Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 675 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nw166

Kraków, Wtorek U Kwietnia 1911.

Bocznik LXTY.

,CZAJ- wyehedsi t wyjntkl*m dri po niedzie!l i lwięł»rń ero czystych dwu riiT d.tiemue, s «hme-srt*»«

« godzinie 8 y n o i * godzinie 3 popo!udsla.

Numer wieczorny li ha!., ranny 4 ha!.}

.lecLTSW2:r,:,«

PRENUMERATA WYNOSI:

!na cały roAlj/ia kwartał na 1 miesiąc

30 bro«

7kor.50 b. 2kar.58 hal

z odnoszeniem de doms

koronj9 kor. —

3kor. —

Pocztą w p ań st’wie A u stry a ckie m ..............................

| 36 koron

9kor. —

3kor. -

T dwukrotną wysyłką pocztową

..................... .....

jj42 koron 110kor.50 h. 3kor. 50 haL

Pocztą w p ań stw ie N ie m i e ck i e m .................................................U 42 koron II10 kor. 50 n.

3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego |48 koron112 k o r. —

4kor.—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) | 16 rb. 20 k. j4 rb. 05 k. 1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem,

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

Moskwie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arszaw ie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie biur»

dzienników K. Taubera.

______________

mU^aijilii I1T

(Num er popołudniowy)»

Prenumeratę przyjmują: AOueiaietracy* Cztsu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

» * m e r e t e keięg. Ł A. Krzyżanowskiego, handle: St. Harlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

Salomonowej, (fi. Trąfik*. We Lwowie ,,Cm»» Jest d( nabyci* w kierach dzień. A. Olizewtkiti*,

8. SkRweweklcgn, «. Buchetaba, na *taeyaeb kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu sa etrtnis

w księgarni kolejowej, tudzież, na innych główniejszych etacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, «komplikowany, pierwszy raz 40 hal., na stępny po 15 hal. N adesłane i N ekrologia

ed miejsca wiersza drukiem petit. 60 haL za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; komunikatyhandlowe

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikatypry watne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Olszewskiego,

Et. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosław iu Biuro dzienników; w P odgórzu Poturalski; w P rze

myślu A. Juszyński księgarnia, D. Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citś de Trevise; w W iedniu Haasenstein 6l Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock ól Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt ćt Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L

. Daube dt Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

Przeciw ,,propagandzie katolickiej" .

Komunikat urzędowy petersburski, pomiesz

czony w rannem wydaniu Czasu a motywujący

wydalenie z Rosyi X. Feliksa Wiercińskiego i Ka

rola Indricha za ,propagandę katolicką, sprzecz

ną z urzędowemi przepisami",

dopełnia miary

sprzecznych wiadomości, jakie od pewnego cza

su pojawiają się w dziennikach rosyjskich na

temat wspomnianej ,propagandy". Poniżej znaj

dą czytelnicy szereg cytatów, oświetlających za

chowanie się niektórych konwertytów, którym

dozwolono sprawować funkcye kapłańskie wśród

Rosyan-katolików. Co do komunikatu, to mimo

kunsztownej stylizacyi urzędowej zdradza on

na każdym kroku łączność z akcyą zarówno an

tykatolicką, jak antypolską.

Sfery redagujące komunikat stawiają sprawę

na dwóch równocześnie polach: z jednej strony

z arzucają duchowieństwu rzym sko-katolickiemu

akcyę w celu ,przygotowania unii z Rzymem",

z drugiej - działalność polonizacyjną przez Ko

ściół. Co do pierwszego punktu, X. Wierciński,

pozostający — jak twierdzi komunikat — w sto

sunkach z metropolitą Szeptyckim , miał prowa

dzić specyalną »misyę", nadto zaś miał posyłać

staroobrzędowców do Lwowa, celem przygoto

w ania ich na księży unickich.

Według manifestu tolerancyjnego, przecho

dzenie prawosławnych na katolicyzm jest pod

określonymi warunkami dozwolone i z tego ty

tułu duchownym katolickim żadnych zarzutów

natury polityczno - administracyjnej rząd czynić

nie może ; wiadomo, że liczba Rosyan-katolików

jest już dziś znaczną i ciągle wzrasta, jak wy

nika z samegoż komunikatu, który oblicza licz

bę nawróconych w samej Moskwie na z górą

700 osób, ,nie licząc tych, którzy nie chcieli być

zarejestrowani".

Rząd rosyjski stawia więc ja

ko zarzut, nielegalny rzekomo system propagan

dy, nia podając jednak żadnych faktów konkret

nych, poza twierdzeniem, że celem propagandy

katolickiej wogóle miała być ,unia" i poza pa

ru przypadkami nielegalnego rzekomo postę

powania — w rodzaju podanej informacyi,

jakoby w dwóch moskiewskich gimnazyach pa

rafialnych rzymsko-katolickich prowadzono ucze

nice prawosławne na modlitwę do kaplicy kato

lickiej i t. d., jakoby w Podolsku gub m oskiew

skiej znajdował się bez pozwolenia władz ołtarz

przenośny katolicki i t. d.

Drugi punkt, poplątany w komunikacie z ,p ro

pagandą unii", tyczy się rzekomej polonizacyi

przez Kościół. Tutaj już binrokracya rosyjska zna

lazła się na gruncie swej bliższym praktyce. Według

komunikatu, we wsi Bogorodzkoje w gub. m o

skiewskiej odbywały się ,nielegalne" nabożeń

stwa katolickie i to w przytułku utrzymywanym

przez katolickie Tow. Dobroczynności w Mo

skwie, w lokalu zawieszonym portretami królów

polskich, herbami Litwy i Polski i portretami

,działaczy" polskich, przy braku portretu cesar

skiego i t. p. Przytułek zamknięto, Towarzystwu

Dobroczynności odebrano prawo utrzymywania

przytułków, ochronek, szkół i pensyonatów. X

Wasilewskiego, dziekana parafii rzymsko-ka

tolickiej w Moskwie, usunięto, przy zażądaniu od

metropolity, aby na przyszłość nie dopuszczał

go do żadnych urzędów kościelnych.

Ostatni punkt komunikatu tyczy się skarg,

otrzymywanych przez władze rosyjskie, na ucisk

Litwinów pod względem narodowym ze strony

duchowieństwa rzymsko - katolickiego.

—

Głosy

dzienników, zamieszczone poniżej, wyjaśniają

po części źródło tych skarg, które służą biuro

kracyi rosyjskiej do śledzenia za ,,intrygą pol

ską*. Śledztwo miało stwierdzić — jak ogólni

kowo wyraża się komunikat —

,wnoszenie

w sprawy religijne i kościelne żywiołu narodo

wo-politycznego ze szkodą dla potrzeb ducho

wych katolików nie Polaków — a zwłasz

cza Litwinów". —

Biurokracya rosyjska w roli

obrońcy potrzeb duchowych katolików - to ró

wnież komentarz do systemu, jakiego użyto przy

układaniu enuneyacyi rządowej.

Już dawniej zaczęły mnożyć się w prasie rosyj

skiej skargi na rzekomy uciskBialorusinówiRosyan

katolików przez duchowieństwo polskie, na poloni

zacyę przez kościół itd. itd. Nie brakło też de

nuncyacyj, a w ślad za tem rewizyj u księży, po

czerń przyszła kampania prasowa przeciw ,Je

zuitom". Okazało się teraz, że jednym z m oto

rów tej agitacyi jest duchowny Storożew, nie

gdyś prawosławny i staroobrzędowiec, obecnie

zaś katolik, dopuszczony do pełnienia obowiąz

ków bapłańskicb. Oto co pisze X. Storożew

w liście do Now. Wremia:

Przyłączając się do Kościoła katolickiego, byłem

przejęty myślą zostania cementem, spajającym wszyst

kie narodowości wyznania katolickiego w jedną n a

rodową rodzinę rosyjską. Uprzednio Polak mógt z fa

ktycznem uzasadnieniem powiedzieć Litwinowi: ,C ći

ty jesteś za Rosyanin ? Między nami a nimi (Rosya

nami) leży przepaść, oni są przecież »chyzmatykami*.

Obecnie, kiedy zostałem pośrednikiem między k ato

likami nie-Rosyanami a katolikami-Rosyanami —

przepaść ta zniknęła, Można to uw ażać za chimerę,

ale byłem przejęty uczuciem, że jestem przedstawi

cielem nowej idei państwowej.

"Wszyscyśmy Rosja

nie: Litwini, Łotysze, Białorusini, Polacy - to

wszystko bracia. Ten, kto marzy o odrębnem p ań

stwie, kto pogrąża się w złudną przyszłość swej hi

storyi, z niej czerpiąc energię i siłę do odgradzania

się cd rzeczywistości, od ojczyzny, od Rosyi — ten

jest zdrajcą. Co za autonomia? Odpędźcie od siebie

te mrzonki, może i ponętne dla polityków, ale nie

realne d!a narodowości, które chcą żyć, które sta

nowią część składową rosyjskiego ciała państwowe

go. Tak mówiłem do Polaków, Łotyszów, Litwinów

i spolszczonych Rosyan. Je stem Rosyaniaem i nie

mogłem czuć i myśleć inaczej.

Za tę opinię — pisze X. Storożew — ,za

częła władza duchowna katolicka prześladować*

ich wyznawcę, a mianowicie:

Dziekan parafii śś. Piotra i Pawła zawiadomił

mnie, że na mocy prywatnego listu, otrzymanego od

sekretarza m etropolity K!uczyńskiego zaproponowano

mi opuścić dom kościelny. Departament wyznań ob

cych, bojąc się, że pobyt mój wśród katolików zla

tinizuje mnie, wyraził jakoby życzenie zabezpiecze

nie mnie od takiego niebezpieczeństwa przez usunię

cie z domu kościelnego jak najdalej od łacinników.

Pomyślcie tylko, jak a troskliwość. Jeżeli powołanie

się na departament jest prawdziwe, to można są

dzić, że interesy Wiercińskich i Wasilewskich de

dartamentowi są bliższe, niż interesy państwowe.

Wobec tego nie może pełnić X, Storożew swej

miayi, choć metropolita Kluczyński wysłał go do

Moskwy w celu utworzenia gminy kalolików—

Rosyan:

Teraz, po roku, widzę, że wszystko pozostało po

staremu: ani gminy, ani katolików rosyjskich. Nie

myślcie tylko, *e prozelitów nie ma, że prawosławni

iub staroobrzędowcy nie wpadają w rozstawione si

dła jezuickie. Znajdują się prozelici, istnieje propa

ganda naw et taka, źe przyłączają trzy - miesięczne

dzieci...

Sprawa ta zasługiwała na dalsze wyjaśnienie.

Udziela go obecnie Corrcspondance de Ronie,

biuletyn inform acyjny rzymski dla spraw Ko

ścioła, redagowany przez mons. Benigniego. Ar

tykuł odnośny brzm i:

Z dokumentów i wiadomości, ogłoszonych w No

woje W remia i W innych dziennikach rosyjskich,

wypływa, co także i nasze specjalne informacje po

twierdzają, że ksiądz Mikołaj T o ł s t o j, były pra

wołowny duchowny, który przeszedł na katolicyzm

i mieszka w Moskwie, ksiądz Storożew, b yły pop

starowiereów, który niedawno przeszedł na katoli

cyzm i mieszka w Moskwie, zadenuncyowa!i swoich

współbraci przed policyą i prasą prawosławną, czem

wywołali prześladowanie przeciw katolickiemu du

chowieństwu.

Ta denuncyacya dała powód do rozpuszczania naj

rozmaitszych pogłosek, wychodzących z kół rosyj

skich, wrogich katolikom, a zdolnych do wzbudze

nia fanatyzmu polityczno-roligijnego przeciw Kościo

łowi katolickiemu. W ten to sposób rozpuszczają się

wieści, jak oby X. Wierciński %Moskwy był przebra

nym biskupem, albo co najmniej tajemniczym delega

tem, któremu zostało poruczenem zorganizowanie sieci

zgromadzeń jezuickich z nadzwyczajnemi pełnomoc

nictwami itd. Są to dla każdego uczciwego człowie

ka śmieszne wytwory fantazji, ale które bywają

wyzyskiwana przez niegodne osobistości. Dlategoteż

należy spodziewać się wrogich prześladowań, za któ

re odpowiedzialność spada na dwćch tych dawnych

popów, którzy na to się zjawili, aby wprowadzić za

mięszanie i zbezcześcić Kościół katolicki, a teraz

krwawe Izy mu wytoczą.

X. Mikołaj Tołstoj — jak donoszą z Rzymu,

bawił tam przed kilkunastu laty i podawał się

za gorliw ego poplecznika zjednoczenia cerkwi

prawosławnej z kościołem.

Od osoby, obznajomionej z życiem kolonii

polskiej w Moskwie, otrzymujemy informacyę,

że X . F. Wierciński jest w istocie poddanym

niemieckim, jak podaje komunikat rządowy, p o

chodzi ze Śląska i przebywał w Moskwie ze

względu na miejscowych Niemców ka

tolików, którzy odczuwają brak kapłanów.

X. Wiercieńsbi, mimo nazwiska p olskiego, po

polsku mówi językiem łamanym i co do przy

należności narodowej uważa się za Niemca.

Ruch przedwyborczy.

Organizacja de mokracyi polskiej.

Gazeta wieczorna donoBi: Na zaproszenie po

słów Jahla i Bandrowskiego, jako prezesów pol

skich Towarzystw demokratycznych we Lwowie

i Krakowie licznie przybyli wczoraj do Lwowa

posłow ie sejm ow i i b. posłow ie do parlamentu,

oraz m ężowie zaufania Polskiego stronnictwa

dem okratycznego z różnych stron kraju. Między

innymi byli obecni posłowie : Leo, German, Pe

telenz, Bandrowski, Maryewski, Maiss, Rittel,

Kolischer, Battsglia, Doliński, Kieski. P rzewodni

czył Dr Jahl. Uchwalono ukonstytuować się

w krajowy komitet wyborczy polskiej demokra*

cyi, uzupełnić go w najbliższych dniach przez

kooptacyę %wydać odezwę wstępną, której tekst

uchwalono.

Uchwalono jak najrychlej pozawiązywać ko

mitety lokalne i założyć stałe biuro krajowego

komitetu w lokalu polskiego Towarzystwa

demokratycznego we Lwowie. Omawiano rów

nież szczegółowo stosunki i szanse poszczegól

nych kandydatów we wszystkich miejskich i

w niektórych wiejskich okręgach wyborczych,

pozostawiając decyzyę co do ewentualnych kan

dydatur stronnictwa wydziałowi wykonawczemu.

W skład wydziału wykonawczego weszło 5 człon

ków Rady narodowej z ramienia stronnictwa a

nadto 9 innych osobistości — z prawem koo

ptacyi. Wydział wykonawczy ukonstytuował się,

wybierając Dra Jahla przewodniczącym, Dra

Germana i Dra B androwskiego zastępcam i, zaś

Dra Battaglię sekretarzem.

Fronda ludowcowa.

W niedzielę odbył się w R zeszowie zjazd mę

żów zaufania lewicy ludowej, t. zw. frondy.

Przybyło 62 mężów zaufania z 15 powiatów

przeważnie środkowej i zachodniej Galicyi. Obra

dy trwały bez przerwy od pól do 1 do pół do

7. Zabierało głos kilkudziesięciu mówców, w ło

ścian i z inteligencyi. Po przeprowadzonej dy

skusyi uchwalono jednogłośnie w ziąć czynny

udział w akcyi wyborczej i postawić w powia

tach, w których lewica ludowa ma zwolenników

swych własnych kandydatów, zresztą

lewica ludowa popierać będzie tych kandydatów,

którzy nieskazitelnym charakterem, inteligencyą,

znajomością spraw społecznych oraz pracowito

ścią dawać będą wszelką rękojmię, iż praca ich

wyjdzie na pożytek sprawom publicznym.

Nadto, jak donosi K uryer lwowski, w sobotę

odbyło się w Krakowie posiedzenie tutejszego

klubu ludowców , na którem przeprowadzono

dyskusyę, skierowaną przeciw polityce, upra

wianej przez p. Stapińskiego i przeciw wywie

szonemu obecnie przez niego hasłu: Bchłopi w y

bierajcie chłopów". P . Stapiński — mówiono —

narzuca sam ow olnie k andydatów , zamiarom i

intencyom jego powolnych, nie oglądając się

w cale na zasługi i kwalifikacye, lecz osobisty

stosunek do siebie, nie patrząc się wcale na

dotychczasową pracę kandydatów w stronnictwie,

lecz rozważając jedynie przy forsowaniu ich na

posłów jedynie »zaletę": czy będą oni posłu

sznymi jego komendzie szeregowcami. Zabiera

jący głos w dyskusyi mówcy nawoływali do po

godzenia się z frondą lwowską. Podjęto szereg

uchwał, które mają być przedłożone zarządowi

stronnictwa, by akcyę wyborczą przeprowadzo

no samodzielnie, ponadto, by nawiązano przy

jazne stosunki z frondą, a przy stawianiu kan

dydatur przy wyborach, polecano ludzi zasłu

żonych i odpowiedzialnych, i by zarząd położył

kres dyktaturze p. Stapińskiego.

Okręg N. Sącz - N. Targ.

ZNowego Targu piszą nam: Dnia 1 kwie

tnia na posiedzeniu R ady miejskiej burmistrz

Józef Rajski przeprowadził uchwałę utworzenia

komitetu wyborczego z powodu ogłoszonych w y

borów do Rady państwa. Już przy tej sposo

bności podniósł pełną korzyści dla miasta dzia

łalność dotychczasowego posła Dra Lndomiła

Germana, który nietylko wyrobił miastu kwotę

50.000 koron zwrotu na budowę gimnazyum,

ale wystarał się o zwolnienie miasta od dostar

czania światła dla tutejszego gimnazyum i wo

góle szedł władzom miejskim i tutejszym oby

watelom z podziwienia godną zapobiegliwością

na każdym kroku na rękę. Dnia 8 kwietnia od

było się zgromadzenie w m agistracie, zgroma

dzenie najwpływowBzych obywateli tutejszych

w liczbie około 100 i po dłuższych debatach

wybrało komitet przedwyborczy złożony z 40

m ężów z burmistrzem jako przewodniczącym na

czele. Jeden z radnych miejskich podniósł z naj

w yższem uznaniem zgłoszoną kandydaturę Dra

Ludomiła Germana, obecni prawie bez wyją

tku kandydaturę tyle oddanego miastu męża i

tak sumiennego posła z najwyźszem entuzya*

zmem obiecali wszelkiemi siłami popierać i to

bez różnicy stanu górale, inteligencyą, rękodziel

nicy i żydzi. Nowy Targ pójdzie w zwartym

szeregu i poprze wszelkimi siłami męża, który

dopomógł do założenia w kraju blisko 20 zakła

dów a tem samem stworzył blisko 300—400 no

wych posterunków dla polskiej inteligencyi i

ułatwił około 7000 uczniom wykształcenie w du

chu narodowym.

W Starym Sączu—jaknam stamtąd dono

szą — z inicyatywy burmistrza A. Pawlikow

skiego zawiązał się w dniu 8 bm. komitet przed

wyborczy miejski złożony z wyborców z pośród

wszystkich sfer i odcieni politycznych. Przewo

dniczącym tegoż wybrany adwokat Dr Edward

Szayer, zastępcą sędzia Dr Tadeusz Flis, sekre

tarzem nacz. poczty Stanisław Kaniowski. Kan

dydaturę zgłosił już b. tutejszy poseł radca

dworu Dr Ludomił German. Kandydatura ta

znajduje w komitecie i wśród wyborców bardzo

przychylne usposobienie.

Z obozów ruskich.

Pomiędzy prasą ukrainofilską a Ru sła nem p.

Barwińskiego wyw iązu je się coraz ostrzejsza

walka od chwili rozpisania wyborów, narazie na

słowa, ale sądząc z tonu tej braterskiej wymia

ny zdań, przypuszczać można, że z czasem

przyjdzie kolej i na »chłopskie paragrafy", ulu

bioną broń Ukraińców, tj. pałki. Z powodu

uchwał odbytego we Lwowie przed tygodniem

zjazdu »organizatorów* ukraińskich z całego

kraju, stanowiących razem t. zw. szerszy »Na

rodny komitet" ukraiński, ustanawiających za

sady, według których ma być w obecnej kam

panii wyborczej prowadzoną akcya stronnictwa

ukraińskiego, umieścił R u sła n artykuł pt. »Co

na to powie ruskie duchowieństwo" ? Ten arty

kuł doprowadził Biło do gniewu. W odpowie

dzi swojej zapewnia ono, że R u sła n popadł

w stan nieuleczalnej wściekłości. Dowodem tego

ma być wspomniany artykuł, w którym R usłan

zapytuje, co na to powie ruskie duchowieństwo,

że »Narodny komitet" postanowił: l) nie spu

szczać z oka ewentualnego kompromisu z par

tyą radykalną , która za główny punkt progra

mu swojego uważa zniweczenie wpływu cerkwi

i duchowieństwa na lud ; 2) nie wykluczać po

rozumienia w konkretnych wypadkach z socya

listami, a w reszcie: 3) szukać porozumienia

z syonistami ? Zdaniem R usłan a z taką polity

ką duchowieństwu katolickiemu niekoniecznie

do tw arzy. Lecz B iło utrzymuje dążność do

osłabienia Koła polskiego to najwyższy cel po

lityki ukraińskiej — że wobec tego celu w sze

lakie względy na religię, godność duchowień

stwa itp. rzeczy są marnością — a skoro R u

słan śmie apelować do duchowieństwa ruskie

go, ażeby zastanowiło się nad tem, do czego je

taka polityka doprowadzi, to się wściekł...

»Wrogowie nas? — pisze Biło w ostatnim nu

merze — zbierają setki tysięcy (!) na walkę

z nami w czasie wyborów. U nas niema takich

bogaczów, którzy mogliby składać tysiące na

cele wyborcze, ale jeżeli każdy z nas da, na ile

go stać, na wybory, to zbierze się suma, jakiej

na to potrzeba".

»Narodnyj komitet* ukraiński

uchwalił zbierać składki na wybory takim sy

stemem, iż każdy, kto składa jakiś datek, ma

obowiązek wymienić równocześnie dwóch swoich

przyjaciół, których wymienienie ma dla nich

znaczenie wezwania, żeby taki sam d?!ek zło

żyli, A każdy z nich, składając ów nałożony

mu przez przyjaciela podatek, wymienia znów

po dwa dalsze nazwiska, zobowiązując tem wy

mienione osobistości do udziału w składce i tak

dalej w nieskończoność. Pierwsza lista składek,

ogłoszona w sobotnim numerze B iła , przyniosła

355 k,, 50 h.

Ukraińska organizacya lwowskiego okręgu są

dowego odbyła w tych dniach posiedzenie, na

którem uchw alono popierać jaknajusilniej kan

dydaturę byłego posła dotychczasowego, X. Jó

zefa F o łysa, którego popularność mocno pod

JOSEPH CONRAD (KONRAD KORZENIOWSKI).

Gaspar Ruiz.

- j”Sg;p

Wojny rewolucyjne mają tę właściwość, że

wyprowadzają na widownię wiele ciekawych je

dnostek, które w pokojowym stanie społeczeń

stwa pozostałyby w cieniu skromne i nieznane.

Są tacy, co zdobywają rozgłos zbrodnią lub

cnotami, inni wsławiają się poprostu czynem, je

żeli tea wielką ma wagę na czasie; nieba

w em jednak ulegają zapomnieniu. Imiona nie

wielu tylko wodzów sięgają poza okres samej

w alki i przedostają Bię do historyi — przez co,

znikając z żywej pamięci ludzi, żyją dalej

w książkach.

Taką chłodną, papierową nieśmiertelnością cie

szy się imię jenerała Santierra. Był to południo

w y Amerykanin z dobrej rodziny, a książki, za

życia jego wydawane, zaliczały imię jego do

rzędu oswobodzicieli kraju z pod ciemięskich

rządów Hiszpanii.

Długi ten bój, podtrzymywany z jednej stro

ny w imię niepodległości, a z drugiej w imię

utrzymania się przy władzy, toczył się lata cale

zmienną koleją z całą zaciętością; i okrucień

stwem prawdziwej walki o byt. Polityczna nie

nawiść głuszyła tam wtedy w szelkie uczucia li

tości i miłosierdzia, a jak to zw ykle w czasach

wojny bywa, w ielkie masy ludu, najmniej mają

ce do zyskania, ucierpiały najwięcej w osobie

nieznanych swoich jednostek i skromnych ich

dobytków.

Jenerał Santierra rozpoczął służbę jako poru

cznik w arm;i patryotów, którą to armię utwo

rzył i dowodził nią Jan Martin, późniejszy zdo

bywca Limy i oswobodzicie! Peru. Było to wła

śnie po wielkiej bitwie, stoczonej nad wybrze

żem rzeki Rio-Bio. Pom iędzy więźoiam i, zabra

nymi w niewolę przy rozsypce wojska roja

iistów , znajdow ał się żołnierz, imieniem Gaspar

Ruiz. Wyróżniał się on w pośród w spółwięźniów

swoich olbrzymią budową ciała i wielką gło

wą — nie można go było nie zauważyć. Parę

miesięcy przedtem, po jednej z utarczek, po

przedzających bitwę, zniknął z szeregów wojsk

republikańskich ; a że teraz schwytano go z bro

nią w ręku pomiędzy rojalistami, więc oczywi

ście, jako dezertera, czekało go niechybne roz

strzelanie.

Gaspar Ruiz jednakże nie był dezerterem;

umysł jego zresztą nie był nawet dosyć lotnym,

by módz ocenić korzyści czy niebezpieczeństwo

zdrady. Dlaczego m iałby przechodzić do prze

ciwnego obozu? Był naprawdę wzięty w nie

wolę, doświadczył naprawdę brutalnego obejścia

i głodu. Żadna ze stron nie rządziła się w tedy

względnością dla przeciwników. I dnia pewnego

nakazano mu tak, jak i z kilku innym podo

bnie schwyconym powstańcom , maszerować

w pierwszym szeregu wojsk rojalistycznych.

Dano mu muszkiet do ręki. Wziął go. Kazano

mu iść — poszedł. Nie miał ochoty dać się za

bijać w sposób okrutny w razie, g dyby posłu

szeóstwa odmówił. Na bohaterstwie się nie ro

z,umiał, miał jednak zamiar cisnąć swój musz

kiet przy pierwszej sposobności. Tymczasem

nabijał i strzelał, bojąc się, że jeżeli opierać się

będzie, to strzeli mu w łeb pierwszy lepszy ofi

cer hiszpański. To proste swoje rozumowanie

starał się teraz wyłożyć sierżantowi straży, pil

nującej tak jego, jak jeszcze może ze dwudzie

stu podobnych jemu dezerterów, których hurto

wnie na rozstrzelanie skazano.

Działo się to w czworoboku fortu na tyłach

bateryi, stojącej nad gościńcem ku Valparaiso.

Oficer, który go rozpoznał, nie zw ażał na niego

tłomaczenia. Wyrok jego zapadł; związano mu

silnie ręce za plecam i; całe ciało miał obolałe

od razów kija i rękojeści m uszkietu, jakimi go

okładano, gdy go po uciąfliwej drodze do for

tu pędzono. W ten sposób jedynie okazy

wała dbałość o nich straż, która przez cztery

dni gnała więźniów wyschłemi drogami bez w o

dy. O ile zrzadka przechodzili wpław jaki stru

mień, wolno im było, jak psom, spiesznie po

cbłeptać nieco w o dy. Wieczorem rzucano im tro

chę ochłapów mięsa, gdy śmiertelnie znużeni

padali na kamienistym gruncie postojów, ’i

A teraz, gnany przez całą noc, stał Gaspar

Ruiz na podwórzu fortu, wyschnięte miał gar

dło, zeschły i opuchły język.

Lecz Gaspar Ruiz nietylko straszna odczuwał

pragnienie - czuł także jakiś głuchy, gniew,

którego nie umiał wyrazić.

Reszta w ięźniów , cała gromadka skazanych,

zwiesiwszy głowy, uparcie patrzyła w ziemię.

Tylko Gaspar Ruiz powtarzał wciąż to samo.

—

Dlaczegobyra ja miał uciekać do rojali*

stów ? Dlaczegobym ja miał uciekać? Powiedz

cie mi, Estabanie !

Tak przemawiał do sierżanta, bo ten przy

padkiem pochodził z tych samych stron, co i

on. Ale sierżant, raz w zruszywszy chudemi ra

mionami, nie zwracał już uwagi na niski, stłu

miony głos, szepcący swoje za jego ple

cami.

I w istocie dziwnem by było, gdyby Gaspar

Ruiz był dezerterował. Rodzice jego byli to lu

dzie zbyt niskiego stanu, by dla nich mogła

mieć znaczenie różnica formy rządu. Gaspar

Ruiz zarówno nie miał powodu broDió króla hi

szpańskiego, jak silić się na obalenie go. Sta

nął po stronie walczących o niepodległość w spo

sób bardzo rozsądny i bardzo naturalny. Ban

da patryotów zjawiła się pewnego ranka, oto

czyła ojcowską siedzibę i w mgnieniu oka z o

krzykiem Viva la Libertod\ zakłuła psy stró

żujące i tłustą k rowę zdusiła postronkiem. Ofi

cer ich, przespawszy się, rozprawiał potem o

wolności wymownie i z wielkim zapałem. Gdy

oddalali się wieczorem, zabierając ojcu Ruiz’owi

najlepsze konie w miejsce swoich okulałych -

Gaspar Ruiz poszedł z nimi, a poszedł, ponie

waż wymow ny oficer gwałtownie go nakłaniał.

Wkrótce potem oddział wojsk rojalistycznych,

przybyły po to, by uspokoić okolicę — spalił

sadybę, zabrał resztę koni i bydła i wyzuw szy

w ten sposób oboje starych z wszelkiej docze

snej własności, pozwolił im cieszyć się pod pło

tem nieocenionem dobrodziejstwem życia.

II.

Gaspar Ruiz jednakże nie m yślał w tej chwili

ani o rodzinnej sadybie, ani o sw oich rodzicach,

choć dobrym był dla nich synem , gdyż miał

charakter łagodny i wielką siłę w członkach.

Cennem to było dla ojca, zwłaszcza, że Gaspar

był z usposobienia posłuszny i duszę miał do

zgody skłonną.

Teraz jednakże budził się w tej duszy głuchy

bunt, gdyż nie miał ochoty umierać, jako zdraj

ca. On nie był zdrajcą. I jeszcze raz dowodził

sierżantowi:

—

Wy wiecie, że ja nie zdezerterowałem, wy

o tem wiecie Estabanie! wy wiecie, że ja i jesz

cze trzej inni, zostaliśmy w tyle, w kępie drzew,

ażeby zatrzymać nieprzyjaciela, podczas gdy od

dział uciekał 1

Porucznik Santierra, m łodziutki wtedy jesz

cze i nieoswojony z krwawemi niedorzeczno

ściami wojskowego stanu — zatrzymał się nie

opodal ; przykuł go w miejscu widok tych lu

dzi, mających za chwilę ponieść śmierć przez

rozstrzelanie -

»dla odstraszającego przykła

du", jak się komendant wyraził.

Sierżant, nie racząc nawet spojrzeć na więź

nia, z uśmiechem pełnym wyższości zwrócił się

do oficera.

—

Dziesięciu ludzi nie dałoby mu rady, m i

teniente. A zresztą tamci trzej dogonili oddział

0 zmierzchu. Dlaczegoby on, nie będąc rannym

1 najsilniejszy z nich w szystkich, nie mógł

przyjść, tak jak i oni?

—

Moja siła jest niczem wobec jeźdźca na

koniu, co w ręku trzyma lasso — bronił się

żyw o Gaspar Ruiz.

—

Ciągnął m nie za Bwoim

koniem najmniej z pół mili!

Na ten trafny argument sierżant rozśmiał się

tylko wzgardliwie. Młody oficer odszedł spiesz

nie odszukać Comniandante.

W tej chwili nawinął się adjutant komendan

ta forteczki. Był to szorstki, gburow aty, kości

sty mężczyzna w zniszczonym mundurze. Nie

miły twardy głos dobyw ał się z płaskiej, żółtej

twarzy. Oznajmił sierżantowi, że skazańcy do

piero po zachodzie słońca mają być rozstrzela

ni. Sierżant zapytał, gdzie ma ich umieścić tym

czasem.

Adjutant gniew nie rozejrzał się po podworcu

i wskazał na drzwi małej, do więzienia podo

bnej izdebki strażniczej, do której światło i po

wietrze dochodziło przez jedyne, gęsto zakrato

wane okno.

—

Wpędź tych łotrów tam! — rozkazał.

Sierżant, ścisnąwszy w garści kij, a nosił go

z racyi swego stanowiska — wykonał rozkaz

spiesznie i gorliwie. Gaspara Ruiz, ponieważ

posuwał się nieskoro, uderzył po głowie i ple

cach. Gaspar, przygryzając w zamyśleniu war

gę, jak gdyby zawiłym m yślow ym procesem

pochłonięty, przystanął na chwilę pod gradem

tych razów — a potem, nie spiesząc się, po

szedł za drugimi. Zamknięto drzwi i adjutant

zabrał klucz.

Około południa upał w niskiej sklepionej

izbie, napchanej ludźmi nadmiernie gęsto, stał

się wprost nie do zniesienia. Więźniowie tłum

nie cisnęli się do okna i prosili strażników o

kropelkę wody; żołnierze jednak leżąc leniwie

tam, gdzie trochę cienia znaleźli pod muren:,

nie ruszali się z.m iejsca, a żołnierz na ’warcie

siedząc plecami do drzwi, kurzył papierosa i

od czasu do czasu filozoficznie tylko brwi pod

nosił. Gaspar Ruiz, dzięki sw ej przem ożnej sile

zdołał się przepchnąć do samego okna, Szeroka

pierś jego potrzebowała więcej oddechu, niż

inni, a wielka twarz, oparta brodą o listwę

okna, przyciśnięta do samej kraty, zdawała się

dźwigać te inne twarze, stłoczone dokoła niej,

złaknione powietrza.

(C. d. d.)

»-»eĄeei

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu