Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 425 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

M 37.

Kraków 16 Lutego — Piątek".

Rok 1855.

gocu

’VI

rano

’Krakowie

iałki i dni następujące

: -dzie;

po świ,

krakowib miesięczna 1 zlr. au itr.

;alna 4 złr.

w kraju kwartalna razem z przesyłką pocztową 5 złr. m. k.

Prz ed pł ata

przyjmuje się w księgarni Józefa Czecha przy Głównym Rynku N. 453.

Pieniądze przesyłają się franco pocztą wprost do bióra redakcyi czasu

wyraziwszy na kopercie ,,prenum eracyjne pieniądze .

Przyjmują się

Ogłos!zenia, rozprawy, odezwy wszelkiego rodzaju.

d o n i e s ie n ia literackie, księgarskie, handlowe, przemysłowe, rolnicze itp.

uwiadomienia tyczące się sprzedaiy, kupna, dzierżaw itp.

Za opłatą

od wiersza petytowego za jednorazowe umieszczenie po 4 kr. następne po

2kr.—

z dopłatą po 10 krajcarów za każdą publikacyą na stępel rządowy.

Listy

ntefrankowane nieprzyjmująsif, wyjąwszy od stałych lub znanych korespondentów

Numer pojedynczy kosztuje 10 ffroszy.

Kraków 15 lutego.

W numerze 285 z roku prz szłego, po

daliśmy a rtykuł p. Saint Marc Girardin pod

napisem: Wojna w X IX wieku. Był to

z szeregu pierwszy, bo naturalnie, że publi

cysta tak ogromnego przedmiotu w jednym

ustępie nie w yczerpał. Długo jednak cze

kaliśmy na d rug i, któren się dopiero przed

parą dniami w Debatach pokazał.

Podzieliłem wojny XIX wieku pisze w nim p. Saint

Marc Girardin, na wojny kontr ar ewolucyjne jakoto ,

wojna hiszpańska w r . 1823 i wyprawa r zymska

w r.’1849; na wojny przeciw barbarzyństwu jako to woj

ny nasze algierskie , Anglików w Indyach i na przylądku

Dobrej Nadziei, wojny Rosyan w Kaukazie; na wojny

interwe ncyonalne i woj ny z apobiegające j ako to na

sza wyprawa do Grecyi w r. 1828, oblężenie Ant

werpii, z a jęcie Ankony w r. 1832; nakoniec na woj

ny równowagi jak na przykład wojna, którą dziś

prowadzimy. Rozbiorę dziś woj ny kotr a rewolucyjne

odbyte w XIX wieku a zwłaszcza te , przez które

przeszła Francya w r. 1823 i 1849.

Wielka na pozór istnieje różnic a między wojną

hiszpańską z 1823, a wyprawą na Rzym w 1849:

pierwszą robili Burbony francuzcy, aby przywrócić

Burbonów hiszpańskic h, drugą odbyła Rzec zpospolita

francuzka z 1848 r. aby wywrócić Rzeczpospolitą

rzymską. Pierwsza zdaje się być naturalnem następ

stwem pokrewieństwa dwóch dynastyj i jedności

w zasadach; druga zdaje się być anomalią i sprze

cznością. J ednakow oż obie te wyprawy w gruncie

są sobie podobne; mają bowiem obydwie ź ródło

w owej istotnćj odrazie, jaką czuła społeczność fran

c uz ka wyrodzona z rewolucyi 1789 r. do anarchii

rew olucyjnej.

Mylą nas w świecie p oz o ry: przyzwyczajono się

w Europie uważać Fr ancyą dla tego, że zr obiła dwie

lub trzy rewolucye, za kraj rewolucyjny i powtarza

no to ciągle. Tymczasem pr awda leży właśnie w prze -

1 ciwnem twierdzeniu i Europa za czyna po mału dawać

temu wiarę. W e Francyi każda rew olucya nowa,

jeżeli jej się dobr ze przypatrzymy, była ciosem dla

ducha rewolucyjnego aż do ostatniej to jest do re

wolucyi 1848, która była nietylko ciosem, ale ruiną

i upadkiem oczywistym rew olucyjnego ducha.

Nie przeczymy, aby rewolucye idące jedne po

drugich we Francyi nie miały być odbiciem dawne

go ducha rewolucyjnego. Były to odbicia ale coraz

s łabsze . Rewolucya z 1830 była bezwątpienia r e w o -

lueyą liberalną , lecz pomimo tego a może właś nie

dlatego ta rewolucya liberalna utworzyła czemprę

dzej monarchią. Otóż pierwszy cios, pierwsze wy

rzeczenie się Francyi ducha rewolucyjnego czyli de

m agogicznego, wtedy nawet, kiedy się zdaje iść w j e -

go kolei. Wiemy dobrze, że były umysły gorące i

fałszywe, które myślały że monarchia z r. 1830

była tylko dla kraju niespodzianką. Umysły te w zię

ły odwet w r. 1848 i ogłosiły Rzeczpospolitą; lecz

znalazło się, źe to właśnie Rzeczpospolita 1848 by

ła niespodzianką i kraj pośpieszył ze założenie m prze

ciwko niej protestacyi. Owa mniemania ni spodzian

ka monarchiczna z r. 1830 trw ał a lat ośmnaście;

niespodzianka republika ncka z 1848, t rw ał a zaledwie

rok; bo Rze czpospolita z 1848 skońc zyła się mó

wiąc prawdę z wyborem pre zydenta . Cios który

Francya wymie rzyła w r. 1830 duchowi rew olucyj

nemu doszedł tylko aż do królestwa; cios w r. 1848

doszedł aż do Cesarstwa, jak gdyby kraj wymierzał

opór stosowny do napadu i karę stósowną do wy

stępku.

Jeżeli Francya z 1789 r. okazuje nieprzezwycię

żony wstręt dla ducha rewolucyjnego wewnątrz, tem

chętniej jeszcze okazuje go zewnątrz.

Francy1 w r. 1823 i 1849 miała przyczyny, aby

nie być rewolucyjną ani w Hiszpanii ani we W ło

szech. Była liberalną i rozumiała bardzo dobrze , że

duch rew olucyjny i anarchicz ny je st nieprzyjaciele m

śmiertelnym wolności. Demagogia nie cierpi wolno

ści jest to więcej niż nienawiść, bo udając ją z po

c z ątku, dyskredytuje j ą , a potem ją ciemięży.

Tutaj p. Girardin cytuje długi ustęp z świe

tnej mowy p. Montalemberta mianej 19 paź

dziernika r. 1849 w sprawie rzymskiej, gdzie

powiedział owe pamiętne słowa, że najwięk

szy zbrod ni ;j, rewolucyi 1848 r. było rozcza

rowanie świata co do wolności, które w sku

tek tego ruchu nastypic musiało.

Kiedy p. Montalembe rt mówił te wymowne sł o

wa, pisze dalej p. Girardin, nie wyraż ał on samych

tylko zarzutów, które i dzisiaj wiele poczciwych lu

dzi wolności czynić zwykło pr zez pomieszanie jej

z demagogią; lecz wyrażał także ów wstręt instyn

ktowy Francyi do ducha rewolucyjnego, w st ręt któ

re go oczywiste dwa złożyła dowody, wewnątrz za

łoże niem monarchii z r. 1830 i zniszc zeniem Rze

czypospolitej z r. 1848; zewnątrz restauracyą kró

lestwa w Madrycie r. 1823 i resta ura cyą papieztwa

w Rzymię r. 1849.

Historya wyprawy kontrarewolucyjnej z 1823 do

konanej przez k r aj , który uważano j ako głównie

rewolucyjny, zasługuje na zwrócenie uwagi czytel

ników.

Rojaliści z r. 1823 przedsiębiorąc wojnę na p rz e

ciw duchowi rewolucyjnemu w Hiszpanii, chcieli

przeszkodzić aby duch ten nie wszedł do Francyi i

powstrzymać to co nazywano zarazą moralną.

,,Nie

było to nigdy dla nas kwestya, mówił p. Chateau

briand w izbie parów 30go kwietnia 1823, aby wie

dzieć co zyskać możemy biorąc się do b r oni , ale

było j -werjya wiedzieć co stracimy, jeż eli się do

niej nie weźmiemy; szło o na sze istnienie; albowiem

była to rewolucya wypędzona z Francyi przez pra -

wowitość, która napow rot siłą do niej wejść chcia

ła".

Otóż argum e nt stronnictw’a dobry i praw’dziwy

aż do pewnego st opnia , bo Fr ancya głęboki czuła

wstręt do rewolucyi; lecz obok tego argumentu po

litycznego uka zywał p. Chate aubriand z dumą , jako

niezawodne skutki tej wojny, źe Fr ancya wróci na

sw oje miejsce w Europie , skoro będzie miała zno

wu armią, a prawowitość nabędzie tej siły, której

jej brakuje . ,,I otóż panowie, m ówił p. Chateaubriand,

skutki jakie będzie miała wojna przemijająca, któ

rąśmy nie chcieli, ale którąśmy przyjęli" .

Zacytowałe m z przyjemnością te wyrazy p. Cha

teaubrianda , albowiem oddają w’ybornie myśl str on

nictwa rojalistowskiego w tej ep oc e , myśl aby wró

cić dawne miejsce Francyi w Europie i myśi która

później musiała w błąd wprowadzić Resta ura cyą, iź

na wszystko ośmielić się moźe skoro posiada j e dy

ną siłę której jej jeszcze brakow’ało, siłę zbrojną.

Lecz j eż eli Restaura cya omyliła się co do pe

wnych skutków wojny hiszpańskiej, Europa również

nie widziała jaśniej od niej. Sądziła najprzód za

nadto, że Francya zerwała na zawsze z rewolucya

mi, a w roku 1830 widząc ź e się omyliła, sądziła

nadto znowu, źe Francya wróciła do dawnych na

miętności rewolucyjnych. Był to błąd podwójny.

Francya po r. 1823 nie była ani tak dynastyczną,

ani po r. 1830 tak rewolucyjną jak się zdawało Eu

ropie. Błąd ten Europy fatalnym był dla niej i dla

Francyi.

Błąd ten mówimy fatalnym był dla Francyi, za

ledwie bowiem wojną hiszpańską odsunęła od siebie

podejrzenia, że do rewolucyi jest przywiązaną, po

pad!a znów w ten sam zarzut katastrofą 1830, któ

r ą Egropa źle zrozumi ała. Europa winna była wi

dzieć w wypadkach z 1830 r. zwyciężoną w pra

wdzie z asadę praw’owitości przez nieudanie się zna

nego zamachu st a nu, lecz z drug.^j str ony mogła

także widzieć, źe Francya wyrzeka się ducha r e

wolucyjnego skoro z aprowadza monarchię. Europa

lepiej zrozumiała r. 1848; widziała w prawdzie mo

narc hią zwyciężona prz ez uliczne zbiegowisko bez

przyc zyny i pow odu; lecz widziała także duch r e

wolucyjny zwyciężony, uśmie rzony i ’ zgnieciony in

stynktem zachowawczym c ałego kraju. Praw’d a , że

w tej okazyi wypadki pomogły Europie do sądu:

między upadkiem monarchii z 1830 a Cesarstwem

była Rzeczpospolita, która trwała tyle właśnie ile

potrzeba było , aby okazać złe i podać leka rstwo.

W r. 1830 królestwo przyszło zawcześnie: pod le

karstwem znikło z łe wyleczone odrazu. Monarchia

z 1830 roku przyszła zawcześnie. Gdyby była na

deszła po sz esnastu miesiącach a na rchii, byłaby ()

tworzyła oczy wielu ludziom i w kraju i za granicą.

Pow’iedziałem jakim sposobem szkodliwem było

dla Fr a ncyi, że Europa nie zrozumiała po r. 1830

owego wstrętu instynktowego Francyi do ducha r e

wolucyjnego; było to niemniej szkodliwem dla E u

ropy. Można z pewnoś cią temu błędnemu ocenieniu

Francyi przez Europę przypisać wzrost ciągły Ro

syi od r. 1815. Obawiając się ciągle Francyi jako

mocarstwa rewol ucyjnego, przyzwyczajono się i

przestano sie obawiać Rosyi jako mocarstwa ambi

tnego. Uważano nawet zwiększanie się tego państwa

jako rękojmię porządku społe c znego w Europie.

Przestrogi prasy i mównicy dawane z Francyi i z An

glii w tej mie rz e zostawały bez skutku. Napróżno

gabinet francuski Starał się po kilkaktoć pr zedsta

w’ić to Europie: ręztropne jego wyr -zy uchodziły

za skargi upokorzonej miłoś ci własnej. Wszakże to

nie od 1830 tylko roku, nie od chwili jak Cesarz

r os yjski źle sobie postępow’ać z a c zął z królem Fra n

c uzów, nie od tego dopiero czasu obawiano się we

Francyi niebe zpieczeństw, które zagraż ały Euro

pie z ambicyi Rosyi. Jeszcze w r. 1823 podczas

rozpraw’ o wojnie hiszpańskiej, gdy mówiono o ko

nie c z noś ci, aby Francya należne sobie miejsce za

ję ła w Europie , były przenikliwe umysły, które

wska zywały zkąd niebe zpieczeństwo grozi Europie

na przys złość , które wskazywały sprzymierzę Fran

cyi z Anglią jak o j edyną rękojmię Europy przeciw

Rosyi.

,Panowie, mówił 18go marca 1823 r. hr. Mon

, tal e m be rt ojciec mówcy którego wyżej cytowałe m,

,niechaj mówią co chcą p. Brougham i jego przy

,jaciele, nie wierzę aby ludzie stanu którzy są na

,c z ele rządu w Anglii wdali się w wojnę z Fran

, c yą z powodu sprawy hiszpańskiej. Znamy tych

,ludzi stanu, wiemy źe myśli 1 wszystkie oba

, wy na przyszłość zwrócone są ku północy, a nie

, k u południu; wiemy źe ich w politycznych kombi

,na cyach ci mężowie stanu przewidują epokę, w któ

| ,r e j Anglia i Francya połączone w spólnych inte

,r e s a c h i z agrożone wspólnem niebezpieczeństwem

| ,za pr ze sta ną dawnych zapa sów i porzucą szlache

! ,tny antagonizm, aby sobie wzajemnie zaręczyć po

,tęgę i niepodległość. W rzeczy samej panowie

,j e s tż e kto trudniący się choć cokolwiek sprawami

, politycznemi, coby nie patrzał z pewnym przestra

,chem na olbrzymią Rosyi potęgę? Nikt zapewne

,wię cej odemnie nie oddaje sprawiedliwości umia r

,kowaniu, szlachetności i spokojnym widokom Ce

,s a rz a Aleksandra. Ale któż nam zapewni, że jego

, n a stępca biorąc sukcessyą jego potęgi przyjmie to

,samo umiarkowanie, źe obejmując to ogromne pań

, stw o, obejmie go w tych samych spokojnych u

,c zuciach? Kto nam zaręcza źe jego geniusz, jego

, skłonności nie popchną go na drogę zdobyczy?

,Kto nam zaręczy, że owe 800,000 żołnierzy o któ

, rych mówił p. minister spraw zagranicznych, skoro

,ich ręka roztropna powstrzymywać przestanie, nie

,będą chcieli zdobyć te słońca i te morza, których

,b r a k nie pozwala im używać wszelkich korzyści

,k r a j u cywilizowanego? Któż wtedy stawi zaporę

, gdy nurty potoku niszczącego wszystko na swej

,drodze ku Europie się zwrócą. Weźcie tylko kartę

,E u r opy, a przekonacie się panowie ź e Rosyanie

przebiją się przez ś rodek Niemców i sta ną nad

,Renem. Któż ich zatrzyma? Francya i Anglia. Przy

,m i e r z e dwóch tych wielkich mocarstw, przymie rz e

,,wzmocnione naturalnym biegiem rzeczy wbrew ró

, ż ni cy opinii i dawnych miłości własnych stanie się

,wówczas tarczą niepodległości europejskiej."

Nie potrz ebuję zwrac ać uwagi jak dalece wyrazy

te są z nacząc e. Wiem dobrze źe nie można ich dzi

siaj bezwzględnie z a stósować , że Rosya nie atakuje

Niemców, że Ren nie j e st te atre m zapasów; lecz wy

ra zy mówcy popierają właśnie myśl jaką ,chce wy

razić. Europa nie moźe opr zeć się Rosyi, tylko o -

pierając się na Francyi; a gdy Europa niedowierza

Francyi jako moca rstwu rew ol ucyjnemu, stawia na

szalę swoją niepodległość i pomaga zwiększaniu się

Ro^yi. I dla t ego ut rzy m uję, że mylne mniemanie

Europy o prawdziwych uczuciach Francyi co do du

cha r ew olucyjnego było także fatalnem dla Europy.

Wyprawa hiszpańska nosiła c echę, która winna

była wskazać Europie jak dalece Francya w tej wy

prawie była zarazem kontr rew olucyjną i liberalną.

Chcę mówić o duchu, który ożywiał armiją i jej

nac zelnego wodza księcia Angouleme . Duch ten

przebijał się w oświadcze niu datowanem z Andujar

gdzie wyraźnie powiedzianem było, ź e Fr ancya ma

jąc liberalną konstytucyą, nie moźe przedsi ew ziąść

r es taura cyi władzy absolutnej w Hiszpanii. W ojny

kontr rewolu cyjne przybierają cechę tych państw,

które j e prowadzą. Kiedy Austrya pr zedsięwzięła

wyprawę kont rrewolucyjną na Neapol, to naturalnie

na to, aby przywrócić władzę absolutną, bo rząd

austrya cki je s t r ządem absolutnym. Kiedy Francya

czyni wyprawę kontrrewolucyjną w r. 1823 na Hi

szpanią, a w r. 1849 na Rzym, wtedy przeciw r e

wolucyi idzie r ząd liberalny, a nie rząd absolutny.

Rządy konstytucyjne mające wolną prasę i trybu

nę, nie mogą czynić wypraw kontr r ew olucyjnych,

a żeby te niemiały pewnej liberalnej strony. Dowo

dem tego że wyprawa hiszpańska rozpoczęta duchem

stronnictwa , ukończona została stosownie do opinii

i instytucyi we Fra ncyi. Stała się inte rw encyą libe

ralną zamiast być resta ura cyą abs olutyzmu; jeż eli

się nieudała z tej strony, to wina w tem Hiszpanii,

a nie armii fra ncuskiej, ani jój dowódcy. Powiemy

chętnie , aby dobrze myśl naszą oddać co do tej w y

prawy, źe w Hiszpanii stało się to co za naszych

cz asów zobaczymy na Wschodzie . Hiszpania osw oi

ła się z ideami liberalnemi, tak jak Wschód oswaja

się w tej chwili z cywilizacyą zachodnią; a cały ten

cn§śćnrauACŁo-MTfimera.

LITEWSKIE BORY

Pod koniec uplynionego roku daliśmy obszerny i szcze

gółowy przegląd pierwszego tomu dzielą p, PoIujań

skiego: Opisanie lasów K rólestwa Polskiego. Uczy

niliśmy to z calem ząjęciem się, gdyż przedmiot ten

w rozumieniu naszem zasługiwał na to , daliśmy nawet

wcześniej niż warszawskie pisma, i nic w tem dziwne

go.

Wielką Stolicę niech bawi i entuzjazmuje nowy

wierszyk, improwizacya, powiastka jaka w modę wcho

dzącego autora. My "tymczasem _daleko więcćj wagi

przywięzujemy do pracy naukowęj odk_ryw’ającej nam

gospodarstwo wewnętrzne kraju, szczeg_ółowe urządze

nia, daty statystyczne itp. Może to być mniej bawiące

niż romans opowiedziany z zapałem

to prawda -

ale romas zawsze pozostanie romansem, a rzeczywi

stość rzeczywistością. Wreszcie poznanie choć z opi

su tych ziem, z któremi nas takie stosunki łączyły i łą

czą, może mieć powab nawet dla zbyt wymagających

i romansowych; przecież Litwa , to_ kraj puszcz nie

zbrodzonych — mateczników, żubrów i niedźwiedzi.

ł ) Opisanie lasów Królestwa Polskiego i gubernij za

chodnich Cesarstwa rosyjskiego pod względem historycznym,

statystycznym i gospodarczym, ułożone przez A. Połujsiń

t,kiego Urz. Leż. Kr. Pol. Tom II. Warsz. dr. Ung. 1854 .

Właśnie drugi tom dzieła p. Połujanskiego, który nie

dawno opuścił drukarnię, zajmuje się _opisem Litwy,

czyli czterech dzisiejszych gubernij Wileńskiej, Kowień

skiej, Grodzieńskiej i Mińskiej Aczkolw iek obszar to kraju

i lasów rozleglejszy, niż Królestwo Polskie— jednakowoż

opis ich o trzecią część szczuplejszy od opisu lasów Król.

Pol.— Autor jak widać niemiał tak obfitych źródeł na Liwie,

jakie znalazł w Królestwie z dawien dawna dobrze za

gospodarowałem i urządzonem — dobre bowiem daty,

tabele, wykazy statystyczne, lekko się cenią skoro raz

stoją podane; lecz przyjść do rzetelnych i ud_ow;odnio

nych cyfer — nie tak łatwoi mimo usiłowań niepręd

ko rządy do tego przychodzą... Statystyka gubernij za

chodnich, zaw’sze liczoną była do bardzo zagadkowych...

Zobaczmy co nam p. Połujański napisał o Guber

niach składających Litwę i czy pozapelnial te same ru

bryki, które był przy opisie lasów Królestwa podał?

Przestrzeń krajów składających właściwą Litw’ę , wy

nosi 3838 mil kwadratowych; który to obszar w trze

ciej części pokrywają lasy. Nąjwięcej posiada lasów

gube_rnia Mińska, następnie Wileńska, Kowieńska i Gro

dzieńska. Lasy tej Gubernii pod względem własności

dzielą się na rządowe, marynarskie, które są chodowane

na użytek marynarki do budowy okrętów, w’łościańskie

lasy wydzielone dla użytku włościan rządowych, skon

fiskowane, lenne, poklasztorne, skulteckie, któr_e prze

szły na własność rządow’ą po skacow’aniu wójtostw,

poduchowne, beneficyalne, będące niegdyś uposażeniem

Uniwersytetu wileńskiego, plebańskie, pojezuickie; wszy

stkie te powyższe nazwy noszą lasy należące do rządu.

Żałujemy, że autor nie podał nam w cyfrach, jaka

jest obszerność lasów rządowych, a jaka prywatnych.

Z resztą czytelnika nieobeznanego z miarami rosyjskie

m. mylą te ciągle używane desiatyny.

0 urządzeniu systematycznem lasów w dawnej Li

twie aż do r. 1795 nie myślano. Szkoły leśnej w tym

kraju w’ówczas niebyło. Wprawdzie Zygmunt I. r. 1529

ogłosił dwa ekonomiczne urządzenia: ustawę dworów

dla Litwy i ustaw’ę dla ludu polskiego ziemi żmudzkiej;

lecz prawie nic w nich o oszczędności lasów’ niewy

rzeczono. Ważniejszą od tych była ustaw’a ekonomiczna

Zygmunta Augusta sprawą wdóczną nazw’ana ,__ której u

kład rozpoczęty r. 1552, a dokonany w r. 1566, ogło

szona zaś jako prawo obowiązujące od Igo kwietnia roku

1557 ł ). Artykuły bowiem 4 8 : 0 uchodach do puszcz,

lesów’, ozer i rek, i 4 9 : O spuszczaniu derewa w pu

szczach tak brzmią: pierwszy: ,ż e nikt nie będzie miał

prawa wjazdu do puszc z, lasów, jezior i rzek naszych,

zabijania j a zów, mieć barcie, sianożęcia i inne użytki,

jak tylko naszym poddanym, czego rewizorowie dopil

now’ać mają"; drugi: ,leśniczowie nie mogą w pusz

czach naszych nikomu drzewa stojącego wydawać na

budowle, ani na inny użytek pod srogą odpowiedzial

nością. Leżę wolno je st dać tylko naszym poddanym,

4) Twórcą ’tój ustawy byt Piotr Falczewski, niog.lyś

zawiadowca dzierżaw królowćj Bony, uczeń Andrzeja

z Łęczycy.

którzyby na swych gruntach lasów niemieli.a Najw’aż

niejszy zaś pod względem gospodarstwa leśnego je st

art. 33. O wolnościach poddanych w puszczach, re

kach i ozcrach. ,,Wolno je st poddanym jeździć do pu

szczy po drwa, po chrust na ogrodzenie, po drzewo

na budowle, po łyka na swoję tylko potrzebę, lecz nie

na sprzedaż; w ostępach zaś niewolno, tylko tam, gdzie

rewizorowie w skażą, użytkować mają i to tak , aby

na odnom mestcu brali, a na druhom zahaili.

,Dzie

ciom, kobietom wszelkich owoców leśnych, jagód i

chmielu we wszystkich puszczach naszych nie wzbra

niać. Na swoich z aś włókach poddani mają prawo za

bić wilka, lisa , r ysia , rosomakę, zająca, wiew’iórkę i

inn_ą małą zw’ierzynę, tudzież w’szelkie ptastwo i przę

dąc komu zechcą bez odpowiedzialności. Ale samy i

innego wielkiego zwierza nie mąją bić ani na swych

włókach. A osobliwie w puszczach i pod puszczami

naszemi rusznic chow’a ć , żadnego zwierza łowić nie

imają pod gardłem."

Tu tylko wyrażenie zahaili wy

kazuje oszczędność i uprawę lasów: co jednakże

! więcej przyrodzie niż pieczołow’itości ludzięj pozosta

! wionę było. Zygmunt III. uzupełnił to urządzenie pod

nazwą statutu litewskiego, który dnia 2 - stycznia 1o88

roku w wykonanie w’prow’adzony, był obowiązującym do

dnia 9go września 1840 r. Władysław IV. kazał o

i pisać fundusze królewskie, co dokonano, i opis ten pod

nazwą Ordynacya-puszcz królewskich wciągnięty został

do metry’k litewskich, iecz to w’szystko było tylko w’stę

pem przygotowawczym do gospodarstw’a rządowego.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction