wielkiem zdziwieniem wyczytano tu w Kraju

wiadomość, jakoby młodzież polska oświadczyła się

gorąco przy obchodzie pamiątki powstania listopa

dowego za sojuszem z Rosyą. Mogę was zapewnić,

że wiadomość ta zupełnie jest fałszywą.

Paryi 8 stycznia.

Wybór V autraina świadczy, iż glos zdrowego

rozsądku zwyciężył nad namiętnością polityczną, i

reprezentant Rzeczypospolitej umiarkowanej odnió ł

Część literacko-artystyczna.

O ROSYI I PANSLAWIZMIE.

(Ciąg dalszy).

Szereg pytań złączonych ze stanowiskiem przy

należnem ludom zostającym pod panowaniem tu

reckiem, zowie się w Europie kwestyą wschodnią.

Państw a kontynentalne nie wierzą w możność u

trzymania samodzielności Słowian i Greków ture

ckich; przeczuwają, że drobne i bezsilne państw a

jakieby się mogły utworzyć na gruzach Turcyi po

padłyby w zależność od rządu rosyjskiego. Europa

więc w razie wyzwolenia Słowian południowych po

zbyłaby się dla strzeżenia Bosforu poważnej siły

islamizmu, a tem samem utrudniłaby sobie pozy

cyą zajmowaną na wschodzie. Tem więcej podobne

niebezpieczeństwo jest groźoem, że spadek otwie

rający się upadkiem Turcyi stałby nę przedmiotem

licznych sporów

sąsiednich mocarstw,

któreby

prawdopodobnie kolejno uleds musiały przed wspól

nym usiłow aniem Rosyi i Słowian południowych.

Z konieczności samej utw orzenie nowych państw

na południu pociąga za sobą zaburzenia w sąsie

dniej Austryi, gdy dotychczas niewynaleziouo środ

ka do zapewnienia rozwoju idei samodzielności Sło

wian przy równoczesnem ograniczeuiu jej do lu

dów pod panowaniem tureckiem zostających. Upa

dek Turcyi europejskiej rozbija dalej całą potęgę

islamizmu, sprowadza rozkład jego na drobne pań

stwa łatwo mogące się stać łupem Rosyi i tak po

woli zagarniającej Mahometan azyatyckich pod swe

Panowanie.

Naruszenie tureckiego panowania w E uropie stwa

ji rza zatem bezpośrednio prawie rozszerzenie Rosyi

0 przynajmniej do ludyi i morza adryatyckiego, a by

faby to potęga tak groźnie ciążąca nad Europą,

jak niegdyś państwo rzymskie; z tą wszakże nie

*t korzystną różnicą, że Rzym stary bądź co bądź

3t był pierwiastkiem cywilizacyjnym wobec barbar?yń

skich sąsiadów swoich, że skupiał oa w swej po

tędze, wszystkie idee wyższe, poczucia szlachetniej

sze, że był kwiatem i owocem świata pogańskiego;

gdy przeciwnie Rosya niżej stojąca od zachodu E u

ropy, z ideą absolutyzmu mas i nieodłącznego od

niej absolutyzmu władzy, zagrażałaby całemu roz

wojowi nowoczesnych społeczeństw.

Polityka europejska w sprawie wschodniej opie

n się przeto na wyższych poglądach, nie brak jej

cechy cywilizacyjnej, jaką w historyi przedstawia

wszelka walka dwóch przeciwnych prądów i kie

runków życia. Jest wszakże zarazem pewna mało

duszność stanowiąca achillesową piętę dążności eu

ropejskich. W alka toczy się o wyższość cywiliza

cyi zachodniej, o wolność ludów przeciw naciskowi

ciemnych mas północy, a za środek do walki uży

wa się sprzymierzeńca zarażonego chorobą śmier

telną bezczynności, niezdolnego do rozwoju postę

powego i nie wyobrażającego w sobie nic dodatnie

go. Islamizm zabija ducha, oznacza w historyi no

wożytnej uśpienie umysłów bardzo zbliżone do in

dyjskiej abnegacyi, jest apatyczny, bezpłodny, i w

koło siebie rozlewa spokój martwoty moralnej. Utrzy

manie jego jest sztuczne i zaiste niegodne naro

dów stojących na czele cywilizacji, oznacza więc

egoizm a zarazem pewną chłodną rachunkowość

wobec ludów poddanych Turcyi. Wprawdzie jarzmo

tureckie nie należy do ciężkich, bo Turcy są apa

tyczni, nie mają idei, i żadnfj przeprowadzać nie

myślą; ale w każdym razie są tamą do rozwoju

naturalnego ludów nie pozbawionych ani ehrześci

sńskich obyczajów, ani tych czynników cywiliza*

cyjnych, jakiemi chrześcianizm wyposaża swoich

wyznawców.

Poczucie upokarzającego przymierza z islami

zmem, a może i wzgląd ua niepodobieństwo trwałe

go ngruntowania stosunków na podobnej opartych

podstawie, stało się podnietą dla wyższych umy

słów do szukania innego sposobu rozwiązania walki

pomiędzy cywilizacyą wschodu i zachodu i to co

pierwotnie zwano w historyi zbrodnią moralną, za

częto uważać za wielki błąd polityczny. Sprawa

polska naturalnie związaną została ze sprawą wscho

dnią. Postawienie pomiędzy Rosyą a Eu’orą pe-;

wnego muru, utworzenie w środku, państwa mają

cego cechy europejskie, państwa związanego z za

chodem organizacją społeczną, religią, i całą sumą

pierwiastków cywilizacyjnych, dawałoby możność

osłonięcia zachodn od niebezpieczeństwa i pozba

wiałoby potrzeby wiązania się dla własnej obrony

z rozpadającym się w gruzy Islamizmem. W takim

razie możnaby bez obawy nawet wspólnie z Rosyą

zadać śmiertelny cios idei martwej, i powołać do

życia nietylko europejskie , ale azyatyckie i afry

kańskie ludy.

Gdyby sprawa Polska nie była tak zawikłaną

wskutek rozbioru i wynikających z niego na

stępstw, gdyby egoizm angielski nie kazał temu

mocarstwu wiecznie się lękać o swój handel i po

siadłości indyjskie, pogląd powyższy stałby się już

dawno powszechnym i Europa stanęłaby na grun

cie istotnie godnym tej wyższości moralnej, jaką

jej nadaje cały kierunek zachodniej cywilizacji.

Obecnie zaś krążymy ciągle w błędnem kole zawi

kłaó czekając od losu rozwiązania, jakbyśmy prze

jęli od Turków ideę przeznaczenia, i ze wschodnią

apatyą założyli ręce. Jest to jakby kara za wystę

pne wiązanie się z islamizmem, za udział w spad

ku po politycznie zgasłej Rzeczypospolitej.

Rosya powiada Lavelaye 4) wraz ze Stanami

Zjednoczonemi i Brazylią może się rozszerzać do

nieskończoności. Jakoż zaborczość stanowi od da

wien dawna cechę polityki rosyjskiej. W przeszło

ści nie było potrzeba żadnych usprawiedliwiań dla

podobnej tendencyi; ale teraz nastały czasy, w któ

rych wszelkie czyny muszą się podszywać pod ja

kąś ideę. Niekiedy idea jest tylko podstawioną, a

le naród ją przyjmuje za swoją znajdując w niej

pewno uspokojenie m oralne, może w nią uwierzyć,

dla niej i przez nią spełniać największe nawet

zbrodnie. W obec Azyi zaborczość rosyjską uspra

w iedliwia pojęcie o misyi cywilizacyjnej ludów chrzę

ści;ańskich na wschodzie, a cokolwiekbądź przy

szłość może powiedzieć o użytych środkach, nie

zaprzeczy zspew ne słuszność idei, o ile rozumie

się, śladów tejże dopatrzeć będzie mogła z wywar

tego wpływu, z podniesienia moralnego ludów w

barbarzyństwie pogrążonych. To samo zadanie jrkie

wobec Azyi przypada chrześcianizmowi, ma dla R o

syi wobec dążności zaborczych na zachodzie spełniać

panslawizm. Ma on być balsamem na sumienia; ideą

polityczną rozpalającą masy, jaką dawniej było p ra

wosławie; myślą organiczną dołączoną do zachcianek

wywrotu, celem pociągnięcia ku Bobie ludów sło

wiańskich. Panslawizm jest ideą zupełnie nową w

polityce i dla Rosyan usprawiedliwia przeszłość i

przyszłość zarazem; posłuchajmy co w tym wzglę

dzie mówi jenerał Fadiejew : 6)

,,Trzeba nam Słowiańszczyzny nietylko dla tego,

aby wytrzymać walkę z Europą, ale dla tego, żeby

z jej pomocą samym stać się znowu Słowiana

mi. Inaczej, cóż ma znaczyć cała nasza historya

i nasza pięciowiekowa walka z Polską? W zmą

conem, ale niezmiennem poczaciu narodowem, isto

tnie szło o to, żeby bieżące sprawy wileńskie ko

niecznie rozstrzygały się w Moskwie, a nie w W ar

szawie; ale spór nie toczył się o rozszerzenie za

kresu działania rosyjskich rozkazów i kancelaryj.

Naród nasz czuł żywo, że cała jego połowa nie

była szczęśliwą.... Jeżeli Rosya m a być naśladowa

niem Europy, to ostatnia zupełną ma słuszność w

swoim poglądzie na podział Polski. W takim razie

nasze zwycięztwo jest zwycięztwem rubasznej siły

nad cywilizacyą... W zięliśmy oświatę z zachodu po

dobnie jak Polacy. Jeśliśmy ją przyjęli tak samo

jak oni, to nasze przewodnictwo przypadkowe i

bezprawne, ono słusznie im się należy; my stoimy

do Polanów w takim stosunku jak uczniowie niż

szych do uczniów wyższych klas. Jedno z dwojga:

albo Duchiński, Henryk Martin i bracia mają słu

szność, albośmy przyjęli naukę europejską nie w

tym celu aby taśladować Europę, ale żeby zasto

sować pozytywną wiedzę do własnych odmiennych

pierwiastków. W ostatnim wypadku nasza misya

jest rzeczywistą i nasze zwycięztwo nad Polską,

*) Lavelaye: Politigue de la Russie, Revue des

deux mondes 15 Nov. 1871 str. 381 .

5) U w ag a 4 dołączona do broszury:

*Pogląd na

sprawę wschodnią" Birż. Wiedom. 1870 r. 30 maja

Ner 236 str. 3.

zbiegiem od słowiańszczyzny ku zachodowi, rozu

mne i uprawnione. Cóż jest cała nasza historya?

Utworzyć pomimo wszelkich trudności państwo, o

bejmujące szóstą część świata; przelać w wiekowej

walce potoki krwi swojej i obcej, jakich nieprzele*

wał żaden naiód od czasów Rzymian; trzymać pod

swoim panowaniem liczne obce narody i w ich

liczbie jedno wielkie plemię słowiańskie; być na

dzieją wielu innych narodów i postrachem świata;

poświęcić w szysiko i lud i indywidualność dla u

tworzenia państwa, to jest tego m;anowicicie czego

dotychczas brakło Słowiańszczyźnie, i wszystko dla

tego, żeby się stać nakoniec nędznym odpisem E u

ropy, aby zamienić jej bezpośredni% działalność

cywilizacyjną na obszerne okolice, przez słaby

tylko odblask tej cywilizacji? Tak mogą patrzeć

na rzeczy dziennikarze angielscy, ale historya nie

stwarza podobnych bezsensów. Ona buduje przy

szłość na przeszłości, piątro na piętrze, coraz w y

żej i wyżej podnoszące człowieka do nieba. Ale w

takim razie czemże jesteśmy? Środka tu niem a;

albośmy słowiańszczyzną z jej przyszłością, albośmy

Turanie, bezprawne wtargnięcie przeszłości."

Tenże sam autor w samej broszurze powyżej

przytoczonej tak charakteryzuje stanowisko obecne

Rosji: *Historyczny ruch nasz z Dniepru nad Wi

słę był wydaniem wojny Europie która wtargnęła

w nienależącą do niej połowę lądu. Stoimy teraz

w pośród linij nieprzyjacielskich-stanowisko tym

czasowe; albo pobijemy wioga, albo cofniemy się

na dawną pozycyę."

Jest więc sztandar i poczucie chorągwi u wy

znawców panslawizmu. Czują oni, że wydali wojnę

pewnemu porządkowi rzeczy, ża walka toczy się

nieustannie od chwili rozbiorn Polski, ciągle na

polskim gruncie. A w tej walce ob;e strony mnie

mają opierać się na swem słusznem prawie. E uro

pejczycy stają w obronie porządku społecznego

stanowiącego zasadę nowoczesnego rozwoju ludów;

gdy panslawista rzec może, iż chce oswobodzić tych,

co nigdy lub oddawna nie znają samodzielności,

chce uwolnić, podnieść m aluczkich, licząc na ich

pomoc, zatem nie dopuszczając się gwałtu. *Nasze

sprawy wówczas tylko pójdą pomyślnie, powiada

9mma wjrcaoM a o :iais a aia sieodfrr Cwyjąwszy niedziele i dole fwt%leasiuL)

Nataor pcjodvscsy w Krakowi s ! we L woit?6 kosztuj« lo oeató?

ne*.r

**J?eSŁSBS?

W sr520*18

. ąjewow» w Krakowie: .... rocsnie ał. 20

—

kwuitain,s E-łr. 5

—

miosiSjCzpie s i r . i

r u liw owic: w Ajanoyi nCzaiUu rooznie zh *1 - kwartalnie zlr. 5 e. 86

miesięcznie złr. 2

i, ’ ’,wtttą wpaństwie Austryackiem B

n44 -

»*c.*a

-*"

do Prus i Rsoasy niaiaioah. B

taj l6sgr. 20

tal. 4 sgr.?

a**».1agr.15

n Francyi i Anglii

frawioe

B fran. *7

*ran* *°

B BBelgii, Włoch i Sswajcaryi 9

Bł.( 80

fc l a łj pianięd^tai yrsesyłar.s być winny franco do Administracyi BozA8U** -

Liaty reklamacyjne

iocsętcwane c ii ulegają frankowaniu.

—

L is tó w mcfrankowanycn aio prsyjmaje ssę,.

saęSitópSosaia nadsyłane Redakcyi, nie sw:scają alg i niszcaone będą.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu