Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 453 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

met

MM. i ii*

% / ST-** 221,

Rrafeói 2 8 Września - Czwartek.

Rok

Wyctod*l w Krakowie

8 */a rano, wyjąwszy Poniedziałki i dni następujące po

V KRAKOWIE n

—

kwartalna 4 złr.

f kraju kwartmuu lałDui «psuoj

poczt?wą 5 złr. ni. k.

Przedpłata

przyjmuje sig w księgami Józefa Czecha przyGłównymKynkuN. 453.

pioniądze przesyłają się francopocztąwprost dobióra expedy -yiczasd

wyraziwszy nakopercie ,prenumeraoyjne pieniądze".

CZAS

Pr1 yjmoJą si«

cozot jł

rozprawy, odezwy wszelkiego rodzaju.

DvüiKSiEhiA literackie, księgarskie, handlowe, przemysłowe, rolnicze itp.

uwiat ittntNŁA tyczące się sprzedały, kupna, dzieriaw itp.

* » opłatą

o. wiersza pętytowego za jednorazowe umieszczenie po 4 kr. następne po

łkr.—

*dopłatę po 10 krajcarów za kaidą publikacyą na stępel rządowy.

Listy

metrankcnoanenieprzyjmuj(i się, wyjąwszy od stałych lub znanych korespondentów.

Numer pojedynczy kosztuje 10 groszy.

Kraków 27 Września.

Trzeci artykuł p. Saint Ange opisuj^,cv

brzegi morza Czarnego, zamieszczony został

Nrze 209 i 210 pisma naszego. Dziś

podajemy czwarty.

IV.

Ile s a ra b ia .— Granica rosyjska ’przeniesiona

z Dniestru nad Prut. - Następstwapolityczne

istrategiczne. — Wyspa Wężowa.

—

l.atarnia

morska i baterye Suliny. -

Bender, Terespol,

A c k e r m a n , Owidiopol.— Stepy Rosyi południom

w ej-O dessa, wspaniałość miasta, nieuzytość

okolicy-Buy i l)niepr- Mikołąjew iCherson;

upadek tych dwóch miast i pomyślność Odessy.

Besar»iiia ciągnie się na wschód Mołdawii,

międay Pruttm , Dniestrem i Niższym Dunajem

aż do morza Czarnego. Przenikliwość etno

gr (ów chciała koniecznie odgadnąć nazwę tej

prowi cyi. Zdaje się, że pochodzi ona od *wo

jownika zwanego Bes-Arab który w dwunastym

wieku osiadł tam z pokoleniem Komanów, w e

poce gdzie Ratu-chnn wnuk Gengiskana pano

wsł w Tartaryi i Krymie.

Masto rosyjskie Heni leży przy ujściu Prutu

i Dunaju, Galacz miasto mołdawskie przy ujściu

tej samej rzekiiSeretu największej rzeki w M oł

dawii. Powiedzieliśmy, że począwszy od tego

punktu Dunaj rozlewa się po płaszczyźnie bło

tnistej i daieli się na różne odnogi. Nad Pru

tem i Dunajem w Besarabii, są rosyjskie fortece

Kagul, tteni, Ismijłów czyli Tuczków i Kilia;

ca orzcgu tureckim M aczyn, Izakcza i Tulcza

warowne miasta. Niegdyś część północna i gó

rzysta Besarabii należała do Mołdawii, która

hm sposobem rozciągała się po obu stronach

Prutu od Chocima aż blisko Kiszenewa, dzisiej

szej stolicy Besarabii, Granica rosyjska była

nad Dnieprem, dopiero w roku 1812 posunęła

się a*s do Prutu i ujść Dunaju. Od tej epoki a

jee-eze cd traktatu 1829 r. protektorat

Mü!tan i Wołoszczyzny oddając prowincye te

na łaskę potęgi rosyjskiej nie zostawił Turcyi

innej linii obronnej jak tylko bieg Dunaju i łań

cuch Bałkanu. Przenosząc podstawę operacyj

swoich z Dniestru nad Dunaj, Rosya posunęła

się oprzeszło mii pięćdziesiąt w kierunku w któ

rym od wieku postępuje.

Niema przeto nic dziwnego, żeEuropa zwró

ciła wreszcie swą uwagę na powiększanie się

tego państwa które już rozciągnęło swe granice

od Fiilandyi do Dunaju, które może wtargnąć

przez Polskę w środek Europy i równocześnie

napaść nasze brzegi przez dwa morza na któ

rych panuje. Lecz ten ogromny pas jaki tworzą

granica Rosyi, może być przerwany od północy

przez dolinę Odry, a od południa przez doliny

dwóch rzek Prutu iDniestru, które płyną w Ga

licyi i Bukowinie, w prowincyacb austryackich,

zanim się spuszczą w prowincye rosyjskie. Je

den z poważnych autorów i bardzo świadomy

w kwestyi wschodniej, który pisał przed kam

panią

r. 1828, nie wacha’ się ztego położ -

nia następującą wyprowadzićkonkluzyą: nTrze

baby oddać Austryi linią Protu i Dniestru, któ

rą ona jedna bronić ,może, tak jak Prusy bro

niłyby linii Odry; lub przynajmniej trzebaby

utworzyć państwo niepodległe z Multan i Wo

łoszcrv7uy, pod patronatem Austryi, aby zła

mać ziej strony linią operacyjną, Rosyi przeciw

Turcy;. A byłby to jedyny sposób, dodaje, od

dalenia od Europy tych wojen nieustannych któ

re ją i;Ałócają i grożą jej co chwila". (Baron

Feliks de Beaujour, dawny konsol jeneralny

Francyi w Konstantynopolu, w dziele Podróż

wojskowa w państwie Ottomańskim 1827).

Rosyanie ufortyfikowali się nad Dniestrem i

nad Niższym Dunajem. Wszystkie miasta wy

żej wt pomnione są fortecami.

Cała Rosya Południowa czyli Nowa-Rosya

nazywała się jeszcze w końcu przeszłego wie

ku Tfc,rtaryą europejską. Jestto niesłychanie

wielka płaszczyzna, na której prawie przez rok

cały panują wiatry pó!nocno-wschodnie; gdzie

trawa nie rośnie i jak daleko oko zasięgnąć mo

że nie widać drzew tylko nad rzeką lub w ma

łych dolinkach osłoniętych i zwilżanych. Ten

rodzaj pustyni jak wiadomo nazywa się stepem.

Rubruquis, podróżny z trzynastego wieku, stre

ścił w ten sposób opis tej okolicy: N ulla est

silva,nullus mons, nulluslapis: niemadrzew,

nie m« gór, nie ma kamieni. W !ecie łatwe są

hcm:efik-_sye po tych obszarach bez wytkniętej

drogi. Skoro deszcz spadnie koła lgną głęboko.

W zimie transporta odbywają się na saniach po

śniegu twardym od mrozu. Okolice mniej puste

wydają wiele zboża, po które Europa udaje się

do portów morza Czarnego. Rozległość gruntu

pozwala rolnikom zostawiać trzyletnie ugory,

aby ziemia spoczęła, która się tym sposobem

sama

nawozi przez butwienie dzikich roślin.

Owóż co tłomaczy, jakim sposobem najlichsza

uprawa i orka dostarczać może tak wielkiej ilo

ści zboża do wywozu. Największą część rol

ników składają Kozacy i Tatarzy na pól ko

czujący, którzy przybywają na te grunta dwa

razy do roku aby zasiać i zebrać. Wszakże rząd

rosyjski założył na wielu miejscaci kolonie rol

nicze z Niemców i Bułgarów, którzy uprawiają

ziemie nieco staranniej.

Zapiszmy tutaj, że w epoce kiedy granica

turecka była nad Dniestrem a Tartarya euro

pejska nie wyłączając Krymu uznawała zwierz

chnictwo Porty, wszyscy ci Tatarzy, lud który

zawsze bije się tylko na koniu, dostarczali ar

mii Ottomauskićj licznej konnicy, g u ącej w ogniu

która operaryom rosyjskim była b.«rdzo na za

wadzie. Teraz armii tureckiej bfskuje dobrej

konnicy; dawnych Tatarów zastępu ą słabo Kur

dy i Baseybozuki. Godnem jest *akże uwagi,

że od chwili jak Besarabia należy do Rosyi,

ludność w tych okolicach zmniejs a się ciągle

i miasta dawniej kwitnące handlem są dzisiaj

nędzne i spustoszałe.

Przypływając wzdłuż lądu do I rzegów Be

sarabii spotyka aię o 15 mil od o;ścią Dunaju

małą wyspę Wężów, po grecku Ofidanisi, po

turecku llan-Adasi, mającą ćwier mili szero

kości a półtory obwodu. Przedstawia się oku

jakby pagórek którego podstawą *kały stromo

do morza schodzące. Od strony ciunaju tojest

po zachodniej i południowo zachc !niej, morze

jest głębokie; okręty które w tej c wili blokują

ujścia Uuuaju stoją tara na kotwicy zasłonięte

przed wiatrem północnym i pófnocn zachodnim.

Na tej wyspie znajduje się lata nia morska,

studnia i kilka ruin. Ku niej płyną zawsze stat

ki udające się do Delty dunajskiej. Przy odno

dze Suliny jedynej do żeglugi zdat:,ej jak wia

domo, stoi po prawej stronie laUmia morska

zbudowana przez Rosyan ale tak el’»bo, że już

grozi upadkiem. Na tym samym brzegu widać

kilka wielkich gmachów zajętych j zez komory

celne i wojsko, i wioskę z kilku c* lup zim e

szkft!ą praea flisaków. Pa

laza

ret, w około widać także kilka chałup. Rosy

aoie odkąd rozpoczęła się wojna postawili tam

dosyć mocny gsrnizon i wysypali po obu stro

nach baterye, które teraz zniszczyły lekkie o

kręty floty angielsko-francuskiej.

Brzegi Besarabii ukazują się już to jako ska

ły urwiste i białe, już też jako równiny, niskie,

pokryte bagnami słodkiej wody, Iiib lagunami

słonemi. Laguny te spływają w morze i noszą

nazwę turecką Lim an, podobnie jak i zatoki

które tworzą ujścia rzek. Lim an znacey port

chociaż częstokroć porty te nie są dostępne

tylko dla łodzi rybackich. Bardzo wiele jest

słonych bagien w tej okolicy.

Zanim urwiste brzegi Odessy przedstawią się

oku, płynie się przed ujściem Dniestru zwanego

Danaster czyli Tyras przez starożytnych, uj

ściem, któyego laguna czy!i liman bardzo jest

obszerny. Zpgluga w tych okolicach niebezpie

czna. Okręt musi się trzymać na dobre pół mili

od brzegu. W ejście do rzeki ma tylko 6 stóp

głębokości. Dwanaście mil w górze stoi forteca

Benderu, sławna pobytem króla szwedzkiego

Karola XII, który posunąwszy się zuchwale

w głąb llosyi pobity pod Pułtawą przez Pio

tra I, musiał się schronić do Turków. Poniżćj

przy ujściu Dniestru wznosi się forteca Aker

manu po rosyjsku Biały Gród w obu językach

więc Białe miasto. Skała na której stoi dostę

pną jest w kilku miejscach. Szańce od północy

nie są dość wielkie aby zasłonić m ogły miasto

przed bateryami gdyby takowe nieprzyjaciel na

brzegu rzeki wystawił. Aby temu zapobiedz,

Rosyanie zbudowali na drugim brzegu na prze

ciw fortecy Akermanu inną całkiem nową: O wi

diopol, i wyżej także naprzeciw Benderu, zno

wu inną nazwaną Tiraspol czyli Terespol. Co

do nazwy Owi liopol dowiedliśmy w przeszłym

artyknle za pomocą dokładnych cytacyj z Owi

diusza, że Tomes miejsce wygnania poety było

po prawym brzegu Dunaju niedaleko Warny 1

Mesembryi. Uczeni na dworze Katarzyny II,

niebawili aię podobno czytaniem Pontyków i

Tristiów owidiuszowskich. Skoro się dowie

dzieli, że lagunę Dniestru nazywają tameczni

mieszkańcy Owidowo, widzieli w tem dostate

czną powagę, aby pobyt poety w tem miejscu

nainaczyć, niezważając wcale że własne jego

świadectwo temu się sprzeciwia. Erudycya ro

syjska nie była szczęśliwsza w nadaniu nazwy

Odessie dokąd niebawem przybijemy. Miejsce

to zwało się w starożytności Istrianorum nor

tus a pod panowaniem tureckiem warownią Had

żi-Beja. Cesarzowa Katarzyna gdy zakładała

to miasto w r. 1794 poleciła uczonym aby jej

wyszukali historyczne nazwisko. Ci utrzymywali,

jakoby wynaleźli że istniało dawniej przy 0 -

czakowie miasto zwane Ordessus, a przy uj

ściu Borystenu inne miasto zwane Odysea. Mia

sto to nie mogło być czćm innem jak tylko sta

rożytną Olbia m iletopolis, leżące rzeczywiście

nad ujściem tej wielkiej rzeki. Lepiej zatem

C2ĘŚĆLlTEMCKMRTiSirmi.

TYGODNIK WARSZAWSKI.

XI.

Nieuwierzysz w jak przykróm znajduję aię po

łożeniu, rzekł mi niedawno jeden z moich przyja

ciół, i dla tego przychodzę do ciebie po radę.

I owszem, odpowiedziałem, udzielę ci jej naj

chętniej, jeżeli tylko zdobędę się na nią, i o cóż

więc idzie?

Na początku wiosny r. b ., tak zaczął mój przy

jaciel, gdy mi kazano używać przechadzek rannych,

obrałem sobie w ogrodzie Saskim jedną z bocznych

ulic, i tam codziennie po kilka godzin na tych prze

chadzkach spędzałem. Na nieszczęście, w tój samej

alei ukazywała się kiedy niekiedy jakaś młoda da

ma, której nieodstępnym towarzyszem był zawsze

młodzieniec, oboje zupełnie mi obcy. Nie był jej

mężem, poznałem to od razu, gdyż jak wiadomo,

ci panowie mają oddzielny zupełnie rodzaj obejścia

się z damami, choćby z najpiękniejszemi, jak tylko

dadzą im swoje nazwisko i nazwą żonami. Nie bjł

brat9m, bo inaczej zupełnie traktuje się siostrę, a

inaczej młodą i przystojną osobę, co takie można

dostrzedz od razu; mógł więc zatóm być tylko jej

przyjacielem... albo najwięcój kuzynem....

Dnia jednego wieczorem , przybywszy do pewne

go znajomego mi domu, gdzie zebrało się liczne

towarzystwo, uderzony zostałem znajomemi rysami

dwóch osób, w których poznałem i damę i *J*?"

dzieńca, przechadzających się na ustroniu w ogrodzie.

Towarzystwo jak zwykle, rozsypało się po całym

salonie, tworząc grupy oddzielne. Kobiety jak zw?"

*ajęły się przeglądaniem album , dzienników mo

i rozmową o strojach, a w dodatku jak zwykle ob

mową-, mężczyźni rozmawiali o muzyce, teatrze, go

spodarstwie i polityce, a ja stanąwszy pod oknem,

znalazłem się obok jakiegoś przyzw oitego nie pier

wszej młodości mężczyzny, którego wcale niezna

łein. W tej chwili, dający oko na wszystko gospo

darz, zbliżył się do nas, i rzekłszy: panowie się

zapewne nieznacie, zamienił nasze nazwiska, i Po

pełniwszy tej grzeczności, oddalił się do innych

gości. Podawszy więo sobie i moim nieznajomym

ręce i skłoniwszy się wzajem , siedliśmy przy so

bie pod oknem, aby uciąć jak to mówią gawędkę.

Ale zawiązanie rozmowy nie szło jakoś gładko, i

niewiedząc od ozego zacząć, zadałem mu od nie

chcenia pytanie:

—

Czy pan niewie kto jest ta dama młoda i przy

stojna, z którą teraz gospodyni domu rozmawia, i

ten młody człowiek przy nich stojący?

—

I owszem, znam oboje i dobrze, aledla cze

go te osoby zwróciły na siebie pańską uwagę?

—

Bo zdaje mi się, i e między niemi jakieś bliż

sze zachodzą stosunki, jak o tóm się przekonałem,

spotykająo ich codziennie prawie na przechadzce

w ogrodzie.

Na te słow a, stateczny ten mężczyzna, spojrzał

na mnie i rzekł z lekcowaieniem:

—

Pan się mylisz zapewnie...

—

Nie— odpowiedziałem, mogę pana zapewnić;

jakkolwiek nie mam innych w tój chwili dow odów,

jak moje słow o.

—

Wierzę temu, ale i błąd popełniając, można

także dać słowo.

—

Jestem najpewniejszy tego oo mówię, i dla

tego choiój pan zaspokoić ciekawość moją.

—

Jak to zaraz poznać żeś pan zbyt młody, i

pamiętaj, że brak doświadczenia, stawi cię nieraz

w podobnie przykróm położeniu, w jakiem się znaj

dziesz w tój chwili. Przebacz pan, że zanim mo od

powiem , udzielę mu poprzednio ojcowską naukę. Ni

gdy bowiem nie miój zwyczaju, przed pierwszym

lepszym, którego spotkasz w salonie, zdradzać t*

jemnioy nieznanych ci osób , a tóm bardziój kobiet,

których całym skarbem jest ich poozciwość i cnota.

Ta dama bowiem, o którą się pytasz, jest moją żoną,

a ten młody człowiek moim przyjacielem. Czy do

syć ci na tóm?.—

Pot zimny mnie oblał na taką odpowiedź, którój

rozumie się przewidzieć nie mogłem. Zdawało się, ie

przykuty zostałem do krzesła; cały salon znikł z mo

ich oczu, a kiedym ochłonął z owego wrażenia, już

nieznalazłem obok siebie ow ego nieznajom ego, któ

ry o ile przypomnieć sobie mógłem, zaraz się od

dalił po wyrzeczeniu ostatniego słowa.

Łatwo się domyślisz, że rozpocząwszy tak prz y

je m n ie wieozór, nie mógłem pozostać dłużej, i sam

niewiedząc kiedy, znalazłem się w domu.

Na trzeoi dzień rano, byłem już na wyjściu, kie

dy wszedł służący i oświadczył mi przybycie osoby,

wymieniając nazwisko, którego w cale nieznałem. Ka

załem więc prosić, leci jakież było moje zadziwie

nie, gdym ujrzał owego młodego człowieka, zna

nego mi z przeohadzek z damą i z onagdajszego

wieczoru.

—

Zapewne pana dziwi moje przybycie, rzekł

do mnie na wstępie, ale są powody, które bez na

szój nieraz w oli, zbliżają ludzi do siebie.

Od razu domyśliłem aię o oo rzeczy idą, ale nie

ohcąc dać poznać mego pomięizania z tój nadspo

dziewanej wizyty, przybrałem postać jak najspokoj

niejszą i prosiłem go siedzieć, dodając że owszem,

bardzo się cieszę z tój obecności, która mi daje

sposobność zab rać .tak przyjemną znajomość.

—

Jakkolwiek dotąd nieznaliśmy się, pan mi je

dnakże wielką krzywdę sprawiłeś.

—

Nierosumiem pana.

—

Wolałbym stokroć, żebyś pan był powiedział:

Wiem o co ci idzie, ale cię niechcę rozumieć. Był

by to dowód prawdziwój z strony pana szczerości,

i utwierdziłby mnie w tóm wszystkióm, oo o nim

słyszałem dobrego.

—

Dobrze pan mówisz, i zawstydzasz mnie swoją

otwartośoią. Tak, wiem o co panu idsie, ale chcę

go zrozumieć, aby naprawić to złe, jakie ma bez

najmniejszój myśli szkodzenia zrządziłem .

Podaj mi pan rękę i pozwól sobie sa to po

dziękować, żeś nsłnchał mój rady. Przyszedłem tu

bowiem z samemi tylko domysłami. Wasza rozmo

wa w salonie z osobą z którą siedziałeś pcd oknem,

nieuszła mojój uwagi, tóm bardziój, że spotykanie aię

nasze w ogrodzie, upoważniało mnie jak najzupeł

niój do śledzenia tejże rozmowy. Mówiliście krótko

ale dość żywo. On nagle powstał i oddalił się od

pana, a pan pozostawszy nieruchomy na miejsca, za

kilka chwil opuściłeś salon. Wczoraj dopiero z tego

co mówił ze mną poznałem, że jestem zdradzony,

a mówiąc jaśniej oskarżony jak najniesłuszniój. Nie

wymieniano mi pana, ani też szozegółów waszego

pierwszego spotkania się z sobą, aie się domyślam,

że tylko to pierwsze wasze zbliżenie się onegdaj,

jest tego głównym powodem.

—

I nie mylisz się Pan , moja niewiadomość i nie

ostrożność , a raczej niedoświadcienie, zrządziły to

złe, jeżeli jest jakie, ale cóż mam czynić, aby je

nagrodzić?

Przedewszystkiem zmusiłeś mnie pan, pomimo

mej chęoi, do tego, abym dziś a najdalej jutro opu

ścił Warszawę; lecz daj mi pan słowo, że jeżeli po

powrocie moim, który sa kilka miesięcy nastąpi, nie

odzyskam w tym domu, ani tego zaufania, ani tego

szacunku, jakim się dotąd szczyciłem, wtedy dla

usprawiedliwienia mnie przynajmniej w oczach dwoj

ga tych ludzi, których honor jest mi najdroższym,

dasz mi sposobność pomszczenia mój krzywdy, i nie

odmówisz mi zadość uczynienia.

Ani ałowa przeciw temu, odpowiedziałem i

podałem mu rękę.

Na tern skończyła się nasza rozmowa; czyliż mó

głem uczynić insoiój, sam powiedz jak myślisz?

I owszem; oba postąpiliście rzekłem , jak lu

dzie honoru; cóż więc dalej, bo zaostrzyłeś cieka

wość moją.

Od owej obwili upłynęło już kilka miesięcy,

i żadnej z tych trzech osób woale niespotkałem. Do

piero wczoraj, będąo w tym samym domn, w którym

moja nieostrożność tyle mnie nabawiła kłopotu, uj

rzałem znowu ową damę, ale samą, bez męża i bez

towarzystwa młodego człowieka.

Prosiłem więo gospodarza dom u, aby mnie jój

przedstawił, zdawało mi się to koniecznero, pragnąc

ohoćby najmniejszą względem niej grzecznością, moje

złe naprawiać.

Gdy już życzeniu mojemu stało się zadość, usia

dłem przy niej i te usłyszałem wyrazy.

Spodziewałam się tego po panu, i jeżeli kie

dykolwiek mogłeś mi pan jaką grzeczność wyświad

czyć, to dziś bezwątpienia p rzez to zbliżenie się do

mnie.

To co pani nazywasz grzecznością, ja poczy

tuję sobie za prosty względem każdój damy, którą

szanujemy, obowiązek; żadnój więo w tem niepoło

żyłem zasługi.

Niechże i tak będzie; ja jednakże będę mu za

wsze obowiązana, bo dziś dopiero znajdo ę sposo

bność do złożenia mu najszczerszój podzięki, za

wyświadczenie mi prawdziwej przez pBna przysług’.

Rzecz szczególna, że słowa le, wymówiła z taką

szczerością i prostotą, ie chyba trzebaby zamknąć

oczy i uszy, aby w nich niedostrzedz prawdy; a je

dnakże temi słowami w taką mnie wprowadziła wąt

pliwość, że niewiedziałem, czy mam je przyjąć ze

1dobrą m onetę, czy tei po prostu za najstuszniejsn

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction