Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 639 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 213

Kraków, Sobota 19 Września 1903.

Rocznik LYI.

(Wydanie wieczorne).

Prenumeratę przyjmują: Administracya C%o«« w Krakowie i urzędy pocztowa.

fllejsc ow ę prennm e ratę księgarnia 8. A. Krzytanowskiego, handle: St. Karlińskiego w Sukiennicach

H. Kretsohmora, Rynek 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Głów na t r afika w Rynkn głównym.

Ogłoszen ia przyjmuje się ta opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 20 nal., za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy ra s po 40 hal., nas tępny po 10 hal.

N a d e sła n e (na trzooiej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowy m 60 halerzy za każdy rat.

Ogłoszenia 1 prennmeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszew

skiego, St. Sokołowskiego, K. Buehstaba; w J ar osław ia Hitro dzionników; w Podgórza Poturalski,

%ueki » Przemysln A. JuszyńakJ księgarnia kolej,, D, Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub,

w Stanisławowie Jasielski i Sp.—

w Tarnowie M, Rockach; w Tarnopola C. Halicze»,

JJ P a r y ż u wyłącznie p. Adam ru e de Varonne 38, (prenumeratę p. W. Raczkowski, Courbevoi poo

Parytom rue de Chemin de fer 44); w W ied niu Haasenstein A Vogier (także w Hamburgu, Frank

furcie o. M,, Berlinie, Lipsko, Bazylei i Wrocławin), A. Oppelik, R. Mosse (taki e w Borlinie, Hamburgu,

Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukes, J . D anneberg, H. Friodl (tylko prenoaeratę B.

Ooldsohmidt A Coup.); w Frank furcie n. H. (ł. L. Daube i Oomp.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 haL " M

Adres Kećakeyi: u L ł w . Tom»«ta Nr 82.

Taleton Nr 50.

Niepewność a stanowczość.

Im dłużej tr w a ją przesilenia, nad które*

mi me zapanowało się w ich początku, tem

szersze stopniowo zakreślają koła, wtedy

nawet, kiedy nie z głębi społeczeństw po

w stają, lecz są objawami, ukazującymi się

na powierzchni. Do takich należy to prze

silenie, które przechodzimy w naszej mo

narchii. Spory i zawikłania, których my

świadkami tylko jesteśmy, które jeduak ży

wo odczuwamy i które pośrednio dają się

nam we znaki, są po największej części

sztuczne; nie wypływają ani z żywotnych

potrzeb ani z istotnych uczuć; są nistęo

stw em poronionych namiętności, żądz oso

bistych i współzawodnictw niezdrowych,

którym w porę nie umiano zaradzić, prze

ceniając ich znaczenie, uie doceniając zaś

następstw ich swobodnego rozwielmożnienia

8,^i

w końcu nieraz przypadek, to

znowu nieudolność kierujących ludzi zwię

kszały nadmiernie ich doniosłość, aż d

powstrzymania prawidłowego i,uż nietylko

rozwoju państw a, ale także załatwiania j e

go sp raw i codziennych potrzeb.

Jak zawsze, tak i tutaj, bezkarność, któ

rą w tym wypadku bezradnością nazwać

by można, musiała wytworzyć pewną swa

wolę, która przysposabić może grunt do

tego, aby złe dotychczas po powierzchni

wichrzące, zapuściło głębiej korzenie.

Wywrotowe żywioły, który« h nigdzie nie

brak, lecz które przecież w naszej monar

chii dotąd nie są miarodajnymi, tem mniej

potęgą, żywioły te, natrafiając na licznych

warchołów, którzy im ułatwić w końcu mo

gą zadanie, zużytko w ują zamięszanie obec

ne coraz w yraźniej w swoich celach. Nie

w ystarcza im rzeczywistość; rozpowszech

niają wieści, które acz nieprawdziwe, sa

mem pojawieniem się rozkładowo muszą

działać.

Do takich należą przedewszystkiem te.

które w wątpliwość podają karność armii.

Są bowiem obosieczne, bo podkopać chcą

wiarę społeczeństwa w wojsko, wojsk«

w samo siebie. Raz w Tryeście, to znowu

w załodze peszteńskiej , to w Oedeuburgu

zajść miały niesłychane wypadki przeciw

wojskowej karności, z powodu zapowie

dzianego zatrzym ania żołnierzy trzeciego

roku. Wiadomości te okazały się fałszywe

mi, zaprzeczono im; ale prawdziwym i nie

dającym się zaprzeczyć jest zamiar, w któ

rym j e rozpowszechniono. I wiadomości i

zamiar muszą ostatecznie działać rozstraja*

jąco. Wybraliśmy w tej mierze przykład

najważniejszy, bo odnoszący się do insty

tucyi , która jest rękojmią ogólnego bez

pieczeństwa i ładu politycznego, społeczne

go, oraz państwowego; ale możnaby nie

stety przytoczyć niejedną inną w innych

dziedzinach swawolę, korzjstającą z nie

opanowania przesilenia w monarchii. Im

zaś liczniejsze są objawy, w ahania, niepe—

Wystawa miast wDreźnie

Miasta średniowieczne a dzisiejsze.

Estetyka

miast średniowiecza.

—

Wzrost miast w Europie.

Bezbarwność i szablon.

Wygoda i zbytek w mia

stach. —

Zaniedbanie estetyki.

—

Względy bygieni

czne.

—

Zadania administracyi miast.

Pojęcie miasta, jego cel i przeznaczenie uległ.y

z biegiem wieków wielkiej przemianie. Zmiana

ta była jednak zawsze powolną, utrzymaną w ra

mach historycznej ewolncyi ówczesnych stosnn

ków. Przewrót nagły i niespodziewany P°% °1«

sła druga połowa zeszłego wieka. To P°o%%

żenię które tak łatwo ocenić po wyglądzie mia

stawywdało również daleko sięgające zmiany

w pojęciu zadania współczesnej

ny. Zadania te spadły tak nag e 1

%k.

od działalności, którą skupiało dawn ej kilka

snsrja

-j-w

garcie, poruszono kwesty§ urz^ z

w jjre.

wy, która z końcem maja otwartą,

równanja

inie. Ma ona na celu, na podstawie p

ja8ta

historycznego i współczesnego roz j

*.ie’

oświetlić działalność gmiu, ułatwić ocen

naileo

co gdziekolwiek zastosowane, okaza o ę

Dawne miasto, zamknięte marami, «ścięte pra

wie od świata ograniczonymi bardzo

wności, sprzeczności i nieporadności kieru

jący« h czynników, tem złe wzmagać się,

coraz szersze zataczać koła musi i położe

nie sposobniejszem czynić już dla iBtotuych

niebezpieczeństw.

Czy po rozpoczęciu prac sejmowych, po

oświadczeniach w nich rządu , iż ważne

oowody nie pozwalały na zebranie się Ra

dy państwa, raptowne i nie zamierzone ani

przewidziane zwołanie jej ua 23 sierpnia,

nie o słtbi wiary w stateczność zamiarów i

pomysłów władzy, i nie zwiększy zimię*

szauia pojęć — twierdzić nie radziśmy, ale

zapewnić tego nie możemy.

W każdym razie pamiętać należy o tem,

że postępowanie, onieśmielające i zniechęca

jące zdrowe i zachowawcze żywioły, zachęca

zawsze chorobliwe i wywrotow e; gorszem

jeduak jest, gdy to postępowanie wpływać

poczyna na taki czynnik, jak armia, i za

szczepiać tam zwątpienie, gorsze może

od niezadowolnienia. Wobec tego wielce

zrozumiałemi są słowa cesarza do a: mii,

wystosowane z naszego kraju, z zamiarem

utwierdzenia wiary armii w samą sitbie i

w swoją przysłość. Słowa te doniosłe prze

słane zostały do niej z pośród społeczeń

stwa, dbałego zawsze o nią, społeczeń

stwa, które wiernem jest zasadom, stano

wiącym moc armii, a które jej najwyższe

mu wodzowi zg^tow ło tak piękne i po

godne dnie.

Skoro obrót dzisiejszych wypadków i

rozwiązanie przesilenia stwierdzą, że nie

pozornie, ale istotnie utrzymaną została

jednolitość armii i zasłoniętą jest jej przy

szłość przed zamachami na jej całość,

wtedy w monarchii umocni

się wiara

ogólna i znikną wątpliwości, które onie

śmielają i zniechęcają zdrowe i patryotycz*

ne żywioły, ośmielają i zachę ają wy

wrotowe lub samolubnie szowinistyczne.

Jeżeli zebranie się R«dy państwa posłuży

do kroku w tym kierunku, zezwalając na

zaciągnięcie rekrutów z bieżącego roku, to

—

aczkolwiek na Węgrzech pobór uchwa

lonym nie jest. wBkutek czego tam trzeba

będzie zastąp :ć go przedłużeniem słnżby

żołnierzy z trzeciego roku -

zwołanie

Rady państw a będzie usprawiedliwiouem.

SE»

ęt.

Wiedeń 18 września.

(=) Rozkaz cesarski do armii, zjazd monar

chów, wiadomości ze Wschodu i pogłoski o rao

bilizacyi - wszystko to wywołało w prasie wie

deńskiej taki zamęt, że żaden dziennik nie cbce

pokusić się o jasne scharakteryzowanie sytuacyi,

a wszystkie artykuły gubią się we frazesach. Naj

bardziej awanturnicze pogłoski znajdują chwilową

wiarę. Przed godziną rozeszła się n. p. pogłoska,

jakoby wojsko bułgarskie przekroczyło już gra

nicę turecką i stoczyło bitwę. Wysłannicy wszyst

kich redakcyj przypuścili szturm do ajencyi dy

plomatycznej bułgarskiej, która wszystkiemu ka

tegorycznie zaprzeczyła, dodając, co prawda, że

Bułgarya czeka Jeszcze* na wynik zjazdów mo

komunikacyjnymi, czerpało soki żywotne z siebie

i z tego w skali nowoczesnej niewielkiego ob

szaru, jaki przy ówczesnych środkach komunika

cyjnych mogło opanować. To zaś przymusowe

skupienie w sobie wyrobić musiało zupełnie sa

modzieluy rozwój charakter*, smaku i potrzeb

mieszczaństwa, czego tak świetnym wyrazem są

średniowieczne centra, silne indywidyalme, ży

jące w dobrobycie, kwitnące sztuką, potężne orę

żem To jest powodem tego uroku, jaki wywn

łają ich dawne zabytki sztuki i niezatarte ślady

ówczesnej kultury.

Dziś te stosunki zmieniły z gruntu: łatwość

wzajemnego porozumienia się, oraz niesłychany

rozwój środków komnnikacyjnych. Czynniki te

były powodem przewrotu współczesnego, zmosly

baszty i raury ochronne, te pęta, które tak długo

rozwój krępowały. Miasto, jeżeli swem położeń e.n

odpowiada warunkom ekonomicznym, staic się

zupebie naturalnym wyrazem potrzeb kraju, ogui

skiem, którego celem jest zaspokojenie tych roz

licznych wymogów, jakie wytworzyła współczesna

cywiŁyay Przy dzisiejszej łatwości por..zo ,,e

nia sie każda nowa idea, która zrodzi się w ja

kimkolwiek zakątku ziemi, obiega natychmiast

cały świat, staje się wspólną własnością, ma

teryałem do dalszych badan i pracy na tym o

brzymin. warsztacie, który do łącznego działania

wprzęgnął wszystkie siły duchowe. Cały zatem

E cywilizowany stał się jednym wielki« ryn

kiem zbytn dla myśli i pracy, bo produkt me za

sńakaia jak dawniej, tylko okręgu wówczas mo

ż l iw e g o ’ do opanowania, lecz przy teraźniejszych

, ii-a,,r, komunikacyjnych rozchodzi się po ca

h!? W.cłeT»SK w »W , ed.iekol-ick pra

irmpnia coraz to nowszych i coraz wię

gD^ Za^lTzbHżonych potrzeb i gnatów. Taka

cej do s.ebie zblitonyc P

cQ chwilę no

’wydoskonalonym sposobem

narszycb. Równocześnie niemal tutejszy reprezen

tant ajencyi Havasa zaalarmował wszystkie dzien

niki telegramem, donoszącym mu o zamordowaniu

króla Piotra. Znów sztnrm na poselstwo serbskie

i znów kategoryczne zaprzeczenie. Przytem już

od kilka dni utrzymują się pogłoski o groźnych

zaburzeniach w Bośnii, a poważna zazwyczaj Wr

Allg. Z tg donosi nawet o formalnej potyczce po

między bośniackimi Turkami a wojskiem.

Powszechny zamęt i zaniepokojenie odbijają się

przedewszystkiem na giełdzie, zawsze skłonnej

do wiary wobec najnieprawdopodobniejszych na

wet pogłosek. Ale odrzucając nawet na bok wszel

kie pogłoski i kombinacje, położenie na Węgrzech

dostarcza dość powodó’w do zaniepokojenia. Jak

zwykle w takiej sytuacyi, ostrożniejsi polityoy

chwieją się, a śmiały w wyrokowaniu radykalizm

bierze górę. Zanim liberali zdecydują się na

poświęceuie własnej popularności, nie będą już

mieli nic do poświęcenia, bo kunktatorstwo o

wiele pewniej zabija, aniżeli śmiałe i jawne wy

stąpienie przeciw panującemu prądowi. Gdyby

klub liberalny odraza zdobył się był na taką e

nnncyacye, ni-że przynajmniej rozważmejsza część

ludności dałaby się była powstrzymać od zabawy

w rewolncyę. Dziś zabawa rozwinęła się jut na

dobre: głosy prasy opozycyjnej, uchwały gmin,

zabrania ą e fankcyonaryaszom przyjmowania po

datków, teatralna przysięga studentów, żałobne

szarfy itp. — wszystko to są na pozór tylko

błahostki, które jeduak w rzeczywistości i w su

mie złożyć się mogą na rucb bardzo poważuy.

Źe rozkaz cesarski wywołał awanturnicze ko

mentarze, łatweni jest do zrozumienia, skoro się

zważy towarzyszące mu okoliczności. Po wyjeździć

cesarz.a do Galicyi opnia publiczna w Węgrzech

względnie się uspokoiła. Wszystkie, nawet zbli

żone do r/ądn dzienniki zapewniały, że cesarz

przyjedzie do Węgier po wyjetdzie cesarza Wił

belma, a powróci tam znów po wyjeżdzie cesarza

Mikołaja Zapewniam) nawet, że cesarz zabawi

w Budapeszcie przez cały październik. Wobec tej

cierpliwości i pobłażliwości monarchy nikt nie

wątpił, że znajdzie się wyjście z przesilenia. Co

więcej, nikt poważny nie wierzył, by opozycyą

rzeczywiście obstawać chciała przy węgierskiej

komendzie; nie twierdzili tego nawet przywódcy

opozycyi. Sądzono więc-, że przy niewielkich sto

sunkowo koncesyaeb, a odpowiednim wyborze o

sób, na Węgrzech znów zapanuje spokój. Na to,

jak grom z jasnego nieba, spadł rozkaz cesarski.

Ale i inne jeszcze okoliczności musiały dać pole

do komentarzy.

Rozkaz cesarski wydar.y kostał w przeddzień

przybycia cesarza Wilhelma, datowany jest z Ga

licyi, a towarzyszą mu niedająee się skontrolować

pogłoski o mobilizacyi na wodzie i na lądzie. Nic

więc dziwnego, że wśród takich okoliczności pi

jawiają się coraz to inne i coraz to dziwaczniej

sze kombinacye. Jeśli natomiast prawdą jest, że

rozkaz miał jedynie na celu uśmierzyć zaniepo

kojenie, pannjące w korpusie oficerskim, to cel

ten istotnie został w zupełności osiągnięty. C ła

prasa zgodnie konstatuje, że rozkaz cesarski wy

wołał w kołach oficerskich wrażenie, które bez

przesady nazwać m- żna eutnzyastycznem.

Rozkaz cesarski jednak, o ile niema służyć ja

kimś nieznanym jeszcze a bezpośrednim celom,

tj o ile nie jest naprzyklad poprzednikiem mobi;

lizacyi, mieć będzie jeszcze jeden skutek, na który

godzi się zwrócić nwagę. Cala opozycyą węgier

ska bowjem kładzie go na karb cesarza Wilhel

ma i zarzuca Wiedniowi zupełną zawi-łość od

Berlina. Dopiero co fetowany w Węgrzech cesarz

Wilhelm, jest już dziś przedmiotem zjadliwych po

cisków, a nawet pospolitych obelg. Rosnąca agi

tacya niechybnie skieruje się więc przeciwko ze

wuętrznej polityce monarchii, a specyalnie prze

ciw trójprzymierzu. Wszakże znalazł się jat ja

kiś szalony dziennik, który wystąpił z twierdz»

wykonania, oraz olbrzymim zbitero, wywołąje ue

slycbaue obniżenie kosztów produkcyi, a tem -a

niein czyni wszelki produkt coraz bardziej przy

stępnym tym zastępom, które z dniem każdym

więcej łakną dobrodziejstw współczesnej kultary.

Zapotrzebowanie wzrasta więc do rozmiarów ol

brzymich, a w ślad za niem wzrastają w równej

mierze i miasta.

Źe tego mdzaju kosmopolityczny ruch i praca

D)uszą doprowadzać do coraz większego zunifiko

wauia się całej koli ziemskiej w myśli i czy

nie — te jest jasne. Ta powszechna łączność je-t

wprawdzie z jednej strony największym bodźcem

postępu, z drugiej jednak smak i poglądy ludzkie

zatraciły dawny indywidaalizro, starły się do pe

wnego wspólnego poziomu i wytworzyły w wy

nika ostatecznym szablon. Ten symbol opanował

wszechwładnie’ całą rrodukcyę ludzką. Ofiarą tej

przemiany padły przedewszystkiem miasta i to

niestety kosztem dawnego nrokn i piękna.

Obok tego nadał tej przemianie wybitne piętn*

jeszcze jeden czynnik. Ten wprawdzie zawsze od

grywał ważną rolę, w tym jednak procesie sprzy

jające warunki wysuwały go coraz na bliższy

plan, aż w końcu zapewniły ran opanowanie ca

łej sytuacyi. Tym czynnikiem jest kapitał. Wiel

ka bowiem i ciągła wymiana pmdnkcyi sprowa

dza wielkie zyski i robi pieniądz ruchliwym, a

w następstwie więcej przystępnym tym szerokim

maso n, jakie skupia miasto. To jest równie* po

wodem, że przechodzi łatwo z ręki do ręki. O ile

jednak łatwo przychodzi, o tyle łatwiej poczyna

słnżyć tym celom, które wychodzą poza ramy ko

niecznego zaspokajania potrzeb życiowych. Przy

sprzyjających więc warunkach, jak to było wcza

sach ostatnich, wyradza skłonność do wygody i

zbytkn.

Wygoda i zbytek to znamię czasn, a przede

wszystkiem wielkiego miasta. Te współczesne

niem, jakoby cesarz Wilhelm przyrzekł Anstryi

zbrojnąpomoo-przeciw Węgrom! Są to oczywiście

głupstwa, ale demagogia karmi się głupstwami i

na głupstwach tyje.

P. Czertkow a powódź.

Przed kilka dniami otrzymaliśmy następujący

list:

Przybywszy na parę dni do Galicyi, wyczytałem

w nrze 206 Czasu następujące zdanie, napisane

z powodu przyjazdu cesarza Mikołaja II do Króle

stwa Polskiego: rMote przy tej sposobności będzie

miał kto odwagę poinformowania monarchy o tru

doościach, jakie p. Czertkow czyni założeniu komi

tetu pomocy dla powodzian, którym przez to ciężką

wyrządza krzywdę*. Nie wiem, na jakiej podstawie

wyrażonem jest to zdanie, ale będąc jednym z ini

cyatorów komitetu pomocy dla powodzian w powie

cie ssudomierakim, a więc w okolicy aajsrożej zni

szczonej przez wylewy Wisły, Koprsywianki I Czar

nej, poczuwam się w imieniu prawdy do obowiąz-u

oświadczeń a, iż władze administracyjne tegoż po

wiatu z wielką życzliwością przyjęły myśl utworze

nia komitetu pomocy i od samego początku działa

nie jego najgoręcej popierały, udzielając mu wazel

kiej możliwej pomocy i oddając w ręce jego calą

akcyę oszacowania szkód, zbierania składek i roz

dawnictwa funduszów, zarówno pochodzących z ofiar

prywatnych, jak z wyasygnowanych przez rząd pie

niędzy. Wszystkie urzędy gminne powiatu sando

mierskitgo do tały najwięcej stanowcze rozkazy do

popierania naszej czynności i poparc.ia też tego gor

liwie uarn udzielają Świeżo radomski rząd gubcr

nialny zawezwał obywateli ziemskich powiatu opa

tow-kiego, a więc nienawiedzonego powodzią, do

zawiązauia także komitetu dla zbierania składek na

rzecz powodzian. Dowodzi U chyba najlepiej, że

rząd bynajmniej nie ścieśnia działalności komitetu

pomocy.

Jerzy Moszyński,

członek satidom komit. pomocy dla powodzian.

Dla objaśnienia, na jakiej podstawie wyraź -ne

było zdanie w n-rze 206 Czasu , zamieszczamy

następującą k respondencyę:

ll arizawa 16września.

Otrzymujemy wiadomość, że gubernator radom

ski a podobno i kielecki dostali od p. Czertkowa

p--lecenie przystąpienia do utworzenia komitetów

guberniałnycb dla zbierania składek na powo

dzian. Ta i owdzie, nikt zresztą nie wie gdzie,

istniały jnż komitety powiatowe; teraz mąją być

utworzone gnbernialne. Komu właściwie nasz wiel

korządca chce zamydlić oczy, organizając rzeko

mą pomoc dla powodzian w takiej furmie, aby

powodzianie jakoajmniej z tego otrzymali? Wy

tłómaczę się jaśuiej:

Na wiosnę r. b. Wis)a zalała część powiatu

Stopnickiego. Wtedy utworzony został komitet, do

któreg.i pomiędzy innymi weszli ks. Maciej Ra

dziwiłł syn i p. Popiel, celem zbierania składek nu

powodzian. Zdaje się, że składki płynęły; faktem

jest, że wymienieni dwaj obywatele sami ogromue

ofiary ponieśli, aby przyjść z najszybszą pomocą

biednym powodzianom. Natomiast zdaje się, ił

część napływających składek poszła do kieszeni

jakiegoś urzędnika pocztowego w Stopnicy, który,

przeczuwając cel przesyłek pieniężnych i kombi

nnjąo bardzo sprytnie, że nikt o te posyłki się

nie będzie upominał, znaczną część nadchodzą

cyuh listów pieniężnych na swoją korzyść skou

fiskował. Niedawno gazety doniosły, że jakiegoś

urzędnika pocztowego w Stopnicy wyrzucono ze

służby; ale czy poczta zwróciła pieniąd.e, któ

rych przesyłkęjej powierzono, o tem nikt zapewne

nigdy się nie dowie, choćby dlatego, ie przecież

nie wypada, aby urzędnika rosyjskiego w Kró

lestwie skompromitowano ogłoszeniem wezwaoia,

centra tycia i ruchu gromadzą kapitały w ilo

ściach, wogóle dawniej nieznanych i tę samą

Iskalę stosują do *pełnienia swycb prywatnych i

1publicznych potrzeb. Wszystko, co robi się wtym

ostatnim kierunku, jest tak wielkie, tak trudne

do pojęcia i tak zbytkowne, że tym ogromem i

bogactwem bndzi przedewszystkiem podziw, przy

gniata poczucie estetyczne. To pocznc;e wynagra

dzają, ten prąd współczesny unzlachetniają inne,

dawniej prawie nieznane dobytki wiedzy i ka!—

tary — bygiena, humanitaryzm i Ł d, bo nawet

ten największy wróg współczesnego piękna mia

sta, styl kamieniczny, kryje w sobie widne i su

che mieszkania, dba o powietrze, światło i wodę

dla wszystkich.

Sztuka zepchniętą została na dalszy plan. —

A stał) się to z jej winy, bo zaskoczona gwałto

wuym rozwojem miast w chwili, kiedy jnż wy

czerpana, przeżnwała pełną chwały spuściznę wie

ków, nie nmiała sprostać zadaniu, które ją cze

kało. N’e mogły zaś czekać te zadania w okre

sie, kiedy w eiągii jednego dziesięciolecia robi

więcej, niż dawniej w upływie wiekn. Wtycb

warunkach było przedewszystkiem trudno o indy

widaalizm, tę zaletę, która musi być znamieniem

prawdziwego dzieła sztnki. Stało się to, co było

no-acbronnem; szablon zapanował również wdzie

łach sztnki bndowniczej i rzeźby.

l)isicjsze więc miasto rcprezeotuie dwie epoki:

starą, która obejmuje długie wieki, i nową, wy

nik rozwojn kilku ostatnich dziesiątek lat. Świat

stary z pełnymi nrokn zabytkami sztuki, wsparty

wspomnieniem wieków abiegłych, i świat nowy.

rozwijający sie pod bas)em trzeźwego rozumu,

wspartego wiedzą, kapitałem oraz niebywałym po

stępem umiejętności tecbnicznycb. Wałka stała

się nieuchronną a wynik tej walki nie trudny do

przewidzenia.

Ze względów hygieny, dla wymogów rucha

aby się zgłaszali ci, co wysyłali przesyłki pie

niężne.

Wiadomo, że najuiespodziewaniej w lipcu mia

ły miejsce powodzie, które nie dotknęły jnż je

dnej miejscowości lnb jedną okolicę, lecz stały

się powodem olbrzymiej klęski w innych okoli

cach Królestwa Tu jnż utworzenie jakichś dro

bnych lokalnych komitetów nie wystarczało; na

leżało ześrodkować akcyę główną wjednem miej

sca, stworzyć centralny komitet, któryby ogłosze

niem odpowiednich odezw powołał najszersze ko

ła do niesienia pomocy dotkniętym klęską. Jaki

— może ktoś bardzo niedoświadczony zapytać —

cel takiej akcyi? Oto ten, aby w pomocy, wyma

gającej wielkich funduszów, wzięły odział jak

najszersze koła. Królestwo wogóle w tym rokn

nieszczególny ma urodzaj, ale są dalsze okolice,

południowe gnbernje państwa, a więc takie Ukra

iua i Podole, które mają piękne urodzaje. Lodzi«

z tamtejszych okolic nie poszlą większych skła

dek komitetowi, wjakimś powiecie, który im na

wet z uazwy nie jest znany, bo zresztą bieda

w powiecie jakimś, to rzecz lokalna.

Zupełnie inaczej ntecz-by się miała, gdyby ko

mitet, utworzony w Warszawie z ludzi przynaj

mniej w części powszechnie znanych, w odezwie

swojej stwierdził rozmiary klęski i pomoc, jaka

jest potrzebna. Wtedy oczywiście możnaby liczyć

na ofiary w szerszych rozmiarach od ludzi z naj

dulszyeh stron, którzy ani powiatowym komite

tom niczego nie poślą, ani nawet guberuialnym,

mianowicie, gdy na ich czele staną gubernatoro

wie. Wówczas to już na pewno ani grosz nie

wpłynie, bo każdy będzie myślał, te to ctyno*

wnieze organizacye - a któż ma w całem pań

stwie rosyj8kiem zaufanie do nieb i dlaczego na

sza publiczność ma go mieć więcej, niż sami Ro

syanie

Zresztą cóż tu szeroko pisać? Na całym świe

cie tak się piaktykuje, że gdy powatauie wielka,

szerokie kola obejmująca klęska, nie tworzą się

komitety w różnych miejscowościach, lecz jeden

wielki w jakicmś większem miejscu eeutrałoem,

a 1skalne komitety zajmują się tylko rozdawnic

twem, nic z«ś zbieraniem. — I tutaj chciano tak

samo po-tąpić, mianowicie, gdy napłynęła hojna

ofiara cesarska. Ale p. Czertkow widocznie chce

nam pokazać, że tu jest inaczej, niżeli na całym

świecie cywilizowanym, żc w swoim paszalikn on

rządzi po swojemu. Zaznaczę tylko, le n.iwet za

Hurki nic nie stało na przeszkodzie utworzeniu

w Warszawie komitetu dla zbierania składek dla

powodzian. Prawda, że Hurko rządził kilkanaście

lat temu, a p. Czertkow, to figura z czasów Mi

kołajewskich.

Mowy proce« wrzesiński.

Uiilrzno 17 września.

Wtej samej sali sądowej, w której przed dwo

ma z górą laty sądzono mieszczan wrzesińskich

za to, źe nie zdołali otrzymać spokoju na widok

katowanych dzieci, w tej samej sali sądowej za

siadło dziś n%ławach obwinionych czternasta

obywateli wielkopolskich, oskarżonych o ułatwie

nie ucieczki Piaseckiej i Bednarowiczowei. Wła

ściwie tedy jest to jeszcze wciąż dalszy ciąg

pierwszego procesu wrzesińskiego. Władze pruskie

me mogą zapomnieć ludności polskiej t-j fatalnej

porażki moralnej, której wówczas doznały woczach

csłego cywilizowanego świata. Sznkaią usprawie

dliwienia swej srogości w rzekomej ,,intrydze

polskiej*. Szukają przytem pospolitej zemsty.

Pierwszy dzień rozprawy zaraz ujawnił tenden

yę procesu. Pp. Kościelski, Niegolewski i towa

rzysze, według aktu oskarżenia, powołani zostali

przed sąd, pod zarzutem ułatwienia ucieczki

Piaseckiej i Bednarowiczowej. Tymczaaem za

równo przewodniczący, jak i prokurator Langer,

komunikacyjnego, padają ofiarą cale ulice, dziel

nice nawet, aby robić miejsce nowemu porząd

kowi rzeczy. Każde też miasto o przeszłości hi

storycznej, nosi mniej więcej wybitne ślady tej

walki. Z biegiem lat zniknie to wszystko, co no

wym poglądom stoi na zawadzie, — a niestety,

inaczej być nie może.

W miastach bowiem dawnych skupiała się ma

ła tylko część ludności. Jak ta ludność ży)a,

w jakich warunkach wzrastała, było mniej lub

więcej obojętnem. To stwierdza smntna w tym

kieruuku sława dawnego miasta.

Dziś jednak stosunki zmieniły się zupełnie;

obecnie olbrzjmia ilość ludności mieszka w mia

stach. I tak n. p. w Anglii około 75 procent,

w Niemczech przeszło 50 procent ludności, w in

nych państwach nie o wiele mniej zamieszkuje

miasta Wtych cyfrach mieści się cała dochowa

i ekonomiczna wartość narodu, a lata ostatnie

przenoszą tn i ilościowy środek ciężkości, wszyst

ko więc, co tworzy, podwaliny przyszłego bytn.

Tej zbitej masie ludzi, zmastonej wzrastać i pra

cować w najgorszych warunkach, należy stworzyć

możliwa ść należytego rozwojn. Troska to ze wzglę

du Da przyszłość bardzo poważna, zadanie więc

jakie każda gmina ma do spełnienia, bardzo do-’

niosłe i nie łatwe.

Nie dziw, że dzisiejsze zadanie administracyi

miasta jest w stosunku do jej zadania dawnego

które właściwie w dzisiejszem pojmowania rzeczy

nie istniało wcale, o wiele bardziej skomplikowa

ne, bez porównania trudniejsze. Współczesne mia

sto chłonące w siebie, jak moloch, ludność i kul

turę, stawia do rozwiązania niby sfinks nowoży

tny zagadnienia, niejednokrotnie z sobą sprzeczne

i me zawsze dość przetrawione, którym jednak

trzeba omieć podołać.

jcunas

J ózef P akies.

rnn

»i Lwimi. ,,Cm,"

n°,

"biim,

a"*”nte. » "*»»wi,ł,

«W.w«.M,l«»,,M.,.

,. ,,m,

wyB.

łtKr*kowie w miejscu . .

na cały rok na k,/m rtni

’r

;77te?,r:

;::::::::;

»*g*

nists

,,W

jagą

*ty" 11

)sobna prenumerata na wydanie poranne wynosi

*»’

k(łron

16 k°°oń

6 kor.

«^-"S,"to5r»Tat.5%*tow’ 1""°""

dministracyi Czasu w Krakowie.

S/-? * %*»«*)1°P°as** aięn*dsyłac/ranLd^

łów mefTankow anyeh nie przyjmuje eij.

,,tW

wychodzi t wyjątkiem dni po niedzieli

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction