Mirador viewer

Czas :

Annotations

Showing 157 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

l’

PIĄTEK

Aowryo Rnl:w

°J’* ć*l ’ 8 - N* Pocitamtach. Złr. 1

Br. JO. M. K.- Aioąrt,,z,,ie. Dl, K,atów

U Zip.

N* poctta,hZłr.3xr 40M.K,

Wumer pojedynczy groazy 8.

nonm:eni

po gruszy 6 od wier(z

CM8

wwaiia

Kraków

Dnia 15 GRUDNI A 1848.

Prenumerat« przyjmuj

Un;dy pocztowe krajano

zagraniczne.

—

W Krakowie główna eipcdycra

w Kaięuarni l) E. Friedlrina.

Wychodzi et dzi« nme oprócz Niedziel i Ńwiat.

Bióro Hedakcyi przy (Jiicy Szczepańskiej Nr. 374

Liaty nie frankowane nirprsyjmwją aif.

POŚWIĘCONY POLITYCE KRAJOWEJ I ZAGRANICZNEJ

ORAZ

WIADOMOŚCIOM LITERACKIM, ROLNICZYM I PRZEMYSŁOWYM.

Redaktor odpowiedzialny Lucyan iSieniieński.

Kraków dnia 14 Grudnia.

Przy jakimkolwiek rozwoju swobód konstytucyjnych,

przedmiot wychowania publicznego, należy nie ledwo do

najpierw’szej i najważniejszej kategoryi. Rzecz pewna, je

żeli konstylucya nam zagwarantowaną zostanie, musimy

zaraz zacząć przysposabiać naród do odpowiedniego wy

maganiom jej wykształcenia. Nim jednakże coś zasadni

czego w tej mierze uchwalonćm i przedsięwziętym zosta

nie,, nie odizeczy będzie rzucie kilka pomysłów wstępnych

w lej kwestyi.

Wszelkie państwo obowiązane jest dawać narodowi

wychowanie, czyli zaszczepiać pojęcia obowiązku, kształ

cić sąd zdrowy i dobre obyczaje.

Święte prawdy religii cłu ześciańskiej, zasady filozofii

praktycznej, należą do właściwego wychowania.

Wziąwszy prawdy proste i dotykalne za podstawę,

jak wszystkie prawdy ewanielii, nie jest tak trudno skre

ślić plan wychowania obywatelskiego; przy szczerej zaś

usilnośći łatwo go wykonać.

Powszechnie zwykłiśmy brać wychowanie a naukę za

jedno; chociaż te dwa przedmioty 2upełme się różnią :

z tej mięszaniny nic nie mogło dobrego wyniknąć. Ro

dzice starym zwyczajem mówią: trzeba dać dzieciom na

szym wychowanie ; i stosując się do tej myśli, jaki taki

ciągnie się z ostatniego, ażeby potomstwo swoje kazał

wyuczyć łaciny, greczyzny, francuszczyzny, muzyki, filo

zofii i przeróżnych innych wysokich nauk.

Wszakże, zdaniem naszem, można posiadać nic tylko

te nauki, ale i inne jeszcze wyszukańsze, a mimo tego

nie mieć wychowania.

Czyż to nie z.darza się nam widzieć erudytów z zu

pełnie zaniedbanem wychowaniem, a tern samem nie mo

gących takowego innym ud iełić ? Tacy nauczyciele uczą,

ale nie wychowują.

Pod pewnym względem czynność ich bywa szkodliwą.

Rzecz bardzo widoczna i dotykalna że zawód czysto

umniczy i naukowy, wymagając znamienitszego talentu

i usposobień przyrodzonych, nie może być udziałem jak

tylko niewielkiej liczby głów lepiej uorganizowanych.

Co do większej zaś massy narodu, zależy nam dale

ko więcej na dobrem wychowaniu onej, niż na przy

puszczeniu jej do nauk, które bez podstawy bez pe

wnego sternika, wydaja ludzi z n!ezmiei nemi uroszczenia*

mi,, i zarozumieniem ; ludzi, których najlepszy rząd za

spokoić nie zdoła, którzy najwyżej stawią swe prawa, a

najniżej obowiązki. Widzimy to na Francyi: stan wiej

ski mimo tak długich swobód, wyrzuca tam wciąż ze

swego Jona mnóstwo indywiduów które zaczerpnąwszy

z lekka nauk klassycznych, dobijają się albo kaiycry w

urzędach, i publicystyce, albo też mnożą liczbę adwoka

tów bez spraw, lekarzy bez chorych—a tym czasem nic

z nich nie wraca do wsi rodzinnej, do zatrudnień

rolniczych; to tłumaczy dla czego massa ludu zupełnie jest

na tym stopniu wychowania i oświaty, jak była jeszcze

za czasów monarchii absolutnej.

U nas, gdzie wszystko jest jeszcze do zrobienia, bv

leśmy korzystali z żywych i dobrych przykładów, na pier

wszym względzie mieć powinniśmy wychowanie ludu.

Nauka czytania i pisania, rachunku, cokolwiek historyi

i jeografii, oto nie ledwo cały zasób jakiego nasz wie

śniak najbardziej rozwinięty potrzebować może; głównie

tu jednakże cłiodzi o wychowanie młodego plemienia w

surowych prawidłach moralności, o zaszczepienie mu za

sad religii i bojaźni bożej; a to zadanie, tylko gorliwe,

bogobojne i światłe duchowieństwo rozwiązać jest w stanie.

Wiemy, że wielu wieśniaków i u nas czytać i pisać

umie; a czyż to im dało dolne wychowanie? czy są to

ludzie mający podstawę religijną lub moralną? Nie wiem;

ale to pewna, że lud który mógł uwierzyć że człowiek

jaki, choćby sam cesarz, był inoeeu zawiesić dziesięcio

ro przykazań boskich - lud taki gorzej stoi w oświacie i

wychowaniu, niż dziki człowiek rz.ądzący się objaw ieniem

które przyjął z rąk natury.

Kto się nad tein zastanowił — a nie zadrżał, ten je

szcze nie musiał zmierzyć okiem ogromu tej przepaści.

GŁOS TOM MASĘ A O PIUSIE IX.

Pomiędzy tylu manifestacjami opinii europejskiej potępiajęcemi

Rzymian za ich postępowanie względem Papieża, nie możemy pomi

nąć protestacyi jednego z najważniejszych i najznakomitszych mę

żów Italii, Pana Tommaseo, byłego współrządzcy Wenecyi z Mani

nem, a dziś posł’a od tejże rzeczypospolitej do rządu francuzkiego.

Pismo jego te’rn większe ina znaczenie, źe p. Tommaseo jest demo

kratą i republikaninem ; on był zawsze najśmielszym obrońcą wolno

ści włoskich , i wtedy nawet miał odwagę o nie się upominać, kie

dy meternichowskie turmy tłumiły na zawsze głos śmiało podnie

siony. Dodać winniśmy, że p. Tommaseo jest Słowianinem z rodu,

Dalinatą, napisał nawet piękne poema w języ ku illyryjskim, pod ty

tułem Iskry, którego część przełożył w Paryżu na język polski pół

kownik Ferdynand Cbotomski. Oto ważniejsze ustępy z jego pro

testacyi:

«Pius IX jest w ucieczce. Bał-li się on o swe życie? nie; praw,

dziwa odwaga pochodzi z serca ; i ten który się nie bał przesądów

swych przyjaciół, ani gróźb tych co się mienią protektorami ko

ścioła, nie uląkł się wrza.sków niewdzięczników. Spokojnosc ze sta

łością , oto co tego męża uczyniło symbolem. Oddalił się on od

swego Indu, abv mu zostawić możność spróbowania sil swoich, a

by mu oszczędzić wstydu z nowych niewdzięczności , jego bojaźn

nie jest bojaźnią, jest to raczej ojcowska I.lość. Gdy go W lochom

nie stanie, wtedy pocznją czeni on był.

.OJ lat dwudziestu pięciu usiłowali oni dojść do wolności przez

spiski, powstania i rewolucje, i potrafili osiągnąć tylko więzienia,

wygnania lub ratować się ucieczką , częstokroć mało cenieni od

przyjaciół, uciskani od nieprzyjaciół. On przyszedł i jednym sło

wem zmienił postać rzeczy. Gl’osem prawie błagalnym rzekł:

Niech będą Włochy i— Włochy stanęły; jedność polityczna, nie mo

gąca nigdy powstać nienawiścią, znalazła się w miłości..

-Lecz pewne liberały, deklamatory z. professyi, nie mogł’y wy.

Zuc się ze swej skóry, trzymali się oni pedantyzmu nienawiści, po

spolitości pogańskich tradycyi i retoryki starych swych bluźnierstw:

obnosiciele postępu, wyparli się postępu de facto. Myli się kto u

waża ruch rzymski za ruch szczerze demokratyczny: podług wszyst

kiego , dotąd jest to tylko gibelizm i to najlichszy. Mógłbym się

nad tern rozszerzyć, ale przedmiot za nadto jest bolesny, Przylem

są przyzwoitości moralne , które powinny górować nad wszelkim

względem politycznym. Forma rządu jest uicze’m, jeżeli duch ją.o -

żywiający, jest zupełnie przeciwny temu co ona zdaje się wvraż«ć,

jej kłam jest te’rn niebezpieczniejszy.

Jabyin niecliciał demokracji , dążącej do panowania za f omocą

niewdzięczności, grubianstwa i obojętnej na morderstwo ; demokracji,

mającej tjlko odwagę naprzeciw słabym. Nawet po wy pędzeniu Ra

deckiego, po ułatwieniu s ę z. Liolcm iieapolilańskiin i księciem Mo-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas :

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction