Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 657 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 220.

Kraków, 25 Września — Środa

Bok

Prenumeratę przyjmują:

W U,a f co w lei Administracya ,,CZASU" tudzież urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę Ikata.

garnia S. A. Krzyżanowskiego, handel Nowakowskiej. Ogfoiaenla (inseraty) p r z y j m n ją się za oolaUi

od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym), za pierwszy raz 10, za każdy następny raz no 5 7

Kadeałane (na 3 stronnicy dziennika) od miejsoa wiersza diukiem drobnym po 30 c. za każdy raz!

D o łąc ze n ia do ,,Caaaa« (prospekta, cyrkularze, ogłoszenia ftp.) przyjmują się za cenę 1 złr. od

100 egzempl. dla zamiejscowych, a 50 o. od 100 egz. dla miejscowyoh prenumeratorów. Nale

uprasza się naprzód nadesłać przekazem pocztowym. Ogłoszenia i prenumeratę p

we Lw o w ie Ąjenoya ,,Czasu" w głównym składzie tytoniu Nr. I przy ulioy Haliekn

w Pary* « wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Croii Rouge 2, (prenumeratę p. W. Raczkowsu, ran-;»

bonrg Poissonlere SS); w W ied ni« pp. Haasenstein AVogler (takie w Hamburgu, Frankfurcie n. l 3 * v ;

Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A Oppelik, Stubenbastei Nr. 2 (także w Pradze), R. Moską:/ *

(także w Berlinie Hamburgu, Monachium i Norymberdze), G. L. Daube Sc Comp. (także w Frankfurd« V .u

n.M

.) Rotter Sc Comp.

W P * - Przez cały ciąg wystawy Polacy udający

aię do Paryża mogą nabywać Nra Czasu w Grand

Magasins du Printemps, Boulevard Haussmann 70.

Przriftfafa m * ,Sil!1*

od dnia Iga Października 1878 r.

SBprzesyłką pocztową w państwie

Austryackiem:

na pół rokn

na kwartał

na 1 miesiąc

złr. 12

złr. 6

złr. 2*50

Z przesyłką pocztową do Niemiec: ,

na pół rokn

na kwartał

na 1 miesiąc

28 marek 14 marek

O marek

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne wy

pisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nadesłanie

dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumerata liczy się tylko od pierwszego do

ostatniego dnia w miesiącu.

Prenumeratę najdogodniej przesyłać prz ek a z e m

pocztowym.

Cena Czasu za granicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

24 wnesnla.

Zamieszczamy dokończenie pisma p. Hen

ryka Lisickiego, z powodu uwag naszych

nad jego dziełem ,,Aleksander Wielopolski":

Wielopolski nie umiał Etrzedz porządku publi

cznego, z nieporządkiem bez potrzeby polemizował,

nie wykrył i nie ukareł naczelników spisku... nie do

róBł do elem entarnej swej powinności! Wielkie sło

wa, lecz tylko słowa 1 Porządku publicznego ustrzedr

nietrudno przed m ateryalnem jego zakłóceniem,

jest na to stara recepta, bagnety i kartacze, lecz

cóż one mogą przeciwko nieujętemu nieładowi głów

i Serc, przeciwko społeczeństw u, co same c a siebie

się buntnje ? — Pójdźmy do faktów. Zaraz od po

czątku wejścia Wielopolskiego do rządu, był) już

kilka zawiązków spiskowych osobnych; nawet po

ujęciu wszystkich naraz, niebawem tworzyły się

nowe, bo to rzecz ponętna - władza, iżby zaś władzę

spraw ow ać, dość było karteczki w obieg puszczać;

lud zbierał się w świątyniach, przed świętych obra

zam i, śpiewał *ojczyznę, wolność," szyby wybijał,

kocie wyprawiał muzyki. Słano na dem onstracje

kobiety i dzieci, nad któremi Polska i Europa z en

tazyazmu płakała. Wilk zaszył się w baranią skórę,

rewolueya w modlitwę i za modlitwę uchodziła. —

Jako N aczelnik Rządu Cywilnego, Wielopolski zaBtał

Bpisek uorganizow any i rozgałęziony, wojujący szty

letem i trucizną. W duchow:eń twie świeckiem i

klasztornem , w adminiatracyi, we wszystkich gałę

ziach służby publicme,Y większa połowa przysięgła

wierność komitetowi centralnem u, reszta zamkną

wszy oczy, milczał;). Szlachcic robił święcie, co k a

zał Bpisek, płacił narodowe daniny, wydawał fał

szywe paszporta, drżał przed opinią, a cieszył się

Berdecznie z kłopotów riądowycb; chciał zaś, żeby

m u się działo dobrze, byle do tego n:e potrzebował

ręki przyłożyć. Wielopolski miał w W arszawie po

licję niedostateczną i spiskowi przystępną, na pro

wincyi nie miał żadnej, oprócz tego zły kodeks i

złe sądy; każdy spiskowiec znajdował u wszystkich

protekcyę i pomoc, wszystkie niemal domy były

przed nim otw arte, wszystkie gotowe go wspierać,

ukryć, przebrać, ułatwić ucieczkę. Jesienią r . -1862

jeden z naczelników wojennych donosi: mam w po

wiecie trzech agitatorów , nazywających się tak i

tak, dopóki ci trzej nie zostaną *daleko i na długo"

wysłani, dobrze dziać się nie może. R aport idzie do

Naczelnika Rządu Cywilnego, ten zasięga zdania

Gubernatora cywilnego, który odpisuje: panu puł

kownikowi donoszą bajki, ladzie ci, to spokojni i

przykładni ojcowie rodzin !..; Tymczasem byli oni

istotnie źii i przew rotni, bardzo niebezpieczni, puł

kownik miał racyę, G ubernator: dał się zwieść przez

Rwego podwładnego. Czy naczelnik powiatu skłam ał

um yślnie, czy nieumyślnie, skutek był jeden i ten

sam , a złe największe leżało, w tom właśnie, że

czy kto do spisku należał czy nie należał, spiskowi

pomagał lab poklaskiwał.

Przyjeżdża. W . Książę, w drcdze radzi się przy

byłych na jego spotkan’!o, co robić i jak robić,

żeby znieść etan wojenny coprędsrj, zatrzeć ślady

przeszłości, kraj zadow olaić. Przyjęto go m order

stwem. Odzywa się Bumiecie w ludziath, w W ar

szawie powstaje myśl adresu, w Paryżu myśl pro-1

testu ; mężow:e «na świeczniku" stojący, nie do

puszczają jednego i drugiego, nie dopuszczaią p?te

pienia zbrodni. W W arszawie kładą klauzulę, żeby

adres, Boże broń! nie wyglądał na sd”ezyę do rzą

du i bratanie się z Wielopól?kim; w Paryżu mó

wią: po co nam mięszać się w te sprawy, nie ?na

m ;, m e wiem_y, dajmy lepiej pokój tema... Szlachta

wiejska redd między sobą, czuje, ż8 to chwila o

statnia ratunku, skłonną jest po!ącztć się z rzą

dem, sle się ogl;da na starszyznę, która wymusza

podp:sanle bezmyślnego aktu konfederae.yjnego, pod

suniętego przez spisek. Ukarać szlachtę... na mocy

jakiego paragrafu? Na to, żeby przymnożyć mę

czenników, żeby m atki, żony i siostry obwoziły po

Europie żałobne stroie i łzy świeże, wid -me świad

ki barbarzyństw a Rosyi i okrucieństwa siepacza

Moskwy — Wielopolskiego, który ogłosił, że legał

nem i łagodnrm postępowaniem zamierza kraj u

spokoić. W szak ta żałob,a teatralna, którą rasze

panie obwieszone błyskotkami, prezentow ały cywi

lizowanemu świstu, to była wielka dźwignia ów

czesnej polityki narodow ej. Une nation en deuil!

naród cały w żałobie, zjawisko w dziejach niewi

dziane., .

powtarzali nasi przyjaciele na wszystkie

tony. Sami Pola y w końcu uwierzyli, źe noszą

narodową żałobę, a wyklętym był keżdy, k;o śmiał

wspomnieć, iż żałoba prawdziwa po ojczjźoie, to

nie jedwab i aksamit, lecz włosiennica i zgrzebne

płótno, przynajmniej czarna wełna i życie ciche,

*dala od gw aru, bez codziennej komedyi i ponie

w ierania oznak w artych szacunku.

Chwycono się branki, która sama się nasunęła,

była zaś ostatnim środkiem zdeorgacizowania ar

mii spiskowej. Uganiać się za naczelnikami, nie

wiodło do niczego; ujętych przywódców zastępowali

inni, kandydatów były seciny, a rządząca pieczątka

nieśmiertelna. Później za hr. Berga, który n:e żar

tował, rząd podziemny przetrw ał mieaiące długie,

gdy go czasem nawet nie było, narodem rządzili

ulicznicy, sprawiwszy sobie symbol i palladium

władzy. Po co było brankę ogłaszać? po co przed

wcześnie tryumfować? gromi szanowny krytyk. A

forma, w każdym rządzie niezbędna, jako świade

ctwo jego bytu, jako rękojmia dla rządzonych? A

spisy ludności, sprawdzanie list, rew izye popiso

wych, przygotowania m ateryalne, czy to się robi

w obszernym kraju z dnia na dzień, w tajem nicy, nie

budząc czujności stuocznego spisku? Dopiero byłby

krzyk na podstępną Moskwę, i skutek znowu ten

sam: dyslokscya młodzieży zagrożonej, następnie

powstanie. Napoleonowi III udał się zamach stanu

w Paryżu, będącym głową Francyi; ciekawym, c*y

był by dopiął swego przy decentralizacyi, czyby

był mógł działać z szybkością pioruna w całym je

dnym departam encie, nie wiod?ąc gdz’e szukać ludzi,

od zamknięcia których należało dzieło rozpocząć?

Tryumf był niepotrzebny, chociaż tmdoo wymagać,

aby rząd jaki spieszył głosić światu: nie udało się!

choć tryu?rf mógł wpłynąć na wrażliwą wyobraźnię

mas, co także ma swoje znaczenie. Nie godzi się

jednak powt,arzać kom unału, iż przedwczesne try

um fowanie było bezpośrednim powodem wybuchu,

skoro w Gd!erze nawet Btoi czarno na białem, jako

dniem pierwąj, dniem przed wyjściem owego arty

kułu o brance w Dzienniku Powszechnym, komi

tet dla ocalenia swej władzy, powstanie już był

zarządził, źe ruchy jego pierwsze jnż się w kraju

okszy w ały’").

Bardzo to ponętnem zwalić odpowiedzialność za

nieopanowanie spisku na rząd i Wielopolskiego,

nie pytając o możność, nie zwracając uwagi, jak rząd

był bezsilnym wobec społeczeństwa, które dla wła

snego zbawienia nic a nic uczynić nie chciało i

wszelkiemi siły broniło się przeciwko tem u, co zba

wić je usiłował. W pod)bnem położeniu, wobec

sprzysieżecia, znalazłszy się biurokracja austryacka

w r. 1846 puściła chłopów na szlachtę; tego środka

nie mógł się chwycić szlachcic polski, autor Listu

do ks. M ottarnicha, tak jak nie mógł zostać Mu

rawiewsm , ani naw et Bergiem. N adto Wielopolski,

uchodzący za żelaznego i za despotę, był w rze-zy

samej zbyt miękkim, zbyt łagodnym, pełnym wy

rozum iałości i słodyczy; szorstki in modo był in

re skłonnym do ustępstw i kompromisów. Andrze

jowi Zamoyskiemu, który z antypatyą do niego się

nie taił, który odczytania projekta organizacyi

Rady Stanu odmówił, przeznaczał dłogo wicepreze

sostwo Rady; dwom członkom komitetu T. R . ofia

rował teki ministeryalne, i to takim, którzy z pe

wnością byliby się przeciwko niem u obrócili. Za

czasów br. Lamberta Wielopolski nie zwracał uwa

* ) W Czasie Nr. 207 pisaliśmy «przedwczesne

tryumfowanie niezaprzeczenie dostarczyło spiskowi p o

(P. R.)

zoru"

gi na pierwsze minv założone pod jego pozycyę,

wiedząc źe biedny Hamlet umrze siedm razy, za

nim odważy się na myśl krokn tak stanowczrg *,

iafeim był) wówczas usunięcie Wielopolskiego. Pó

źniej umiał d iskonale zniweczyć intrygę, i zniwe

czył ją jednem cięciem , a w tenczas biali ojsowie

knowań, zawiedzeni w nadziejach, nie wiedząc, źe

0 nich przy rozdziale spadku po Wielopolskim

wcile mowy nie było, zabrali u:ę do wywrócenie,

cał -go dzieła.

Do odrzucenia am nestyi nie przywiązywałem r,ad

iwyczajnej wagi, g,też po tem, co zasJo w ciągu

lat poprzednich, po ylu niezliczonych niedorzeczno

ściach i szaleństwach* była to jaż t)lko kropla

w m orzu, konieczne i naturalne ukoronowanie poli

tyki samobójstwa, prowadź :nej z żelazną kon?e

kw etcyą. D la Czasu i jego przyjaciół politycznych

niepodobieństwem było czystem doradzać przyjęcie

am nestyi w chwili, kiedy polityka odwoływania się

do Europy, pierwszy swó:, oddawna wyąlądany i

przepowiadany, święciła tryumf. Niemniej przecież

nausjającem jest sprawozdanie z o *?ej sesyi redak

cy:n ej, na której odrzucenie am nestyi zapadło.

Moment był wielki, uroczysty, odrzucenie s u r e-.tyi

przez Czas, w edług własnych słów sprawozdawcy,

znaczyć miało, że cala poważna częśd rarodu cd

rzucała ją także. I z kogóż składał się ów senat,

m ający powziąść uchwałę w inreniu całej poważnej

części narodu? Z właścid,la wpływowego dzien

nika, redaktorów i piru ich przyjaciół. Żaden z nich

nie był opatrzony w m andat lub pełnomocnictwo,

żaden nie był mieszkańcem ani poddanym K róle

stw a Polskiego, żadnego z nich interes i konie

czność nie przykuw ały do ziemi, na której krew

się lała, a dalej jeszcze obfi;iej miała płynąć, ża

den nie ponosił wyraźnej i określonej odpowiedzial

ności, naw et m oralna odpowiedzialność spadała na

firmę bezimienną; za pomyłkę zawsze możliwą,

cierpieć mieli Indzie, do końca tycia niewiedzący

komu to zawdzięczają’"). N oty zaledwie odeszły

do Petersburga, brzmienia ich obradujący nie znali,

am nestya moc obowiązującą zachowywała przez cały

miesiąc, pomimo tego uchwała zapadła edrazu, po

»w yczerpującej" dyskusyi, opartej na danych nie

wiadomych lub wiadomych tylko po częśc!, bez

w iary w skuteczność interwencji, bez porozumienia

się z mieszkańcami nieszczęśliwego kraju, bez za

sięgnięcia rady ludzi sprawie przychylnych, nie cte

kająe, jakiego przyjęcia noty doznają w Petersbur

gu; nie pytając, czy sooca stw a powzięły jaką de

cyzyę na wypadek odmowy — z zaniedbaniem na

koniec tego, co czyni każdy człowiek rozsądny w co

dzlennem życiu, przystępując do każdego w ażniej

szego dzieła **).

W Petersburgu noty nSemniejsze niż w Polsce

sprawiły wrażenie, wszyscy doradzali poddania się

woli mocarstw, znalazł się tylko jeden ambasador

1 podobno jeden minister — przeciwnego zdania — i

to uchroniło R osję od upokorzenia. W tejże samej

porze niemal, jeden z krewnych Wielopolskiego, za

pytał go w cztery oczy: jak Margrabia sądzi, czy

przyjdzie do w ojny? -

«Głowę moja daję, że wojny

nie będ’.is" odrzekł dosłownie. Mógł był się pomy

lić, jak każdy człowiek, jak i ci, co wojnę przewi

dywali, m inistrowie rosyjscy, polscy emigranci

nieemigranci, l?cz czyż on właśnie nie był jednym

z tyćh ludzi, których w chwili tak doniosłej i tra

gicznej, zapytać o zdanie i wysłuchać w artało?

Należał wprawdzie do przeciwnego obozu, lecz oj

czyznę kochał i dla ojczyzny pracow ał, w razie

zaś klęski polityki niepodległości, na nim znowu i

na jego myśli ostatnia nadzieja znośnej doli dla

kraju spoczywała.

Do nieszczęsnych, wielką obłożonych klątwą ko

ścielną, wiernym zbliżać się, ich progu przestąpić

i z nimi obcować nie wolno. Rzucając porywczo

wielką klątw ę polityczną na Wielopolskiego, sta r

szyzna nasza pozbawiła się światła i rady wielkie

go obywatela, który bądź co bądź rozumem stał

wysoko i dobrze radzić umiał; pozbawiła kraj mo

żności zużytkowania niecodziennych przymiotów i

zdolności. N ie szukając daleko, szlachta *oaleźć

m ogła żywy przykład do naśladow ania—-w Żydach.

*) Odpowiemy tu własnemi słowy p. Lisickiego o

Czasie, «że na razie podzielał uczucia polską po

wszechnością wstrząsające, łatwo zrozumieć, w k a

żdym dzienniku bowiem odbija się prąd,

w danej chwili przeważający". ( P. R -) ^

**) Szanowny antor nie chce zrozumieć, że nie idzie

tu o zdanie i sąd Czasu lub kogokolwiek, lecz Obez

owocność przemawiania za amnestyą i zakończeniem

powstania wobec rozpoczętego dyplomatycznego dzia

łania mocarstw. To właśnie stworzyło fatalną sytua

cję, a raozej fatalność sytuacyi. (P . R .)

Zapewne przez pomyłkę Szanowny krytyk twierdzi,

jakoby Wielopolski i żydów dla siebie pozyskać nie

um iał. Z wyjątkiem kilku indywiduów bawiących

aię w szlachciców, całe spółeczeństwo żydowskie

od samego początku stanęło jak jeden człcw ek

przy Wielopolskim"); jenerał Lambert krzywe»

okiem p atm ł na tę popularność i gdy nazajutrz

po ogłoszeniu stanu oblężenia M argrabia ofiarował

usunąć się, żeby swoją obecnością nie przysparzać

rządowi trudnośfi, Namiestnik odezwał się: ustę

pując, uniesiesz M argrabia ze sobą pół milionową,

w ierną rządowi ludność. N a popularność między

żydami zr robił Wielopolski, dając im lepsze prawa,

tak jak je dawał ctłopu, szlachcicowi i krajowi

całem u; była tylko tu różnica, że Żydzi rządzili się

interesem , roztropnością i przezornością, że wie

dzieli, czego chcą i gdzie idą.

Gdy zaś poszukamy chwili, w której owa wielka

klątwa nad głową Wielopolskiego zawieszoną zo

stała, scotkamy Bię z adresem przezeń w lutym

roku 1861 proponowanym, z aktem bez żadnej

wątpliwości m ądrze obmyślanym , polityce krajowej

na długie lata trwałą i szeroką podstawę prawną

dającym .

Już sam ten dokument zapewnia Wielopolskiemu

szczytną bartę w historyi; starszyzna narodu zaś

pokaże dziejom : adres Towarzystwa Rolniczego

adres do Andrzeja Zamoyskiego.

16 września 1878 roku.

Henryk Lisicki.

KORESPONDENCJA ,,CZASU!1

Lwów 28 września.

5-tś posiedzenie sejmowe.

Po udzieleniu kilku urlopów odczytano wniosek

hr. Jana Stadnickiego wzywający Wydział kra

jowy, ażeby rozpoczął z rządem rokowania o od

danie robót około regulacji rzek, tndzieł fundu

szów na to przeznaczonych pod zarząd techniczny

Wydziału krajowego i ażeby zw ołał ankietę w celu

zbadania potrzeb i życzeń kraju co do system aty

cznego przeprow adzenia regulacji rzek i robót wo

dnych,

Dalej przedłożył X. Chełmecki wniosek, aże

by przeznaczono 16 820 złr. na renm neracye dla

katechetów szkół ludowych.

Pomiędzy petycjami, których długi szereg odczy

tano, znajduje się znowu kilka o język polski na

kolejach, zmianę statutu krajowego i t. p.

Na zapytanie p. Spławińskiego, dla czego dotąd

nie załetwiła komisya administracyjna petycyi

język polski na koleiach,odpowiada p. Grochol

ski, źe petycja ta jest w ścisłej łączności z inne

m i petycjami Towarzystwa politechnicznego, które

w rozmaitych komisjach Bię znajdują, w skutek

czego zachodzi potrzeba porozumienia się z temi

komisjami. Przy tem jako przewodniczący tej ko

misyi zapewnia mówca, że komisya będzie się sta

rała rzecz w jak najkrótszym czasie załatwić.

Komisya statutow a ukonstytuowała się, wybiera*

ąc przewodniczącym p. Bauma, zastępcą p.

Popiela, sekretarzem p. Romera.

Na wniosek p. Henryka Wodzickiego uchwa

ono mimo sprzeciwienia się p. Zyblikiewicza wzmo

cnić komisyę budżetową dwoma członkami.

Przystępując do porządku dziennego odesłano

zamknięcie rachunków funduszów indemnizacyjnych

za r. 1877 do komisyi budżetowej, projekt ustawy

budowniczej dla Krakow a do komisyi administra

cyjnej, poczem X. B ach w al d uzasadniał krótko

wniosek swój w sprawie zmiany nstawy o kon

kurencji parafialnej.

Wniosek ten opiewa:

Wysoki Sejm raczy uchwalić:

Ustawy z 15 sierpnia 1866 r. dotyczącej pokry

cia kosztów stawiania i utrzymyw ania budynków

rościelnych i plebańskich w parafiach wyznania k a

tolickiego, tudzież sprawiania przyrządów i sprzę

tów kościelnych § 4 w teraźniejszej osnowie znosi

się, a ma opiewać:

,Do innych wydatków budowniczych przy ple

bańskich zabudow aniach mieszkalnych i gospodar

skich niepokrytych środkami w §§ 1 - 7 wykaza*

nemi, winien paroch, o ile to bez uszczuplenia

kongruy Btać się może, -

przyczyniać się w myśl

*) Nie świadczy o tem oiągły udział ludności ży

dowskiej w dem onstracjach, oraz zachowanie Bię ra

binów najznakomitszych. (P. R .)

§ 8 zarówno z parafianami obrządku swego w Bto

sunbu do uiszczanych przez niego podatków bez

pośrednich.

Przystępując do dalszego porządku dziennego,

uchwalono wniosek komisyi edukacyjnej względem

zaliczenia czasu Błużby suplentom . X . Jasieni*

cki popierał wniostk, zw rócił jednakże uwagę na

niejasność stylizacyi, poczem po przemówieniu p.

Majera i komisarza rządowego, którzy uznawali

wadliwość stylizacji, przyjęto wniosek w następu

jącej przez p. Paszkowskiego złożonej sty

lizacji :

Wzywa się c. k . rząd, aby wyjednał prawo, na

mocy którego zaliczonoby nauczycielom szkół śre

dnich przenoszonym w stan spoczynku, lata ze

służbą etatową w zastępstwie nauczycielskiem spę

dzone, jako czas służby rządowej spędzonej w za

wodzie naczycielskim, jeśli przerw a w latach służby

nie z własnej ich winy nastąpiła.

Z porządku dziennego nastąpiło spraw ozdanie ko

misyi kul:ury krajowćj w przedmiocie utworzenia

fundacji stypendyjnćj pod nazwą fundacja krajów ój

wystawy rolniczój i przemysłówćj we Lwowie z ro

ku 1877.

P. Abrahamowicz imieniem komisyi odczy

tuje krótkie spraw ozdanie, które zgodnie z Wy

działem krajowym podnosi potrzebę wspierania kra

jowego przem ytła i rękodzielnictwa i przychyla Big

do żądań komitetu wystawy, iżby z funduszów, prze

znaczonych przez wysoki Bejm na odbytą wystawę

krajową w r. 1877, utw orzoną została fandacya sty

pendyjne dla rzemieślników i przemysłowców i przed

stawia Wys. Sejmowi stosowne wnioski do uchwały.

Wniosek opiew a:

Sejm .... itd.

I przeznacza kwotę 11,000 złr. przyznaę, jako

subwencje zwrotne uchwałami z dnia 26 kwietnia

1876 i z dnia 24 sierpnia 1877 komitetowi wysta

wy krajowćj rolniczój 1 przemysłowćj z r. 1877 na

otw orzenie fundacji stypendyjnćj dla rzemieślników

i przemysłowców, którzy zawodowo jnż w kraju

w ykształceni, wiedzę swą i naukę za granicą uzu

pełnić pragną.

n. przyjmuje ofiarowany na ten cel przez komi

tet wystawy dodatek w kwocie 3000 złr. w . a .

III.

poleca Wydziałowi krajowemu ułożenie akta

fundacyjnego i wprowadzenie w życie fundacyi tój

pod nazwą »Fandacya wystawy krajowćj rolniczój

przemyBłowćj we Lwowie z r. 1877.**

P. Bartmański zgadzasię zzapatrywaniem ko

misyi, że nalefy wspierać przemysł. M niema jednak

że, że cel ten da się osięgnąć niekoniecznie przez

wyznaczenie kapitału fundacyjnego, lecz przez to,

iż corocznie przy budżecie Bejm uchwali kw otę od

powiadającą procentowi tego kapitału. Fundusz

krajowy bowiem nie rozporządza kapitałami, lecz

pokrywa potrzeby kraju za pomocą dodatków do

podatków; odpowiedniejazem tedy będzie, jeśli wy

znaczy wieczystą rentę, a kapitał obróci na po

trzeby bieżące. Mówca wnosi tedy, aby spraw ozda

nie zwrócić komisyi z poleceniem przerobienia

wniosku w tym bieranku.

P. Piet ruski zwraca uwagę na różnicę mię

dzy fundacją a uchwalaniem renty, która mogła

by być w pewnym roku odrzuconą, a przeto nie

zapew niłaby trwałego bytu fundacyi. Aby trwale

zapewnić byt fandacyi, musianoby ustanowić trwa

ły obowiązek udzielania rocznćj renty po wieczne

czasy, w takim tylko razie mogłoby się obejść bez

złożenia kapitała.

P. Abrahamowicz podnosi, że pozostawienie

kapitała nie wpłynie na obciążenie bndieta, bo ta

kwota już była uchwaloną a nawet część jej 5000

złr. wypłaconą. Ustanowienie fundacyi z tym kapi

tałem jest korzystniejsze, ponieważ listy zastawne

mogą być wylosowane, a tem samem fundacja po

m nożona.

Wniosek p. Bartm ańakiego nie uzyskał większo

ści, owszem uchwalono wniosek Komisyi w drugiem

i trzeciem wydaniu bez dyskusji.

Wybrano następnie do Komiayi budżetowej jeszcze

dwóch członków, t .j . pp. Bauma i Czerkaw*

skiego, poczem kilku rtferentów zdawało sprawę

petycjach.

Na wniosek p. Lenartowicza odstąpiono pe

tycye 0 subwencyę na budowę drogi z Bogumiło

wie do Zakliczyna Wydziałowi krajow emu do u

dzielenia kw oty, jaką uzna za stosowną. X . E mi

ianowi Krynickiem u gr. kat. obrz. udzielono jedno

razową zapomogę w kwocie 100 złr., nad petycją

akiejś śp ewaczki o subw encję na kształcenie Bię,

przeszedł Sejm do porządku dziennego. Przytem

zdarzjło się zabawne intermezzo. P . X . Jasienicki

nie dosłyszał wniosku Komisyi, aby przejść do po

rządku dziennego nad tą petycją i silił się na mo—

Część Iiteracko-artystyczna.

Z KRAKOWA.

Kraków cor?,:s więcej rozwija system kolorują

cyjoy, ale te boionje podobać raczej do wschodnich

karawanserajów dają chwilowe tylko «chromi nie

w porze letniej wędrującym karaw anom . Możoah;.

ułożyć czwartą część *Krakowiaków i Górali" ns

temat owych wypraw krakowskich w Karpaty. Tu

ttoli nieczarcdziejskj student Bogusławskiego od

grywa główną rolę, ale przypada ona profesorom

uniwer,sytetu, literatom , artystom i uczonym, co t a

czas wakacyi rozbijają namioty gdzieś na Podba!u

i gromadzą w koło siebie turystów z różnych czę

ści kraju, których nęcą nietylko karkołomne wy

prawy na szczyty Ł;mnicy, lecz także pragnienie,

że wśród zebrania rożnych znakomitości wzniosą

się na wyżyny myśli i ducha.

Jiszcze rozproszenie znacznej części mieszkań

ców miaBta nieustało — j "czcze uniwersytet, Aka

demia wypróżnione, a zsów na wyprawę sejmową

do Lwowa wyruszył zastęp ludzi politycznych, zo

stawiając miasto bez tej załogi, która nietyle do|

obrony ile dla trzym ania straży i oddawania hono

rów Krakowa wobec obcych gości jest niezbędną,

tem bardziej, że pod tę porę właśnie zdarza się

najczęściej, że zawadzą o m ury naszego miasta naj

mniej spodziewani, a nader pożądani gościa.

Mieliśmy właśnie w tych dniach takie odwiedzi

ny. Przybył do Krakowa z nad Sprewy, nie, ra

czej z nad Renu znakomity mąż polityczny i par

lamentarny mówca, jeden’ z najdzielniejszych szer

m ierzy sprawy katolickiej w niemieckim parlam en

cie D r A ugust Reichensperger. Obok tej łączności

jaka coraz w ęcej się utrw ala między katolidhiem

centrum, a ła»am i posłów polskich w Berlinie —

obok sympatyi z wspólnictwa zasad płynącej przy

w iodła go do starej stolicy polskiej miłość chrzę

ścieńskiej sztuki i wysokie znawstwo średninwie

cznych zsbytków. Chciał może poznać ludzi, ale

przedew szystkiem chciał poznać prm niki naszego

m iasta. Tymrazem gościnnemi były tylko stare m u

ry i wymownemi kami?,nie. Okrom dawnego koleg

i towarzysza walk parlam entarnych niebyło komu

w Krakowie podjąć godnie takiego gościa. O kogo

8pvtał— wszyscy na sejmie we Lwowie, lub je

szcze w jednej z kolomj podkarpackich. N atomiast

kamienie i m ury, kościoły i pomniki niezawiodły i

głębokiem u znawcy odk uły wszystkie tajniki hi

storycznej przeszłości. D r Reichensperger niejest

tylko politykiem z zawodu, w życiu parlamentar

nem broni on prawd wiary i zasad chrześciańskicb,

bo zrozumiał i zbadał w archeologiezno-artysty

cznyćh badaniach ideał chrzęścieński. W jednem

ze sw ych pism AUerlei aus dem Runstgebiete

poświęca on rozdział rozbiorowi dzieła Essen *

we:na o średniowiecznych zabytkach sztuki mia

sta Krakowa. W recenzji tej wypowiada już pra

gnienie naocznego poznania naszego miasta: «K ra

ków to starożytne miasto koronacyjne królów pol

skich, tak często bywa wapominanem w dziejach

sztuki, a choć tak blisko leży granie nemieckich,

tak mało kto z nas wie, jak wygląda! A jednak

Kraków zasługuje w wysokim stopniu, aby go po

znali, zwłaszcza ci, którzy lubią dawnym czasom i

obyczajom przyglądać Bię w źwierciedle sztuki i ba

dać ją nietylko z papieru i z historyi."

Kiedy miłość Fztuki i cześć dla historycznej na

szej przeszł? ś :i sprowadza nam takich gości

w samem Bercu tych pamiątek narodowych, na

Wawelu toczy się walka o usuwanie tego, co u

święcone wiekami, a ów ołtarz koronacyjny królów

polskich, który chcianoby zastąpić, przypuszczamy

naw et, że piękniejszym , ale dość powiedzieć, że

nowym fabrykatem dzisiejszym. Moglibyśmy się tu

powołać na zdziwienie, jakie zamiar podobny wy

w ołał u męża, który jeśli jest powagą w r,,eczaeb

sstuki, to także jest powagą w rzeczach posz,ano

wania praw kościoła i duchowieństwa. Lecz me

chcemy używać obcego świadectwa, gdy sprawa

domowa. Bolesne tylko, że kiedy na dziś miasto

i powiat krakowski do K atedry wawelskiej zapra

sza ludność, aby tam wspólną modlitwą uczcić pa

mięć zasłużonego w narodzie męża i długoletniego

kierown:ka kraju - wielki ołtarz zasłoniony de

skami, świadczy o tych niebezpieczeństwach, jakie

zagrażają zabytkom naw et wskutek najlepszej woli

i zbyt pochopnej (fhruości.

Piękną myśl miały obie autonomiczne reprezen

tacje krakow skie, że do żałobnych exekwij za

Marszałka sejmowego w królewskim kościele naj

właściwsze miejsce. Na pogrzeb ks. Leona Sapie

hy Kraków nie wydał osobnej deputacyi, jedynie

* tego powodu, że osobiście stawili się tam zwie

rzchnicy naszych instytucjj, przebywający na Sej

mie lwowskim. Prezes Akad; mii Dr Mnjer, rektor

Uniw ersytetu Szujski, prof. Tarnowaki i wielb po

stów stanowiło już reprezentacyą Krakow a, tem

właściwszą, że nieubładaną z góry. Dziś zaś lu

dność Krakow a objawia udział w żalu, jaki zgon

ks. Sapiehy wywołał w kraju całym .

O celniejszych pracach uczniów szkoły sztuk pię

knych otrzymujemy następujące uwagi:

(X) Przedow szystkiem zaznaczyć winniśmy prace

adeptów sitaki budowniczej. P . Józef Zieliński, uczeń

słynnego prof. Chipiez w Paryżu, wystawił cztery

projekta,

a p. Zaręba projekt na pomnik Mo

niuszki. Prace te m ają cechy dwóch odrębnych

szkół: bor! ńskiej i francuskiej, których różnice

spostrzega się nie tylko w całości kompozycji, ale

i w szczegółach. Główne zadanie każdej sztuki jest,

aby forma przedstawiała zawsze myśl wziętą za

temat, szczególniej w architekturze najmniej prze

mawiając.ej do ogółu. W pomniku Moniuszki formy

nie cehują myśli i z pierwszego rzutu oka trudno

odgadnąć, że to ma być pomnik. Dopiero po bliż

szem rozpatrzeniu Bię domyślamy się, że stoimy

,r z ed wiecznem mieszkaniem

mi!:trza harm onii.

Komitet konkursowy z pewnością życzył sobie, aby

pomnik był m onum entalny, tymczasem w Rłkicu

p. Zaręby dach okryty jest cynkiem , używanym

tylko do budowli mieszkań i kościołów, lecz ’nie

pomników. Jeśli m onum entalne budynki, jak teatra,

muzea, biblioteki, które Bą prawdziwemi wzorami

sztuki, kryte są m etalem , to dla tego, że pokrycie

kamieniem nie odpowiada w arunkom dzisiejszego

budownictwa. W starożytności świątynie greckie

i rzymskie, a nawet w XIV i XV Btuleciu w o

kresie najświetniejszych czaBów budow nictwa wło

skiego, kryto budynki kamieniem z powodu, źe

chciano im zapewnić długi byt i powagę w chara

kterze budowli; dopiero w późniejszych wiekach

kamień jako pokrycie zaczyna powoli znikać i miej

sce jego zastępuje łapek, dachówka i metal. Lecz

C z m w ychod zi codziennie, w yjąwszy niedziele i d nie świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 o., we Lwowie !ub z przesyłką pocztową 12 o.

Prenumerata wynoś!:

n a cały rok na kwartał na 1 miesiąc

Pocztą w P ań st w i e A u stryackiem . . . ........................................

24zła.

6zła.

2zła,60c.

N iem ieokie m ..................... i

....

.................

28zła.

7 zła.

3 zła.

do W łoch, F ra n cy i, A nglii, Belgii, Bzwajcaryi, Tnroyi

1 innych państw należących do związku pocztow eg o

32 zła

8zła.

3 zła.

Prenumerat§ przyjmuje się tylko od Igo do ostatniego dnia w miesiącu. -

Łł.ty z pieniędzmi i pro*

* a zy pieiueżne na prenum eratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco do Administracyi

Czasu w Krakowie.

Listy reklamacyjne niezapieczętowane nie podleg ają opłacie pocztow ej.

!Astów niefrankowanych nie p r z y jm i e się.

H ę h o p l a m a nadsyłane Rodakcyi nie zwracają się, lecz by w ają niszczone.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu