Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 677 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 144

10kalany.

Kraków, Sobota 13 Marca 1915.

Rocznik LXVm.

W /danie wieczorne:

|w sprawie dalszego losu Konstantynopola i cie

śnin nie są zainteresowane w równej mierze.

W najwyższym bazwątp enia stopniu zaintereso

wana jest Rumunia. Z chwilą bowiem opanowa

nia cieśnin przez Rosyę wybrzeża tego państwa

przylegałyby już tylko do morza zamkniętego

i caly rozwój handlu morskiego Rumunii zd ań ’by

był wyłącznie na dobrą wolę i łaskę Rosyi. Dla Buł

garyi wchodzą w rachubę przeważnie względy

uczuciowe, duma narodowa, pragnąca, może do

piąć celu, do którego zmierzali już przed wielu

wiekami carowie bułgarscy. Od chwili bowiem,

i(dy Bułgarya uzyskała dostęp do morza Egej

skiego, wybrzeża m rza Czarnego p siadają dla

niej tylko drugorzędne znaczenie. Pod względem

politycznym naturalnie oba te państwa byłyby

*r razie usadowienia się Rosyi w Konstantyno

polu w daleko większej jeszcze mierze zawisłe

o.l Rosyi, niż dzisiaj. W podobnem położeniu

znalazłaby się Grecya, dla której nadto zagar

nięcie Konstantynopola przes Rosyę byłoby rozbi

ciem wszelkich marzeń o wskrzeszeniu wielkiego

imteryura byzantyjsktago. Natomiast poi wzglę

dem gospodarczym fakt taki mniejsze miałby dla

niej znaczenie, niż dla Rumunii.

Dotychczas też każde z tych psństw na bę

dącą w toku akcyę reaguje w odmienny sposób

Rumunia zachowuje się w dalszym ciągu wycze

kująco, le^z wzmacnia bez przerwy rynsztunek

wojenny, Świeżo rząd rumuński zażądał od par

lamentu dalszego kredytu w wysokości 200 mi

lionów koron na wydatki wojskowe. Opozycys

w tym kraju, która gwałtownie dotychczas parła

rząd i naród w kierunku czynnego przyłączenia

się do t/ójpo ozumienia — wobec nagłego, ak

tuslaeg i poruszania kwestyi Konstantynopola i

cieśnin stała aię daleko wstrzemięźliwszą. Q -ta

tacznego stanowiska tego państwa i dziś jeszcze

przesądzać nie można. Bułgarya ofieyalna głosi

dziś jeszcze, że ma zamiar w ytrwać w neutrnl

ności Równocześnie i tam już przygotowania

do czynnego wystąpienia dojrzały tak daleko, że

państwo to każdej chwili porzucić może re

zerwę. D!a Bułgaryi będzie w tej sprawie mia

rodainena stanowisko, jakie zajmie Grecya.

W Greoyi zaś ostatnie przesilanie gabiaetowe

nową zupełnie wytworzyło sytuacyę, i to sytua

cyę więcej jeszcze zagadkową, niż dotychczaso

wa Znamieonem jest, że epuś izny po Veni*e

losie wie chciał objąć żaden % wybitnych gre

s kich polityków, że cd misyi tej cofnął się d»

w et Zaimis zdeklarowany zwolennik dwuprsy

mierzą. TJtwezenia nowego gabinetu podjął się

Gunaris, były minister skarbu i jeden z na.lep

szych mówców w parlamea.ie greckun, lecz re

prezentant stosunkowo małej grupy partyjnej.

Zadanie jego będzie trudne. Venizelos bowiem

rozporządza i dziś jeszcze większością w par!a

mencie i ma w iwem ręku los nowego gabine

tu. Gunaris mcże odroczyć Izbę, następnie ją roz

wiązać i zaapelować do wyborców a przez chwy

cenie się tej taktyki zyskałby na czasie i uniknął

by bezpośredniego niebezpieczeństwa — lecz

zwróciłby przeciw sobie może opinię kraju, któ

ry w tej przełomowej chwili nie chciałby zape

wne pozostać, bez parlamentu.

Widoczuem też już jest, że i Gunaris nie ma

zamiaru płynąć przeciw prądowi. W skazuje na

to jego dcklaiacya wstępna, w której niema sta

nowczego oświadczenia się za bezwzględną dal

szą neutralnością, jest tylko zapewnienie sumień

neg) czuwań a nad interesem państwa. Opinia

publiczna w Grecyi uczepiła się obecnie silnie

propagowanej z zachodu idei internacyonalizo*

wania cieśnin i Konstantynopola. Łatwo też być

może, że na tej podstawie dyplomaeyi francu

skiej i angielskiej mimo opora króla, powiedzie

się wciągnąć Grecyę do wspólnej akcyi. Rosy»,

jak się zdaje w tej chwili czynnej iaterwencyi

Grecyi nie pragnie. Wnosić to można z głosów

Sprawy wychodźcze.

Wychodźcy a sprawy rolne.

W sprawie używania wychodźców wojennych

do robót polnych odbyła się w Wiednia w mi

nisterstwie spraw wewnętrznych konfereucya re

prezentantów biur pośrednictwa pracy. Namiest

nictwo czeskie w Pradze podało rozporządze

niem z 20 lutego zasady, na któryeh oprzeć się

ma werbunek robotników z pomiędzy wychodź

ców.

Kontrakty słnżbowe muszą być zawierane w

asystencyi osoby, króra zna język ojczysty wy

chodźcy. Wychodźoa de w stąpienia do służby

musi pozostać w baraku i czekać, aby go ode

słano do miejsca pracy. W erbujący przyjmują na

siebie obowiązek odesłania wychodźców po ukoń

czeniu służby do baraku. Wychodźca, który do

stanie pracę, niema na ten czas prawa

do zasiłku rządowego. Według dotychcza

sowych dat Czechy potrzebują 3.000 robotników,

Styrya 1.200, Morawy 1 500, Tow. gospodarcze

w Wiedniu 5.000, Karyntya 200. Biura czeskie

mają werbować głównie w barakach w Cboceni.

Wychodźcy, pomieszczeni na koszt rządowy nie

w barakach, lecz prywatnie, mają być używani

przedewszystkiem do lokalnych potrzeb gospo

darstwa rolnego. Rozporządzenie namiestnictwa

końc«y się jak następuje:

»Zwraca się nwagę, by zarządy baraków, tu

dzież polityczne władze I instancyi, względnie

zwierzchności gminne z całym naciskiem

czynnie współdziałały w tym kierunku, aby wy

ci odźcy, o ile do robót gospodarczych się kw a

lifikują i fizycznie do tege się nadają, w bieżą

cym rekn w możliwie szerokich rozmia

rach używani byli do tej praey, albo

wiem w obecnych stosunkach tak ważna pro

dukcja rolna musi być odpowiedni« zabezpie

czona.

Niektóre z przytoczonych wyżej postanowień -

dodaje Wied. Kuryer polaki — dają wiele do

myślenia. Odnoai się to przedewszystkiem do po

stanowienia, by odnośne organy władzy, mające

opiekę nad wychodźcami, z eałym naciskiem

czynnie współdziałały, aby wychodźcy w możli

wie szerokich rozoaiaraeb byli używ ani dp praey

rolnej. Z«chodzić może uzasadniona obawa, by

przesadna gorliwość naszych władz administra

cyjnych, naczelników gmin i zarządców baraków

nie zapoznała tej zazady i by w zbyt twardera

jej Dojmowaniu dobrowolny werbunek nie zmie

nił się Da przymusowy pobór do pracy

Tem łatwiej to ostatnie zajść może, gdyż w po

stanowieniu, że wychodźcy na czas pra

cy nie mają prawa do zasiłku, dopa

trzeć się można broni obosiecznej. Oba postano

wienia są bardzo elastyczne i dowolnie mogą

być interpretowane.

Wreszoie zapoznają powyższe zasady, że obe

cne położenie wychodźców galicyjskich jest tylko

przejściowe. Wszak włościanie, którzy uszli z kra

ju przed inw azją nieprzyjacielską, to nie zaro*

bnicy, którzy na sezon emigrowali do Prus, ale

przeważnie gospodarze ua własnej roli i gospo

darstwie. Z utęsknieniem wyczekują i oni chwili,

kiedy kraj będzie uwolniony od wroga, by na

tychmiast wrócić na łan ojczysty, orać własną

skibę i rozpocząć odnawianie zniszczonej ziemi

polskiej. Urzeczywistnieniu tej tak upragnionej

chwili stanąć może na przeszkodzie na przeciąg

całego lata lub nawet jesieni związanie się raz

podpisanym kontraktem służbowym, wedle po

stanowienia zawartego w ustępie trzecim pow yż

szych zasad. W trosce o gospodarstwo rolne ca

łej monarchii, należało było pomyśleć też o ko

niecznej odbudowie naszego kraju i spodziewa

nym powrocie naszych wychodźców robotników ,

i na ten w ypadek przyjąć postanowienie roż

na W ęgry nehod?ąe przed inwazyą rosyjską. Po

dobno czują się w Debreczynie bardzo dobrze.

Na stacyi w Debreczynie poznałem dwóch le

gionistów. Kawalerzystę o czerwonyeh wy! "gach

i wysok em utańskiem czaku i kaprala diugiego

pułku LegioDÓw. Kawalerzysta jedzie do swego

szwadronu. Był ranny i leczył się w szpitalu w

Wiedniu. Tam uwolniono go jako niezdolnego

do służby. Atoli władze legionowe zakwestyono*

wały to uwolnienie i poleciły mu jeszcze raz

stanąć do badania lekarskiego, tym razeas w swo

im szwadronie na Węgrzech. Drugi legionista

otrzymał postrzał w nogę. Naruszone przez kule

kości zrosły się widoeznie źle. gdyż noga bolała

go jeszcze i silnie kulał. Pochodził ze wscho

dniej Galicyi. Chciał wrócić do sw ych rodziców.

W Legionach nie mógł pozostać, zajęcia znaleść

nie sposób, do Czech do baraków jechać nie

chciał, miał tyłko jedno m arzenie: dostać sie do

domu rodzinnego. Uplanował sobie, że pojedzie

koleją, jak się da najdalej, a potem pójdzie

wprost przez góry. Podchodzić, przekradać ,się

nauczył Bię w twardej służbie Legionów; miał

więc nadzieję prześlizgnąć się przez posterunki

rosyjskie Najgorzej byłoby natknąć się na kozaków,

ale dla nich przygotował Brebrne korony i zega

rek. Gdy już się zostanie w strony znajome,

może ludzie znajomi pomogą powędrować dalej?...

O siódmej wieczorem przed stacyę zajechał po

ciąg. Dla cywilnych osób był jeden wagon dru

giej klasy niewielki, niski. Zająłem miejsce. Po

ciąg długo me ruszał. Lampa gazowa paliła się

coraz ciemniej, powoli prawie zgasła.

—

Poło

żyłem się Tuż nad głową pułap wagonu, o

który deszcz bił nieustannie. M ało się wrażenie,

że to o dach schroniska w górach uderzają stru

gi deszczu. Było ciemno, zupełna cisza, para w

kaloryferach szumiała głośno, jak strumień gór

ski. Złudzenie noeiegu w górach było niemal

zupełne

O l i obudziłem się — jeszcze staliśmy w De

breczynie.

Przez Węgry do Legionów.

—

Ii.

Przerw a w podróży.

—

Polacy w Debreczynie.

—

»Do wschodniej Galieyi!* — Eljen a madyarhadserec.° —

U kresu.

Sztab.

Kwatera.

Zaopatrzony w przeróżne legitymacye, mając

jut wiadomość gdzie szukać kwatery sztabu Le

gionów w Karpatach — wyjechałem z Buda

pesztu. Pociąg miał iść aż do Marmarosz Sziget.

Tak poinformował mnie konduktor na podstawie

wojskowego rozkładu jazdy.

—

O ile naturalnie nie staniemy gdzieś po dro

dze - dodał — bo wtedy będzie przerwa i cze

kać się musi na jakiś pociąg idący dalej.

Uwaga była trafna i miała się sprawdzić. Do

jechaliśmy do Debreczyna. Pociąg Btał tu jut

dość długo na stacyi, gdy w przedziale *jawił

się konduktor węgierski i począł coś mówić

z ogromnym sapałem. Niestety nie zrozumiałem

nie Rozmawialiśmy w ten sposób sporę chwilę,

wreszcie rmie ierptiwiony konduktor w ykrzyknął

kilka razy »Teszek" »Tuszek11 (Wiedziałem już

że to znaozy »proszę") i wy ewakuował moje wa

lizki na stacyf: pociąg nie miał iść dal-:j. Spró

bowałem czegoś dowiedzieć się o dalszej komu

nikacyi. Odpowiedziano mi, że prawdopodobnie

wieczorem cdejdzie jakiś pociąg. Mająe zatem

sporo czasu, chciał, m zużytkować go i zobaczyć

miasto, do którego tak niedawno jeździła polska

wycieczka ze Lwowa, podejmowana przez klub

polsko-węgierski i przez gminę życzliwie i nad

zwyczaj wystawnie. Lecz dzień był pochmurny,

już robiło się szarawo a że i miasto znajduje

się dość daleko od dworc?, musiałem zrezygno

wać z chęci widzenia go. Później dowiedziałem

s ę, te w Debreczynie mieszka niewielu Polaków

Są to mieszkańcy Podkarpacia, którzy wyjechali

»CZAS" wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

o godzinie 6 rano i e godzinie 3 popołudmu.

Numerwieczorny10hal., ranny10hal.} * *igZ gZ F S% ftu .

PRENUMERATA WYNOSI:

tow__.,,.

ca cały rok na kwartał

na 1 miesiąc

w K r a k ó w ! e w miejscu . . . . .....................................

30 koron i 7kor.50h.

3 kor. 50 hal.

z o d n o s z e n i e m d o d o m u .....................................

36 koron 9kor.—

3kor.—

P o c z t ą w p a ń s t w i e A u s t r y a c k i e m .........................................................

36 koron 9kor.—

3kor.—

Z d w u k r o t n ą w y s y ł k ą p o c z t o w ą .........................................................

42 koron 10 kor. 50 h.

3 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie Niemieckiem

........................................

42 koron 10 kor. 50 n.

3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron

12 kor. -

4kor.—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 18 rb. 80 k. 4 rb. 70 k. 1 rb. 60 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagraniczny’ch, mających debit w państwie rosviskiem

MosSlO

d ą }frz?dy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

moskwie i Oaesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyJaiąc pocztą naieżytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

,P" yij°°te5 w Warszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń -

w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w Wilnie biuro

dzien nikówK.Taubera.

Adnunlatracya Cz*au w Krakowie i uraędy pocztowe. Miejscową pre

w°’

Sł- Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

S BTrk’.łfte

kL!T ,ł ,,CłM"

** wb»,to « tiarach dzień. A. 8lizewskleo«,

S. Sokołowskiejo, K. Bechetaba, ea stacyach kolejowych w Tareowło, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sącze na peronie

w księgarni kolejowe], tudzież oa innych główniejszych stacyach n portysrOw kolejowych.

Ceny ogło sze ń : od wiersza petitem za pierwszy r.z 20 hal» za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz 40 hal,, następny po 15hal. Nadesłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 haL za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor., komunikaty handlowe

po kromce i po dziale ekonomicznym; komunikaty prywatne, śluby, zaręczyny itp.po 1kor. od m i ej s c a wiersza.

9?l° * z ?ni* ) prenumeratę przyjmają: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Olszewskiego,

Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P rze

myślu A. Juszyński księgarnia i E. Biilet; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisławowie Jasiet

tJ d ’ T Tarnowie M. Rockach, O. Haut, w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P;w -d

5 ?,!w0 J ravlse5 % W iedniu Haasenstein A Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. bchalek, M. Dukes, E, Braun, J Danneberg, Bock A Harzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze cze

s kiej Fr. Hoyorka. Listy z pieniądzmi i pr ze ka z y pieniężne na prenumeratę 1 ogłoszenia przyj

mujeAdnuniatracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegająopłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca aie.

9ep- Za każdą zmianę adrtsi dopłaca ale t | hal. * W si

ADRES REDAKCYI: uL św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

...... ......

I.,MBKI i Ilia............ .

Bałkan a wojna.

Bombardowanie fortów Dardanel!i przez flotę

wojenną angielsko-francuską trwa dalej z krót

hiemi tylko przerwami. O dotychczasowych wy

nikach trudno dowiedzieć zię szczegółów zupeł

nie autentycznych, rozsyłane bowiem przez obie

strony relacye urzędowe i półurzędowe są tak

sprzeczne, że, jak się zdaje, na żadnej bezwzglę

dnie polegać nie można. To jednak za rzecz pe

wną uważać należy, że bez udziału większej siły

wojsk lądowych akcja przeciw Dardanellom nie

dopnie celu. Taka armia zaś do tej chwili je

szcze nie w ylądowała ani na półwyspie Galiipoli,

aui w Tracyi. Depesze ze źródeł angielskich,

francuskich i greckich donoszą wprawdzie o zna

cznych transportach wojsk lądowych z Marsylii,

Aleksandryi i Algieru, lecz transporty te albo są

jeszcze w drodze, albo czekają na dogodniejszą

i bezpieczniejszą sposobność wylądowania. O

wielkiej armii rr syiskiej, która gromadzić się

miała w Bessarabii, skąd przewieźć ją miano na

wsch dnie wybrzeże Tracyi, również na razie

Dieraa pewniejszych wieś; i, uzasadnione» zaś jest

przypuszczenie, że co najm niej znaczną część

tyeh sił zbrojnych skierowana obecnie do Gali

cyi wschodniej celem wzmocnienia operujących

tam armij,

Tymczasem flota angielski-francuska rozsze*

szyła krąg swej akcyi of«-nzywnej. Część jej

bombardowali Smyrnę oraz inne porty na Le

yancie. Niespodziewanie też pojawiła się znów

na widowni wojennej na C arnem Morzu silna

flota rosyjska, która ostrzeliwała kilka tak zw.

portów węglowych na azyatyckiem wybrzeżu

Turcyi, tj. portów, w których znajdują się wiel

kie składy węgla dla żeglugi handlowej. Cel

tych ataków jest jasny: mają one za lewna od

wrócić uwagę jeneralnego sztabu tureckiego, od

tego punktu wybrzeża, w k ó ym zsm erssone

jest wylądow anie w ojsk trójporozumienia, a za

tem także odciągnąć część lądowych wojsk tu

reckich od tego punktu.

Czy manewr ten de

pnie celu, pokaże się już może w d lach naj

bliższych W tej chwili jednak e żadoym zna

czmejszym

rezultacie akcyi trójporozumienia

przeć w Daidanellom jeszcze mówić nie można.

Wśród huku d»iał na mo-zn Egejikiem i Czar

nem rorg;ywa się zaś inna działaiaie, niemniej

ważno : akcya polityczna i dyploasa’yczna, doty

cząca jut podziału łupu i zdobyczy po ewen

łuninem prteforsowatnu Da danelli i Bosforu, o

r*z zdobycia Konstantyoepola Akcya polityczna

ujawnia aię na zewnątrz już dość wyraźcie w

polemi:e, jaka wywiązała się między prasą po

szczególnych p*śstw trojporozumienia. Polemika

ta zachowuje wszelkie formy lojalności i bur

toazyi, jaka istnieć pawian* między sprzymie

rzeńcami, mimo to n e pozestawia wątpliwości,

że co do Iesu Konstantynopola i cieśnin na wy

padek rzeczywistego wydarcia ich Turcyi, conaj*

*niej między opinią publiczną w państwach

trójparozumienia niema jeszcze zupełnej harmo

nii. Prasa rosyjska w dalszym ciągu reklamuje

ten teren wyłącznie dla Rosyi; część prasy an

gielskiej i francusn;iej obstaje przy projekcie in

ternaeyonalizGwania tak Konstantynopola jak i

eieśnio. W tej chwili jest to spór o skórę na

niedźwiedziu; jak się zaś n!uży i jaki weźmie

obrót na wypadak udania się nagonki, cs do te

go istnieć mogą jedynie domysły i przypusz

czenia.

Aktualniejszą też jest na razie kwestya, jakie

stanowisko wobec dalszej akcyi przeciw stolicy

tureckiej zajmą państwa bałkańskie ? 1 ta hwe

stya do tej cbwili jeszcze nie jest jasna. W grę

wchodzą przedewszystkiem trzy państwa bałkań

skie: Rumunia, Bułgarya i Grecya, które jednak

prasy rosyjskiej, że udział armii greckiej przy

zaatakowaniu Konstantynopola nie jest potrze

bny. Lecz właśnie może to stanowisko Rosy

przyspieszy deeyzyę w Atenach.

Sytnacya na Bałkanie nie jest więc jeszeze ja

sną - lecz wszystko układa t ’ę tak, źe na je.

wyjaśnienie się zapewne długo już cztkać ni(

będziemy.

Zależeć to zaś będzie w niemałe,

mierze od stanowiska, jakie w tej sprawie zaj

mą Włochy.

Ostrzeliwana Szwajcarya.

Nazwa małej mieściny szwajcarskiej Prunter

hausen dostąpiła zaszczytu, który spotkał zresztą

od początku wojny niejedną nńejscowość, po

przednio nieznaną w świecie: zaszczytu wymie

nienia w biuletynach wojennych. Jest on tem

niespodziewańazy, iż Prunterhaujen jako miaste

czko szwajcarskie nie powinno zajmować miej

sca w żudoem ze sprawozdań sztabowych. Poło

żenie geograficzne sprawiło jednak, że zarówno

sama ta miejscowość, jak okręg jej najbliższy

znalazł się w sferze działań wojennych i dał po

wód do usprawiedliwiać się stron wojujących

orzed neutralną Szwajraryą. Właśnie wcz raj do

niosły depesze, że w po’liżu tego miasteczka

soadły na ziem ę szwajcarską odłamki szrapnela.

któ-y wybuchnął na terytoryum niemieckiem,

rzucony przez bateryę francuską i że oficer fran

cuski zjawił się natychmiast u władz, aby uspra

wiedliwić się i zapewnić, że to się więcej nie

powtórzy.

Wątpić można, czy zapewnienia te będą miały

jaki praktyczny rezultat. Neutralny teren szwaj

carski jest w tem mi jscu istotnie narażony na

pociski jednej i drugie} strony i nie po raz już

Dierwssy zabłąkały się kule na jego obręb Jest

to prawdziwy »kąt trzech państw *, zachodnia

analogia do »kąta trze h ocsarstw" koło Mysło

wic. Rzut oka na mapę poucza, że kaaten ber

neński wrzyna się między Pfetterhausen po stro

nie niemieckiej, Rćehezy po fraucuskiej i Beur

uevazin w Szwajcaryi, głęboko między Niemcy

m wschodzie i Francyę ua zaehodzie. Że zi-ś

walki w górnej Alzacji trw ają nieustannie od

początku wojny, więc nic dziwnego, że straże

szwajcarskie, z bronią u nogi pilnujące neutral

nego terytoryum, styiza nieustannie huk dział a

nieraz i świst kul. Tu kończy się olbrzymi front

walki na zachodzie, idący od brzegów kanału Ls

Minchc, tutaj ostatnie wzgórza Jury, wysunięte

ku j)ółaocy, tw orzą zamknięcie u bramy bm

gundzkb"j, czyli Ironie de Belforł, przejścia

z Francyi do Niemiec. Tutaj oficerowie, którzy

komenderują posterunkami granicznymi armii

szwajcarskiej, dzisiaj zmobilizowanej dla obrony

neutralności, mogą z dobrych punktów obserwo

w b ć starcia w Alzacyi, śledzić walki artyleryi, a

chwilami i piechoty.

Straże te okazały się potrzebnemi zaraz z po

czątku wojny, gdyż lotnicy niemieccy zaczęli

przez przeoczenie wysuwać się nad Szwajcaryę

w swych lotach obserwacyjnych. Paru z nich —

jak stwierdza Frankf. Ztg — spotkało się z o

strzeliwaniam przez piechotę szwajcarską, jeden

nawet został przez swą komendę ukarany za

nieuwagę, z jaką zapuścił się nad teren neutral

ny. W pierwszych zaś dniach lutego zdarzyło

się zajście, które pociągnęło za sobą nietylko

polemikę w prasie szwajcarskiej, ale wciągnęło

posterunki graniczne, strzegące neutralności, w o

b-ęb walki. Mianowicie pociski niemieckie za

częty padać na szwajcarską gminę Beurneve«.in

i poczyniły znaczne szkody w lasku jodłowym,

rosnącym na granicy. Kilka padło i wybuchnęło

|w niewielkiej odległości cd żołnierzy szwajcar

skich, pełniących straż graniczną.

O zajścia tem urzędowo milczano, prasa na

tomiast zrobiła z niego użytek, w szczególności

pisma francuskie w Szwajcaryi podniosły ten

fakt jak naruszenie neutralności. Rzeczoznawcy

wojskowi, rozpatrzywszy się w terenie, stwier

dzili jednakowoż, że przypadek ten był prawie

nieunikniony, gdyż armaty francuskie zostały u

stawione w Alzacyi górnej tak blisko granicy

szwajcarskiej, że baterya niemiecka, ostrzeliwu

jąca je, mogła bez zamiaru przerzucić pociski

nieco dalej, tak, iż padły na teren neutralny.

Pisma, sympatyzujące z dwuprzymierzem podnio

sły nawet, że dowodztwo wojsk francuskich mo

głoby wziąć przykład z Niemiec, ktćre w Alza

cyi utworzyły strefę neutralną, w której dział

nie ustawiają, a to z tą myślą, by pociski przy

padkiem nie poszły na ziemię szwajcarską. Gdy

by więc Francuzi nie ustawili swych bateryj tak

blisko granicy, lecz wyznaczyli również pas obo

jętny, nie mogłyby zdarzać się takie wypadki

jak przypadkowo ostrzeliwanie straży szwajcar

siich przez pociski niemieckie.

Wystąpienie to wywołało replikę ambasadora

francuskiego w Bernie. W Basler Naćhrichten

zamieścił on wyjaśnienie, iż sytuacya wojsk

francuskich koło Pfetterhausen i Rectezy ni« da

s«ę porównać z p ł ż?niem Niemców koło Bazy

lei, gdzie właśnie ustanowiono ten pas neutralny.

Tam armia niemiecka nie jest w bezpośredniej

styczności z nieprzyjacielem, tutaj zaś dowódz

two francuskie musi stosować ustawianie bate

ryj do potrzeb walki, ro ’grywającej się bezpo

średnio ns tym terenie. Na to zareplikowały pi

arna niemieckie, źe strefa neutralna ciągnie się

od Huenmgen nad Renem na długości 30 kim. i

dotyka terenu walki. Nie można więc twierdzić

jak to uczynił ambasador fiaucuski, aby Niemcy

kierowały się j*dynie cbęcią zapewnienia Bazy

lei dowozu żywności, lecz, że szło o wzglę

dy ważniejsze.

Spór ten pozostał nierozstrzygnięty, lecz dzia

ła grają dalej w »kącie trzech państw", i, jak

widać z wczorajszej depeszy, niejeden odłamek

szrapnela przelatuje na terytoryum szwajcarobie

Dia państw wojujących są to zdarzenia niemiłe

stóre pociągają za sobą konieczność usprawie

dliwień, tłómaezeń przez władze wojskowe i

przez dyplomacyę i mogą w rezultacie spowodo

wać naprężenie, zgoła niepożądane. Szwajcaiy i

zaś przez swe dzienniki podnosi słusznie, że

neutralność, której zbrojnie strzeże, powinna być

do drobnostek szanowana przez strony w* jują

ce, z?łi;sscza, że ciągną one z położenia geo

graficznego niemałe w tym punkcie korzyści

Wojska, walczące w tym trójkącie, czy to nie

mieckie, czy francuskie, wiedzą, że nie grozi im

niebezpieczeństwo obejścia i oskrzydlenia prtez

wroga, gdyż na granicy czuwa żołnierz szwaj

carski z bronią u nogi, gotów przeszkodzić na

ruszeniu neutralności. Tem ściślejszy jest też o

bowiązek stron wojujących, aby tej neutralności

same przestrzegały, skoro z niej taktycznie ko

rzystają Oba więe państwa: Francya i Niemcy

powinnyby utworzyć pas neutralny po swoich

a ronach, tak, aby kule ich dz at nie przechodziłyna

terea szwajcarski. Narazie u ;zyniły to do pew

nego stopnia Niemcy, więc prasa szwajcarska

domaga się od Francyi podobnych zarządzeń, a

po w zorajszem zajścia w obrębie Pruntt nieza

wodnie żądania te s«ę wzmogą. Narazie okazuje

się, że i neutralność nte cbroni Szwajcaryi przed

kulami, aczkolwiek przebLg zajść był dotych

czas bezkrwawy i trzeba mieć nadzieję, że ta

kim pozostanie.

Już po południu następnego dnia pociąg do

tarł do stacyi Kiraly-haza. Deszcz padał nieustan

nie. Przez smugi deszczowe i szarawą mgłę za

ledwie mogłem dojrzeć pola winnic, których tak

wiele widać było w okolicach Satmar Nemety,

a potem Nagy Szelep. Kiraly-haza (któlewski

dom) leży już prawie w górach. Z okien wago

nu na stromem wzgórza widać ruiny zameczka.

Po okolicznych pagórkach sterczą wieże kościo

łów i cerkiewek. Widok rozległy i piękny.

Na stacyi stoimy znowu nieskończenie długo.

Legitymacye podróżnych są sprawdzane, pociąg

manewruje tam i z powrotem. Tuż koło stacyi

widać baraki a raczej rodzaj dużej werandy ze

stołami i ławkami. Nie tak dawno odpoczywali

tu i jedli legioaiśei. Nad barakiem szyld olbrzy

mich rozmiarów na nim napis: »Eljea a magyar

badcerec". M yślałem, że to jakiś napis powital

ny dia ocbotciczycb batalionów polskich. Poszu

kałem więc kogoś, ktoby mi to przetiómaczył na

język niemiecki. »Eljen a magyarhadserec" zna

czy ,Niech żyje węgierska potęga".

Za Kiraly-haza czuje się już bliskość terenu

wojny. Wzdiuż linii widać wiele posterunków

wojskowych. Mosty silnie strzeżone. Spostrze

głem zapory z drutu kolczastego; powstały za

pewne w czasie wypierania Rosyan, którzy już

byli w tych stronach. Dojeżdżamy do H. tym

czasowego kresu mej wędrówki. Stąd mam już

dalej jechać końmi do sztabu Legionów.

Deszcz leje okropny; wysiadam poprostu w wo

dę Szczęściem płaszcz gumowy czyni ze mnie

jakby nurka. Na małej stacyjc.e ruch ogromny,

pełno pociągów z wojskiem. Jakieś oddział,y

wojsk niemieckich wysiadają *prawnie i formują

się w szeregi. Koło studni gromadka legionistów

czerpie wodę i zanosi ją do wagonów. Wycho

dzę przed stacyę, kręci się paru żydków, p y

tam, jakby się można dostać do miasteczka. Tłó

maczą, że trzeba iść pieszo, koni niema, bo

wszystko wzięte do wojska. Propozycya wcale

nie ponętna, kilka kilometrów pieszo w strasz

nem błocie to jeszcze drobnostka, ale co zrobić

z waliską i zapasami ? Udaję się tedy do na

czelnika stacyi, przedstawiam się, legitymuję i

proszę, aby mi pozwolił zatelefonować do mia

steczka do botelu, może stamtąd uda się dostać

jakiś wehikuł. W pokoju telefonicznym sied/i

przy aparacie jakiś miody kapitan artyleryi Le

gionów, jak to wskazują czarne wyłogi i trzy

srebrne g;dazdki...

,Proszę - telegrafuje — o Korpskomando

Debreczyu... tu Hcszt... pros/ę mnie zawiadomić,

czy odeszły wagony z amunicyą dla bateryi

szybkostrzelnej Legionów polskich..."

Zapoznaję aię z kapitanem. Jest nim p. Jeło

wicki, współpracownik Świata, znany ze swych

korespondencji bałkańskich. Powołany do słu

żby przy artyleryi austryackiej, postara! Bię o

przydzielenie go do Legionów i jest z nimi od

początku kampanii. Obiecuje ułatwić mi dotarcie

do miasta.

—

Telegrafować - dodaje wszakże — niema

do kogo i po co, koni w mieście niema.

Próbuję akcyi na własną rękę. Jakiś mizerny

żyd oświadcza, że odwiez.ie do miasta walizki

ale bez »osoby". Zgadzam się i na to Za chwi

lę żydek zajeżdża małą chudą, nawpół nieżywą

szkapą, zapr?ągniętą do niewielkiego wózka. W ó

zek to zresztą nad wyraz skromny, cztery koła

umoeowane do drążka, na drążku wąBka deska.

Na tej desce woŹDiea ustawia wzlizki, rozp ście

ra nad nimi parasol dla ochrony przed lejącym

ciągle deszczem, i już mamy ruszyć - walizki

na desce, ja i furman pieszo.

W tej chwili zajeżdża przed stacyę automobil.

Kapitan Jełowieki i kierownik automobilu, a za

razem i jego właściciel p. Peterseim pełniący o

becnie służbę w ochotniczym klubie automobi

lowym Legionów - zapraszają sbym przesiadł

się do wozu. Pięknie i szybko zajeżdżam tedy

przed hotel miasteczka. W restauracji zapoznaję

się z gronem oficerów legionowych. Przy stołach

siedzą: podpułkownik Wischek, nadintendent%le

gionów ; Dr Rogalski naczelny lekarz sztabowy ;

porucznik Dzwonkowski, zastępca szefa sztaba,

podporucznik Malisz; zastępca kierownika kan

celaryi sztabow ej; podporucznik Dostał inte n

dent ; podporucznik B. Merwin Menage offizier

pełniący zarazem fonkcye szefa biura prasowe

go ; podporucznik Drewnowski, komendant od

działu telefonicznego i telegraficznego ; podporu

cznik Migurski komendant patroli konnych tele

foniczny cb ; podporucznik Rittner komendant kom

panii sztabow ej; chorąży artyleryi Durski, syn

jenerała Durskiego dowódcy legionów ; chorąży

Go!iński, zastępca komendanta poczty polow ej.

Przed wieczorem przyjechała reszta sztabu. Eks.

Durski, naczelny wódz pułku 2 — S legionów,

szef sztabu kapitan Zagórski, Dr Staszewski, na

czelny lekarz legionów i in.

Wyszedłem obejrzeć miasteczko, a przede

wszystkiem wyszukać sobie jakiś nocleg. Nie

było to rzeczą łatwą w miejscu tak przepełnio

nem wojskiem. Po wielu trudach ulokowałem aię

wraz z jednym legionistą nawpół przemocą w ja

kiejś ciasnej sypialni. Mieszkańey tej ubikaeyi,

kujcy żydowscy, przenieśli aię do drugiego po

koju swych mało wygodnych apartamentów, tj. de

kuchni. Byliśmy zadowoleni, że nie śpimy wprost

na podłodze, aczkolwiek nocleg kosztował kilka

koron. Przesiałem tam jedną noc, drugą w pu

stym, zupełnie zimnym pokoju jakiejś niezamie

szkałej oficyny, dopiero na trzeci dzień udało mi

się wyszukać lepszą kwaterę Było to zresztą do

syć obojętne, całe bowiem dnie i wieczory spę

dzało aię w towarzystwie legionistów. Coraz to

inny batalion, coraz to inna kompania, coraz te

inni ludzie.

T. F.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction