Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 635 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 196.

Kraków, 30 Sierpnia — Czwartek.

Bok 1883.

CZAS

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem na wrzesień . . złr. 2 50

Od 1 wrze. do końca grudnia 1883 złr. 8 -

Z przesyłką pocztową w państwie

Niemieckiem na wrzesień

6 marek

Od 1 wrze. do końca grudnia 1883 20 ,,

2W Prenumerata liczy się tylko

od pierwszeg-o do ostatniego dnia

w miesiącu **1,1

Kraków 29 sierpnia.

Przegląd Polityczny.

Rozeszła się pogłoska, jakoby stanowisko na

miestnika Dalmacjijenerała Jowanowicza było za

chwiane. Wien. Abendp. zaprzecza temu jak naj

kategoryczniój.

Król rumuński odjechał z Wiednia w ponie

działek o wpół do czwartój po południu. Przed

południem przyjmował król ministra spraw za

granicznych hr. Kalnokyego, z którym konfero

wał przeszło godzinę. Przy poźegananiu król

wręczył ministrowi wielką wstęgę gwiazdy ru

muńskićj.

Krótko przed odjazdem otrzymał król rumuń

ski wizytę pożegnalną N, Pana, który go odpro

wadził na dworzec kolejowy.

Z tych oznak zewnętrznych wnosić by wypa

dało, źe między Austryą a Rumunią zapanują od

tąd lepsze stosunki.

Pol. Cor. odbiera w tej mierze z Bukaresztu

d. 28 b. m . następującą korespondencyę :

Z Wiednia donoszą nam z kół dobrze poinfor

mowanych, że o stanowczem uchyleniu zasadni

czych różnic w zapatrywaniu się na kwestyę du

najową już z tego formalnego powodu, mowy byó

nie może, że królowi rumuńskiemu nie towarzy

szy żaden^ z członków gabinetu. Tymczasem spo

dziewać się należy, że w całej reszcie stosunków

między Austryą a Rumunią przyjdzie do zupeł

nego porozumienia, tem łatwiejszego, że oba pań

stwa łączą pod wielu względami interesa wspólne,

do których coraz lepszego poznania pobyt króla

rumuńskiego w Wiedniu niezawodnie Bię przy

czyni.

Projekt Włoch zwołania do Rzymu konfercn*

eyi, celem ułożenia powszechnych środków zarad

czych przeciw cholerze, został zasadniczo przy

jęty przez Port§ i prawie przez wszystkie mocar

stwa.

Parlam ent angielski został w sobotę zamknięty

mową tronową. Podniesione w niój są na czele

dobre zawsze stosunki z mocarstwami zagranicz

nemi i okoliczność, że pojednawcze usposobienie

konferencyi londyńskiej w sprawie dunajowej do

prowadziło do porozumienia korzystnego dla han

dlu. Dzieło organizacji administracyjnej Egiptu,

pomimo wybuchłój cholery, rozwija się jednak.

Co do celu okupacji Egiptu i dążności królowój,

ażeby utrzymać prawa, pokój i dobrobyt ludu

egipskiego, nie zaszła żadna zmiana. Zajścia na

Madagaskarze, wywołane akcyą francuską, są

przedmiotem rokowań z rządem francuskim, a po

nieważ traktowana jest sprawa ta przyjaźnie, re

zultat więc jój będzie niewątpliwie zadawalający.

W wypadkach tych nie spuszozała królowa z oka

nic, co się tyczyło praw i wolności jój podda

nych. Stosunki w Irlandyi polepszyły się, cyfra

zbrodni zmniejszyła się znacznie, ponieważ sto

warzyszenia, których celem było skrytobójstwo,

odkryte zostały, a członkowie ich ukarani, co za

dało tajnym stowarzyszeniom cios stanowczy.

KORESPONDENCYA ,,CZASU.11

Lwów 28 sierpnia.

(§§) Obrady tegorocznej ściślejszej ankiety szkol

nej nad projektami ustaw szkolnych nie skrysta

lizowały się jeszcze na nowy, skończony eo do

rzeczy i formy elaborat dla Sejmu. Na razie tedy

nie byłoby stosownom podawać całego rezultatu

obrad, który w Wydziale krajowym niejednej mo

że ulegnie zmianie. To jednak już dziś zaznaczyć

wypada, że obecny system organizowania szkół

istniejących, bez względu na gminy nieposiadające

żadnej szkoły, w każdym razie stanowić powi

nien i musi jeden z głównych przedmiotów kry

tyki i reformy przyszłej. W rozbiorze kwestyi,

czy należy dalej iść tą drogą lub przeciwnie p o

łożyć nacisk na zakładanie nowych szkół, cho

ciażby z pewnym uszczerbkiem dla obecnej skali

wymagań, czy zatem Sejm sankcjonować ma i

nadal system dotąd praktykowany przez Radę

szkolną lub podjąć myśl zeszłorocznej mowy m ar

szałkowskiej i zmienić ją na normę obowiązują

cą, praktyczna i świadoma celu dyskusya zawsze

wychodzić musi z dat objaśniających obecny stan

rzeczy. W tej chwili około 2200 gmin w kraju

nie posiada żadnej szkoły. Na 581.948 dzieci w wie

ku szkolnym uczęszczało do szkół w r. 1881 tyl

ko 288.315, czyli niespełna 50°/o, a w oiągu 10 lat

od czasu uchwalenia nowych ustaw do r. 1882/83

zaprowadzono zaledwie 2207 szkół etatowych,

z czego jednak tylko !O% przypada na nowe

szkoły. W bieżącym roku szkolnym niezawodnie

stosunek szkół nowo-założonych do zorganizowa

nych nie zmienił się na korzyść kraju. Jest owszem

wszelka podstawa do przypuszczenia, że zakłada

nie nowych szkół ani o krok naprzód nie postą

piło. Biorąc cyfry powyższe za podstawę obliczeń,

trzebaby z góry pogodzić się z tą myślą, że pa

nujący obecnie system co najmniej pół wieku ka

załby nam czekać na zaopatrzenie wszystkich

gmin w szkoły ludowe. Jestto tylko lucrum ces

sans dla oświaty, bo każe jej zrzec się całych

dwóch pokoleń. Do tego jednak trzeba dodać je

szcze dam num emergens t. j . stratę rzeczywistą,

materyalną, ponoszoną bez przerwy przez to, że

tyle gmin i obszarów dworskich dotąd dla braku

szkoły nie opłaca żadnego dodatku szkolnego.

Stratę tę możnaby obliczyć w przybliżeniu, w ten

sposób. W edług dat, jakiemi Wydział krajowy

rozporządza, podatki podlegające dodatkom szkol

nym wynoszą w gminach i obszarach dworskich,

które szkół dotąd nie posiadają, a z których co

do kwoty podatków dokładne zebrano wiadomo

ści, razem 1,373.364 złr. 15 ct. Inne gminy i

obszary dworskie, które także szkół są pozba

wione, z których jednak nie zebrano jeszcze do

kładnych dat podatkowych, opłacają w przybli

żeniu 901.502 złr. Suma podatków podlegających

dodatkom szkolnym wynosi tedy 2,274.866 złr.

15 ct. Od tej sumy należałyby się dodatki szkol

ne w następującej proporcji: Od il3 przypadają

cej w przybliżeniu na obszary dworskie t. j . od

sum y 758.287 złr. po 3°/0, należałoby się 21.748 złr.,

a od % przypadających na gminy t. j. od sumy

1,516 .579 złr. po 9% należałoby się 136.492 złr.

11 et. Razem tedy wynosiłyby dodatki szkolne

158.240 złr., oo stanowi coroczny uszczerbek wy

rządzany celem oświaty przez system obecnie pa

nujący. Do takich cyfr nie potrzeba dodawać ko

mentarzy.

Odkąd kraj zaczął się opiekować przemysłem

rodzimym, co chwila pokazuje się, że w tej lub

owej okolicy istnieje albo już gotowa gałęź prze

mysłu, której tylko pomódz należy, aby nie upa

dła w walce z trudnemi warunkami, albo przy

najmniej zawiązki, które tylko pod naciskiem tru

dnych w arunków dalej rozwinąć się nie mogą.

W tej chwili np. występuje Sądowa Wisznia z do

wodem, że posiada u siebie zdolną do pięknego

rozwoju, a bardzo pożądaną gałęź przemysłu.

Miasteczko to posiada obecnie 42 majstrów wy

rabiających wcale kształtce parkiety. Zatrudniają

oni 64 czeladników i wyrabiają rocznie razem

54.450 sztuk. Jesttó cyfra* wcale pokaźna, ale nie

stety tylko połowa z tego idzie w handel bez po

średnictwa, a więc przynosi majstrowi zysk odpo

wiedni. Druga połowa wzbogaca pośredników,

oczywiście żydów, którzy dostarczają materyału,

kapitału obrotowego itp., a potem gotowy wyrób

zabierają z warsztatu i ciągną ztąd znaczne zy

ski, pozostawiając majstrowi tylko liche wynagro

dzenie za pracę. Połowa majstrów, która obchodzi

się bez pośrednictwa, a więc i lepiej wychodzi na

wyrobach swoich, zaledwie utrzymać się zdoła na

obecnym poziomie produkcyjności swojej. Na za

kupno dobrego materyału niema pieniędzy, o urzą

dzeniu wielkich suszarni niema mowy, o wydo

skonalaniu wyrobów pod względem formy i ma

teryału, ani myśleć — jednem słowem można tyl

ko wyżyć od biedy. Gmina zachęcona poparciem,

jakiego teraz przemysł krajowy doznaje, wystą

piła z inicyatywą, która jej zaszczyt przynosi.

Ofiarowała bowiem 2000 złr. na założenie szkoły,

bez której obejść się niepodobna, jeżeli parkiety

z Sądowej Wiszni utrzymać się mają na wysoko

ści obecnych wymagań. Na tem nie koniec. Po

trzebne są jeszcze suszarnie, aby materyał był

dobry, potrzebne są pewne zapasy, aby towar za

raz z warsztatu nie szedł w ręce żydowskie po

jakiejkolwiek cenie. P od tym ostatnim względem

pomoc zawisła już w znacznej części od samych

interesowanych majstrów, bo najpierw muszą się

tak zorganizować, aby wspólnemi silami zdobyli

sobie warunki kredytu taniego. Skuteczna pomoc,

jaką otrzymały już spółki tkackie w kraju, po

winna byó dla nich zachętą, a organizacja tych

spółek wzorem do naśladowania.

Wiedeń 28 sierpnia.

Pisma opozycyjnej partyi niemiećko-liberalnej,

którym przez znaną odpowiedź N. Pana, daną

deputacyom miast Wió.!ra? i Lwowa, usuniętym

został główny powód do zaniepakajania umysłów,

zdają się być kompletnie zbite z terminu. Toć to

główne zadanie powyższych pism, i w tem się

tylko lubują, aby rozsiewać niepokój, zniechęcać

i podszczuwać ludność przeciwko rządowi, dziwić

się więc nie można, źe im ogorzały piórka, skoro

ludność z własnych ust monarszych usłyszała, że

niema najmniejszego powodu, aby się trwożyła.

Nie na rękę to tym panom, to też broni nie

składają i starają się wszelkiemi sposobami do

wieść, że mimo zapewnienia ze strony Cesarza,

nie została jeszcze całkowicie usuniętą obawa, i

że ciągle jeszcze dla miasta Wiednia trwa powód

do niepokoju, o materyalne i kulturne korzyści;

powiadają, że właściwie nic się nie zmieniło, bo

sprawa rozprzestrzenienia pola działalności lokal

nych dyrekcyj kolejowych, w krajach koronnych,

zawisła tak, jak dotąd, zupełnie od decyzyi rządu

i zdania ministrów, i że chwilowo nie da się prze

widzieć, czy wogóle lub o ile ministrowie uwzglę

dnią interesa rezydencyi, lnb czy też nie będą

bardziej sprzyjać petycjom Izby handlowej i re

prezentaeyi miasta Lwowa, niż proźbom miasta

Wiednia.

Argumentacja ta jest równie obłudną, jak nie

uzasadnioną, bo właśnie w słowach N. Pana, że

Wiedeń nie potrzebuje się obawiać jakiejkolwiek

reorganizacji zarządu kolejowego, leży zapewnie

nie , że rząd w tej mierze nie wyda żadnego roz

porządzenia , któreby mogło być niekorzystnem

dla miasta Wiednia, pod względem jego mate

ryalnego lub intelektualnego dobra.

Inna metoda prasy niemiecko-liberalnej, aby na

chwilę uspokojone umysły znowu burzyć i jątrzyć,

polega na tem, że zwraca uwagę na tajemni

czość, jaką osłonięta jest konferencya, którą

reprezentanci miasta Lwowa mieli u prezesa ga

binetu hr. Taaffego, dając wyraźnie przy tem do

zrozumienia, że hr. Taaffe zaspokoił deputacyą

całkowicie co do ustępstw, jakie rząd zdecydo

wany jest zrobić w sprawie kolejowej i że tylko dla

tego obszerniej o tem się nie mówi, aby nie dra

żnić umysłów. Taktyka powyższa opozycyi quand

mśme, nie zdoła się utrzymać wobec zdrowego

rozsądku ludności wiedeńskiej, która całkowite

zaufanie pokłada w słowach Monarchy i przeko

naną jest, że tak jak z jednej strony życzenie

Cesarza, aby interes całego państwa wyżej st’ał,

aniżeli specjalne życzenia pojedynczych krajów ko

ronnych i przez doradców Jego szanowane będzie,

tak z drugiej strony Cesarz nie byłby dał tak ja

snej, treściwej i pewnej odpowiedzi, gdyby mu

nie były jeszcze zostały przedłożone odnośne za

patrywania się rządu.

W sprawie zawikłań węgiersko-kroackich, które

się dzisiaj stały głównym przedmiotem rozpraw

między ministrami, które omawiane są we wszy

stkich kołach tak publicznych jak prywatnych, i

które dla prasy ważny temat tworzą, ogólnem

jest zdanie, że pożałowania godne zajścia w kwe

styi tarczy herbowych, bez dalszych następstw

zakończyóby się mogły, gdyby kroacka partya

narodowa chciała przystąpić do porozumienia i

zawczasu starała się rozjątrzone umysły uspoka

jać i łagodzić.

Oczywiście, że mimo to przyjdzie w sejmie Za

grzebskim do scen gwałtownych, które znajdą

echo w Radzie państwa, jak również w tamtej

szych i tutejszych pismach, a ci, którzy uczciwie

pragną pokoju i zgody, z wielką oględnością,

z wie!kiem umiarkowaniem i z niesłychaną ostro

żnością postępować muszą, jeżeli wpływ swój

chcą utrwalić i przeszkodzić aby się nie wszczął

nowy jaki konflikt. Dzisiaj wszystko zależy od sta

nowiska, jakie zajmie kroacka partya narodowa,

i należy się spodziewać, że partya ta przyjdzie do

przekonania, że tylko wtedy spokojnie będzie mo

gła się cieszyć uzyskanemi narodowcmi swobo

darni i nabytkami, jeżeli spokój i zgoda w wła

snym jej kraju panować będzie.

Sprawy krajowe.

Knrcnda koiisymtor/a biikuplego

przemyskiego.

Biskup przemyski ob. łaó. X . Łukasz Ostoja

Solecki wydał z okazyi nadchodzącej rocznicy od

sieczy Wiednia list pasterski, a obok tego wyszła

kurenda konsystorza biskupiego przemyskiego, po

stanawiająca następne uroczystości kościelne :

W niedzielę 17 po Świątkach, która przypada

dnia 9 września r. b . zapowiedzieć należy ludowi

z ambony, że 11 września t. j. we wtorek odpra

wi się nabożeństwo żałobne za poległych pod

Wiedniem żołnierzy chrześcijańskich, którzy po

łożyli swe życie w obronie chrześcijaństwa prze

ciw Muzułmanom, tudzież że dnia 12 września

odprawi się nabożeństwo dziękczynne za zwycię

stwo odniesione nad Turkami pod Wiedniem w r.

1683 przez wojska chrześcijańskie, polskie i nie

mieckie. Czas nabożeństw należy oznaczyć w po

rozumieniu z komitetem jubileuszowym, gdzieby

tenże istniał.

2) Dnia 11 września r. b . t. j. we wtorek od

prawią W W . rządcy kościołów uroczyste nabo

żeństwo żałobne z konduktem za dusze poległych

w owym boju rycerzy chrześcijańskich.

Po wsiach i tam , gdzie zbierze się tylko bar

dzo mała liczba wiernych na nabożeństwo, należy

odprawić śpiewaną Mszę żałobną, a po niej Salce

Regina lub Anioł Pański.

3) Dnia 12 września, który przypada we środę,

odprawią WW. plebani i rządzcy kościołów uro

czystą Mszę św. de die infra Octacam Nativ. B .

V. M . z dodaniem kolekty pro gratiarum actione

z d. 10 października inter Patronos R. Pol. nDeus,

qui in summis regni Nosłri etc.u sub una conelu

sione. Innych kommemoracyj, przypadających na

ten dzień, brać nie należy.

Po miastach, miasteczkach i w tych miejsco

wościach, w których zbierze się znaczna liczba

Wiernych na nabożeństwo, zamiast kazania nale

ży odczytać Nasz list pasterski, który poniżej u

mieszezamy, a który cały przebieg i doniosłość

odniesionego pod Wiedniem zwycięstwa wiernie

kreśli, i kazanie, któregoby sobie życzono, dobrze

zastąpi. Z powodów łatwych go odgadnienia, nie

chcemy zostawić dowolności niewprawionych w te

go rodzaju kazania mówców duchownych tego, co

w dniu tak uroczystym w domu Bożym wypada

i należy się powiedzieć, i dlatego pragniemy

w dniu *tym pamięci wielkiej godnym, Bami do

owieczek Naszych przemówić.

Po mszy uroczystej wystawić należy Najświęt

szy Sakrament w Monstrancji i odśpiewać: Te

Deum laudamus.

Na Salcum fac dać benedykcyę Najśw. Sakra

mentem, a po ukończeniu hymnu odśpiewać: Be

nedictus es Domine Deus pałrum nostrorum...

Nabożeństwo powyżej określone powinno się

odprawić we wszystkich kościołach parafialnych.

Życzymy sobie atoli, aby było odprawionem także

w kościołach zakonnych, niemających ncuram ani

rnarum."

Sprawy zagraniczne.

Rosya.

Dzienniki rosyjskie, petersburskie i moskiowskie,

podają jako pogłoskę wiadomość, żo rząd ma wy

dać wkrótce rozporządzenie, aby dostarczono mu

ścisłych danych, dotyczących tych posiadłości ziem

skich w krajach Zachodnich, które po powstaniu

1863 r. podlegały obowiązkowej sprzedaży w p e

wnych terminach osobom pochodzenia rosyjskiego,

lecz tylko fikcyjnie sprzedane zostały Rosyanom,

faktycznie zaś pozostały w posiadaniu dawnych

właścicieli, którzy’też *gospodarują w nich jako

dzierżawcy. Takie majątki mają być jakoby skon

fiskowane i następnie zlicytowane na nowo z tym

koniecznym warunkiem, by się doBtały rzeczywi

ście i faktycznie do rąk Rosyan.

Z powodu tej pogłoski ultra polakożercy Świ

stek kijowski Kijewlanin pospiesza z właściwą

swemu nikczemnemu charakterowi usługą dla

rządu, bo z donosami i inwektywami, które się

w następujących mieszczą słowach:

,Omijanie w kraju Zachodnim ukazu z 10 gru

dnia 1865 r. i oszukiwanie (?) wszelkiemi spo

sobami rządu przez pp. Polaków, nie jest dla nas

nowiną. Nieraz już o tej kwestyi rozpisywaliśmy

się obszernie, dlatego też dziś, pomijając szcze

góły, powiemy tylko, źe fikcyjna własność Rosyan

w tym kraju jest sprawą, o której wszyscy wie

dzą. Wielokrotnie powtarzano i prawie codzicnnio

praktykowane omijanie zakazu kupowania ziemi

przez Polaków i Żydów, kwitnąc i rozwijając się

Z literatury zagranicznej.

,Leaves fromtbe diary of Henry Greville.u London, Smith,

Elder and Co. 1883.

Imię powyżej wypisane nic do nas nie mówi;

ale dla świata kosmopolitycznego z pierwszej po

łowy bieżącego stulecia miało ono nietylko oso

bne znaczenie, ale i urok nieporównany. Wśród

najwykwintniejszych kół polityczno -społecznych,

rodzeństwo Grevillów nietylko położeniem, ale i

uzdolnieniem, zajmowało przez długie lata wyż

sze i wybitne stanowisko. Siostra, piękna i rozu

mna Lady Ellesmere, wznowiła w Bridgewater—

Ilouse piękne tradycye szerokiej gościnności dla

wszystkiego, co Anglia posiadała najznakomitsze

go, nie wykluczając napływowych z zagranicy ży

wiołów dodatnich. Starszy brat, Karol Grerille,

piastował przez długie lata wysoki urząd, jako

sekretarz Rady stanu; dziwnie umiał godzić nie

równe wymagania świata i pracy, potrafi! być za

razem miłośnikiem nauki i sportu, i zostawił po

sobie pamiętniki, których ukazanie się przed kil

kom% 1%ly równał o się politycznemu wypadkowi

niem ałej doniosłości. Pamiętnik ten może być u

ważany j%ko arcydzieło w swoim rodzaju, a ni

gdy może żadne pióro nie zdołało nakreślić tyle

pięknych i podobnych wizerunków mężów spół

czesnych , lub wysnuć z pamięci równie ożywiony

plon wspomnień i uwag pełnych trafności.

Brat młodszy ani położeniem, ani talentem nie

dorównywał starszemu, ale natomiast piastował

berło towarzyskie w Londynie, a po trochu i

w Paryżu. Typ skończony wykwintności arysto

kratycznej , ideał gentleman’a , wyrocznia^ w rze

czach sztuki — i mody — Henryk Greville^ po

siadał wszystkie świetne przymioty, które olśnie

wają w świecie, a zarazem nic brakło mu i grun

townych zalet rozumu i serca. Wielki znawca i

miłośnik muzyki, w blizkich zostawał stosunkach

z pierwszorzędnymi artystami, którzy w jego sa

łonach spotykali się z dyletantami high life’ti ko

smopolitycznego. Ale i on poczuwał się do obo

wiązku służby krajowej, i rychło wstąpił do dy

plomacyi, zaczem jako sekretarz poselstwa an

gielskiego w Paryżu, miał sposobność przypatrze

nia się zbliska monarchii lipcowej.

Powodzenie pamiętników starszego brata wzbu

dziło w rodzinie chęć odszukania jakiej zajmują

cej spuścizny i w papierach młodszego. Synowicą

tego ostatniego, wicehrabina Enfield zabrała się

do tej roboty, a przekonawszy się , że całość o

głosió się nie d a, podała świeżo czytającej publi

czności ,,Kartki wyrwane" z dzienniczka Henryka

Greville. Pono jeszcze ich zostawiła zbyt wiele,

i zajmujące ustępy giną wśród błahych szczegó

łów, niemniej plon ciekawszych wspomnień zo

staje niemały. Żyjąc w świecie i dla świata, se

kretarz ambasady nie miał czasu skończone pro

wadzić pamiętniki. Ograniczał się na codziennych

zapiskach, luźnych notatkach i gołosłownych wia

domościach. U niknął przez to zwykłego niebezpie

czeństwa przeglądania się jak w zwierciedle we

własnych wrażeniach i osobie. Odstąpił wszelako

od lakonizmu, cechującego jego wieczorne zapi

ski , ilekroć mu przyszło rozmawiać z jaką zna

mienitszą osobistością, i słyszeć bardziej zajmu

jące opowiadanie. Ztąd te karty z dzienniczka

Henryka Greville nabierają osobnego znaczenia

i wdzięku. Nie pierwszy to przykład podobnej

skromności spostrzegać się daje wśród publikacyj

angielskich z lat ostatnich. Amerykanin Ticknor

mało o sobie wspomina, skrzętnie natomiast gro

madzi wszystko, co zasłyszał o ludziach i od

ludzi znaczących w Europie; N. W . Senior mia

sto pamiętników ogranicza się na zostawieniu

,Rozmów" swoich z mężami znakomitymi naszej

epoki, zkąd urosła książka rzadkiej doniosłości

i powagi. Jakby idąc za temi wzorami, Henryk

Greville skwapliwie upamiętnia każde swe zetknię

cie z przedniejszemi osobistościami, każdą rozmo

wę wybitniejszą. Dłuższy pobyt we F rancyi zbli

ża go do księcia Talleyranda, którego dowcipne

słowa i opowiadania dostarczyły przeważnie wątku

publikacji Lady Enfield. Talleyrand posiadał w naj

wyższym stopniu ginącą dziś sztukę wykwintnej

rozmowy, ztąd lub’ł się otaczać towarzystwem

ludzi umiejących zarazem słuchać i odcinać się

w danym razie, a Henryk Greville należał do

koła wybranych, i nieraz całe tygodnie spędzał

w wiejskiem zaciszu byłego ministra, który ocho

tnie dawne wysnuwał wspomnienia. Pewnego dnia

rozmowa przeszła na straszne sceny rewolucji i

krwawe jej początki.

—

Ledwo wierzyć dziś można podobnym gwał

tom, —

zagadnął Greville.

—

Bądź pewny -

odparł książę Talleyrand,

że jeśli rzeczpospolita się wznowi, w ślad za

nią podobne nastąpią wypadki, bo żywioły ku

temu zawsze na jej dnie istnieją.

Innym razem rozmowa przeszła na czasy ce

sarstw"a. Grerille wspomina obiad u ks. T alley

randa w listopadzie 1835 r.,

który zgromadził

pełno politycznych osobistości, między innymi

Guizota, księżnę Łieven, Lady Greville itd. Po o

biedzie rozmowa przeszła na wspomnienia zjazdu

głów ukoronowanych w Łrfurcie, dokąd Talley

rand towarzyszył był Napoleonowi w charakterze

wielkiego szambelana: ,Pono nigdy się już po

dobne nie odnowi widowisko, -

mówił książę.

Prawie wszyscy monarchowie Europy się tam

zbiegli, z wyjątkiem oczywiście króla angielskie

go, oraz władców Prus i Austryi, którzy się wy

mówi’i od przybycia. Stosunki były natenczas

bardzo serdeczne, a przychlebianie się królów

Napoleonowi nie znało granic. Ilekroć na przy

kład przedstawiano na dworskim teatrze, jaką

sztukę wobec zebranych monarchów, najmniejsza

alluzya do historyi Napoleona w lot bywała

chwytaną i wszyscy królowie i następcy tronu

bili z zapałem huczne brawa. Napoleon widywał

często wówczas Goethego i rozmawiał z nim o

jego utworach, mianowicie o Wertherze, któ

rego czytał z przyjemnością, koniec tylko mu się nio

podobał i nie zdawał się być zakończeniem. Goe

the się rozśmiał. Rzeczywiście, podjął Napoleon,

należałoby tam dorobić rozwiązanie i koniec p ra

wdziwy. Goethe śmiał się dalej.

—

Cóż w tem

zabawnego? — spytał cesarz. Myślałem, że wła

śnie Wasza Cesarska Mość nie powinna pragnąć

końca powieści! - odparł Goethe.

W Erfurcie też po raz pierwszy błysnęła w my

śli Napoleona możliwość rozwodu z Józefiną.

—

Czy go to wiele kosztowało? — zapytała

Lady Greville.

—

Niezawodnie — odparł Talleyrand. Co wię

cej, jakaś cyganka mu przepowiedziała, iż jego

powodzenia trwać będą, dopóki Józefina przy nim

zostanie i niemałą do owych słów przywiązywał

wagę.

—

Czy Józefina była rozumną kobietą ? - py

tano dalej księcia.

—

Umiała się znakomicie bez rozumu obywać

tlle s’en passaił superieurement bien — odpowie

dział Talleyrand."

Szerszy opis śmierci dowcipnego ministra kilku

z kolei zmieniających się rządów, dopełnia świe

żo ogłoszone w tej mierze świadectwo biskupa

orleańskiego, X . Dupanloup, który byłego bisku

pa odstępcę i członka rządu rewolucyjnego po

jednał in extremis z kościołem. Dó wielu aneg

dot o Napoleonie, Greville dodał i kilka cieka

wych rysów o następnym władcy 1 rancyi, między

innymi niniejszy z ust wiarogodnych przywodząc.

Gdy Ludwik XVIII powrócił na tron przodków

i zamianował ministrem policyi Fouehe’go, chciał

się od niego dowiedzieć do jakiego stopnia za

czasów cesarstwa sam ulegał nadzorowi francu

skiej policyi i jakieh w tym celu używano szpie

gów. Fouche wymawiał się i wahał. Nareszcie

zmuszony rozkazem króla, wyznał, iż książę Bla

cas, powiernik i przyjaciel Ludwika XVIH przy

jął był urzędową rolę narzędzia policyjnego.

—

A ,ileż mu płaciliście za to rzemiosło? —

spytał Ludwik XVHI.

—

Dwakroó sto tysięcy franków rocznie.

—

A więc mnie nie oszukał, -

rzekł król,

jakby sam do siebie byliśmy bowiem w spółce."

Nikczemnieją postacie historyczne wobec nie

dyskrecji spółczesnych ipotomnych. Ludwik X^ III

nie zyskuje na bliżs"zem poznaniu, choć Talleyrand

zapewniał, iż był to człowiek bardzo przyjemny,

wykształcony, i znający na pamięć niektórych au

torów klasycznych, mianowicie Horacyusza. Dzi

wnie próżny i z urody swej zadowolony, ma

wiał, iż jedynym jest człowiekiem we Francyi,

który umie uchylić kapelusza. I rzeczywiście czy

nił t"o z osobnem namaszczeniem i gracyą.

Wspomnienia z czasów monarchii lipcowej na

bierają osobistego znaczenia, ponieważ Greville

sam zbliska patrzał na ludzi i wypadki, nawet

zostawał w pewnej zażyłości z książętami orleań

skimi , mianowicie z najstarszym z nich. Znał

ich po trochu i z epoki pierwszego na angielskiej

ziemi wygnania, obracając się w kołach, które

przyjmowały i podejmowały rodzinę tułaczą. Wia

ra w przeznaczenie musi byó najsilniejszą w ży

ciu dźwignią. Jak niebawem syn królowej Hor

tensji miał zacząć marzyć ó na"poleońskiej gwia

ździe, tak i Ludwik Filip nie zwątpił, że dojdzie

do korony, nawet w onych czarnych dniach pier

wszego porewolueyjnego rozbicia. Mawiał on wte

dy do Lady Butę: ,Macie mnie za ambitnego

marzyciela, ale to siła odemnie silniejsza, bo w tej

nawet chwili, gdy nie mam żadnego widoku od

zyskania mych prywatnych posiadłości i położe

nia wyznać muszę, choć mnie przez to o obłą

kanie podejrzywać będziecie, że tkwi wo mnie

niewzruszone przekonanie, iż zostanę kiedyś kró

lem Francyi."

Dokończenie nastąpi).

_,.,

M , , C « . wychodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne

Oddzielne Nra Oboro, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c , we Lwowie l l b \ przesyłką pocztow, 12 e.

Prenumerat« wynosi:

P *ty w państwie Anstryackiem . . . . .

* ao ałyrok I%akwartał %al miesiąc

Niemie okie n a ...............................................

« *}*

2złr.50o.

do wfo ch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajoaryi, Tn royi

8**

8tó

: mych państw należących do zwitku pocztowegT , J .

32 złr.

8złr.

3 złr.

pfeni^i^rr^z^ " yJptariężne nLpSmera?e

dnl* W mie6i^ n - JM1**

*o Administracyi Czasu w Krakowie. L

(?nacraty) uprasza sięnadsyłać franc c

»ęfcoplan,ów nadsyłanych nie zwnJca sio

9-z

Prenameratą pnyjm «|ą:

Adminlitraeya ,,CZASU" w K n k o w it , tndzlei urzędy pooztowo. Wwjeoową Z ""

księgarnia 8. A. Krzyżanowskiego, handel Nowakowskiej w Sukiennicach obok filii pocztowej. f * °

saeula (inseraty) przyjmuje się aa opłat, od miejsca wiersza drukiem drobnym(petitowym) za p -

szy raz 10 cnt, za każdy następny raz po 5 cnt. -

l a d n ł s n e (na 8 stronnicy «Uiennlka)Ott

soa wiersza drukiem drobnympo 30 out. za każdy raz. -

Dołączenia «Io ,Cza«» (prospeaia, cyr

kolarze, ogłoszenia 11 p.) przyimąje się za cenę 1 złr. od 100 egzem, dla zamiejscowych, a W oe .

od 100 egzem, dla miejsoowych prenumeratorów. -

Należytośó uprasza się nopriód naaesrao p

kazem pocztowym. —O ślinien ia t prenumeratę przyjmą),: we Łwowłe Aiencya

w głównym składzie tytoniu Nr. II przy ulicy Trybunalskie) L. 4; w Paryłu wyłącznie p. Adam,

Bue Clóment 4: (prenumeratę p. Winoenty Raczkowski, Faubonrg Poissonióre 33); w W *_T)1 P*

Haasenstein AYogler (także w Hamburgu, Frankfuroie n. BL, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławin),

A. Oppelik, 8tubenbastei Nr 2, R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i (Norymoerate).

H. Sohalek, M. Dnkes, M. Stern, w Frankfurcie n. M

. G. L. Daube A Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction