Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 657 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N"159,

Sm»

Kraków, 12Lipca -

Sobota.

Rok 1884.

CZAS

Prenumeratę pizyjmująi

Administracya ,CZASO" wK rakowie i urzędypooztowe. Mtejieowę preaeiaerat* księgarnia

8. A . K rzyżanowskiego, handel Nowakowskiej w Snkiennioaoh.

0*ł« « e n l» (inseraty) przyjmuje

się za opłat% od miejsca wiersza drukiem drobnym (oetitowym) za pierw szy raz 10 ont-, za każdy na

stępny po 5 cnt. -

M a d e c f a n e (na 3 strorie dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 80

ont. za każdy raz. -

U olącienla do ,,C*a*rau przyjmuje się za cenę 1 złr. od 100 ex. dla zamiej

soowych. a 50 cnt od 100 ex. dla miejscowych prenumeratorów! - Ogrkoeaenla t prentsm eratę

przyjmują: w e L w o w ie Ajencya B0iŁA8U w głównym składzie tytoniu Nr. II przy ul. Trybunał

Bkiej L -i;w P a r y s a wyłącznie p. Adam, Rue (Jióment i; (pronumeratę p. W Kaczkowski, Fąubourg

Poiasonióre 83); w W ie d n i a pp. Haaaenateii 4 Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie u. M., Ber

Unie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A Oppo!ik, Stubenbastei Nr. 2, B. Mosje (także w Berlinie, Ham

burgu, Monachium i Norymberdze), H. UohalsŁ, M. Duke*. M. »tem, tylko pronumeratę pp. fL w»*1

sobmidt 4 C,, w Frankfnrcie n. M. (4 L. Daube 4 O

W W a n s a w l e przyjmąją ogłoisenia pp. Raiohman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

Kraków 11 lipca.

Przegląd Polityczny.

Sejm morawski został wczoraj w południe o

twarty krótką przemową Namiestnika hr. Schdn

borna. Następnie Marszałek krajowy hr. Yetter i

jego zastępca Dr. Szrom , złożywszy ślubowanie

poselskie, przemówili w kilku słowach do Izby,

zapewniając, że rozprawami kierować będą z zu

pełną bezstronnością. M arszałek hr. Yetter, który

mówił przeważnie po niemiecku i usprawiedliwiał

się z niedostatecznej znajomości języka czeskiego,

wspomuiał o wielkich zasługach swojego poprze H

nika i wyraził życzenie, aby Morawia była nadal

przykładem pokoju i harmonii wszystkich współ

obywateli i aby reprezentanci jej zgodnie a tera

samem skutecznie pracowali d!a do]bra kraju i pań

stwa. Sprawdzenie wyborów z kuryi wielkiej wła

sności i gmin wiejskich, odbyło się bez dyskusyi.

Dziś nastąpi wybór komisyi i sprawdzenie wybo

rów z okręgów miejskich. Z apowiadają z tego po

wodu ożywione rozprawy. Nie można także wątpić,

że zupełne przekształcenie sejmu co do liczebnego

stosunku stronnictw, wpłynie wybitnie na wybór

nowego Wydziału krajowego.

Poseł czeski prof. Franciszek Jerzabek złożył

swój mandat, jako deputowany do Rady państwa.

Wiadomy już z wczorajszego telegramu wynik

wyborów do Sejmu niższo-austryackiego z kuryi

w ielkich posiadłości. Po rozbiciu się kompromisu

partyi środka z liberalnymi, odnieśli liberalni zu

pełne zwycięztwo. Mimo to o rg ana zjednoczonej

lewicy nie są zadowolnione z przebiegu akcyi wy

borczej. N. Fr. Presse walczy przeciw idei kom

promisowej , zwraca się z szczególną surowością

przeciw partyi środka, która jej zdaniem w każdej

przy szłej walce wyborczej zaliczoną być musi do

przeciwników liberalnego stronnictwa i gani w koń

cu działalność liberalnego komitetu wyborczego.

Również i Deufsche Ztg. nie jest zbudowana postę

powaniem przywódców niemiecko* liberalnego kie

runku w kuryi wielkiej wiagności, a tylko N.

W. Tagblatt z radością opiewa zwycięztwo libe

ralnego stronnictwa. Jeżeli organom zjednoczonej

lewicy same usiłowania w kierunku kompromiso

wym nie podobały się, to przeciwnie Presse w zna

czącym artykule wstępnym daje wyraz przekona

niu, że idea kompromisu przedwczoraj po raz o

statni upadła.

,,Kto nie chce aby g ra va banąue

rozstrzygała o systemach i rządach, aby przypadek

był potężniejszy, niż cesarz i naród, ten musi po

dać rękę do porozumienia i przejąć się tą myślą,

że uprzywilejowane stanowisko i polityczne p ra

wa wielkich właścicieli, przysługują albo w szyst

kim, albo żadnem u, nie zaś jednej partyi lnb

frakcyi."

Z tych wynurzeń półurzędowej Presse

można łatwo wnosić, że kompromis był dobrze przez

rząd widziany, skoro Presse podnosi go do pewne

go stopnia na stanowisko konstytucyą wskazanej

instytucyi, twierdząc, że jest on rozumniejszym i

odpowiada bardziej interesom k raju i państwa,

aniżeli zacięta walka wyborcza, w której osta

tocznie loterya rozstrzyga. Tym razem rzeczywiście

rozstrzygnęła loterya. T elegram bowiem wczoraj

szy, wymieniający wybranych do sejmu członków,

nie wspomniał, źe skrutynium wykazało, iż abso

lutną większość głosów otrzymało aż 17 kandy

datów, podczas gdy tylko 15 wybrać miano. Czte

rej kandydaci, a mianowicie z partyi konserwa

tywnej br. Falkenhayn i hr. Haugwitz, a z partyi

libeTalnej: Dreher i Pirko, mieli ściśle po 90 gło

sów. Pomiędzy nimi musiał tedy rozstrzygać los,

który padł na Drebera i Pirkę i ci zostali ogło

szeni posłami. Stąd też nie tylko Presse, ale i

Vorstadt Złg. zwycięstwo liberalnej partyi nazyw a

zyskiem n a loteryi.

Wczoraj odbył się wybór 7 posłów do sejmu

bukowińskiego z miast i z czerniowieckiej Izby

handlowej. Miasto Czerniowce i tamtejsza Izba

handlowa wybiera po dwóch posłów, zaś Suczawa,

Seret i Radowce, po jednemu. Do tei pory wiado

mo, że w Serecie wybrany kandydat liheralny

Woinarowi.cz. Ciekawą j e s t..rzeczą, czy w RadOw

cacfi pTTOjażlie prof. Tomaszezuk, którego kontr

kandydatem jest tam radca sądn wyższego Pitey.

Trybunał państwa rozwiązał wczorajszem swo

jem orzeczeniem sporną przez długie lata kwe

styą biernego prawa wyborczego nauczycieli lu

dowych, a orzeczenie to także i dla wieln innych

gmin w Austryi może mieć ważne znaczenie Rada

miejska wiedeńska nie uznawała prawa wybieral

ności nauczycieli Indowych do reprezentacyi miej

skiej, nważając ich za urzędników gminnych.

—

Wskutek zażalenia wybranego do rady gminnej

dyrektora szkoły wydziałowej Habera, roztrzygnął

trybunał państwa, że ma on prawo wybieralności,

a tem sam em uznał, iż nauczyciele Indowi nie są

urzędnikami gminnymi, lecz fnnkcyonarynszami

państwa, a gminom pozostaje tylko prawo ich

opłacać, prezentować, i dekreta nominacyi wysta

wiać.

Nordd. Allg. Ztg zaprzecza wieści, jakoby w mi

nisterstwie finansów przygotowawano znów prelimi

narz dwuletni. Projekta, jakie się przygotowują,

obejmują tylko przeciąg czasu od dnia Igo kwie

tnia 1885 do 31go marca 1886 r.

Rada związkowa niemiecka odroczyła się 9go

b. m. n a czas nieoznaczony. P rzed odroczeniem

objawili reprezentanci niektórych krajów związko

wych wątpliwości swe, czy Radzie stanu pruskiej

nie dostanie się z czasem także rola technicznego

doradcy w spraw ach Rzeszy niemieckiej.

Prasa angielska przyjęła wiadomość o odrzuce

niu nstawy o reformie wyborczej dość obojętnie,

Gladstone zaś zwołał Radę ministrów, aby n a niej

powziąć decyzyę, jakie stanowisko wobec tej u

chwały zająć mą ministerstwo.

Eksperci nie wykończyli dotąd przygotowawczych

prac dla konferencyi, która zebrać się ma zaraz,

skoro referaty ekspertów będą gotowe.

Musurns basza odebrać miał polecenie, aby, j e

śli na konferencyi będzie wzmianka o zamiarze

zneutralizowania Egiptu, zastrzegł przytem sta

nowczo zwierzcbnicze prawa sułtana.

Temps podaje sensacyjną wiadomość, że Gor

don zamordowany został przez przyjaciół dwóch

baszów, których kazał rozstrzelać. Skutkiem tego

wybuchła wojna domowa w Chartnmie. Stronnicy

Gordona ulegli w tej walce i taką to drogą do

stało się Chartum w ręce ludzi trzymających

z Mahdim. Temps sam nie ręczy za zupełną do

kładność podanej wieści i zalicza ją do rzędn

tycb, które kwestyę, co się dzieje z Gordonem i

Chartumom, w zupełnej pozostaw iają niepewności.

Przywiezione przez Fonrniera dokumenta ukła

dów z Chinami zawierają: rozkaz cesarski, aby

w myśl podanych mu punktów, które aprobuje,

zawrzeć i podpisać umowę; oryginał tej umowy

zawartej w Tientsin d. 11 maja r. b.,

awniej

artykuł, w którym Rię Chiny do opróżnienia miejsc

nadgranicznych w Tonkinie w ćiągn czerwca zobo

wiązują.

Juliusz Ferry», udzielając Izbie treści tych do

kumentów, dodał, że odebrał nadto raport jenera

ła Millot, stwierdzający, że pod Longsonem Chiń

czycy rozpoczęli ogień, stali się więc winnymi n a

ruszenia traktatu. Za taką rzecz, mówił dalej Fer

ry, w ypad a żądać zadośćuczynienia. Rząd fran

cuski unosząc się wspaniałomyślnością, nie żądał

dotąd od Chin zwrotu kosztów wojennych. Teraz

zażąda icb. Dba może polegać na tem , że rząd

nie zaniedba niczego w dochodzeniu praw i strzeże

niu interesu Francyi, i źe postanowień powziętych

w tym kierunku nic wstrzymać nie zdoła.u Izba

przyjęła oświadczenia te oznakami wielkiego za

dowolenia, a dla Cbin będzie to wskazówką, że

m uszą albo nledz, albo narazić się na energiczne

kroki wojenne ze strony Francyi.

Jak donosi Gauloit, żąda admirał Peyran, aby

odjąć komendę nad wojskami lądowemi jenerało

wi Millot i oddać ją jenerałowi Brićre de lisie .

Franeya skłania się, jak donoszą z Berlina, do

propozyoyi Niemiec, aby nietylko nznaó posiadło

ści Stowarzyszenia afrykańskiego (Associat’on a

fricaine) za samoistne państwo nad rzeką Congo,

ale przvznać mu nadto wszelkie praw a do ujść

rzeki. Jeżli Franeya zgodzi się w tym punkcie

z Niemcami, niema wątpliwości, że Anglia i Por

tugalia zaniechają swych dążności do zamknięcia

uiść rzeki przez rozszerzenie nadbrzeżnych praw

Portugalii.

Reporterowi dziennika Yoltaire wyjaśniał Four

nier obecny stan rzeczy w Chinach w następują

cy sposób: Cesarzowa regentka zatwierdziła ugo

dę z Francyą i opinia pnbliczna y? Chinach była

i jest dotąd z niej zadowoloną. Partya wojenna,

której duszą jest były poseł w Paryżu margrabia

Tseng, jest jeszcze możną i ulegają jej szczególnie

niektórzy jenerałowie armii, bardzo niekarnej. Z jej

natchnienia wynikły zajścia pod Langsonem, które

się jednak przyczynić mogą do nproszezenia sy

tuacyi, jeśli tylko Franeya zażąda, aby stronników

partyi wojennej uważać za wrogów Chin i trak

tować ich jako takich. W razie zażądania przez

Francyę zwrotu kosztów wojennych, rząd chiński

będzie umiał zwalić ciężar poniesienia ich n a stron

nictwo wojenne i pognębić je przez to zupełnie.

Sobranie bułgarskie otworzył d. 9 b. m. Książę

mową tronową, w której wyraził nadzieję, ,,że So

branie zadanie swoje ustalenia konstytucyi bułgar

skiej spełni w duchu prawdziwego patryotyzmu i

dowiedzie, że konstytucyą może istnieć w Bułga

ryi i rozwijać się bez naruszenia porządku." Mi

mo tego, stanowisko Zankowa zdaje się być za

chwianem.

Times uważa nagłą zgodę Turcyi i Czarnogó

ry za uznanie konieczności zbliżenia się do siebie,

ponieważ grozi im wspólne niebezpieczeństwo ze

strony innej monarchii. Nieprzyjazne te insynua

cye przeciw Austryi, pojawiające się raz po raz

w niektórych dziennikach angielskich od czasu

rządów Gladstona, dały może powód do rozsiania

tych wieści, których echem stały się, świeżo tak

nieoględnie Narodni listy.

Daily Nevs cdebraly świeży raport ze Sudanu,

nie wiemy o ile wiarogodniejszy od innych, że

powstańcy w Sudanie natarli wprawdzie na Deb

bah, ale miasta tego nie zdobyli i odparci zostali

ze znacznemi stratami.

O zatrudnianiu więźniów

uprawą roli.*

Uwagi nad wnioskiem posła Merunowicza w przed

miocie osad rolnych karno-poprawczych,

napisał

Dr Julian Morelowski,

IV.

Oprócz kary aresztu, z którą tylko wyjątkowo

przymus do pracy połączony być może, projekt u

stawy karnej zaprowadza jeszcze karę zamknięcia

(StaatsgefUngniss), przy której praca przymusowa

jest wykluczoną. T ak więc zatrudnianie więźniów

uprawą roli wedłng projekta ustawy karnej będzie

dopuszczalnem tylko przy uwięzieniu w domu po

prawy (Zuchthaus), nawet wbrew woli skaz*ńca

i przy karze więzienia (Gefdngniss), wszelako tyl

ko za zgodą więźnia. P rzy karze aresztn zatru

dnianie skazańców uprawą roli tylko o tyle mo

głoby być dopuszczalnem, o ile z tą karą przymus

do pracy będzie połączonym; ezy zaś zatrudnianie

skazanych pracą około roli byłoby korzystnem i

pod jakiemi warunkami, to omówimy poniżej. O

becme zastanówmy się nad zarzutami czynionemi

przeciw zatrudnianiu więźniów uprawą roli.

Przeciwnicy używania skazańców do prac rolni

czych przedewszystkiem twierdzą, że to jest wła

śnie korzystnem dla ludzi wiejskich, iż się uczą

rzemiosł w więzienia. Korzyść ta nie ulega w ąt

pliwości, z drugiej strony wszelako są i nieko

rzystne następstwa tego stanu rzeczy. Wieśniak,

który w więzieniu wyuczył się rzemiosła, przestaje

być wieśniakiem, powraca do wsi jako rzemie

ślnik, ubrany daleko lepiej niż przedtem, bo za

zwyczaj za pieniądze zarobione w więzieniu sp ra

wia sobie miejską garderobę i z parobka staje się

rzemieślnikiem; dawni towarzysze zawodu patrzą

nań z zazdrością, widząc, że przez popełnienie

zbrodni można uzyskać lepszy byt materyalny i

lepsze stanowisko socyalae.

Przeciwnicy zatrudniania skazańców pracami roi

niczemi, podnoszą głównie 3 zarznty: ułatwienie

stykania się więźniów ze sobą, a więc i demora

lizaeyi, zbytnią łagodność k a ry Wf ten sposób wy

konywanej i trudność utrzymania karności, oraz

zapobieganie ucieczkom.

Co się tyczy demoralizacyi, nie jest ona większą,

aniżeli przy zatrudnianiu więźniów pracą wspólną

w murach więziennych. Owszem obawa demorali

zacyi przy uprawie roli jest mniejszą, jeżeli będzie

przestrzeganą ta zasada, aby do prac rolnych tyl

ko tych więźniów używać, którzy są mniej zepsu

ci i okazują poprawę; w każdym zaś razie wię

ksza zachodzi obawa demoralizacyi wśród murów

więziennych, jeżeli skazańcy bez dozom zamknięci

są razem i jeżli żadną pracą nie są zatrudnieni,

jak to się często zdarza.

Co się tyczy łagodności kary, to nie ulega wąt

pliwości, że prace rolnicze są przyjemnością dla

parobków wiejskich i rolników wogóle; dlatego też

postanow ić należy, iż ludzie wiejscy nie powinni

być używani do robót w polu tak długo,^ dopóki

znacznej części kary wśród warunków dotkliwszych

nie odcierpieli. Nie można zaś twierdzić, że kara

połączona z pracą około roli jest zanadto łagodną,

gdyż praca w polu nie jest lekką, zwłaszcza, gdy

mała liczba robotników ma wykonać znaczne ro

boty, a w każdym razie dotkliwszą jest kara po

łączona z pracą rolną, aniżeli kara bez pracy, któ

r ą tak często gpotykamy w naszych ’więzieniach

wobec trudnościcodziennego zatrudnienia wszystkich

skazańców. Zupełne wykluczenie ludzi wiejskich

od robót w polu byłoby równie niewłaśdwem, jak

niedopuszczanie stolarzy do robót stolarskich itp. ’).

Co się tyczy trudności zapobiegania ucieczkom,

czuwanie nad więźniami pracującymi w polu, nie

jest trudniejszem przy pracach rolnych, aniżeli przy

budowie portów, kanałów, dróg żelaznych i gościiU

cow, do którychto robót więźniowie za granicą

także bywają używani, Co się tyczy utrzymania

karności, to i przy robotach fabrycznych przez

więźniów we wspólności wykonywanych, trudno n

trzymać karność, zwłaszcza, gdy praca więżaiów

oddaną zostaje w najem przedsiębiorcom, którzy

używ ają różnych środków karności więziennej prze.

ciwnycb, aby pracę więźniów wyzyskać 9). Zarzut,

iż w zakładach rolnych trudno zapobiedz uciecz

kom, upada wobec zasady, iż tylko ludzi rokują

cych p oprawę i zaufanie wzbudzających, do prac

rolnych należy używać i to po odbyciu znacznej

części kary w więzienia. Zważyć też należy, iż

według projektu ustawy karnej zaprowadzonem

będzie warunkowe nwalnianie długoletnich sk a

zańców, a więc więźniowie używani do prac rol

uych z pewnością porzucą myśl ucieczki, skoro

będą mieli nadzieję uwolnienia przed końcem kary.

Z drugiej strony zarząd więzienny może się prze

konać, czy skazańcy wyznaczeni do robót polnych

są ludźmi zasługującymi na zaufanie i na wa

runkowe uwolnienie. Przykład Irlandyi poucza, iż

w zakładzie rolnym w Lusk skazańcy pracując.y

w polu pod dozorem nielicznych strażników, z a

chowują się przykładnie i w ciągu 8 lat wykryto

tamże tylko dwa razy usiłowanie ucieczki.

Nie potrzebujemy nawet szukać przykładu da

lekiej Irlandyi, gdyż sąsiedaie W ęgry przyjęły

system p rogresyjny w swoim wzorowym kodeksie

karnym i według tego systemu przy karach ponad

3 lata trwać mająoych istnieć będą zakłady po

średnie (Zmschamnsta.lt) 3) Jeszcze więcej’poucza

nas przykład Kroaeyi, która posiada znakomite

więzienie w Lepoglara, połączone z zakładem po

średnim (rolniczym i fabrycznym), a pozostające

pod wzorowem kierownictwem dyrektora Emila

Tauffera. Ze sprawozdania ogłoszonego przez te

goż dyrektora *) przekonać się można o korzy

ściach Zakładów pośrednich.

Do zakładu pośredniego w Lepoglava oddaje

się skazańców, którzy przynajmniej trzy ósme czę

*) Ob. przemówienie deputowanego Seeliga, który

w parlamencie berlińskim przemawiał za robotami roi

nicźemi w więzieniach (Bldtter fiir Gefdngniss un

de XVIII str. 36.).

a) Z tego też powodu odzywają się nawet w P ru

sieeh głosy przeciw systemowi wydzierżawiania pracy

więźniów przedsiębiorcom.

*) Obaez §§. 29, 30 j 44 kodeksu kar węgier

skiego z 1878 r.

*) Die Erfolge des progresswen Strafuollzugs

systemes und der eigenen Staatsregie in der klin,

kroat. Strofanstalt tu Lepoglam. (Berlin 1S83),

"WESTALKI.

(Z powodu nowych odkryć archeologicznych w Rzymie).

Świeże odkrycia dokonane na Forum rzymskiem.

zwróciły uwagę miłośników starożytności ku pa

mięci i pamiątkom dziewiczych kapłanek Westy,

będących chlubą pogań stw a i Romy. Minister oświe

ceuia, signor Baccelli, pierwszy dał pochop po

szukiwaniom rozpoczętym w miejscu, gdzie do

mniemywano się istnienia śladów i szczątków gma

chów i budowli, objętych u pisarzów łacińskich

ogólnem mianem: Locus Vestae. Całość ta ozna

czała samąż świątynię bogini, mieszkanie Westa

lek, oraz dom najwyższego kapłana, który jako

Pontifex maximus miał sobie powierzony nadzór

nad westalkami, i zajmował gmach zwany Regia

Pontifids. Po śmierci Cezara , który noc ostatnią

spędził pod dachem owej kapłańskiej siedziby,

Augustus cesarz, wyniesiony i do arcykapłańskiej

godności, pozostał w swym pałacu na Palatynie,

Regię Pontificis odstępując na użytek Westalek.

Bliskość świątyni wskazywała, gdzie szukać owych

cennych a zatraconych zwalisk. Z niewielką wsze

lako nadzieją nderzono motyką w ta jemniczy grunt

tej części miasta wiecznego, wspominając na ra

bunki dokonane w XVI wieku przez żądnych ma

teryału budowlanego grabarzy z cinąuecenio. Wy

łącznym ich celem bywało wówczas zebranie n aj

cenniejszych głazów ku ozdobie unoszącego się

w niebo sklepienia kościoła śgo Piotra. Zatopieni

w tem jednem dziele, w tej cudownej budowie,

którą Szyller trafnie i podniośle określił nieśmier

telnym dwuwierszem:

Und ein zweiter Himmel in den Himmel,

Steigt Sankt P eter wunderbarer Dom!

artyści i rzemieślnicy XVI wieku za nic sobie

mieli systematyczne niszczenie historycznych za

bytków, byle kosztem dawniejszych pomników,

nowe stworzyć arcydzieło.

Wystarczy przypomnieć, że jeszcze w r. 1546

świątynię Juliusza Cezara odgrzebano w tak do

skonałym stanie zachow ania, iż marmurowe płyty,

z w yry temi n a nich Fasti consulares et triumpha

les nietknięte zdobiły podwaliny gmachu, W spa

niałe stopnie, wiodące od Via Sacra do świątyni

Faustyny jeszcze w r. 1564 żadnemu nie były u

legły zniszczeniu , a syn Baltazara Peruzzi w naj

drobniejszych szczegółach mógł odrysować okrągły

Westy przybytek, ponownie w r. 1549 odkryty.

W tymże samym roku dokonane poszukiwania

wtargnęły i do atrium Westalek. Trudno było te

dy znacznych spodziewać się zdobyczy, a wytrwa

łość kierującego robotami ministra Baccelli zdu

miewała niedowiarków naukowych. Rozpoczęto po

szukiwania z dniem 1 października 1883 r. i pro

wadzono je do dnia 17 marca b. r.

—

Niebywały

ciąg pomyślnej pory ułatwił przebieg rozpoczętych

robót i przez całą zimę ustalona pogoda pozwoliła

bezustannie prowadzić kopanie, tak, iż tylko trzy

razy dla słoty przerwano rozpoczęte dzieło, i za

wieszono prace zaledwie na trzydzieści sześć go

dzin.

Wbrew oczekiwaniom, odrazu świetne odkrycia

jęły zagrzewać wytrwały archeologów zapał. Przez

dwa pierwsze miesiące znoju, a ostatnie ubiegłego

roku, wyprzątnięto powierzchnię na 2,400 metrów

kwadratowych, wywiercono 36,000 metrów knbi

cznych ziemi, a zagłębiono roboty na 25 metrów.

Dokopano się zaś w przeciągu kilku tygodni 13

marmurowych piedestali z napisami, 11 całych po

sągów, 7 odłamów tychże , 11 części kosztownych

kolumn, 15 popiersi i głów rozmaitych, 2 klejno

tów, jednej złotej, a 835 srebrnych monet itd. itd.

Nareszcie dopełniono zad ani a, i Atrium Vestae

wychyliło się z łona ziemi i gruzów.

—

Miłośnicy

starożytności nie bez wzruszenia wstępują w te

zaklęte progi, opromienione osobnym czarem ta

jemniczej cnoty i mistycznego posłannictwa. Po

gaństwo, zwłaszcza w Rzymie, miewało niekiedy

jakoby przeczucia chrześcijaństwa. Nie same tylko

księgi Sybillióskie zw iastow ały odkupienie świata,

nie sam tylko W ergiliusz zapowiadał proroczo Zba

wcę ludzkości, w samymże ustroju wiecznego mia

sta* nurtowały jakieś wyższe aspirącye, stłumione

siłą pogaństwa, a jednak raz po raz wybujające

zieloną latoroślą i czystym kwiatem podnioślejszycb

ucznć i przeczuć. Stowarzyszenie braci Arwalów,

oraz instytucya W estalek pod wieln względami

wybiega nad poziom moralnych pojęć pogaństwa.

Na skrzydłach ofiary i czystości podniesione isto

ty, przerastają wiek swój i społeczność spółczesną.

aby dać światu starożytnemu przedsmak ideału

zakonnego życia.

Samo mieszkanie W estalek przybliża się już ar

chitekturą do naszych klasztornych krużganków.

Na pierwsze zaraz spojrzenie uderza powinowactwo

linii budowlanych z dwnpiętrowemi średniowie

cznemi i renesansowemi klasztorami. Dolny kruż

ganek opierał się ua 48 kolumnach korynckich

z c i p o11i n o, z których ani jedna nie pozostała;

wyższy liczył jednaką ilość pomniejszych filarów

z kosztownego m ateryału zwanego breccia coralli

na. Tych pewne szczątki pozostały, a nawet od

naleziono dwie nienaruszone kolumny.

Rozkład wszelako wewnętrzny odrazn w pogań

skie przenosi nas czasy, nie nasuwając już oku

żadnego porównania z chrześciańskiemi przysta

niami życia zakonnego. Mieszkanie W estalek sta

nowił ceglany przydługi gmach kwadratowy, oto

czony zewgząd ulicami; od Wschodu ciągnęła się

Via sacra, od zachodu Nora Via, od północy Vi

cus Yestae. Głównym naczelnym rysem budowy,

jak w każdym zresztą rzymskim domu, jest tak

obszerne i ozdobne atrium czyli wewnętrzna ko

mora, na którą otwierają się codzienne, powsze

dnie izby i pomieszkania, iż w tym przypadku

górowało ono znaczeniem nad całością i nadało jej

miano właściwe: Atrium Vestae. W ystarczą tu cy

fry pomiarów, aby scharakteryzować przewagę sa

megoż Atrium w stosunku do całej budowy. Gmach

oddany Westalkom liczył 115 metrów długości na

53 szerokości: z tych samoz atrium zajmuje po

wierzchnię 67 metrów na wzdłuż, a 24 wszerz.

Trudno wśród zwalisk oznaczyć pojedynczych

miejscowości przeznaczenie. Domyślać się godzi,

iż właściwe W estalek sypialnie znajdowały się na

drngiem piętrze, dla uniknięcia wilgoci, która tu

była prawdziwą plagą kapłanek. Brak słońca, tak

dotkliwy w Rzymie, musiał im się dawać srodze

we znaki. Ruiny pałacu cezarów jeszcze dziś rzu

cają cień ponury na dom W estalek, chóć jnż same

z niego pozostały zwaliska. Cóż zatem być mu

siało, kiedy się piętrzył dumnie na 150 stóp nad

poziomem ’świeżo odkrytego atrium, i przegradzał

zazdrośnie każdy cieplejszy promień ożywczego

słońca? Na każdym też kroku widnieją dowody

ubezpieczenia się przed zimnem i wilgocią. W e n

tylatory, podwójne ściany, kaloryfery z terracoty

obiegają mieszkanie Westalek. Kapryśny Tyber do

sięgał je swemi niszczącęmi falami, choć się to

dziś niepodobieństwem być zdaje. Ale już Horacy

wspomina o wodaeb, które się wzbiły aż do pod

walin świątyni Westy, a choć ona góruje o 13

metrów nad poziomem niskich wód rzeki, wiado

mo iż w r. 1598 podniosły się one o całe 19 me

trów nad zwykłą miarę.

Wokoło atrium rozciągają się oficyalne komnaty,

w południowem zakończeniu krużganków otwiera

się przed wędrowcem obszerna i wspaniała sala,

odpowiadająca tem u, co zwano tablinum w każ

dym rzymskim domu. Posadzka i mury zachowały

tu wykładania kosztownemi marmurami. Tuż obok

znajduje się sześć pomniejszych izdebek czy ko

mor, użytych zapewne do składania w nich po

wierzanych westalkom dokumentów państwowych.

W środku atrium znaczą się podwaliny budowy,

z której żadnego nie zostało szczątku: był to za

pewne t, zw. penus Ve«tae; opodal widnieje m ar

murowa sadzawka, dla gromadzenia deszczowej

wody. Wiadomo bowiem, iż nie godziło się uży

wać do obrządków kultu źródlanej wody, akw e

duktami sprowadzanej z gór Sabińskicb Westalki

winny były zbierać deszczową wodę, lub czerpać

w Tybrze z mętnych fali rzeki.

Locus Vestae nie był ubezpieczony przed ni

szcząeemi wieczne miasto klęskami. Pożar wznie

cony przez Nerona nie ominął tej części Romy

w 63 r. naszej e ry : Regia et delubrum Yestae

cum penatibus populi Romani exusla, pisze Tacyt.

Sam atoli cesarz wszelkich dołożył starań, aby i

tu zatrzeć ślady pożogi, którą sam był rozpalił.

Nowy pożar zniszczył przytułek Westalek w 191 r.

po Chrystusie. Septymiusz Sewer i Julia Domna

g!ównie się przyłożyli do odbudowania gmachów,

dzisiaj w nierównym stopniu zachowania odkopa

nych. Uzupełniają się one coraz nowszemi odkry

ciami, coraz bliż8zemi studyami, i słusznie też po

wiedziano, że minister Baccelli nietylko dom W e

stalek odsłonił, ale ich duchy wywołał z cieniów

przeszłości i do nowego zaklął i powołał życia.

Wobec tych podbojów archeologii, i ogół czy

tających zapragnął bliżej poznać misy§ i przezna

czenie tych starożytnych k apłan ek, mieć niektóre

szczegóły o ich życiu, zajęciach, ustawach. Kult

Westy przeszedł do Rzymu z Alby ,,Alba oriun

dum Saccrdotium.* Ale chyba dalej sięgnąć na

leży po źródła wschodniej czci ognia. Nie łatw a

była to zdobycz w dawnych wiekach: aryjska

pramantha, czyli prymitywny środek skrzesania

płomienia za pomocą tarcia dwóch drzewa kaw ał

ków, przekształcała się niebawem w cudowny myt

Prometeusza, wykradającego z niebios iskrę ożyw

czą. Cokolwiek używano, suchych drewek czy

brzemienia dla skrzesania ognia, zadanie było to

długie i znojne. Zaczem każda wioska posiadała

zwykle focus publicus, wspólne ognisko utrzymy

wane w osobnym szałasie, wśród najludniejszej

i osady. K ażda Curia młodego Rzymu miała

zrazu własny taki swój focus publicus. Numa Pom

piliusz, prawodawca religijny wiecznego miasta,

nie skasował foci curiarum, atoli ustanowił środ

kowe ognisko pod słomianą strzechą między Ka

pitolem a Palatynem , i ten był początek najsłyn

niejszej rzymskiej świątyni.

Niebawem wypadło powierzyć osobnej straży

utrzymywanie wiecznego płomienia. Zrazu cztery

dziewice nad nim czuwać miały. Serwiusz Tul

liusz liczbę ich podniósł do sześciu; dopiero w IV

wieku po Chrystusie, a więc na samym schyłku

pogaństwa dodano im siódmą, z niewiadomych

przyczyn.

Ojcowska władza najwyższego Pontifeafa strze

gła opieką swą grono kapłanek, ale właściwą ich

kierowniczką i przełożoną była zawsze najstarsza

z nich wiekiem t. zw. virgo Vestalis maxima. T a

stała dostojeństwem na równi z samąż cesarzową,

przewyższając ją osobnemi przywilejami swojej

godności. Wielkie Westalki bywały powiernicami

tajemnic państwowych, pośredniczkami pokoju.

One próbowały pojednać Messalinę z Klaudyuszem,

usiłowały zgodzić Witelliusza z W espazyanem. Na

ręce jednej z nich składał cesarz Augustus swój

testament, rozporządzenia pogrzebowe, streszczenie

wypadków swego panowania i t. p.

Do grona W estalek przypuszczano dzieweczki,

niemające mniej od sześciu lat, ani więcej od dzie

sięciu. Wolna kondycya rodziców, oraz ich cnota

i dobre imię, koniecznym bywały warunkiem dla

wstępującej do atrium W esty kandydatki. Nieska

zitelne zdrowie duszy i ciała również zobowiązn

jącem było prawidłem. Najmniejsza ułomność fi

zyczna odtrącała od stopnia ołtarzy. Rozmiłowana

w piękności form zewnętrznych starożytność, do

służby bóstwa dopuszczała wyłącznie czerstwe,

kształtne i urodziwe istoty. Pojęcie to posuwano

tak dalece, iż chora W estalka natychmiast musiała

opuszczać progi wspólnego mieszkania, ażeby się

leczyć na łonie w łasnej rodziny lub pod dozorem

jakiej poważnej matrony. Dopiero w IV wieku

naszej ery rozluźnione prawidła pogańskiego sto

warzyszenia, a może i ooraz gorsze hygienicznc

warunki mieszkania W estalek, przywiązują do ich

instytucyi osobnego lekarza t. zw. archiater.

N....

(Dokończenie nastąpi).

Cbm wychodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

OddzielneNraCzam,o ile zapas starczy, w Krakowiepo 10 c,, we Lwowielub zprzesyłką pocztową12o.

Pienumersli wynosi:

i?,.jwła kf

n a °ttty rok n a kwartał na 1 miesiąc

Poczt* w państwieAustryaekiem ..........

24 zlr,

6zlr.

2 złr.50 o.

-5

N i e m ie ck ie m .............................................

28złr.

7zlr.

3 złr

do Włoch, Franoyś, Anglii, Belgii, Szwąjearyi, Tureyi

*eh państw należących do związku pocztowego

32 zł?.

8 zlr.

8 złr.

; (*T*e;r*łę prayjwasąje tlę tyl!ko od !fu do oitelaie«o dnia w miosiaon.

Ł!aty

t* jg ? y . 1 1 PT*ta*il pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

Imimstracys Czasu w Krakowie.

Listy reklamacyjne nieopiecątowane nie nodlegąj§ opłacie

pocztowej.

Listów mefrankowanych nie przyjmuje Me,

UęitopfcnBów nadsyłanych nie zwraos się,

-------- -------- -------- -------- -------- -------- --

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction