Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 732 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Środa4 Września »912.

Rocznik LXV.

CZAS

Wydanie popołudniowe.

o ,,Rosyan galicyjskich”.

W kwestyi wydanego przez grono działaczy

szowinistycznych w Petersburgu, memoryału do

prasy zachodnio-europejskiej o rzekomych krzy

wdach i ucisku, jakim ulegają »Rosyanie" gali

cyjscy, umieściły Pietierhurg.sMja Wiedom osłi

obszerny artykuł posła Dymszy. Przez proste

podanie dat statystycznych oraz porównanie po

łożenia prawno-politycznego Rusinów w Galicyi

z położeniem Polaków w Królestwie i k rajach

zabranych, p. Dymsza stwierdza kłamliwość, i

złą wolę memoryału. ’Wywody pos. Dymszy ule

gły konfiskacie, podajemy je w całości jako do

kument pełen znaczenia:

Memoryał o smutnym losie ludności ruskiej

w Galicyi - zaczyna pos. Dymsza - podpisa

ny licznie przez działaczów ro syjskich politycz

nych i społecznych składa się z trzech części.

W pierwszej - wyliczono cały szereg, rzekomo

prawdziwych wypadków prześladowania cerkwi

prawosławnej i rosyjskiej kultury ze strony ga

licyjskich władz administracyjnych; w drugiej_

wskazano n a wynikające stąd przeszkody ,,nor

malnego rozwiązania kwestyi polskiej" w grani

cach cesarstwa rosyjskiego ; trzecia wreszcie za

wiera apel do sumienia i uczuć sprawiedliwości,

które to wezwanie skierowane jest do europej

skiej prasy z prośbą o przypomnienie praw ludz

kich, deptanych przez fanatyzm.

Nie mogąc korzystać z oficyalnyeh dochodzeń

o faktach, cytowanych w memoryale, wyjąwszy

jednego, który , jeśli jest prawdziwym, musi

być ’uznany — za nader smutny i nawet

wstrętny przejaw despotyzmu — odstępuję

zdementowanie treści tej części memoryału miej

scowym władzom i społecznym działaczom g a

licyjskim. Jed nak nie mogę nie zwrócić u

wagi na przytoczony w memoryale fakt skraj

nego barbarzyństwa, o którym w 1911 roku o

powiadał w Dumie państwowej hr. Włodzimierz

Bobrinskij, dowodząc wtedy, że polski nauczy

ciel Grejs zabił 7 października 1910 roku we

wsi Żulinie ruskiego chłopaka Kochańczyka, za

to, iż ten, mimo zakazu, odmówił ,,Ojcze nasz"

po słowiańsku. W kilka dni po ogłoszeniu tego,

jakoby prawdziwego faktu, episkop Eułogyusz,

który podpisał w liczbie innych i omawiany me

moryał, odprawi! w soborze Kazańskim żałobne

nabożeństwo za duszę zabitego Kochańczyka.

Wobec takiego demonstracyjnego ogłoszenia te

go inałoprawdopodobnego faktu, namiestnik Ga

licyi nakazał przeprowadzenie najsumniejszego

śledztwa tej tajemniczej sprawy. Śledztwo to

przyniosło w rezultacie najzupełniejsze obalenie

agitacyjnych pogłosek, na podstawie których hr.

Bobrinskij i jego przyjaciele ogłosili o zabiciu

Kochańczyka, a potem odprawiali modły publi

czne za ,,umęczonego". Ten fak t, przypuszczam,

zmusi p rasę francuską, zanim nastąpi jeszcze

oparte na dowodach obalenie, zachować się z re

zerwą wobec gołosłownych opowiadań.

W dalszym ciągu, autorowie memoryału, na

podstawie całego szeregu wyliczonych rzekomych

wypadków fanatyzmu i bezprawia, dochodzą do

przekonania, że ,,położenie Polaków w Rosyi, a

położenie Rosyan pod władzą Polaków jest kon

trastem, który nie może nie zastanowić wszy st

kich myślących ludzi".

I rzeczywiście kontrast

jest, ale po oświetleniu stan u rzeczy światłem

prawdy i danych faktycznych, okaże się, że

wszelkie k orzyści pod względem położenia naro

dowego, religijnego i kulturalnego są w Galicyi

po stronie Rusinów. Niech mówią cyfry.

Urzędowa statystyka podaje, że w Galicyi

w r. 1908 było 54’4 proc. Polaków i 42-1 proc

Rusinów. Rzymsko-katolików liczono wówczas

45-7 proc., u nitów 42-55 proc., a prawosławnych

0-08 proc. (tylko 2.252 głów). Według wykazów

dyecezyalnych w 4 dyecezyach łacińskich i 4 u

nickich liczono w Galicyi w dniu 1 stycznia

1911 ro k u : parafij katolickich 889, unickich

1.875; parafian-katolików zaś 3,345.980 i uni

tów 3,108.792. Przeciętnie zatem na jeduą para

fię katolicką przypadało 8 763 osób, a na unic

ką 1.676. Duchownych parafialnych liczono: ka

tolickich 1593 i 2150 unickich. Na utrzymauie

katolickiego duchowieństwa skarb państwa wy

płacał 1,350.800 koron, podczas, gdy na u trzy

manie duchowieństwa unickiego wydano 2,994.067

koron. Z podanych zatem cyfr widzimy,’ iż unic

ka (ruska) ludność, jakkolwiek mniej liczna po

siada dwa razy większą ilość kościołów i trzy

razy tyle duchowieństwa, co ludność katolicka

(polska). Na utrzymanie duchowieństwa unickie

go w Galicyi wydaje się dwa razy tyle, co na

utrzymanie duchowieństwa katolickiego. Czyż

można, wobec takich oficyalnyeh dat statysty

cznych, mówić na seryo o niezadośćuczynieniu

przez polskie autonomiczne władze i Sejm reli

gijnym potrzebom Rusinów. Wobec więc prawdy

i rzeczywistości, wszelkie sprzeczne z nią twier

dzenia są albo okłamywaniem siebie samego, al

bo oszczerstwem.

Czy tak samo zachowują się władze państwo

we rosyjskie wobec kościoła katolickiego w gra

nicach cesarstwa rosyjskiego? Weźmy dla przy

kładu gubernię Lubelską, z ludnością pod wzglę

dem wyznania mieszaną. W d. 1 stycznia 1906 r.

w gubernii tej liczono 968.768 katolików i 230.537

prawosławnych. Kościołów było tam w tym roku

169, cerkwi 242. Jeden kościół katolicki obsłu

giwał 5726 osób, podczas gdy na jedną cerkiew

przypadało tylko 953 osoby. Utrzymanie ducho

wieństwa katolickiego kosztowało państwo 62.999

rb. a prawosławnego, które miało obsłużyć tylko

jedną czwartą całej ludności - 539-305 rubli.

Na jednego przeto katolika państwo wydawało

w gub. Lubelskiej 6 5/2 kop.,

a na każdego pra

wosławnego po 2 rb. 34 kop. Jakże więc można

przeciwstawiać tak opłakanemu położeniu k ato

lików w Rosyi uprzywiliowane położenie Rusinów

w Galicyi?

W guberniach zachodnich cesarstwa rosyjskie

go na propagandę prawosławia rząd dostarc?a

środków pieniężnych, uciskając jednocześnie ka

tolików za pomocą całego szeregu środków, pozo

stających w sprzeczności z manifestem toleracyjnym.

Służbowe *) i majątkowe prawa obywateli rosyj

skich zależne są od przynależności do tego lub

innego wyznania, a skutki tego w szczególnie

przykry sposób dotykają włościan-katolików, któ

rzy nie mogą korzystać z pożyczek w Banku

włościańskim, przez to pozbawieni są możności

powiększenia swoich gospodarstw z powodu, że

nie chodzą do cerkwi. Podobnych stosunków

w Galicyi nie tylko, że nie ma, ale tam nie da

dzą się pomyśleć ustawy, zmierzające do ograni

czenia praw miejscowej, ruskiej i unickiej lud

ności. Ograniczenia zaś takie ustawiono dla Po

laków w przeprowadzonej dopiero co ustawie

wydzieleniu Chełmszczyzny, czego głównymi

inicyatorami i obrońcami są właśnie ci członko

wie Dumy państwowej, którzy podpisali omawia

ny obecnie memoryał.

Między innemi w memoryale powiedziano:

U katolików w Rosyi kościoły były zawsze

otwarte, ich wyznanie korzystało ze swobód",

manifest 17 października zniósł ostatnie p rze

szkody" itd. Zapewne zapomnieli piszący i pod

pisujący te frazesy o niedawnej przeszłości...

Kiedy we wsi Opolu prawosławne duchowień

stwo siłą zawładnęło katolicką świątynią, ka

plicą Szlubowskich, przez nichże samych wznie

sioną i zamieniło ją na cerkiew, wówczas wię

kszość Dumy państwowej swymi głosami za

twierdziła ten akt zaborczy, a ci, którzy pod

pisali memoryał, członkowie tejże Dumy, wma

wiający obecnie w opinię publiczną Europy, iż

w Rosyi kościoły katolickie zawsze są otwarte

i korzy stają z bezpieczeństwa, -

sami głoso

wali przeciwko prawom katolików. Kościoły i

kaplice zamykane są w skutek rozporządzeń

władz administracyjnych (Gusie), pomimo próśb

tysięcy katolików; stare cmentarze katolickie

oddają prawosławnym parafiom i przemocą usu

wają stamtąd katolików (Piszczyce, Swory), n a

tomiast nie wolno zakładać kościołów katolickich

(Jabłoń). Registracyom (tj. zapisywaniu do listy

katolików) czyni się najrozmaitsze przeszkody.

Biskup warszawski oddany został pod zwykły

sąd okręgowy za to, że ściśle wypełnił przepisy

Chodzi tu o prawa osobist;, t. j. uprawnienia

zajęcia posady rządowej (Przyp. Red.).

prawa kanonicznego, podczas, gdy według pra

wa obowiązującego, nawet najniższy urzędnik

policyjny, jako osoba urzędowa sądzony być

musi przez izbę sądową.

Z niewielu cyfr i faktów podanych tu, łatwo

jest przekonać się w kontraście, jaki zachodzi

między zagwarantowaniem religijnej swobody

ludności ruskiej w Galicyi, z jednej strony, a

Polakom w Rosyi z drugiej strony: tam nie tyl

ko zupełna tolerancya, ale i należny szacunek

dla religii.

Tak się rzecz ma z kwestyą religijną; jednak

że autorowie memoryału mówią także o pode

ptaniu elementarnych praw galicyjsko - ruskiej

kultury przez polskie władze autonomiczne. I tu,

tak samo jak w pierwszej kwestyi, wypisano

tylko frazesy, zupełnie zresztą niezgodne z rze

czywistością. Każda państwowość, uciskająca

kulturę danego narodu, przedewszystkiem pro

wadzi walkę z językiem narodu i to za pomocą

prześladowania rodzimej szkoły. W Galicyi w r.

1909 było ruskich szkół ludowych z językiem

wykładowym ruskim 2.290 dla 42.1 prc. ludności

ruskiej i 2.373 szkoły dla 52-3 proc. ludności

polskiej. W 6 ruskich gimnazyach i w 2 utrak

wistycznych średnich zakładach naukowych po

bierało naukę w swoim ojczystym języku 3906

uczniów ruskich. We lwowskim uniwersytecie

w roku szkolnym 1910—1911 wykładało 11 pro

fesorów w języku ruskim, a mianowicie : pięciu

na wydziale teologicznym: Bartoszewśkij, Ko

marnićkij, Myszkowskij, Huzar i Dorożynśkij;

4 na prawniczym : Stabelskij, Dniestrzanśkij, Do

branśkij i Werchanowśkij, oraz pięciu na wy

dziale filozoficznym: Hruszewśkij, Kołessa, Stu

dzinśkij, Rudnićkij i Kokorudz. Niezależnie od

tego ruskie instytucye w Galicyi, jak towarzy

stwa »Proświta", ,,im. Kaczkowskiego", ,,Szew

czenki", »Ruska Besida" i ruskie bursy, otrzy

mują subwencye krajowe rocznie w wysokości

112 tys. koron.

Czyż da się porównać taki stan narodowego

szkolnictwa ruskiego w Galicyi z zupełną zagła

dą polskiej szkoły rządowej w Królestwie, nie

mówiąc już o zupełnej niemożności dla Polaków

wychowywania swych dzieci w polskich szkołach

w tych prowincyach cesarstwa, gdzie, podobnie

jak w Galicyi, mamy ludność mieszaną.

Szkół początkowych polskich wcale niema,

w średnich zakładach naukowych nawet zabra

nia się uczniom mówić po polsku między sobą,

a z warszawskiego uniwersytetu nietylko, że ję

zyk polski zupełnie wyrugowano, ale i profeso

rowie. Polacy zostali stat,:ńąd usunięci. Jednakże

ta okoliczność nie przeszkodziła profesorowi uni

niwersytetu warszawskiego p. Francewowi wy

stępować na słowiańskiej uroczystości pragskiej

akademii umiejętności w charakterze przedstawi

ciela jedynego w Królestwie Polskiem uniwersy

tetu. Kiedy w roku 1906 społeczeństwo polskie

pragnąc podnieść z upadku początkowe i średnie

szkolnictwo złożyło potrzebne środki pieniężne

i utworzyło Macierz szkolną, to ją wnet zam

knięto. Autorowie więc memoryału, prawiący

o swobodzie jak ą cieszy się polska kultura w gra

nicach rosyjskiego państwa, świadomie lub nie

świadomie kłamią.

W Galicyi każdy obywatel ma prawo nietylko

zwracać się do miejscowych władz w którym

kolwiek z trzech języków — polskim, ruskim

lub niemieckim, ale może żądać od tych władz

aby mu odpowiadały w tym samym języku,

w jakim napisane jest podanie. To samo mamy

w sądownictwie, wystarcza przypomnieć, że nie

dawny a głośny proces o zaburzenia uniwersy

teckie we Lwowie odbywał się w języku ru

skim, z chwilą, kiedy niektórzy z uczestników

jego oświadczyli, że po polsku nie rozumieją

a już co do obrońców, to ci wyłącznie przema

wiali w języku ruskim. Równorzędnie ze swo

bodą wyznania, używania swego języka w szkole

administracyi i sądzie, wszystkie zamieszkujące

Galicyę narody korzystają z równych praw

w służbie państwowej. Często trudno nawet bywa

dowiedzieć się o tym lub owym urzędniku czy

mieni się on Polakiem czy Rusinem, n ikt zresztą

na to nie zwraca uwagi. Młodzi ludzie, Rusini,

po ukończeniu szkół przeważnie pragną wejść

do stanu urzędniczego i nic nie stoi na prze

szkodzie tym pragnieniom.

0 ile zresztą w tem nie doznają oni prze

szkód ze strony władz polskich, dowodem jest

fakt, dowiedziony przez znanego statysty ka ga

licyjskiego Kasznicę , iż sądownictwo galicyjskie

liczy 31,8°/o urzędników Rusinów, podczas gdy

liczba słuchaczów prawa na obu uniwersytetach

w Galicyi wynosi tylko 14,5°/0. Czy tak jest

w Rosyi, gdzie wyjąwszy niewielu wysłużonych

starców, młodzi prawnicy - Polacy albo wcale nie

są przyjmowani do służby w Królestwie i guber

niach Zachodnich albo jeśli i zostają przyjęci to

nigdy na stanowiska wyższe, jak sekretarzy.

Ogólna liczba Polaków pozostających w służbie

państwowej w Królestwie, gdzie przecież ludność

jest jednolicie polska nie dochodzi nawet 4°/0.

A wszyscy pamiętają to dumne wyznanie, z ja

kiem popisał się wiceminister sprawiedliwości

w kwietniu 1912 roku, w Dumie, iż w liczbie

36 członków warszawskiej Izby sądowej jest

32 prawosławnych, trzech protestantów i jeden

mahometanin, ale ani jednego Polaka.

Ci, którzy podpisali memoryał, porównując

prawa Polaków w Rosyi z prawami Rusinów

w Galicyi, zapominają i o tem, że przedstawi

cielstwo Królestwa Polskiego w Dumie państwo

wej ograniczone zostało specyalną, wyjątkową

u stawą; że w jednolicie polskim kraju niema

dotąd samorządu; że tam nawet, gdzie samo

rząd wprowadzono — w Zachodnich guber

niach — udział Polaków w nim jest możliwie

ograniczony. Przytem wszystkiem pamiętać na

leży, że wspomniane prawa, nawet przywileje

dane w Galicyi Rusinom, którzy stanowią w kra

ju mniejszość, są niedostępne dla narodu polskiego

nietylko w Zachodnich guberniach cesarstwa, ale

nawet w samem Królestwie Polskiem. I czy wo

bec tego, nie jest rzeczą nielogiczną i niezgo

dną zupełnie z prawdą apelować 0 obronę dla

Rusinów w Galicyi przed Polakami do opinii

publicznej Europy, dodająe przytem groźbę, że,

jeśli polskie władze nie zmienią swego postępo

wania względem Rusinów, to w Rosyi »powsta

nie tak wielkie oburzenie na Polaków, że żadna

liberalna ideologia nie będzie mogła go stłumić".

Czyż nie jest lekkomyślnością zwracanie się do

prasy francuskiej z oświadczeniami, które nie

odpowiadają prawdzie, i są tylko owocem nacyo

nalistycznej fantazyi tych, którzy podpisali me

meryał ?

Ludzie, którzy żyją tylko myślą, jakby silniej

i dotkliwiej urazić Polaków w ich uczuciach na

rodowych, kulturalnych i religijnych, przybraw

szy maskę, i uzbroiwszy się w nieprawdę, pozwa

lają sobie zwracać się do społecznej sprawiedli

wości Europy i mówić o niebezpieczeństwie ro z

wiązania kwestyi polskiej w granicach rosyjskie

go imperyum... Rozwiązanie kwestyi polskiej na

zasadach sprawiedliwości i korzyści państwa jest

koniecznością historyczną, ale nie będzie zależało

od tych sfer rosyjskiego społeczeństwa, które si

łą odbierają wszystko Polakom, nie wyłączając

nawet świątyń — i dla których prawo i spra

wiedliwość są pojęciami bez treści. Tylko prze

żywany obecnie smutny czas upadku, gdzie

trudno o prawdę i rzetelność polityczną w kur

sie nacyonalistycznym, może wytłómaczyć p o

wstanie takiego memoryału, opatrzonego w pod

pisy wielu działaczy politycznych i społecznych

Ale w każdym myślącym człowieku jakiejkolwiek

narodowości ta k a robota może wzbudzić tylko

pogardliwy uśmiech.

»»

--—

Próby mącenia.

No w i ny zamieszczają artykuł pod, tytułem

,,W przededniu Sejmu", pochodzący od wybitne

go posła na Sejm i do Rady państwa. Zwracamy

na niego uwagę dlatego, ponieważ powtórzyła

go Gaz. nar. i Sł. poi. i ponieważ obydwa te

pisma p rzypuszczają, że pochodzi on od prezesa

Koła polskiego.

Artykuł przypisuje całą winę przykrych sto

sunków, jakie się wytworzyły dokoła sejmowej

reformy wyborczej i ugody rusko-polskiej, rzą

dowi krajowemu i twierdzi, że namiestnik Bo

brzyński nie stanął na wysokości swego zadania

nie podjął żadnych kroków, by uzdrowić Sejm

pchnąć politykę kraju n a nowe tory. Przewód*

cy stronnictw demokratycznych wkrótce zazna

czą zgodnie swoje stanowisko w tej sprawie i

wystosują do namiestnika apel, by zajął się u

zdrowieniem tych stosunków i dał inicyatywę

do pomyślnego rozwiązania tak reformy wybor

czej, jak ugody polsko-ruskiej. Konserwatystom

stawia artykuł trzy zarzuty: l) że żądają 44

mandatów dla kuryi wielkiej własności; 2) że

domagają się kilkumandatowych okręgów wybor

czych; 3) że łączą sprawę sejmowej reformy ze

sprawą reformy gminnej. W tej sytuacyi stron

nictwa demokratyczne powołane są do wywar*

t nacisku na rząd centralny, którego rzeczą

będzie skłonić namiestnika, by energicźniej, niż

dotychczas, zajął się spełnieniem swoich zadań.

Przedewszystkiem winniśmy dać wyraz prze

konaniu, że przypisywanie autorstwa artykułu

prezesowi Koła polskiego jest naszem zdaniem

krzywdzącem go posądzeniem. Nie jesteśmy u

poważnieni przez niego do zaprzeczenia tej in

synuacyi, ale z obowiązku bronienia godności

prezesa Koła winniśmy podnieść, że prezes Ko

ła polskiego ma inną drogę komunikowania n a

miestnikowi swego zapatrywania, a nie czyni t e

go przez dzienniki. Oprócz tego a rtykuł zawiera

wprost niewiarogodne twierdzenie, jakoby stro n

nictwa demokratyczne miały wywrzeć nacisk n a

rząd centralny, by ten skłonił namiestnika do

wzięcia sprawy reformy wyborczej w swe ręce.

Twierdzenie to jest niewiarogodne, bo Koło pol

skie jest przedewszystkiem powołane do obrony

naszej autonomii, a podsuwany przez N o w i n y

krok byłby tej autonomii stanowczem zaprzecze

niem, byłby zerwaniem z tradycyą i przekre

śleniem wywalczonego przez dziesiątki lat p oli

tycznego dorobku.

Co do samej rzeczy, to należy stwierdzić, ż e

gdy rząd nie wniósł od siebie projektu reformy

wyborczej, rola namiestnika może być tylko ro

lą pośrednika, jeżeli o objęcie jej zwrócą się d o

niego z prośbą obie strony. Zadanie to spełnili

namiestnik Bobrzyński na poprzedniej sesyi, n u

życzenie obydwóch stron i przedstawił propozy

cye kompromisowe, n a których podstawie jed n ak

ugoda nie przyszła do skutku. W obecnem sta

dyum nie zwróciły się strony, o ile wiemy, z po*

dobną prośbą do namiestnika, nie ’jest więc u -

zasadnionym zarzut autora artykułu Nowin.

Artykuł stara się dalej zrzucić już teraz winę

ewentualnego niedojścia do skutku ugody n a

konserwatystów. Próba ta nie może mieć sukce

su. Trudności tkwią w żądaniu Rusinów jedn ej

trzeciej mandatów. Tych większość polska przy

znać nie może z zasadniczych powodów. Kto

więc wysuwa liczbę 44 mandatów kuryi wielkiej

własności, jako przeszkodę, ten pod tym rzeko

mo demokratycznym pozorem ukryć pragnie swą

zgodę na powiększenie mandatów ruskich, a ty l

ko nie chce tego otwarcie powiedzieć ze wzglę

du na opinię polskiego społeczeństwa.

W ogóle należy stwierdzić, że autor artykułu

w Nowinach oddał złą przysługę sprawie pu

blicznej, bo takimi zarzutami i posądzeniami, j a

kie podniósł, mógłby tylko zamącić stosunki

i wprowadzić nieufność tam, gdzie w arunkiem

powodzenia jest oparte na wzajemnem zaufaniu

współdziałanie.

Sprawy węgierskie.

Według programu prac sejmu węgierskiego

dn. 17 i 18 bm. odbędą się wybory do delega

cyi, dn. 20 bm. Izba zbierze się dla obrad nad

budżetem i nową ustawą wyborczą. Dn. 28 bm.

odbędzie się jedyne posiedzenie, na którem bę

dzie przyzwolone 6 - miesięczne prowizoryum.

Wszystkie te posiedzenia będą prawdopodobnie

zakłócone przez opozycyę, jednakże większość

partyjna ma nadzieję z pomocą zaostrzonego r e

gulaminu przeforsować prowizoryum. Gdyby opo

zycya była ostra, Izba poselska zostanie do m ar

ca, a potem do czerwca odroczona.

WŁODZIMIERZ PERZYŃSKI.

Ł,ut szczęścia.

-cfr------

CZĘŚĆ PIERWSZA.

Powoli dzień się zaczynał robić. Łóżko Wroń

skiego stało nawprost okna, tak, że usiadłszy na

pościeli, mógł widzieć kawałek nieba i dachy

domów po przeciwległej stronie ulicy. Na szczę

ście, okno nie było zasłonięte roletą. Na dachach

bieliła się cieniuteńka war stw a śniegu, który

spadł w nocy Wroński otulił się kołdrą, ręce

założył na tył głowy i zapatrzył się na niebo

okryte białemi, śniegowemi chmurami.

Niewypowiedziana jakaś radość przepełniała

mu duszę. Aż go podrywało, aby się ub rać i wstać

z łóżka. Ale bał się obudzić żonę. I zresztą co

za sens zrywać się o świcie!... Czuł jednak, że

już z powrotem nie zaśnie. Ocknął się rzeźki,

podniecony i nudziło go wyczekiwanie. Cichuteń

ko otworzył szufladę od szafki nocnej i sięgnął

po zegarek. Ale przy łóżku było jeszcze tak

ciemno, że nie mógł dojrzeć godziny. Zapałki nie

chciał zapalać.

Będzie jakaś szósta -

domyślał się po

świetle.

I zdjęła go kapryśna, dziecinna trwoga przed

temi dwiema godzinami, które conajmniej nale

żało jeszcze przeczekać. Przytem odrazu uczul

wściekły głód. Podniósł głowę, nasłuchując, czy

żona spała.

—

Śpisz — odezwał się po chwili półgłosem.

—

Mówiłeś co? — krzyknęła zbudzona gwał

townie ze snu.

—

Nie, nie, nie... śpij — odparł zawstydzony.

Uczuł rodzaj wyrzutów sumienia za to, że ją

obudził, uświadamiając sobie ciężki trud, jaki

ponosiła, pielęgnując go podczas choroby. Sze

reg obrazów przesunął mu się przez mózg.

....

Przecież ona na dobrą sprawę przez te

trzy tygodnie ani jednej nocy nie spała — po

myślał, i ogarnęło go niewypowiedziane roztkli

wienie.

—

Zośka.

—

Gzego chcesz — odparła mu sennym, znie

cierpliwionym głosem.

—

Nic, nic, śpij.

Tak mu się to »Zośka" mimowoli samo z ust

wyrwało. Chciał jej poprostu podziękować, po

wiedzieć coś niewypowiedzianie, nieskończenie

serdecznego, tkliwego... Było to tak rzewne u

czucie, że nawet mu się w myśli nie układało.

Odpowiedź żony zwarzyła go trochę. Czuł, że

ta uraza nie miała z jego strony najmniejszego

sensu.

Biedaku -

mruknął, usiłując się roztkli

wić mvślą o jej nieprzespanych nocach.

Czegóż ty mnie budzisz bez potrzeby...

Już teraz nie będę mogła usnąć z powrotem.

Po chwili usnęła jednak. Wroński poznał to

po jej równym, miarowym oddechu. Miał szalo

ną ochotę zapalić papierosa, ale papierośaica le

żała daleko na stole. Przytknął twarz do po

duszki, powtarzając, że najrozumniej będzie sta

rać się jeszcze jakoś ze dwie godziny przespać,

jw pokoju jednak z każdą chwilą robiło się co

raz widniej i światło ostatecznie wybiło go ze

snu.

Otulił się kołdrą, przymknął oczy i marzył...

Mglista, jakby roztopiona w blaskach słońca wi

zya jakiegoś bajecznego sadu nad brzegiem mo

rza przesunęła mu się przez duszę. Za parę dni

to marzenie miało się stać rzeczywistością.

Jak w bajce.

Wszystko to, co zaszło w ostatnich tygodniach,

było tak dziwne, fantastyczne, że nie do uwie

rzenia poprostu. Ten stryj, który go znać przed

tem nie chciał i nagle, wzruszony wiadomością o

chorobie, zjawił się i dał mu pieniędzy na w y

jazd... Co go tknęło, u dyabła — przemyśliwał

wciąż Wroński, nie umiejąc sobie wytłumaczyć

zagadki. Ze stryjem tym, księdzem, żyli w jąk

nąjgorszych stosunkach, właściwie, nawet w ża

dnych, od lat nie widywali się z sobą, gdyż

ksiądz nie mógł mu darować jego bezbożności.

Wroński zapomniał już nawet prawie, że miał

wogóle jakiegoś stryja...

A najdziwniejsze było to, że ta choroba, k tó

rą w myślach uważał już za zupełna rozbicie i

klęskę, wyzwoliła go właśnie z kłopotów, wię

cej nawet, dała mu to, o czem w zwykłych wa

runkach życiowych marzyć by nawet nie mógł:

dwa miesiące niezależności i zupełnego wypo

czynku, podróż na południe. Kiedy o tem my

ślał, zdejmował go mistyczny niemal podziw dla

niewytłomaczonych kaprysów losu. Zdawało się,

że już wszystko szło do ruiny, tylko się powie

sić, a to tymczasem była maskarada, tak szło

przebrane do niego szczęście.

—

Psia krew — mruknął z akcentem rozma

rzenia w głosie.

Tak tylko umiał wyrazić swój podziw dla ta

jemnicy życia. W początkach choroby, kiedy już

jednak pierwsze niebezpieczeństwo minęło i był

o tyle podreperowany, że mógł zacząć mówić o

interesach — a trzeba było zacząć o nich mó

wić jaknajprędzej, wpadł w straszny gniew, do

wiedziawszy się , że żona napisała od siebie list

do stryja. Tegoś mi mogła była zaoszczędzić —

wybuchnął. I był to szczery wybuch, gdyż uwa

żał to za największe upokorzenie, jakie go mo

gło było w życiu spotkać. Darować jej tego nie

mógł. Pokłócili się najokropniej i przez dwa dni

nie rozmawiali ze sobą.

Nagle najniespodziewaniej zjawia się stryj.

Przyszedł rano koło dziesiątej. Służącej nie by

ło w domu, Wrońska się ubierała, nie miał mu

nawet kto otworzyć. Dzwonił i dzwonił. Sądzili,

że to jaki wierzyciel, bo tak natarczywie nikt

inny nigdy się do nich zresztą nie dobijał.

Wreszcie Wrońska poszła otworzyć drzwi. Po

dwudniowych awanturach o list do stryja sama

już była tym swoim wybrykiem do niemożliwo

ści zgnębiona. Wydawało jej się, że n aprawdę,

idąc za pierwszym popędem troski i lęku, popeł

niła coś okropnego. Wroński zaciekawiony, kto

to jednak dobijał się tak ostro od samego rana,

uniósł się na łóżku, nasłuchując ciekawie. Drzwi

były niedomknięte.

—

Tu mieszka pan Wroński.

(Ostry, opryskliwy głos... odrazu jednak wy

dało mu się, że zna ten głos skądciś).

—

Jakżeż on się miewa...

Potem znów jakiś szept niepochwytny. Wroń

ski aż przysiadł na łóżku. Najwyraźniej pozna

jwa ł głos stryja, ale tak mu się to niepodobnem

do wiary wydawało, aby stryj mógł się zjawić

u niego, że wmawiał w siebie, iż mu się prze

słyszało tylko. Był zły i zmieszany, nie wiedział,

jak ma te odwiedziny przyjąć.

Księżyna wreszcie wtoczył się do pokoju. Sta

nął u progu i także się zmieszał. Widocznem by

ło, że nie wie, od czego rozpocząć rozmowę.

Wreszcie chrząknął.

—

Jakże ty się czujesz ?

—

Lepiej.

—

A no, to dzięki Bogu.

—

Dawno stryj przyjechał?

—

Dzisiaj rano.

Było coś tak zabawnego w tym pierwszym mo

mencie powitania, że Wroński, przypominając go

sobie, nie mógł się powstrzymać od śmiechu,

Był sztywny, dumny, wytwornie grzeczny.

—

Więc-eś ty się wychorował?

—

A no, niewiele mi już brakowało.

—

Ale teraz dobrze?

—

Prawie...

Wroński parsknął śmiechem. Zagryzł usta, aby

się nie śmiać głośno. Mina żony podczas tej roz

mowy... Nie, to było coś *niewypowiedzianego.

Zośka zaczerwieniona, zmieszana, która raz po

raz rzucała tylko na nich obu lękliwe spojrze

nie, jakgdyby drżąc przy każdem słowie...

—

Któż cię leczył?

—

Doktór Klein.

—

Źydek.

—

Nie, bardzo zdolny, młody lekarz... kolega

Zośki.

Wroński czuje na sobie wściekłe spojrzenie

żony. Potrzebnieś to gadał... Ale już lepiej się

przyznać.

------- ff

l!rnnirnjiili

,CZAS*.,.rarara,w ,«,»«,JjiJ»r

Ąra

ą,d

c. rai«.W

goazime b rano i o godzinie 3 popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal., rannv 4 hal x

z przesyłką pocztową:

PKpm./I*l(!1

’

wieczorny 12 haL, ranny t haL

PRENUMERATA WYNOSI:

W Krakowie w miejscu

nL °Lały rok na ? wa( łai

1 miesiV

’

:—

30 koron

7kor.50h. 2kor.50 bal

z odnoszeniem do dom u

koron

9 kor

a k=_

Pocztą w państwie Austryackiem

1 oc koron

" kor

3k°r. -

l dwukrotną wysyłką pocztow a

*o u ° T° n ................................ ^ ° " ’

Pocztą w p ań stw ie N ie m i e c k i e m .................................................. I *o... !*oron

ink°aso

3 kor. 50 hal.

W%tóstwi?rosyisk tW’

d°***** pocztów^

48koron 12kor - * 4kor - haL

W pafist./ie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) fl16 rb. 20 k. \ 4 rb. 05 k. l rb . ’4 5 kon

«linn:imcn !?(

yykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosviskiem

Moskwie iOdesie

Pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

h=T

innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając poczta należvloS

urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

łJiedzSiarodo?A08r r SZenia lprzy|tmiW w W a r s z a w i e biuro ogłoszeń Ungra, L. i E, Metal i Sy*

we Biuio ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego

w Wilnie biuro

Prawu?w

przyjmuj%: A4mtmMtr*ey*Czarnaw K rakewte tu rtjły pscałew*. Miejscową pro«

n u m e r a tę kwe;. S. \ . Krzyżanowskiego, handle: St. Kulińskiego, trrfttrs w Sukiennicach, Biuro dzieoi

Hopca sa i S alomon owej, Gt. Tra fika . We Lwowie ,,C ia» " jest ds nabycia w Marach dzieit. A. Olszewskiej»,

S. Sekołtwsklegs, K. Suchziaba, aa stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśl e, Nowym Sącza aa per aoit

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach a perfyerłw kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny p-,’ 15 haL: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40 hal,, następnypo 15 haL N adesłane I N ekrologia

od miejsca wierszadrukiempetit. 60 hal. zakażdyraz. Głosy publiczności po 2kor.; komunikatyhandlowa

po kronice i podziale ekonomicznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp .p olk o r. a d miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A.Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; w Jarosławiu Biurodzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

m yślu A. Juszyński księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasie!.

Kkii Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citć de Trevlse; w W iedniu Haasenstein fi Vogler, R. Motta (taki« wa wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. D ukes, E. Braun, J. Danneberg, B ock fi HerzfeM, ELFriedl (tylko p r e

numeratę H. Goldschmidt 6 Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L, Daube fi Comp., w Pradze cze«

skiej Fr. Hovorka. L isty z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i egioszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie p odlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zw rac a się.

m r Z* każdą zmianą adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon N r 50._____________

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu